آداب معنوی ، 2000 عمل مستحب و مکروه
مؤلف : روح الله ولى ابرقوئى
مقدمه
انسان ، طالب سعادت و کمال است . او به گونه اى خلق شده است که پیوسته به دنبال گمشده و معشوق خود، یعنى خالق و پرورش دهنده خود مى گردد؛ لیکن در اجتماع و جامعه انسانى موانع و سرگرمى هاى دنیوى و مادى فراوانى چراغ فروزان فطرت و ذات انسانى را کم نور و گاهى خاموش ‍ مى کنند. انسان براى این که در دام چنین صیادهایى که رئیس و فرمانده آنها ابلیس رجیم مى باشد نیفتد، باید راه و مسیر شریعت و انبیا و ائمه (علیهم السلام ) را بپیماید تا با روح و باطنى پولادین آن موانع را از سر راه بردارد و به کمال واقعى که همان رسیدن به خداست ، برسد.
خداوند متعال کتاب آسمانى خود، قرآن مجید را که حاوى کامل ترین و مهمترین قوانین و دستورات الهى است را بر رسول گرامى اش حضرت محمد بن عبدالله (صلى الله علیه و آله و سلم ) نازل نمود تا وسیله اى براى هدایت بشر باشد. سپس ولایت باطنى و تکوینى و امامت ائمه (علیهم السلام ) را براى مردم قرار داد تا ادامه دهنده سیر نبوت باشند و بشر را به سر منزل حقیقت برسانند.
بى تردید تنها راه سعادت بشر فقط انجام فرایض و واجبات الهى و محرمات است . اگر انسان فرایض را با اخلاص و حضور قلب به جا آورد بهترین وسیله را براى قرب و رسیدن به خدا برگزیده است .
در شرع مقدس اسلام همراه واجبات و محرمات ، مجموعه اى از اعمال مستحب و مکروه مقرر شده که براى انجام یا ترک آنها تاءکید زیادى شده است . اگر چه نمازهاى مستحبى زیادى داریم که واقعا در بیشتر مواقع باعث قرب و نزدیکى به خداوند مى شوند، مثل نماز شب و نمازهاى دیگرى که تاءکید زیادى بر اقامه آنها شده است و همچنین با ترک بعضى از مکروهات زمینه مناسبى براى ترک محرمات در انسان ایجاد مى شود، اما نباید فراموش کرد که اصل در دین ، عمل به واجبات و ترک محرمات است . امیر مؤ منان حضرت على (علیه السلام ) مى فرمایند: اءن للقلوب اقبالا و ادبارا فاذا اقبلت فاحملوها على النوافل و اذا ادبرت فاقتصروابها على الفرائض ؛ براى قلب ها گاهى نشاط و روى آوردن و گاهى بى نشاطى و روى برگرداندن مى باشد. پس هرگاه قلوب شما پرنشاط هستند (و به قول معروف حال عبادت دارند) آنها را علاوه بر انجام واجبات به انجام مستحبات وادار سازید و آن گاه که بى نشاطند، تنها به انجام فرایض و واجبات قناعت کنید)).(1)
لازم به ذکر است که مکروهات و اصل کراهت بر دو قسم است :
الف ) مکروهاتى که از نظر شرع مقدس داراى مفسده کمى مى باشند؛ مثلا ایستاده آب نوشیدن در هنگام شب مکروه است این بدان معناست که چنین کارى ضرر کمى براى بدن دارد.
ب ) مکروهاتى که اصلا داراى مفسده نیستند، ولى ثواب عمل عبادى را کم مى کنند. به عبارت دیگر کراهت آنها به معناى ((اقل الثواب )) مى باشد؛ مثلا نماز خواندن در حمام مکروه است این یعنى ثوابى که نماز دارد با اقامه آن در حمام کم مى شود، نه آن که این عمل مفسده اى داشته باشد.
کتابى که در پیش رو دارید مشتمل بر حدود دو هزار آداب (مستحبات و مکروهات ) است که ان شاءالله خوانندگان عزیز با مطالعه آن و با توجه به مطالب مذکور بتوانند سیر تکاملى و سعادت خویش را به خوبى و نشاط روحى بپیمایند و در این مسیر بنده حقیر و عاصى خدا را از دعاهاى خیر خود فراموش نکنند.
از خداوند متعال مى خواهیم تا ما را در انجام واجبات و ترک محرمات توفیق دهد و به ما خلوص و حضور قلبى دائم عطا نماید. از او مى خواهیم که همواره به ما حال عبادت و سوز دل عنایت فرماید تا با انجام مستحبات و ترک مکروهات ، رضایت و خشنودى او را که بهترین پاداش است ، کسب نماییم ! (ان شاء الله )
روح الله ولى ابرقویى – قم – 9 صفر 1422
پنج شنبه 13 اردیبهشت 1380
آداب دعا کردن
1 – حضور قلب .
