۱۳۹۲/۱۱/۰۲
–
۶۸۷ بازدید
سلام ودورود خداوند بر شما آیا بد اخلاقی معالجه دارد این روایت که میفرمایند آدم بد اخلاق توبه نمی کند مگر این که در گناهی دیگر بیفتد چه منظوری دارد؟ آیا این حدیث راداریم که کافرخوش اخلاق از مومن بد اخلاق به بهشت نزدیک تر است ؟
با سلام خدمت شما پرسشگر گرامی؛
خوشحالیم که شما مخاطب ما هستید.
بله دوست عزیز؛ بداخلاقی معالجه دارد و به آن اشاره خواهیم کرد. اما اینکه فرمودید منظور از این روایت که آدم بداخلاق توبه نمی کند مگر این که در گناهی دیگر بیفتد چیست، در کتاب جهادالنفس وسائل الشیعه از امام صادق علیه السلام نقل شده که ایشان از پدرشان امام باقر علیه السلام نقل کردهاند که امام علی علیه السلام فرمودند: «هیچ گناهی نیست جز اینکه توبهای دارد و هیچ توبهکنندهای نیست جز اینکه توبهاش برای او سالم و دستنخورده میماند، مگر کسی که بداخلاق است؛ زیرا چنین کسی از هیچ گناهی توبه نمیکند، جز اینکه در گناهی بدتر از آن واقع میشود».
مقصود از این روایت این است که ریشهی بسیاری از گناهان در بداخلاقی است؛ لذا تا بداخلاقی برطرف نشود، توبهی از گناهان دیگر چندان نفعی به حال فرد بداخلاق ندارد!
بعنوان مثال: یکی از گناهان، فحاشی و ناسزاگویی است؛ و ریشهی آن در بدخلقی است. چه بسا فرد فحاش بارها توبه کند، اما بخاطر داشتن صفت بداخلاقی نمیتواند توبهای حقیقی داشته باشد و هربار به گناهی بدتر، از قبیل غیبت و تهمت و بهتان و… گرفتار میشود.
پرسشگر گرامی؛
پس از جستجویی کوتاه در احادیث مختلف، این حدیث را نیافتم که: کافرخوش اخلاق از مومن بداخلاق به بهشت نزدیک تر است؛ بلکه در احادیث از اهل بیت (علیهم السلام) نقل شده که فرمودند: «کافر سخاوتمند از مؤمن بخیل به بهشت نزدیکتر است».
به فرض هم که چنین حدیثی از معصوم (علیه السلام) نقل شده باشد، به این معنا است که کافر خوشاخلاق بخاطر داشتن صفت نرمخویی و مهربانی و… نسبت به مؤمن بداخلاق، به هدایت نزدیکتر است.
«بحثی دربارهی بداخلاقی»:
باید توجه کرد که خشم و غضب نابه جا، آتشى شیطانى است که از درون انسان شعله کشیده و انسان را به سوى آتشى ابدى رهنمون مى شود. امام باقرعلیه السلام فرموده است: «ان هذا الغضب جمرة من الشیطان توقد فى قلب ابن آدم…»؛ «خشم پاره آتشى شیطانى است که در قلب انسان شعله ور مى شود…»V }الکلینى، محمد بن یعقوب، اصول کافى، تصحیح و تعلیق: على اکبر غفارى، (تهران: دارالکتب الاسلامیه)، ج 2، ص 304. و نیز: «ان الرجل لیغضب فما یرضى ابداً حتى یدخل النار…»؛ «[گاه] شخصى به خشم مى آید و در آن پیش مى رود و راضى نمى شود تا آن گاه که داخل آتش شود».V }همان، ص 302.
در مقابل، حلم و بردبارى برآورنده بزرگ ترین آرزوى سالکان الى اللَّه و رسیدن به رضوان الهى است. امام صادق علیه السلام مى فرماید: «من کظم غیظاً، ولو شاء ان یمضیه امضاه، املأ اللَه قلبه یوم القیامة رضاه» «هر کس خشم و غضب خود را بشکند – در حالى که اگر بخواهد مى تواند آن را عملى کند – خداوند در روز قیامت قلب او را با رضوان خود پر مى سازد».V }همان، ص 110.
