۱۳۹۲/۱۰/۳۰
–
۸۶۵ بازدید
آیا امامزاده های موجود در ایران، واجد اعتبار تاریخی و دینی هستند یا خیر؟ این تعداد زیاد امامزاده در ایران به چه علت است؟ آیا اینکه برخی افراد بعضا بی اطلاع می گویند که بیشتر امامزاده ها جعلی و صرفا بازی با احساسات مردم است، صحیح می باشد؟
همه سادات امام زاده هستند چه فرزندان و چه نواده هایشان تا به امروز. آنانکه دارای کمالات معنوی فراوان بودند مورد احترام بیشتری بودند . به عنوان مثال اگر سیدی مانند حضرت امام خمینی قدس سره باشد احترام بیشتری خواهد داشت و اگر سیدی باشد که نسبت به اسلام و مسلمانان هیچگونه نفعی احترام کمتری دارد. بنا بر این امام زاده ها از نظر مقام یکسان نیستنداین نکته را هم به خاطر داشته باشیم که باید سیادت معلوم شده باشد.
فرزندان بلا فصل ائمه اطهار به طور دقیق مشخص نیست، اما به طور تقریبی می توان گفت که تعداد آنان حدود 129 نفرند که تعداد بسیار کمی از آنان در ایران مدفونند مانند حضرت معصومه سلام الله علیها در قم و شاه چراغ در شیراز .
از کتاب «منتقله الطالبیه» می توان به نام بعضی از امامزاگان مدفون در ایران تا قرن پنجم پی برد . البته همه این امامزادگان فرزندان بلافصل امامان معصوم نیستند. بر اساس آنچه در منتقله الطالبیه آمده نام شهرها و تعداد امام زادگان مدفون در آنها به این شرح است:
بروجرد: 4 نفر. تستر: 2 نفر. تفرش: 2 نفر. جندى شاپور: 2 نفر. جیرفت: 2 نفر . گیلان: 4 نفر. جرجان: 32 نفر. خراسان: 15 نفر. دیلم: 6 نفر. رامهرمز: 3 نفر. راوند: 3 نفر. رى: 66 نفر. رویان: 2 نفر. سابور: 3 نفر. سیرجان: 2 نفر. سیستان: 3 نفر. سمرقند: 15 نفر. شیراز: 23 نفر. چالوس: 14 نفر. طبرستان: 76 نفر. طالقان: 2 نفر. طبس: 2 نفر. طوس: 6 نفر. فارس: 6 نفر. فسا: 5 نفر. قزوین: 27 نفر. قم: 23 نفر. کازرون: 2 نفر. کرمان: 7 نفر.مرو: 8 نفر. نیشابور: 21 نفر. ورامین: 3 نفر. همدان: 11 نفر. یزد: 2 نفر. آذربایجان: 3 نفر. ابهر: 5 نفر. اردبیل: 2 نفر. اهواز: 35 نفر. ارجان: 8 نفر. اصفهان: 33 نفر.
مؤلف کتاب «منتقله الطالبیة» اسامى تعداد محدودی از سادات و امامزادگان را نوشته است. و ایشان در نقاط مورد نظر، استقصاء بیشتری نکرده است. در کتاب« تاریخچه وقف در اسلام» نام تعداد زیادی از امامزادگان آمده است.