2 – خضوع و فروتنى .
3 – امیدوارى .
4 – شناخت خدا و اعتقاد به قدرت او و علم او به نیاز.
5 – امیدوارى به خدا و قطع امید از دیگران .
6 – پرهیز از گناه به ویژه ستم مالى و آبرویى به مردم .
7 – گریستن . روایت شده است : ((بین بهشت و جهنم ، گردنه اى است که کسى از آن عبور نمى کند، مگر کسانى که از ترس خدا، خیلى گریه کرده باشند.))
8 – سپاس و ستایش خداوند.
9 – ذکر نامهاى خدا که مناسب دعایش مى باشد و نیز گفتن نعمتهاى خداوند و شکر آن ، بیان گناهان و آمرزش خواستن براى آنها.
10 – درنگ و عجله نکردن و اصرار و پافشارى در دعا. زیرا خداوند درخواست کننده لجوج را دوست دارد و حداقل پافشارى این است که دعاى خود را سه بار تکرار کرده و خواسته خود را سه بار بگوید.
11 – پنهان دعا کردن . زیرا هم فرمان خداوند را که مى فرماید: ((در پنهان دعا کنید)) اجابت کرده و هم از آفت ریا دور مى ماند. روایت شده است : ((دعاى پنهانى ، برابر با هفتاد دعاى آشکار است )).
12 – شریک ساختن دیگران در دعا.
13 – با دیگران دعا کردن . دعا در جمع نیز باعث اجابت است . بهترین جمعیت براى دعا، چهل نفر است . چهار نفر هم مى توانند هر کدام ده بار دعا کنند و اگر نتوانست در جمع دعا کند، خود نیز مى تواند چهل بار دعا کند.
14 – تضرع در دعا به همراه قلب خاضع و بدن متواضع و چاپلوسى . خداوند به حضرت موسى (علیه السلام ) وحى کرد: ((موسى ! هنگامى که مرا مى خوانى ترسان باش ، صورت خود را خاک آلوده کن و با اعضاى مهم بدنت ، برایم سجده کن … قلبت را با ترس از من بمیران . زنده دل و کهنه لباس باش …))
15 – صلوات فرستادن بر محمد (صلى الله علیه و آله و سلم ) و آل او (علیهم السلام ) در اول و آخر دعا باعث اجابت دعا است .
16 – پاکدلى و روى آوردن با تمام وجود به خداوند.
17 – دعا کردن قبل از بلا.
18 – شریک نمودن دیگران در دعا و قبل از خود، آنان را دعا کردن .
19 – بلند کردن کف دستها هنگام دعا.
20 – در دست داشتن انگشترى عقیق یا فیروزه . از امام صادق (علیه السلام ) روایت شده : ((هیچ کف دستى به سوى خداى متعال بلند نشده است که نزد او محبوبتر باشد از کفى که انگشتر عقیق در آن است .))
21 – صدقه دادن قبل از دعا، باعث اجابت دعا مى گردد.
22 – انتخاب اوقات مخصوصى براى دعا، مثل شب و روز جمعه ، بین ظهر و عصر روز چهارشنبه براى نفرین کردن کفار، وقت نماز عشاء، یک ششم اول از نیمه دوم شب ، آخر شب تا طلوع فجر، بین طلوعین ، سه شب قدر در ماه رمضان که برترین آن شب بیست و سوم است ، شبهاى احیاء که عبارتنداز: شب اول رجب ، نیمه شعبان ، عید فطر و قربان و روز عرفه ، فطر و قربان ، هنگام وزیدن بادها، باریدن باران ، از بین رفتن سایه ها و ریختن اولین قطره خون مقتول مؤ من ، هنگام اذان ظهر و از طلوع فجر تا طلوع خورشید، بعد از نمازهاى واجب ، وتر، فجر و نماز ظهر و مغرب .
23 – مکانهاى خاص نیز به اجابت دعا کمک مى کنند. مانند: ((راءس ‍ الحسین و مکانى که زیر گنبد آن قرار دارد)).
24 – حالات عالى مانند رقت قلب .
25 – طهارت ، نماز و روزه (2).
آداب و مراقبت هاى ایام سال
آداب ماه محرم
1 – سزاوار است که حال دوستان آل محمد (صلى الله علیه و آله و سلم ) در دهه اول محرم تغییر نموده و در دل و سیماى خود، آثار اندوه و درد این مصیبتهاى بزرگ را آشکار نمایند.
2 – خوب است که مقدارى از لذائذ زندگى را که از خوردن و نوشیدن و حتى خوابیدن و گفتن به دست مى آید، ترک نمایند و مانند کسى باشند که پدر یا فرزند خود را از دست داده است .
