پرسشگر گرامی با سلام و سپاس از ارتباط شما با این مرکز
الف. چگونگی پوشش زنان در مقابل شوهر ، محارم و اطفال
در قسمتی از سوره ی نور آیه 24 سوره مبارکه نور آمده است:
«ولیضربن بخمرهنَّ علی جیوبهنّ و لا یبدین زینتهن إلا لبعولتهنّ» ، «باید روسری های خود را بر روی سینه و گردن خود بیفکنند وظاهر نکنند زنان زینت های خویش را مگر برای شوهرانشان .»
در این قسمت از آیه خداوند چگونگی و کیفیت حجاب را بیان می دارد و حدود پوشش لازم را برمی شمرد و بیان می کند که رعایت حجاب برای زنان الزامی است مگر در مواردی که در ذیل ایه ذکر شده و از جمله این موارد شوهر است که زن در مقابل شوهر نه تنها می تواند حجاب را کنار بگذارد، بلکه این کار تا حدودی شایسته نیز می باشد. سایر موارد در یازده گروه جای می گیرند که در طی آن زنان از حجاب خویش استثنا شده اند.
در آیه ی موردنظر دو استثنا وجود دارد. کارشناسان و بزرگان علوم قرآن در این مورد این طور گفته اند:
استثنای اول: (إلا ما ظهر منها) برای زن مقدار معینی از زینت که ظاهر کردن آن برای عموم (محرم و نامحرم) فاقد اشکال می باشد، جایز است.
استثنای دوم: در این مورد دوازده گروه معین نام برده شده که ظاهر نمودن زینت برای آنان جایز است و این ها از محارم هستند که ازدواج با آنها حرام و محلّ اشکال است.
شوهر از اولین کسانی است که قرآن ظاهر نمودن زینت را در برابر او جایز می شمرد. زن نه تنها اجازه دارد تمام اندام خویش را برای شوهرش نمایان سازد، بلکه باید زمینه را برای تحریکات جنسی شوهر فراهم سازد.
اسلام به زنان سفارش می کند که خود را برای شوهرانشان زینت و آرایش کنند و به دلخواه آنان عمل کنند و با ظاهر نمودن زیبایی های آشکار و پنهانی هرچه بیشتر دل شوهر را به دست آورند.
نکته ی مهمی که در این قسمت وجود دارد، این است که زنان فقط در برابر شوهرانشان می توانند تمام اندامشان را هویدا کنند از سر تا کف پا و حتی عورتین. اما برای محارم غیر از شوهر ظاهر کردن زینت با محدودیت رو به رو می شود. اینکه زنان باید از ناف تا زانوی خویش را بپوشانند و جایز نیست این قسمت ها در برابر محارم غیر از شوهر ناپوشیده باشد و نیز ناپوشیده ماندن سایر اندام مشروط به این است که فسادی در میان نباشد که اگر این طور بود، آن قسمت ها نیز باید پوشیده شود.
پیامبر اکرم می فرمایند:
«ای حولاء، لا تُبدی زینتک لغیر زوجک، لا تحلُّ لامراةٍ ان تظهر معصمها و قدمها لرجلٍ غیر بعلها و اذا فعلت ذلک لم تزل فی لعنة الله و سخطه و غضب الله علیها و لعنتها ملائکةُ الله و اعدّلها عذاباً الیماً»(1)
«زینت خود را برای غیر شوهرت آشکار نکن و برای زن جایز نیست مچ و پایش را برای مرد نامحرم آشکار سازد و اگر مرتکب چنین عملی شد، خداوند او را لعنت می کند و دچار خشم و غضب الهی می شود و فرشتگان نیز او را لعنت می کنند و عذاب دردناکی برای او مهیا شده است.»
پوشش در مقابل اطفال
یکی دیگر از مواردی که زنان می توانند زینت پنهانی خود را ظاهر نمایند، در برابر کودکانی است که آگاهی ندارند و توانایی جنسی در آنها بیدار نشده است:
«او الطفل الذین لم یظهروا علی عورات النساء»(2)
«یا کودکانی که از امور جنسی مربوط به زنان آگاه نیستند.»
