پنجمین دور مذاکرات هسته ای ایران و گروه 5+1 در وین، طی هفته قبل انجام گرفت. این مذاکرات که از روز دوشنبه هفته قبل آغاز شد، روز جمعه به پایان رسید و در حاشیه آن محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان و کاترین اشتون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در سومین روز مذاکرات به صورت دوجانبه دیدار و رایزنی کردند و همچنین رایزنی‌های فشرده‌ای بین تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران به ریاست عراقچی و هلگا اشمیت، معاون کاترین اشتون، در هتل محل اقامتشان انجام گرفت. علاوه بر آن نشست‌های سه‌جانبه‌ای نیز با حضور عراقچی، اشمیت و برخی از اعضای 1+5 برگزار شد.

مذاکرات هفته قبل در وین، پنجمین دور از سری مذاکراتی بود که بعد از توافق موقت ژنو با هدف دستیابی به راهکاری جامع و بلندمدت، در شهر وین اتریش برگزار شد. بر اساس برنامه اقدام مشترک، طرفین باید تا روز 29 تیر (20 جولای) بر راهکار جامع به توافق برسند. در حالی که در مذاکران وین 4 که ماه گذشته برگزار شد، دو طرف اعلام کردند فاصله مواضعشان آنقدر زیاد است که نمی توانند نگارش متن توافق نهایی را آغاز کنند، در مذاکرات هفته قبل چارچوب کلی متن نهایی توافق ژنو مورد توافق قرار گرفت. محمد جوا ظریف، وزیر خارجه کشورمان در این باره گفت: در این دور از مذاکرات وارد مرحله نگارش شدیم. البته هنوز نمی‌توانیم بگوییم متن مشترکی وجود دارد. در بعضی موارد ممکن است روی قسمت‌هایی از متن توافق وجود داشته باشد، اما در بسیاری از موارد، اختلاف نظر هم در مورد محتوا و هم در مورد نحوه نگارش وجود دارد.

وی با بیان اینکه در حال حاضر درباره عنوان توافق داریم، افزود:‌ البته درباره یک چارچوب کلی توافق هست. شاید پیرامون مقدمه هم بتوان گفت که در بخش زیادی از مقدمه اختلاف اساسی وجود ندارد. اما در مورد موضوعات اساسی عموما اختلاف نظر درباره محتوا و همچنین درباره نحوه نگارش وجود دارد.

متن مذکور به این شکل است که موضوعات مورد توافق نگارش شده و درباره موضوعات اختلافی پرانتز گذاشته شده است. ظریف در این باره می گوید: این متن بیش از کلمه پرانتز دارد. تعداد پرانتزها در متن در این مرحله بسیار طبیعی است. در بسیاری از موضوعات این پرانتزها (براکت‌ها) وجود دارد و اینگونه نیست که در موضوع غنی‌سازی باشد. ما در موضوعات اساسی هنوز به تفاهم نرسیدیم، در برخی موارد می‌توانیم زمینه‌هایی برای دستیابی به تفاهم ببینیم. در برخی از موارد می‌بینیم با واقع بینی فاصله دارند.

وزیر خارجه کشورمان حتی درباره مقدمه توافقنامه هم گفت: احتمال اینکه مقدمه مثل بقیه متن پر از پرانتز باشد یا دو دیدگاه را مطرح کند، وجود دارد. البته با نگاهی که به مقدمه داریم احتمال اینکه طرفین درباره مقدمه بتوانند راحت تر به توافق برسند وجود دارد، اما تا تلاش نشود نمی‌توان پیش بینی کرد.

به گفته سیدعباس عراقچی، عضو ارشد تیم مذاکره کننده کشورمان، ایران و 1+5 هنوز درباره مسائلی همچون ظرفیت غنی سازی، راکتور اراک، مباحث نظامی (موشکی و PMD) و زمان و چگونگی لغو تحریم ها به یک راه حل مشترک نرسیده اند.