3 – خوب است که روز تاسوعا و عاشورا، دیدار با برادران دینى را ترک کرده و آن روز را روز گریه و اندوه خود قرار دهند.
4 – مستحب است که در دهه اول محرم ، هر روز امام حسین (علیه السلام ) را با زیارت عاشورا زیارت نمایند.
5 – سزاوار است که اگر مى توانند مراسم عزادارى آن حضرت را در منزل خود با نیتى خالص بر پا نمایند و اگر نمى توانند در مساجد یا منازل دوستانش به برپایى این مراسم کمک کنند.
6 – شایسته است که هر روز مقدارى از اوقات خود را در مکانهاى عمومى به عزادارى بپردازد.
7 – مستحب است که در آخر روز عاشورا، زیارت تسلیت را بخوانند.
8 – یکى از اعمال مهم دهه اول ، دعاى اول ماه است و براى اینکه اول این ماه ، اول سال بوده و از طرف دیگر دعاهاى قبل از وقت نیز تاءثیر خاصى در برآورده شدن حاجات و رسیدن به امور مهم دارد؛ این دعا تاءثیر زیادى در سلامتى و دورى از آفات دینى و دنیایى آن سال و بهبودى حال و به دست آوردن نیکیها دارد.
9 – بهتر است که در شب اول ، بعضى از نمازهایى را که در این شب وارد شده به مقدار حال و توانایى خود بخواند؛ حداقل دو رکعت نمازى را که شامل حمد و یازده بار (( قل هو اللّه احد)) است را بخواند. بعد از آن ، دعایى را که پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) بعد از این نماز خوانده است و در کتاب اقبال نقل شده را بخواند و فرداى آن روز را روزه بگیرد. در روایت آمده است کسى که چنین عملى را انجام بدهد مانند کسى است که به مدت یک سال کارهاى خوب انجام داده و تا سال آینده محفوظ خواهد بود.
10 – مستحب است که روز سوم را روزه بگیرد. در روایت آمده است : حضرت یوسف (علیه السلام ) در این روز از چاه خارج شد. و اگر کسى این روز را روزه بگیرد، خداوند مشکل او را برطرف نموده و سختیها را بر او آسان مى نماید.
11 – روایت شده است : مستحب است که انسان تمام ماه را روزه بگیرد. و در مورد روزه روز تاسوعا و عاشورا روایت مخصوص داریم ، اما احتیاط این است که روز عاشورا را روزه نگیرد ولى از خوردن و آشامیدن تا عصر خوددارى نماید و آنگاه چیزى بخورد یا بیاشامد؛ به جهت این که امام حسین (علیه السلام ) و یاران حضرت در عصر از غصه هاى این دنیاى پست رهایى یافتند.
12 – از کارهایى مثل سرمه کشیدن و غیر آن ، بهتر است پرهیز شود.
13 – مستحب است که شب عاشورا تا صبح پیش قبر امام حسین (علیه السلام ) بماند.
14 – از شیخ مفید رحمة الله روایت شده است که شب بیست و یکم محرم ، شب زفاف سرور تمام زنان جهان حضرت فاطمه (علیها السلام ) است و به همین جهت روزه آن روز مستحب مى باشد.
15 – مستحب است که در آخر ماه محرم محاسبه نفس ، استغفار و دعا براى اصلاح حال ، صورت پذیرد(3).
آداب ماه صفر
1 – سزاوار است که روز اربعین را روز اندوه خود دانسته و تلاش نماید براى یک بار هم که شده ، کنار مزارش او را زیارت نماید.
2 – مستحب است که در پایان روز اربعین نیز مانند سایر روزهاى مهم از خداوند بخواهد حال و عمل او را اصلاح نموده و به حامى آن روز که از معصومین (علیهم السلام ) مى باشد توسل جوید.
(روزهاى هفته که هر کدام مربوط به معصومى (علیهم السلام ) مى باشد در آخر این بخش خواهد آمد).
3 – وفات پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) نیز در این ماه واقع شده است ؛ سزاوار است در این روز به گونه اى اندوهگین بوده و عزادارى نماید که شایسته اتفاق بزرگ این روز و ناگواریهایى که بعد از رحلت پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) رخ داده است ، باشد.
4 – مستحب است که در روز وفات پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) با زیارتهایى که وارد شده یا با زیارتى که خود با یارى خداوند مى سازد، او را زیارت نمود.
5 – زیارت امام حسن مجتبى (علیه السلام ) نیز در این روز استحباب دارد، چرا که شهادت او در همین روز است .
6 – سزاوار است که بر امام حسن (علیه السلام ) درود فرستاده و قاتل او معاویه پسر ابى سفیان (لعنة الله علیه ) را لعنت نماید(4).