بعد از حوادث سقیفه به مرور قدرت سیاسی در دست کسانی قرار گرفت که با اهل بیت علیهم السّلام دشمنی داشتهاند. از این رو در دوران خلفای اموی و عباسی، یکی از جریانهای معارض و سیتزهگر با آنان، علویان و دوستداران اهل بیت بودند. به ویژه در دوران حکومت حجاج بن یوسف ثقفی بر عراق، علویان مورد هجوم قرار گرفتند. این امر موجب گردید تا علویان به منظور مصون ماندن از این حملات، متوجّه سرزمینهای شرقی خلافت اسلامی گردند. از این رهگذر است که قیام یحیی از نوادگان امام حسن علیه السّلام در خراسان به سال 125 هـ .ق، و قیام عبدالله از نوادگان جعفر بن ابیطالب (برادر حضرت علی ـ علیه السّلام ـ ) در نواحی مرکزی ایران صورت گرفت. علویان در جستجوی پناهگاه، مناسبترین منطقه را ایران و بیشتر مناطق هموار جنوب رشتهکوه البرز مثل قزوین، ری، قم، ساوه و آوج تشخیص دادند(ترکمنی آذر، پروین، و پرگاری، صالح، تاریخ تحولات ایران، در دورة صفاریان و علویان، تهران، سمت، چاپ دوم، 1380، ص 126.) این مهاجرتها دراثر شکست قیامهای علویان در کوفه، مدینه و مکه سرعت گرفت و آنان از عراق رانده شدند. (مسعودی، مروج الذهب، ترجمة ابوالقاسم پانین، تهران، علمی فرهنگی، 1370، ج2، ص 439.)
در زمان هارون و سرکوب قیام یحیی بن عبدالله، مهاجرت علویان ادامه یافت و وقتی ولایتعهدی امام رضا علیه السّلام توسط مأمون عباسی مطرح گشت شماری از علویان به همراه آن حضرت به خراسان آمدند.( الارشاد، ترجمة ساعدی ص 600 ) وقتی آوازة این حرکت در جهان اسلام پیچید، علویان دیگری از نقاط مختلف عازم خراسان گشتند.امام رضا علیه السّلام بیست و یک برادر داشت که همة آنان همراه پسرعموهای خود به سوی خراسان حرکت کردند. اینان در حوالی ری بودند که خبر شهادت امام رضا علیه السّلام را دریافتند و مورد تعقیب مأمون قرار گرفتند، برخی در همین نواحی به شهادت رسیدند و بقیه به سوی طبرستان پناه بردند.( کریمان، حسین، طبرسی و مجمع البیان، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم، 1361، ج1، ص 95.)
از سوی دیگر گروههای جدید علویان، همزمان با سفر حضرت معصومه سلام الله علیها به قم صورت گرفت.( تاریخ قم، تصحیح جلال الدین تهرانی ص 205) که این خود عامل مهمّی در مقاومت مردم قم در برابر مأمون شد. ( همان، ص164.) و گروهی از علویان به همراه برادر امام رضا علیه السّلام معروف به سید جلال الدین اشرف به دیلمان آمدند و فعالیّتهای مذهبی و سیاسی انجام دادند و توسط عمال مأمون به شهادت رسیدند.
مهاجرت علویان هنوز پایان نیافته بود، بلکه با رسیدن متوکّل به خلافت که شرایط بسیار سختی برای علویان از سال 233 هـ ق شروع گردید، مهاجرت آنان به ایران با شتاب بیشتری انجام گرفت. از جمله اینها عبدالعظیم حسنی بود که ابتدا به طبرستان و سپس به ری مهاجرت نمود.( ابن طباطبا، مهاجران ابوطالب، ترجمة محمّد رضا عطایی، مشهد، آستان قدس رضوی، 1372، ص 235) در سال 249 هـ ق پس از کشتار در قیام یحیی بن عمر حسینی در کوفه توسط خلیفة عباسی مستعین، شمار بسیاری از ساداتی که در قیام او شرکت کردند و جان سالم به در برده بودند به دنبال یافتن محلّ امنی به کوههای طبرستان پناه جستند.( ابن اسفندیار، تاریخ طبرستان، تهران، پدیدة خاور، چاپ دوم، 1366، ص 228.) و تا پایان عمر ، خود و اولادشان در این منطقه زندگی کرده و وفات نموده و یا شهید شدند و مرقدشان تبدیل به زیارتگاه شده است.