اما ظاهر کردن زینت باطنی و پنهانی در برابر کودکانی که توانایی جنسی آنها بیدار شده است، جایز نیست؛ چون می تواند اثرات سوء اخلاقی و تربیتی قابل توجهی را در برداشته باشد، لذا در این رابطه حتی مادران و خواهران وظیفه دارند که در خانه در مقابل فرزندان و برادران خویش نوع پوشش را رعایت کنند و شایسته نیست که لباس های ناهنجار بپوشند یا اینکه آرایش های مصنوعی خود
را بروز دهند.
«سُئل امیرالمؤمنین عن الصّبی یحجم المرأه، قال: اذا کان یحسنُ ان یصف فلا»(3)
از امیرالمؤمنین علی سؤال شد: پسر بچه می تواند زن را حجامت کند؟
حضرت فرمود: «اگر بچه می تواند تعریف کند حجامت نکند.»
یعنی زنان می بایست از کودکی که از امور جنسی آگاه است، دوری کنند.
والی مکه، محمد بن ابراهیم شوهر دختر امام صادق بود. او دختری داشت که لباس های رنگارنگ بر او پوشانده، او را به مجلس نامحرم می آورد و او را بغل می کرد، تا اینکه روزی دخترک نزد حضرت موسی بن جعفر که دایی او می شد، آمد. حضرت در حالی که دو دست خویش را دراز کرده بود، دخترک را گرفت و فرمود:
«دختر وقتی شش ساله شد بر مرد نامحرم جایز نیست او را ببوسد و یا بغل کند.»(4)
زنان هنگام راه رفتن پاهای خود را به زمین نزنند
خداوند در ادامه آیات می فرمایند:
«و لا یضربن بارجلهن لیعلم ما یخفین من زینتهنّ»(5)
«زنان هنگام راه رفتن پاهای خود را به زمین نزنند تا زینت پنهانی شان دانسته شود.»
در این قسمت از آیه نیز خداوند از رعایت حجاب و پوشش به عنوان وظیفه ای برای زنان یاد می کند و یکی از ریزترین ولی در عین حال مهم ترین عوامل حجاب را گوشزد می نماید.
مرحوم استاد شهید علامه مطهری(ره) در توضیح مطلب فوق می فرماید:
زنان عرب معمولاً خلخال به پا می کردند و برای اینکه بفهمانند خلخال قیمتی به پا دارند، پای خود را محکم به زمین می زدند. آیه ی فوق از این عمل هم نهی فرمود: «زنان هنگام راه رفتن پاهای خود را به زمین نزنند.»
در این قسمت از آیه نکات مهمی یافت می شود. وقتی خداوند زنان را حتی در راه رفتن متوجه دقت در امر حجاب می کند و می گوید مبادا صدای گام های شما به گوش مردان بیگانه برسد، این مطلب به روشنی استنباط می شود که زنان نباید با رفتار و حرکات خویش آتش شهوت را در دل مردان شعله ور سازند؛ چرا که روشن شدن این آتش در گام اول عفت و پاکدامنی خود آنها را هدف قرار می دهد.
امام موسی بن جعفر می فرمایند:
«لا ینبغی للمرأة ان تمشی فی وسط الطریق و لکن تمشی الی جانب الحائط»(6)
«زن ها بهتر است که از کنار جاده راه روند و از وسط راه حرکت نکنند ( خود را حفظ کنند.)»
پی نوشت ها :
1. مستدرک الوسایل، ج2، ص 549.
2 . نور، 31.
3 . وسایل الشیعه، ج14، ص 172.
4. همان، ص 17.
5. نور، 31.
6. همان 32
ادامه توضیحات:
عده ای گمان می‌کنند که دربرابر افراد نامحرم باید حجاب را رعایت کنند، درحالی که این مسأله دامنه گسترده تری را در برمی گیرد و افراد خانواده و محارم را نیز شامل می‌شود. این موضوع در برخی از خانواده‌ها اهمیت چندانی ندارد و به این امر و لوازم آن کمتر پرداخته می‌شود.