با در نظر گرفتن همه جوانب، پنجمین دور مذاکرات هسته ای وین را می توان گامی رو به جلو تلقی کرد. این پیشرفت محصول بیان منطقی و شفاف سیاست ها و اصول جمهوری اسلامی ایران در برنامه هسته ای و مقاومت بر سر آن هاست. چنان که وزیر خارجه کشورمان در این باره می گوید: «ما از ابتدا حرف منطقی می‌زنیم و دیدگاه‌هایمان را براساس حقوق بین‌الملل و راهکار مبتنی بر توافقات گذشته ارائه می‌دهیم و روی حرفمان هم می‌ایستیم. حسن نیت کامل داریم و از ابتدا برای رسیدن به توافق آمده‌ایم و این میزان از تلاش و صرف وقت برای اتلاف وقت نبوده و نیازی هم به خریدن وقت نداریم.»

جمهوری اسلامی ایران با حضور جدی در این مذاکرات و بیان اصولی، منطقی و شفاف خواسته های قانونی خود ثابت کرده که خواهان تداوم مذاکرات، حل موضوع در زمان تعیین شده و البته عدم عقب نشینی از اصول قانونی خویش است، اما مشکل از سوی آمریکا و برخی دیگر از اعضای 5+1 همچون فرانسه است که به جای سخنان واقعی و منطقی، مواضع زیاده خواهانه ای را مطرح می کنند و چون این مواضع غیرمنطقی در مذاکره جایی ندارد، مجبور می شوند از آن ها عقب نشینی کنند و این برای قدرت های سلطه طلب، کاری سخت و زمان بر است. البته تجربه نشان داده که زیاده خواهی در قبال سخنان و مواضع منطقی و استوار، دیر یا زود فرو می پاشد.

پنجمین دور مذاکرات هسته ای وین به نوعی همین موضوع را نشان می دهد. از سخنان وزیر خارجه کشورمان در جمع خبرنگاران می توان فضای مذاکرات وین 5 را این گونه تصور کرد:

1- جمهوری اسلامی ایران مواضع خود را بار دیگر شفاف، منطقی، قانونی و در چارچوب حقوق بین الملل مطرح کرد و در واقع وین 5 را باید زمان تحکیم دوباره مواضع اصولی و قانونی ایران دانست؛

2- با توجه به سخنان ظریف در جمع خبرنگاران، می توان گفت وین 5 ضرورت تجدیدنظر طرف غربی و به ویژه طرف آمریکایی در مواضع خود را اعلام کرد و به واشنگتن و همراهان وی تأکید می کند که نوبت آنان است که می بایست تصمیات سخت بگیرند؛

3- مذاکرات وین 5 جدی تر و واقعی تر از مذاکرات وین 3 و 4 بود و هرچند به موازات جدی شدن مذاکرات طرف غربی به ویژه آمریکا سرسختی بیشتری از خود نشان می دهد، اما در عین حال نمی تواند این سرسختی را ادامه دهد چرا که: اولا موفقیت هرچند کوچک در وین 5 نسبت به وین 4، گویای گام های رو به جلو و درک بیشتر و بهتر طرف مقابل از حقوق هسته ای صلح آمیز ایران است. ثانیا چنان که وزیر خارجه کشورمان گفته است در دیداری که برنز با وی و خانم اشتون داشت تعهد بالاترین مقامات آمریکا از جمله رئیس جمهور آمریکا برای رسیدن به توافق تا 29 تیر به ایران اعلام شد و به گفته ظریف، این اولین باری نیست که این تعهد به ایران منتقل می شود.

با وجود این، ظریف تصریح کرد که هنوز طرف مقابل با آمادگی لازم برای ورود به مذاکره جدی براساس واقعیات، وارد میدان مذاکره نشده است. این موضوع گویای تداوم دوگانگی های طرف غربی، به ویژه آمریکاست. با این حال مذاکرات وین 5 نشان می دهد که با تداوم دوگانگی های غرب، واقعیت ها تغییر نمی کند و غربی ها نمی توانند در برابر مقاومت مشروع جمهوری اسلامی ایران برای کسب حقوق صلح آمیز هسته ای خود با ادبیاتی شفاف، منطقی، جدی و در چارچوب حقوق بین الملل، مواضع دوپهلویی را به افکار عمومی جهان ارئه دهند./

(پیام های مذاکرات هسته ای وین 5/حمزه عالمی ، بصیرت/31 خرداد 1393 )