از سال 200 هـ ق مهاجرت علویان به ایران آغاز گردید.( تجارت الامم، تهران، ج4، ص 120) که در اثر آن فرزندان محمّد بن حنیفه، نوادگان امام موسی بن جعفر علیه السّلام ، فرزندان عمر بن علی بن ابیطالب علیه السّلام ، فرزندان علی عریضی عموی امام رضا علیه السّلام ، فرزندان عبدالله نوة امام سجاد علیه السّلام و فرزندان حسین اصغر فرزند امام سجاد علیه السّلام (العبید، تهذیب الانساب، قم، 1413 هـ ق. ص435 ـ 75. ) به ایران آمدند و ایرانیان مقابر این امام زادگان را مرجع قلوب خود قرار دادند. خراسان قدیم شامل قسمتهای زیادی از افغانستان امروزی و سیستان قدیم بخشهایی از مرز غربی پاکستان امروزی را شامل میباشد ( یاقوت حموی، معجم البلدان، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1399، ج3، ص 190) آل ابیطالب و سادات در آن دیار نیز بودهاند. امام رضا علیه السّلام در مرو سکونت نمود و عدهای از سادات و آل ابیطالب هم در جوار ایشان سکنی گزیدند.( جعفر الخلیلی، موسوعه القبعات المقدسه، بغداد، دار التعارف، چاپ اول، 1388، ج1، ص (146 و نیز میتوان به یحیی بن زید اشاره کرد که در اطراف هرات در منطفة جورجان به دار آویخته شد و همان جا مدفون گردید.( ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبین، بیروت، مؤسسة الاعلمی، چاپ دوم، 1408، ص 150. )
در هر صورت به خاطر دشمنیهای امویان و عباسیان، آل ابیطالب در کشورهای مختلفی پراکنده شده و در همان جا مدفون گشتهاند. امّا نگین این ستارگان خاندان نبوی، بارگاه امام علی بن موسی الرضا علیه السّلام در خراسان و حضرت معصومه سلام الله علیها در قم مقدسه است. حضرت امام موسی بن جعفر علیه السّلام فرمود:
برای خداوند، حرمی است و آن مکه است و برای پیامبر خدا حرمی است و آن مدینه است و برای امیرمؤمنان علی علیه السّلام حرمی است و آن کوفه است. آگاه باشید که حرم من و فرزندان من بعد از من قم است. قم کوفة کوچک ماست. بدانید بهشت، هشت در دارد، سه تای آن به سوی قم است. بانوئی از فرزندان من به نام فاطمه در آنجا رحلت میکند که به شفاعت او همة شیعیان ما وارد بهشت میشوند(بحارالانوار،، ج 60، ص 216.)
همچنین این فقدان امنیت برای شیعه و فرزندان ائمه در سراسر جهان اسلام سبب می شد که اکثر آنها ناشناخته و غریب از دنیا بروند و گاهی در حین مرگ خود را معرفی می نمودند که نامشان همراه آنها و بر روی سنگ قبرشان حک شده و مدفون می شد که بعدها بر اثر کشفیات و کاوش های تاریخی قبر آنها کشف و بعنوان مزار مورد زیارت قرار می گرفت. چنانکه می دانید قبر حضرت علی علیه السلام در نجف سالها مخفی بود که در دوره بنی عباس کشف شد و شیعیان توانستند آنجا را زیارت کنند( پیشین، ج 42، ص 302.) قبر امام حسین بارها توسط خلفای جور عباسی تخریب شد. همه اینها نشانگر ناامن بودن جامعه برای شیعیان ائمه و فرزندان آنها می باشد و با این وضعی که برای قبور ائمه شیعه امنیت نبود فرزندان آنها نیز نمی توانستند در مرکز خلافت و در شهرهای اسلامی مثل مدینه و کوفه و مکه زندگی کنند برای همین به جاهای امن که شیعیان حضور داشتند و از دشمنان و مرکز حکومت دور بود مهاجرت نموده و زندگی می کردند. کشور ایران یکی از جاهایی بود که محل امن برای فرزندان اهل بیت محسوب می گشت.( جعفریان، رسول، پیشین، ص 200.)