حجاب تنها برای زنان نیست بلکه مردان نیز باید به این امر توجه داشته باشند. هرانسانی برای خود محدوده و حریمی دارد. «حرم» یا «حریم» به محدوده‌ای گفته می‌شود که متعلق به انسان است و دفاع و حمایت از آن واجب و احترامش لازم باشد. وارد شدن به حریم شخصی و خصوصی افراد، به ترتیب نسبت، دردرجه‌های مختلفی قرار می‌گیرد و مقدار پوشش را برای افراد مشخص می‌کند:
* برخی از پوشش‌ها به منظور احترام و بزرگداشت شخص مقابل صورت می‌گیرد. مانند پوشش هنگام نماز وعبادت دربرابر خداوند متعال یا پوشش مناسب و روسری به سرکردن عروس خانواده در برابر مادرشوهر، پدرشوهر و دیگر افراد محرم یا دختر در مقابل پدر و دیگر بزرگان محرم مانند عمو، دایی و … .
* پوشش در برابر نامحرم؛ نخستین و اصلی ترین نوع پوشش است که خداوند به مسلمان امر فرموده است. بیشترین رعایت حجاب، در برابر افراد غیر هم جنس که محرم انسان نیستند باید صورت پذیرد.
* پوشش اعضای خانواده؛ فرزندان بیشتر از چگونگی پوشش پدر و مادر الگو می‌گیرند. پدر و مادر نباید با این شعار که چهار دیواری اختیاری است و به بهانه اینکه همه خانواده، محرم یکدیگرند، هرگونه خواستند، بپوشند و هر چه خواستند، با هم بگویند. چگونگی معاشرت در بین تک تک افراد خانواده هم باید تابع مقررات ویژه ای باشد. مادر و دختران خانواده باید از پوشیدن لباس های کوتاه وتنگ و آرایش های زننده خودداری کنند.
پدر ومادر باید درحضور فرزندانشان از بیان برخی حرف ها و حرکت های تحریک آمیز بپرهیزند که اگر جز این باشد، راه را برای بلوغ جنسی زودرس فرزندانشان و درنهایت، فساد اخلاقی آنها فراهم می‌آورند، به ویژه اگر در این خانواده اینترنت و ماهواره هم به آسانی دردسترس باشد. بی شک، دختر و پسری که از این خانه، خارج و وارد اجتماع می‌شوند، هرگز فرزندان یک خانواده قانون مند نیستند که در آنجا وقار ونجابت حرف اول را می‌زد و کسانی که با هم محرمند، نگاه شیطانی به یکدیگر نمی کنند. با این حال، اگر این مطلب را بپذیریم که شیطان همواره درحال اغوا و وسوسه کردن انسان هاست، با این حال وقتی همین انسان هایی که با هم محرم هستند، هرزگی درپیش گیرند و حرمت هایی که باید محفوظ بمانند، شکسته شود، خواه ناخواه شیطان در جان آنها هم رسوخ می‌کند. این بی بند و باری آنها را تا مرز سقوط اخلاقی پیش می‌برد و کم نیستند نمونه هایی از این دست که در رسانه های غربی و صفحه حوادث روزنامه های کشور منتشر شده و می شوند. اگر بی بند و باری و از طرف دو نفر که محرم یکدیگر بوده اند، صورت گیرد، بنا به دلایلی، این عمل به مراتب، شنیع تر وزشت تر ازفساد اخلاقی دو نامحرم و مجازات آن بسیار سخت تر و رسوایی آن هم بیشتر است. بنابراین، نوع پوشش زن در برابر محارم نزدیک او مانند پدر و برادر و فرزند بر اساس میانه روی باشد و با رعایت حدود اسلامی، درموقعیت های مختلف، با رعایت احکام درست آنها عملی شود.