آداب ماه ربیع الاول
این ماه همانگونه که از اسم آن پیداست بهار ماههاست ؛ به جهت این که آثار رحمت خداوند در آن هویداست . در این ماه ذخایر برکات خداوند و نورهاى زیبایى او بر زمین فرود آمده است ؛ زیرا میلاد رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) در این ماه است و مى توان ادعا کرد که از اول آفرینش ‍ زمین ، رحمتى مانند آن بر زمین فرود نیامده است .
از آداب این ماه است :
1 – تمام ماه را در روز تولد پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) با تلاشهاى نیکو و اطاعتهاى گرانقدر و بزرگ ، بزرگ داشته و با پروردگار خود در مورد این نعمت بزرگ مناجات نماید.
2 – دعا کردن در اول این ماه با دعاهایى که روایت شده است از مهم ترین اعمال این ماه مى باشد.
3 – روز هشتم ربیع الاول ، روز وفات امام حسن عسگرى (علیه السلام ) مى باشد. پس سزاوار است در این روز اندوهگین باشد، بخصوص با در نظر گرفتن این که صاحب مصیبت حضرت امام عصر(عج ) مى باشد؛ پس باید آن امام (علیه السلام ) را با هر زیارتى که به ذهنش مى رسد زیارت نموده و به امام زمان (علیه السلام ) تسلیت بگوید.
4 – روز نهم ربیع الاول ، چنانکه در روایت گرانقدرى آمده است ، روز نابودى دشمن خدا بوده و این روز و خوشحالى در آن فضیلت داشته و روز شادى پیروان آل محمد (صلى الله علیه و آله و سلم ) مى باشد. سزاوار است که دوستان آل محمد (صلى الله علیه و آله و سلم ) شادى خود را در این روز، به خاطر نابودى دشمن خدا آشکار کنند.
5 – روز دهم ربیع الاول ، روز ازدواج پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) با حضرت خدیجه (علیهم السلام ) مى باشد و بر شیعیان لازم است که به خاطر تاءثیر این ازدواج مبارک و فرخنده ، در خوبى ها و سعادت ها و انتشار نورهاى درخشان و پاک ، آن را بزرگ بدارند.
6 – روز هفدهم ربیع الاول ، همان طور که گفته شد روز میلاد حضرت رسول (صلى الله علیه و آله و سلم ) است . از کارهاى مهم این روز، روزه داشتن این روز، به خاطر شکر گزارى و به جا آوردن دو رکعت نماز مى باشد که در هر رکعت آن یک بار سوره حمد، ده بار سوره قدر و ده بار سوره اخلاص ‍ مى خواند. سپس در مکان نماز خود نشسته و دعایى را که روایت شده است را مى خواند.
7 – از کارهاى مهم در روز میلاد پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم )، رعایت آداب عید و اظهار مراسم شرعى عیدهاى بزرگ است ، تا دیگران این روز را به عنوان عید بشناسند.
8 – از مهمترین اعمال مهم این روز به پایان رساندن روز خود با سلام به حامیان و نگهبانان آن روز و به درگاه آنان جهت شفاعت و اصلاح حال تضرع نمودن ، مى باشد(5).
آداب ماه ربیع الثانى
1 – از مهمترین اعمال این ماه چنانچه در جمیع ماهها گفتیم ، دعا در اول آن است . بخصوص دعاى بلند مرتبه و گرانقدرى که در اول آن روایت شده است .
2 – روز دهم ربیع الثانى ، روز ولادت امام حسن عسگرى (علیه السلام ) مى باشد. مراقبت از روزهاى ولادت ائمه (علیهم السلام )، شبیه به مراقبت روز ولادت رسول اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم ) است .
امام حسن عسگرى (علیه السلام ) خصوصیتى براى برآورده شدن حاجات اخروى دارند. معصومین (علیهم السلام ) گرچه هر کدام از آنان وسیله اى براى بندگان خدا در جمیع حوائج مى باشند، ولى هر کدام خصوصیتى براى بعضى از حاجتها دارا مى باشند – چنانکه دعاى توسل ، شاهدى بر این مطلب است – رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم )، دختر بزرگوارش و امام حسن (علیه السلام ) و امام حسین (علیه السلام ) در حاجت هاى مربوط به ، به دست آوردن طاعت خدا و خشنودى او خصوصیتى دارند. امیرالمؤ منین (علیه السلام ) خصوصیتى در مورد انتقام از دشمنان و برطرف نمودن ظلم ظالمین دارند. امام سجاد (علیه السلام ) خصوصیتى در مورد ستم پادشاهان و القائات و وسوسه هاى شیطان دارند. امام باقر (علیه السلام ) و امام صادق (علیه السلام ) نیز خصوصیتى در کمک گرفتن در مورد آخرت دارند. امام کاظم (علیه السلام ) خصوصیتى در مورد سلامتى کامل از بیماریها و دردهایى که مردم از آن گریزانند دارند. همچنین امام رضا (علیه السلام ) خصوصیتى در مورد ترسهاى مسافرت در دریا و خشکى و زمینهاى بى آب و علف و بدون آبادى و سکنه دارند.امام جواد (علیه السلام ) خصوصیتى در مورد توسعه روزى و بى نیاز شدن از آنچه در دست مردم است دارند. امام هادى (علیه السلام ) نیز خصوصیتى در مورد قضاى نافله ها، احسان به برادران مؤ من و به کمال رسیدن طاعتهاى پروردگار دارند. امام حسن عسگرى (علیه السلام ) خصوصیتى در کمک نمودن در مورد آخرت دارند و امام عصر ما(عج ) پناهگاه و امید و حافظ ما، نور ما و زندگى ما، امام مهدى (علیه السلام ) جامع تمام خصوصیات مذکور بوده و براى حاجات دیگر نیز توسل به او مناسب است .