البته نمی توان به معتبر بودن تمامی امامزاده ها حکم کرد بلکه باید بررسی و پس از آن به اعتبار یا عدم اعتبار حکم کرد . بسیاری از امامزاده ها نیز گرچه به عنوان فرزند بدون واسطه معروفند ولی فرزند امام با چند واسطه می باشند و مستقیما فرزند امام نمی باشند.
فرزندان بلا فصل ائمه اطهار به طور دقیق مشخص نیست، اما به طور تقریبی می توان گفت که تعداد آنان حدود 129 نفرند که تعداد بسیار کمی از آنان در ایران مدفونند مانند حضرت معصومه سلام الله علیها در قم و شاه چراغ در شیراز .
از کتاب «منتقله الطالبیه» می توان به نام بعضی از امامزاگان مدفون در ایران تا قرن پنجم پی برد . البته همه این امامزادگان فرزندان بلافصل امامان معصوم نیستند. بر اساس آنچه در منتقله الطالبیه آمده نام شهرها و تعداد امام زادگان مدفون در آنها به این شرح است:
بروجرد: 4 نفر. تستر: 2 نفر. تفرش: 2 نفر. جندى شاپور: 2 نفر. جیرفت: 2 نفر . گیلان: 4 نفر. جرجان: 32 نفر. خراسان: 15 نفر. دیلم: 6 نفر. رامهرمز: 3 نفر. راوند: 3 نفر. رى: 66 نفر. رویان: 2 نفر. سابور: 3 نفر. سیرجان: 2 نفر. سیستان: 3 نفر. سمرقند: 15 نفر. شیراز: 23 نفر. چالوس: 14 نفر. طبرستان: 76 نفر. طالقان: 2 نفر. طبس: 2 نفر. طوس: 6 نفر. فارس: 6 نفر. فسا: 5 نفر. قزوین: 27 نفر. قم: 23 نفر. کازرون: 2 نفر. کرمان: 7 نفر.مرو: 8 نفر. نیشابور: 21 نفر. ورامین: 3 نفر. همدان: 11 نفر. یزد: 2 نفر. آذربایجان: 3 نفر. ابهر: 5 نفر. اردبیل: 2 نفر. اهواز: 35 نفر. ارجان: 8 نفر. اصفهان: 33 نفر.
مؤلف کتاب «منتقله الطالبیة» اسامى تعداد محدودی از سادات و امامزادگان را نوشته است. و ایشان در نقاط مورد نظر، استقصاء بیشتری نکرده است. در کتاب« تاریخچه وقف در اسلام» نام تعداد زیادی از امامزادگان آمده است.
بعد از حوادث سقیفه به مرور قدرت سیاسی در دست کسانی قرار گرفت که با اهل بیت علیهم السّلام دشمنی داشتهاند. از این رو در دوران خلفای اموی و عباسی، یکی از جریانهای معارض و سیتزهگر با آنان، علویان و دوستداران اهل بیت بودند. به ویژه در دوران حکومت حجاج بن یوسف ثقفی بر عراق، علویان مورد هجوم قرار گرفتند. این امر موجب گردید تا علویان به منظور مصون ماندن از این حملات، متوجّه سرزمینهای شرقی خلافت اسلامی گردند. از این رهگذر است که قیام یحیی از نوادگان امام حسن علیه السّلام در خراسان به سال 125 هـ .ق، و قیام عبدالله از نوادگان جعفر بن ابیطالب (برادر حضرت علی ـ علیه السّلام ـ ) در نواحی مرکزی ایران صورت گرفت. علویان در جستجوی پناهگاه، مناسبترین منطقه را ایران و بیشتر مناطق هموار جنوب رشتهکوه البرز مثل قزوین، ری، قم، ساوه و آوج تشخیص دادند(ترکمنی آذر، پروین، و پرگاری، صالح، تاریخ تحولات ایران، در دورة صفاریان و علویان، تهران، سمت، چاپ دوم، 1380، ص 126.) این مهاجرتها دراثر شکست قیامهای علویان در کوفه، مدینه و مکه سرعت گرفت و آنان از عراق رانده شدند. (مسعودی، مروج الذهب، ترجمة ابوالقاسم پانین، تهران، علمی فرهنگی، 1370، ج2، ص 439.)