آنچه مهم است اینکه شخص عزم راسخ و جدى بر پالایش نفس خویش از خشم و کژخلقى داشته و آن را به زیور حلم و بردبارى بیاراید. در این راستا مجاهدت جدى و استمرار و مداومت بر این جهاد، لازم است.V }جهت آگاهى بیشتر نگا: شجاعى، محمد، مقالات (تهران: سروش، چاپ اول 1368)، ج 2 صص 234-258.
«راه درمان بداخلاقی»:
دوست عزیز، در ارائهی راهکارهای درمان بداخلاقی، خود شما را مخاطب قرار میدهیم تا بهتر نتیجه بگیریم:
1. کاملا به خود مطمئن باشید که مى توانید روحیه خود را تغییر دهید؛ ولى براى نتیجه گیرى عجول نباشید؛ بلکه با خود فکر کنید باید حداقل یک سال بر روى رفتارهاى خود کار کنید و اگر چنین نمودید، حتما پس از آن دگرگونى رفتارى خواهید شد.
2. با خود شرط کنید که هیچ گاه و در هیچ شرایطى برخورد تند نداشته باشید و اگر ناگهان از شما برخورد تندى سر زد خود را جریمه کنید؛ مثلا تصمیم بگیرید – یا در صورت امکان نذر کنید – که اگر در خانه بداخلاقی کردید، فلان مبلغ را صدقه بدهید، یا نماز شب بخوانید و یا یک روز روزه بگیرید. کارآیى این روش، بسیار بالا است و بسیارى از علماى بزرگ بدین سان تمرین عملى و خودسازى نموده اند.
3. از تفریحات سالم و تقویت کننده اراده، مانند کوهنوردى، شنا، دو و پیاده روى و گردش در طبیعت و… نیز استفاده کنید.
4. بیشتر با افراد خوش خلق و غیرعصبى معاشرت کنید.
5. از موقعیت هایی که زمینه تندخویى در آن فراوان است، اجتناب کنید و در موقعیت هایى حضور یابید که رفتار پرخاشگرانه در آنجا دیده نمى شود و از موقعیت هاى که شما را به تندى نمودن دعوت مى کند، دور شوید.
6. قبل از هر عملى، در مورد پیامد آن تفکّر و اندیشه کنید و آن گاه اقدام نمایید و با تمرین این راه کار و به کارگیرى آن در مورد تمام رفتارها، اندک اندک کنترل خویش را بر تمام رفتارها توسعه بخشید.
7. به برخى رفتارها و حالاتى که از اطرافیان سر مى زند و شما را به عصبانیت دعوت مى کند، توجه نکنید و راه بى توجهى و تغافل را پیش گیرید.
8. سطح شناخت خود را با مطالعه و تفکر از زشتى، ناپسند بودن و غیرقابل جبران بودن اعمال پرخاشگرانه بالا ببرید؛ مثلاً روایات، آیات و داستان هایى را که در مورد این نوع رفتارها و آثار آنها نوشته شده، مطالعه کنید و بعد در مورد آنها فکر کنید. حتى در برخى موارد به آثار رفتار تندى که خود مرتکب آن شده اید، توجه نموده و آن عمل و زشتى آن را در ذهن خود مرور کنید؛ به گونه اى که به یک حالت خودهشدارى از درون دست یابید و آثار فردى و اجتماعى و پیامدهاى حیثیتى آن عمل زشت را لحظه به لحظه در ذهن خود مرور نموده و قبح آن را براى خود بزرگ جلوه دهید تا از درون از آن عمل متنفّر شوید.
9. به هنگام بروز عصبانیت و تندخویى، سریع حالات خود را تغییر دهید؛ مثلاً اگر ایستاده اید، بنشینید و اگر نشسته اید، دراز بکشید و صورت خود را با آب سرد بشوید و یک لیوان آب خنک بیاشامید و خود را از موقعیت دور سازید.