3 – سزاوار است که این روز (روز میلاد امام حسن عسگرى (علیه السلام ) مانند سایر روزهاى شریف که گفته شد به پایان رسانده شود(6).
آداب ماه جمادى الاول
1 – از کارهاى مهم این ماه ، دعا کردن با دعاهایى که روایت شده است ، مى باشد.
2 – پانزدهم این ماه ، روز ولادت امام سجاد (علیه السلام ) مى باشد. بنابراین شیعه باید این روز را با عمل ، بزرگ بدارد زیرا مردم باید روزهاى ولادت زمامداران خود را بزرگ داشته و آداب و تکالیفى را در این مورد رعایت نمایند.
3 – سزاوار است که روز خود و پایان این ماه را همان طور که در ماههاى قبل گفتیم به پایان برساند(7).
آداب ماه جمادى الثانى
1 – از کارهاى مهم در این ماه ، دعا نمودن – بخصوص با دعاى روایت شده – مى باشد.
2 – سوم جمادى الثانى ، روز شهادت حضرت زهرا (علیها السلام ) مى باشد. لازم است که شیعیان وفادار این روز را از روزهاى اندوه و مصیبت قرار دهند؛ زیرا این روز براى بستگان آن حضرت (علیه الاسلام ) دومین روز روز مصیبت بعد از رحلت پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم ) بود و امیرالمؤ منین (علیه السلام ) بعد از وفات رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) هیچ روزى را مصیبت بارتر و ناگوارتر از این روز ندید.
3 – سزاوار است که شیعه ، آن حضرت (علیها السلام ) را در این روز به گونه اى زیارت نموده و بر او صلوات و درود بفرستند که مایه رضایت پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) بوده ، خداى فاطمه (علیها السلام ) آن را پسندیده و حق شیعه گرى ادا شود.
4 – شب نوزدهم جمادى الثانى ، شب ابتداى حامله شدن مادر پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) به آن حضرت مى باشد. سزاوار است که به خاطر کسالت ، هیچ خیرى را در این شب از دست نداد. همان اعمالى که در روز میلاد پیامبر ذکر شد سزاوار است که همان اعمال انجام شود.
5 – روز بیستم جمادى الثانى ، روز میلاد حضرت زهرا (علیها السلام ) مى باشد. در این روز سرور مؤ منین در آن تازه شده و روزه آن روز و خیرات و صدقات در آن مستحب مى باشد.
6 – از اعمال مهم روز میلاد حضرت فاطمه (علیها السلام ) زیارت و صلوات بر او و لعنت کردن ظالمین به آن حضرت (علیها السلام ) است (8).
آداب ماه رجب
این ماه ، ماه بسیار شریفى است ؛ به این جهت که : از ماههاى حرام مى باشد، از اوقات دعا مى باشد و حتى در زمان جاهلیت به این مطلب مشهور بوده و مردم آن زمان منتظر این ماه بوده اند تا در آن دعا کنند. این ماه ، ماه امیرالمؤ منین (علیه السلام ) مى باشد؛ شب اول آن یکى از چهار شبى است که تاءکید به زنده نگهداشتن آن به عبادت شده است . درباره روز نیمه آن آمده است که محبوبترین روزها نزد خداوند بوده و زمان انجام عمل ((استفتاح )) است که در ادامه به طور مفصل خواهد آمد. همچنین روز بیست و هفتم این ماه ، مبعث حضرت رسول اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم ) مى باشد. روزى که زمان ظهور رحمت خداوند است . چیزى که از اول خلقت تا کنون مانند آن دیده نشده است . این گوشه اى از فضایل این ماه است . در اینجا مراقبت ها و آداب این ماه را ذکر مى کنیم .