در مورد پوشش ما در مقابل فرزندان از نظر حکم شرعی، ضرورت ندارد و واجب نیست که فرد همه اعضای بدن خود را از فرزندان خودش بپوشاند. بنابراین باز بودن سر و گردن، دستها و پاها و ساق پا اشکالی ندارد. مرد و زنی که با هم محرمند (مانند خواهر و برادر) می توانند به بدن یکدیگر به آن مقدار که در میان محارم معمول است نگاه کنند، و در غیر آن احتیاط آن است که نگاه نکنند. (مکارم شیرازی، ناصر، رساله توضیح المسائل، قم، هدف، ص 424)
اما باید توجه داشت که چشم و گوش کودک، چون دریچه ای باز است به دنیای اطراف و ذهن کودک چون دوربین عکاسی است، که هر چه می بیند در آن منعکس شده و ثبت می گردد. کودک شکل پوشش مادر را تقلید می کند اگر مادر همیشه با پوشش مناسب در مقابل فرزندان خود ظاهر شده باشد. کودک هم سعی می کند همان پوشش را از مادر تقلید کند و در دوران نوجوانی که نوبت به انتخاب می رسد سعی می کند با مادر همانندسازی کند و همان شیوه مادر را برای خود انتخاب کند. یکی از اشتباهات بعضی والدین این است که تصور می کنند بچه ها چیزی نمی فهمند لذا با پوشش نامناسب در جلو فرزندان خود ظاهر می شوند. غافل از اینکه کودک آنچه را می بیند در حافظه خود ضبط کرده و روزی نمونه آن را از خود بروز خواهد داد. امام باقر ـ علیه السّلام ـ فرمود: «بپرهیزید از اینکه در حالی عمل زناشوئی را انجام دهید که کودکی بتواند شما را ببیند و وضعیت شما را توصیف کند».(حر عاملی، محمد حسن، وسائل، ج 14، ص 94) در حدیثی دیگر از امام صادق ـ علیه السّلام ـ می فرماید: «در حالی که کودکی در خانه هست نباید مرد با همسرش جمع شود چون دیدن این منظره بوسیلة کودک باعث می شود که کودک در بزرگسالی زناکار شود».(فیض کاشانی، ملا محسن، من لایحضره الفقیه، ج 3، ، ص 275)
* پوشش دربرابرمیهمانان(دوستان وآشنایان)؛ معمولاً مردان با ایمانی که به زندگی خود، علاقه مند و از همسر خود راضی هستند، نوعی غیرت در وجودشان هست که به آنها این توانایی را می‌دهد که تا حد ممکن، از روبه رو شدن همسرشان با مردان غریبه و نامحرم جلوگیری کنند. این افراد در نشست و برخاست های خود با میهمانان، جاهای جداگانه ای را برای زن ها ومردها در نظر می‌گیرند و سفره های مردان و زنان را جدا از یکدگیر پهن می‌کنند و خودشان نیز به افراد نامحرم، توجه و نگاه نمی کنند و همین توقع را نیز از همسرشان دارند.
منابعی برای مطالعه بیشتر:
1. ازدواج مکتب انسان سازی، نوشته شهید دکتر سیدرضا پاک نژاد، انتشارات مؤسسه خیریه علمی و دینی اشکذرـ یزد.
2. نقش مادر در تربیت، دکتر علی قائمی، انتشارات امیری، تهران، 1368.
3. اسلام و تربیت کودکان، دکتر احمد بهشتی، ج 2، سازمان تبلیغات، 1372.
4. آئین همسرداری، آیت الله ابراهیم امینی، تهران، سازمان تبلیغات، 1367.
5. حجاب در اسلام،حاج شیخ قوام و شنوی.
6. مقاله «پوشش درمیان اعضای یک خانواده اسلامی»، طاهره جعفری، ماهنامه طوبی، شماره 36
پرسشگر عزیز، حفظ سلامت جسمی، روانی و معنوی زندگی، در گرو عمل به فرامین ناب دین و عقل است.
منتظر مکاتبات بعدی شما هستیم.