10. از خواندن قرآن به مقدار زیاد و در نوبت هاى متعدد در طول 24 ساعت هرگز غفلت نورزید؛ چه قرآن تأثیر عظیم در رسیدن به حالت سکینه و آرامش درونى دارد. همین طور عبادت هاى خود، مانند نماز را در اول وقت و با حضور قلب کامل به جا آورید که تأثیر بزرگى در رسیدن به اطمینان خاطر دارد و آدمى را از درون به سکوى آرامش مى سپارد.
11. بعد از استحمام و به هنگام خروج از حمام، دو پاى خود را تا قوزک با آب سرد بشویید.
12. چند لحظه دراز بکشید و چشمان خود را ببندید و همه ماهیچه هاى خود را شل کنید تا آرامش عضلانى پیدا کنید و فکر خود را از آنچه موجب عصبانیت شما شده است منصرف کنید و به عضلات بدن خود تمرکز یابید.
13. ذکر «لا حول و لا قوة الا بالله» را زیاد بر زبان جارى سازید و سوره والعصر را زیاد بخوانید و تکرار اذکار: «استغفرالله ربى و اتوب الیه» و «اعوذ بالله من الشیطان الرجیم».
شرح موارد فوق را در جدولى بنویسید و موارد انجام شده و یا تخلف از آن را یادداشت کنید و همواره سعى کنید موارد تخلف را کاهش داده و بیش از پیش خود را به انجام آنها مقید سازید و حتى قبل از بروز آن موقعیت ها و به صورت مستمر، راه کارهاى فوق را سرلوحه اعمال خود قرار دهید و از آن به بعد، باید میزان موارد پرخاشگرى شما کاهش یابد. آنها را نیز یادداشت کنید و کم کم از میزان آنها در طول روز، هفته و… بکاهید و خود تنبیهى را به کار بگیرید.
در پایان توصیه می شود جهت اطلاعات بیشتر و دقیق تر کتاب معراج السعاده، مقام سوم، بحث مربوط به غضب و حلم را مطالعه فرمایید. ما هم برای شما انسانهای خواستار پاکی دعا می کنیم و منتظر نظر شما نسبت به این مطالب هستیم تا در کنار یکدیگر به سمت وضعیت مطلوب حرکت نماییم.
موفق و پیروز باشید.
خوشحالیم که شما مخاطب ما هستید.
بله دوست عزیز؛ بداخلاقی معالجه دارد و به آن اشاره خواهیم کرد. اما اینکه فرمودید منظور از این روایت که آدم بداخلاق توبه نمی کند مگر این که در گناهی دیگر بیفتد چیست، در کتاب جهادالنفس وسائل الشیعه از امام صادق علیه السلام نقل شده که ایشان از پدرشان امام باقر علیه السلام نقل کردهاند که امام علی علیه السلام فرمودند: «هیچ گناهی نیست جز اینکه توبهای دارد و هیچ توبهکنندهای نیست جز اینکه توبهاش برای او سالم و دستنخورده میماند، مگر کسی که بداخلاق است؛ زیرا چنین کسی از هیچ گناهی توبه نمیکند، جز اینکه در گناهی بدتر از آن واقع میشود».
مقصود از این روایت این است که ریشهی بسیاری از گناهان در بداخلاقی است؛ لذا تا بداخلاقی برطرف نشود، توبهی از گناهان دیگر چندان نفعی به حال فرد بداخلاق ندارد!
بعنوان مثال: یکی از گناهان، فحاشی و ناسزاگویی است؛ و ریشهی آن در بدخلقی است. چه بسا فرد فحاش بارها توبه کند، اما بخاطر داشتن صفت بداخلاقی نمیتواند توبهای حقیقی داشته باشد و هربار به گناهی بدتر، از قبیل غیبت و تهمت و بهتان و… گرفتار میشود.
پرسشگر گرامی؛
پس از جستجویی کوتاه در احادیث مختلف، این حدیث را نیافتم که: کافرخوش اخلاق از مومن بداخلاق به بهشت نزدیک تر است؛ بلکه در احادیث از اهل بیت (علیهم السلام) نقل شده که فرمودند: «کافر سخاوتمند از مؤمن بخیل به بهشت نزدیکتر است».