1 – از مراقبت هاى مهم در این ماه ، به یاد داشتن حدیث ((ملک داعى )) مى باشد که از پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) روایت شده است . پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمود: ((خداى متعال در آسمان هفتم فرشته اى قرار داده است که ((داعى )) گفته مى شود. هنگامى که ماه رجب آمد، این فرشته در هر شب از این ماه تا صبح مى گوید: خوشا به حال تسبیح کنندگان خدا، خوشا به حال فرمانبرداران خدا. خداى متعال مى فرماید: همنشین کسى هستم که با من همنشینى کند. فرمانبردار کسى هستم که فرمانبردارم باشد و بخشنده خواهان بخشایش هستم . ماه ، ماه من و بنده ، بنده من و رحمت ، رحمت من است . هر کسى در این ماه مرا بخواند او را اجابت مى کنم و هر کس از من بخواهد به او مى دهم و هر کس از من هدایت بخواهد او را هدایت مى کنم . این ماه را رشته اى بین خود و بندگانم قرار دادم که هر کس آن را بگیرد به من مى رسد.))
2 – سزاوار است که طالبان علم در این ماه و ماههاى شعبان و رمضان عبادت را مقدم بر تحصیل علم نمایند؛ گر چه تحصیل علم نیز از برترین عبادتهاست .
3 – شب اول این ماه ، یکى از چهار شبى است که شب زنده دارى در آن تاءکید شده است . یکى از مراقبت ها این است که در هنگام دیدن ماه در شب اول ، دعایى که روایت شده است را بخواند.
4 – مستحب است که در شب اول این ماه ، بعد از نماز مغرب بیست رکعت نماز به جا آورده که در هر رکعت سوره فاتحه و اخلاص را یک مرتبه خوانده و براى هر دو رکعتى ، یک سلام بدهد.
نماز آسان ترى از پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم ) روایت شده است که فرمود: کسى که دو رکعت نماز در شب اول ماه رجب ، بعد از نماز عشا بخواند و در رکعت اول آن ، سوره فاتحه و الم نشرح را یک بار و اخلاص را سه بار و در رکعت دوم ، سوره فاتحه ، الم نشرح ، اخلاص و مهوذتین (ناس و فلق ) را هر کدام یک بار بخواند؛ سپس تشهد خوانده و سلام دهد. بعد از آن نیز سى بار ((لا اله الا اللّه )) گفته و سپس سى بار بر پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) صلوات بفرستد. گناهان گذشته او آمرزیده شده و او را مانند روزى که از مادر متولد شده از گناهان بیرون مى برد.
(نمازهاى مستحبى این ماه در بخش نمازهاى مستحبى آمده است .)
5 – سزاوار است که در تمام این ماه و ماه شعبان ، رمضان و تمام عمر، اهمیت زیادى به دعا، جهت توفیق اخلاص داده و توجه به خداى متعال با نامهاى او مانند ((کریم العفو و مبدل السیئات بالحسنات )) و توسل به او به وسیله محمد و آل او (علیه السلام ) را زیاد کند.
6 – چنانچه شب اول ماه ، مصادف با شب جمعه بود، سزاوار است که عمل ((لیلة الرغائب )) را انجام دهد. از پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم ) روایت شده است که فرمودند: ((از اولین شب جمعه در ماه رجب غافل نشوید؛ زیرا شبى است که فرشتگان آن را ((لیلة الرغائب )) مى نامد. این نامگذارى به این جهت است که هنگامى که یک سوم از شب گذشت ، هیچ فرشته اى در آسمان ها و زمین نمى ماند، مگر این که در کعبه و اطراف آن جمع مى شوند. آنگاه خداوند، به طور غیر منتظره اى بر آنان وارد شده و مى فرماید: اى فرشتگانم ! هر چه مى خواهید از من درخواست کنید. فرشتگان عرض مى کنند: حاجت ما این است که از روزه داران رجب درگذرى . خداوند مى فرماید: این کار را انجام دادم )). بهتر است کسى که این حدیث را مى شنود، در این شب ، زیاد بر فرشتگان صلوات فرستاده تا تکلیفى را که آیه تحیت (نساء/آیه 86) به عهده ما گذاشته به اندازه توانایى انجام داده باشد. سپس رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمودند: کسى که روز پنج شنبه اول رجب را روزه گرفته و بین نماز مغرب و عشا دوازده رکعت نماز به جا آورده هر دو رکعت به یک سلام و در هر رکعتى سوره فاتحه یک بار، سوره قدر سه بار و سوره توحید دوازده بار خوانده و هنگامى که نماز تمام شد، هفتاد بار بر من (با این الفاظ) صلوات بفرستد: اللهم صل على محمد النبى الامى و على آله سجده کرده و در سجده هفتاد بار