در زمان هارون و سرکوب قیام یحیی بن عبدالله، مهاجرت علویان ادامه یافت و وقتی ولایتعهدی امام رضا علیه السّلام توسط مأمون عباسی مطرح گشت شماری از علویان به همراه آن حضرت به خراسان آمدند.( الارشاد، ترجمة ساعدی ص 600 ) وقتی آوازة این حرکت در جهان اسلام پیچید، علویان دیگری از نقاط مختلف عازم خراسان گشتند.امام رضا علیه السّلام بیست و یک برادر داشت که همة آنان همراه پسرعموهای خود به سوی خراسان حرکت کردند. اینان در حوالی ری بودند که خبر شهادت امام رضا علیه السّلام را دریافتند و مورد تعقیب مأمون قرار گرفتند، برخی در همین نواحی به شهادت رسیدند و بقیه به سوی طبرستان پناه بردند.( کریمان، حسین، طبرسی و مجمع البیان، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم، 1361، ج1، ص 95.)
از سوی دیگر گروههای جدید علویان، همزمان با سفر حضرت معصومه سلام الله علیها به قم صورت گرفت.( تاریخ قم، تصحیح جلال الدین تهرانی ص 205) که این خود عامل مهمّی در مقاومت مردم قم در برابر مأمون شد. ( همان، ص164.) و گروهی از علویان به همراه برادر امام رضا علیه السّلام معروف به سید جلال الدین اشرف به دیلمان آمدند و فعالیّتهای مذهبی و سیاسی انجام دادند و توسط عمال مأمون به شهادت رسیدند.
مهاجرت علویان هنوز پایان نیافته بود، بلکه با رسیدن متوکّل به خلافت که شرایط بسیار سختی برای علویان از سال 233 هـ ق شروع گردید، مهاجرت آنان به ایران با شتاب بیشتری انجام گرفت. از جمله اینها عبدالعظیم حسنی بود که ابتدا به طبرستان و سپس به ری مهاجرت نمود.( ابن طباطبا، مهاجران ابوطالب، ترجمة محمّد رضا عطایی، مشهد، آستان قدس رضوی، 1372، ص 235) در سال 249 هـ ق پس از کشتار در قیام یحیی بن عمر حسینی در کوفه توسط خلیفة عباسی مستعین، شمار بسیاری از ساداتی که در قیام او شرکت کردند و جان سالم به در برده بودند به دنبال یافتن محلّ امنی به کوههای طبرستان پناه جستند.( ابن اسفندیار، تاریخ طبرستان، تهران، پدیدة خاور، چاپ دوم، 1366، ص 228.) و تا پایان عمر ، خود و اولادشان در این منطقه زندگی کرده و وفات نموده و یا شهید شدند و مرقدشان تبدیل به زیارتگاه شده است.