به فرض هم که چنین حدیثی از معصوم (علیه السلام) نقل شده باشد، به این معنا است که کافر خوشاخلاق بخاطر داشتن صفت نرمخویی و مهربانی و… نسبت به مؤمن بداخلاق، به هدایت نزدیکتر است.
«بحثی دربارهی بداخلاقی»:
باید توجه کرد که خشم و غضب نابه جا، آتشى شیطانى است که از درون انسان شعله کشیده و انسان را به سوى آتشى ابدى رهنمون مى شود. امام باقرعلیه السلام فرموده است: «ان هذا الغضب جمرة من الشیطان توقد فى قلب ابن آدم…»؛ «خشم پاره آتشى شیطانى است که در قلب انسان شعله ور مى شود…»V }الکلینى، محمد بن یعقوب، اصول کافى، تصحیح و تعلیق: على اکبر غفارى، (تهران: دارالکتب الاسلامیه)، ج 2، ص 304. و نیز: «ان الرجل لیغضب فما یرضى ابداً حتى یدخل النار…»؛ «[گاه] شخصى به خشم مى آید و در آن پیش مى رود و راضى نمى شود تا آن گاه که داخل آتش شود».V }همان، ص 302.
در مقابل، حلم و بردبارى برآورنده بزرگ ترین آرزوى سالکان الى اللَّه و رسیدن به رضوان الهى است. امام صادق علیه السلام مى فرماید: «من کظم غیظاً، ولو شاء ان یمضیه امضاه، املأ اللَه قلبه یوم القیامة رضاه» «هر کس خشم و غضب خود را بشکند – در حالى که اگر بخواهد مى تواند آن را عملى کند – خداوند در روز قیامت قلب او را با رضوان خود پر مى سازد».V }همان، ص 110.
آنچه مهم است اینکه شخص عزم راسخ و جدى بر پالایش نفس خویش از خشم و کژخلقى داشته و آن را به زیور حلم و بردبارى بیاراید. در این راستا مجاهدت جدى و استمرار و مداومت بر این جهاد، لازم است.V }جهت آگاهى بیشتر نگا: شجاعى، محمد، مقالات (تهران: سروش، چاپ اول 1368)، ج 2 صص 234-258.
«راه درمان بداخلاقی»:
دوست عزیز، در ارائهی راهکارهای درمان بداخلاقی، خود شما را مخاطب قرار میدهیم تا بهتر نتیجه بگیریم:
1. کاملا به خود مطمئن باشید که مى توانید روحیه خود را تغییر دهید؛ ولى براى نتیجه گیرى عجول نباشید؛ بلکه با خود فکر کنید باید حداقل یک سال بر روى رفتارهاى خود کار کنید و اگر چنین نمودید، حتما پس از آن دگرگونى رفتارى خواهید شد.
2. با خود شرط کنید که هیچ گاه و در هیچ شرایطى برخورد تند نداشته باشید و اگر ناگهان از شما برخورد تندى سر زد خود را جریمه کنید؛ مثلا تصمیم بگیرید – یا در صورت امکان نذر کنید – که اگر در خانه بداخلاقی کردید، فلان مبلغ را صدقه بدهید، یا نماز شب بخوانید و یا یک روز روزه بگیرید. کارآیى این روش، بسیار بالا است و بسیارى از علماى بزرگ بدین سان تمرین عملى و خودسازى نموده اند.
3. از تفریحات سالم و تقویت کننده اراده، مانند کوهنوردى، شنا، دو و پیاده روى و گردش در طبیعت و… نیز استفاده کنید.
4. بیشتر با افراد خوش خلق و غیرعصبى معاشرت کنید.
5. از موقعیت هایی که زمینه تندخویى در آن فراوان است، اجتناب کنید و در موقعیت هایى حضور یابید که رفتار پرخاشگرانه در آنجا دیده نمى شود و از موقعیت هاى که شما را به تندى نمودن دعوت مى کند، دور شوید.