بگوید: سبوح قدوس رب الملائکة و الروح سپس سر خود را بلند کرده و بگوید: رب اغفر و ارحم و تجاوز عما تعلم انک انت العلى الاعظم . آنگاه بار دیگر به سجده رفته و در سجده همان چیزى را بگوید که در سجده اول گفت ، سپس حاجت خود را از خدا بخواهد، ان شاء اللّه تعالى برآورده مى شود. رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) در ادامه فرمودند: قسم به کسى که جانم در دست اوست ؛ هیچ بنده یا کنیزى – از بندگان و کنیزان خدا – این نماز را به جا نمى آورد، مگر این که خداوند گناهان او را مى بخشد؛ گرچه گناهان او مثل کف دریا و به عدد شن و به وزن کوهها و به عدد برگهاى درختان باشد در روز قیامت هفتصد نفر از خویشان خود را که همگى سزاوار آتش باشند را شفاعت مى کند و در شب اول قبر خداوند ثواب آن را به بهترین صورت ، با روى گشاده و خندان و زبان فصیح براى او مى فرستد و مى گوید: اى محبوب من ! مژده بده ؛ از هر سختى نجات پیدا کردى . مى پرسد: تو کیستى ؟رویى بهتر از رویى تو ندیده و بویى به خوش بویى تو، به مشامم نرسیده . جواب مى دهد: اى محبوب من ! من ثواب آن نمازى هستم که در فلان شب ، فلان منطقه ، فلان ماه و فلان سال به جا آوردى ؛ امشب آمده ام تا حقت را ادا کرده ، مونس تنهایى تو بوده و وحشت را از بین ببرم . زمانى که در شیپور دمیده شود، در عرصه قیامت بر سرت سایه افکنم و تو هرگز هیچ خیرى را از جانب مولایت از دست نخواهى داد
7 – از کارهاى مهم در روز اول ماه رجب ، روزه ، نماز حضرت سلمان دعا در اول آن با دعایى که در اقبال سید قدس سره روایت شده ، مى باشد.
8 – از کارهاى مهم در این ماه این است که در تمام ماه ، هزار بار بگوید: استغفر اللّه ذاالجلال و الاکرام من جمیع الذنوب و الاثام شیخ صدوق (ره ) روایت کرده است : اگر کسى این ذکر را در رجب ، هزار بار بگوید، خداوند متعال مى فرماید: اگر گناهان شما را نبخشم ، پروردگار شما نیستم ، پروردگار شما نیستم ، پروردگار شما نیستم !
9 – مستحب است که در تمام ماه رجب ، سوره توحید را ده هزار بار و همچنین روایت شده است که هزار بار بخواند. روایت شده است : ((کسى که هزار بار آن را بخواند روز قیامت ، عمل هزار پیامبر و هزار فرشته را مى آورد و هیچکس نزدیکتر از او به خدا نیست ؛ مگر کسى که بیشتر از او آن را خوانده باشد و ثواب خواندن این سوره در رجب ، چندین برابر است .))
10 – مستحب است که در این ماه که هزار بار، خدا را تسبیح کند. در روایت آمده است کسى که چنین عملى را انجام دهد، خداوند صد هزار عمل خوب براى او نوشته و صد کاخ در بهشت براى او مى سازد.
11 – مستحب است که در تمام این ماه ، هزار بار (( لا اله الا اللّه )) بگوید. روایت شده است کسى که در این ماه این عمل را انجام دهد خداوند براى او صد هزار حسنه نوشته و صد شهر در بهشت براى او مى سازد.
12 – مستحب است که در این ماه صد بار بگوید: استغفر اللّه الذى لا اله الا هو وحده لا شریک و له و اتوب الیه . و اگر پس از آن صدقه بدهد خداوند او مورد رحمت قرار داده و گناهان او را مى آموزد و کسى که چهار صد بار بگوید خداوند پاداش صد شهید را براى او مى نویسد.
13 – خوب است که در تمام ماه با پیروى از امام سجاد (علیه السلام ) در سجده خود این ذکر را بگوید: عظم الذنب من عبدک فلیحسن العفو من عندک .
14 – سزاوار است که صبح و شب و بعد از هر نمازى دعاى یا من ارجوه لکل خیر…. را بخواند و سپس با دست چپ محاسن خود را گرفته و انگشت سبابه دست راست خود را حرکت داده گریه کند و بگوید: یا ذالجلال و الاکرام یا ذا النعماء و الجود یا ذا المن و الطول حرم شیبتى على النار.
15 – از دعاهاى مستحب در این ماه دعاى : یا من یملک حوائج السائلین … مى باشد.
16 – از کارهاى مهم در این ماه ، زیارت امام حسین (علیه السلام ) در اول و وسط ماه است .
17 – نمازهاى مستحبى در این ماه ، در بخش نمازهاى مستحبى ذکر شده اند.
18 – روز بیست و هفتم رجب ، مستحب است که روزه بگیرد، غسل کرده و زیارت پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) و حضرت على (علیه السلام ) را بخواند(9).