از سال 200 هـ ق مهاجرت علویان به ایران آغاز گردید.( تجارت الامم، تهران، ج4، ص 120) که در اثر آن فرزندان محمّد بن حنیفه، نوادگان امام موسی بن جعفر علیه السّلام ، فرزندان عمر بن علی بن ابیطالب علیه السّلام ، فرزندان علی عریضی عموی امام رضا علیه السّلام ، فرزندان عبدالله نوة امام سجاد علیه السّلام و فرزندان حسین اصغر فرزند امام سجاد علیه السّلام (العبید، تهذیب الانساب، قم، 1413 هـ ق. ص435 ـ 75. ) به ایران آمدند و ایرانیان مقابر این امام زادگان را مرجع قلوب خود قرار دادند. خراسان قدیم شامل قسمتهای زیادی از افغانستان امروزی و سیستان قدیم بخشهایی از مرز غربی پاکستان امروزی را شامل میباشد ( یاقوت حموی، معجم البلدان، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1399، ج3، ص 190) آل ابیطالب و سادات در آن دیار نیز بودهاند. امام رضا علیه السّلام در مرو سکونت نمود و عدهای از سادات و آل ابیطالب هم در جوار ایشان سکنی گزیدند.( جعفر الخلیلی، موسوعه القبعات المقدسه، بغداد، دار التعارف، چاپ اول، 1388، ج1، ص (146 و نیز میتوان به یحیی بن زید اشاره کرد که در اطراف هرات در منطفة جورجان به دار آویخته شد و همان جا مدفون گردید.( ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبین، بیروت، مؤسسة الاعلمی، چاپ دوم، 1408، ص 150. )
در هر صورت به خاطر دشمنیهای امویان و عباسیان، آل ابیطالب در کشورهای مختلفی پراکنده شده و در همان جا مدفون گشتهاند. امّا نگین این ستارگان خاندان نبوی، بارگاه امام علی بن موسی الرضا علیه السّلام در خراسان و حضرت معصومه سلام الله علیها در قم مقدسه است. حضرت امام موسی بن جعفر علیه السّلام فرمود:
برای خداوند، حرمی است و آن مکه است و برای پیامبر خدا حرمی است و آن مدینه است و برای امیرمؤمنان علی علیه السّلام حرمی است و آن کوفه است. آگاه باشید که حرم من و فرزندان من بعد از من قم است. قم کوفة کوچک ماست. بدانید بهشت، هشت در دارد، سه تای آن به سوی قم است. بانوئی از فرزندان من به نام فاطمه در آنجا رحلت میکند که به شفاعت او همة شیعیان ما وارد بهشت میشوند(بحارالانوار،، ج 60، ص 216.)
همچنین این فقدان امنیت برای شیعه و فرزندان ائمه در سراسر جهان اسلام سبب می شد که اکثر آنها ناشناخته و غریب از دنیا بروند و گاهی در حین مرگ خود را معرفی می نمودند که نامشان همراه آنها و بر روی سنگ قبرشان حک شده و مدفون می شد که بعدها بر اثر کشفیات و کاوش های تاریخی قبر آنها کشف و بعنوان مزار مورد زیارت قرار می گرفت. چنانکه می دانید قبر حضرت علی علیه السلام در نجف سالها مخفی بود که در دوره بنی عباس کشف شد و شیعیان توانستند آنجا را زیارت کنند( پیشین، ج 42، ص 302.) قبر امام حسین بارها توسط خلفای جور عباسی تخریب شد. همه اینها نشانگر ناامن بودن جامعه برای شیعیان ائمه و فرزندان آنها می باشد و با این وضعی که برای قبور ائمه شیعه امنیت نبود فرزندان آنها نیز نمی توانستند در مرکز خلافت و در شهرهای اسلامی مثل مدینه و کوفه و مکه زندگی کنند برای همین به جاهای امن که شیعیان حضور داشتند و از دشمنان و مرکز حکومت دور بود مهاجرت نموده و زندگی می کردند. کشور ایران یکی از جاهایی بود که محل امن برای فرزندان اهل بیت محسوب می گشت.( جعفریان، رسول، پیشین، ص 200.)
البته نمی توان به معتبر بودن تمامی امامزاده ها حکم کرد بلکه باید بررسی و پس از آن به اعتبار یا عدم اعتبار حکم کرد . بسیاری از امامزاده ها نیز گرچه به عنوان فرزند بدون واسطه معروفند ولی فرزند امام با چند واسطه می باشند و مستقیما فرزند امام نمی باشند.