6. قبل از هر عملى، در مورد پیامد آن تفکّر و اندیشه کنید و آن گاه اقدام نمایید و با تمرین این راه کار و به کارگیرى آن در مورد تمام رفتارها، اندک اندک کنترل خویش را بر تمام رفتارها توسعه بخشید.
7. به برخى رفتارها و حالاتى که از اطرافیان سر مى زند و شما را به عصبانیت دعوت مى کند، توجه نکنید و راه بى توجهى و تغافل را پیش گیرید.
8. سطح شناخت خود را با مطالعه و تفکر از زشتى، ناپسند بودن و غیرقابل جبران بودن اعمال پرخاشگرانه بالا ببرید؛ مثلاً روایات، آیات و داستان هایى را که در مورد این نوع رفتارها و آثار آنها نوشته شده، مطالعه کنید و بعد در مورد آنها فکر کنید. حتى در برخى موارد به آثار رفتار تندى که خود مرتکب آن شده اید، توجه نموده و آن عمل و زشتى آن را در ذهن خود مرور کنید؛ به گونه اى که به یک حالت خودهشدارى از درون دست یابید و آثار فردى و اجتماعى و پیامدهاى حیثیتى آن عمل زشت را لحظه به لحظه در ذهن خود مرور نموده و قبح آن را براى خود بزرگ جلوه دهید تا از درون از آن عمل متنفّر شوید.
9. به هنگام بروز عصبانیت و تندخویى، سریع حالات خود را تغییر دهید؛ مثلاً اگر ایستاده اید، بنشینید و اگر نشسته اید، دراز بکشید و صورت خود را با آب سرد بشوید و یک لیوان آب خنک بیاشامید و خود را از موقعیت دور سازید.
10. از خواندن قرآن به مقدار زیاد و در نوبت هاى متعدد در طول 24 ساعت هرگز غفلت نورزید؛ چه قرآن تأثیر عظیم در رسیدن به حالت سکینه و آرامش درونى دارد. همین طور عبادت هاى خود، مانند نماز را در اول وقت و با حضور قلب کامل به جا آورید که تأثیر بزرگى در رسیدن به اطمینان خاطر دارد و آدمى را از درون به سکوى آرامش مى سپارد.
11. بعد از استحمام و به هنگام خروج از حمام، دو پاى خود را تا قوزک با آب سرد بشویید.
12. چند لحظه دراز بکشید و چشمان خود را ببندید و همه ماهیچه هاى خود را شل کنید تا آرامش عضلانى پیدا کنید و فکر خود را از آنچه موجب عصبانیت شما شده است منصرف کنید و به عضلات بدن خود تمرکز یابید.
13. ذکر «لا حول و لا قوة الا بالله» را زیاد بر زبان جارى سازید و سوره والعصر را زیاد بخوانید و تکرار اذکار: «استغفرالله ربى و اتوب الیه» و «اعوذ بالله من الشیطان الرجیم».
شرح موارد فوق را در جدولى بنویسید و موارد انجام شده و یا تخلف از آن را یادداشت کنید و همواره سعى کنید موارد تخلف را کاهش داده و بیش از پیش خود را به انجام آنها مقید سازید و حتى قبل از بروز آن موقعیت ها و به صورت مستمر، راه کارهاى فوق را سرلوحه اعمال خود قرار دهید و از آن به بعد، باید میزان موارد پرخاشگرى شما کاهش یابد. آنها را نیز یادداشت کنید و کم کم از میزان آنها در طول روز، هفته و… بکاهید و خود تنبیهى را به کار بگیرید.
در پایان توصیه می شود جهت اطلاعات بیشتر و دقیق تر کتاب معراج السعاده، مقام سوم، بحث مربوط به غضب و حلم را مطالعه فرمایید. ما هم برای شما انسانهای خواستار پاکی دعا می کنیم و منتظر نظر شما نسبت به این مطالب هستیم تا در کنار یکدیگر به سمت وضعیت مطلوب حرکت نماییم.
موفق و پیروز باشید.