آداب ماه شعبان
این ماه براى سالک الى اللّه ، بسیار با ارزش است . یکى از شب هاى قدر، در این ماه مى باشد. همچنین ولادت حضرت حجة بن الحسن العسگرى (علیه السلام ) نیز در این ماه واقع شده است . همچنین این ماه ، ماه پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) مى باشد.
از مراقبات این ماه :
1 – مناجات شعبانیه ، مناجات معروفى است و اهلش به خاطر آن با ماه شعبان ماءنوس شده و به همین جهت منتظر و مشتاق این ماه هستند. سزاوار است که این مناجات در تمام ماه خوانده شود.
2 – از اعمال مهم در این ماه ، روزه است ؛ به اندازه اى که با حال انسان مناسب باشد. امام صادق (علیه السلام ) فرمود: ((کسى که روز اول ماه را روزه بگیرد، حتما وارد بهشت مى شود و کسى که دو روز را روزه بگیرد، خداوند در هر شب و روزى (به چشم رحمت ) به او مى نگرد و در بهشت نیز به این نگاه ادامه مى دهد؛ کسى که سه روز روزه بگیرد، با خداوند در عرش و بهشت او دیدار مى کند.))
3 – از اعمال مهم در این ماه ، صلواتى است که در نیمروز هر روز از این ماه فرستاده مى شود؛ اول آن چنین است : اللهم صل على محمد و آل محمد، شجرة النبوة ….
4 – از دیگر اعمال این ماه ، همانگونه که در کتاب اقبال است ، به جا آوردن نماز و خواندن دعاهاى این شبهاست . نمازهاى این ماه ، در بخش نمازهاى مستحبى ذکر شده است .
5 – از اعمال مهم این ماه ، عمل کردن به روایت امیرالمؤ منین (علیه السلام ) است که فرمودند: ((در هر پنج شنبه از ماه شعبان ، آسمانها زینت شده و آنگاه فرشتگان عرض مى کنند: خداى ما! روزه داران شعبان را ببخش و بیامرز و دعایشان را اجابت فرما!)) بنابراین کسى که رو رکعت نماز به جا آورد که در هر رکعت سوره فاتحه را یک بار و توحید را صد بار بخواند و بعد از سلام دادن ، صد بار نیز صلوات بفرستد، خداوند تمام خواسته هاى دینى و دنیایى او را برآورده مى فرماید و کسى که یک روز از آن را روزه بگیرد، خداوند بدن او را بر آتش حرام مى کند.
6 – روز سوم شعبان به جهت تولد امام حسین (علیه السلام ) در آن ، روز بزرگى است و سالک باید به مقدار توانایى با روزه ، زیارت ، دعاهایى که در این روز وارد شده و سایر طاعتها شکر این روز را به جا آورد. در چنین روزى فطر ملک ، سلامتى بالهاى خود را به دست آورد.
7 – روز و شب نیمه شعبان ، زمان بسیار شریفى است ؛ به این جهت که از شبهاى قدر و شب تقسیم رزق ها و عمرها مى باشد. این شب ، از اوقات زیارتى امام حسین (علیه السلام ) مى باشد که غیر از فرشتگان ، صد هزار پیامبر (علیه السلام ) آن حضرت (علیه السلام ) را زیارت مى کنند و این مطلب نشانه عظمت این شب است . همچنین از شب هایى است که تاءکید به زنده نگهداشتن آن شده و اعمال و عبادات بسیار ارزشمندى در آن وارد شده که مى توان گفت : در هیچ شبى مانند یا بیشتر از آن نیامده است و بالاخره این شب علاوه بر اینها، شب میلاد امامى است که گیتى را از عدالت پر کرده و زمین را پاک مى نماید. از اعمال این شب این است که شیعه ، از لذت و آسایش دنیا در این شب چشم پوشى نماید و فرض کند که شب خداحافظى او با این دنیا و تمام اعمال بوده و فرداى آن روز قیامت است . از اعمال دیگر این شب نمازهایى است که وارد شده است . (که در بخش نمازهاى مستحبى ذکر شده است ).
8 – از اعمال مهم این شب ، عمل کردن به حدیث پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) است . که فرمودند: ((شب نیمه شعبان در خواب بودم که جبرئیل آمد و گفت : محمد! چرا در این شب خوابیده اى ؟ گفتم : جبرئیل مگر چه شبى است ؟ گفت : شب نیمه شعبان است . محمد! برخیز. آنگاه مرا بلند کرده و به بقیع برد، سپس گفت : سرت را بلند کن ؛ این شبى است که درهاى آسمان در آن باز مى شود: درهاى رحمت ، در رضوان ، در مغفرت ، در فضل ، در توبه ، در نعمت ، در جود و در احسان و خداوند به عدد موها و پشمهاى گاو و گوسفند، مردم را از آتش جهنم آزاد مى کند؛ زمان مرگ را در آن ثبت کرده و به مدت یک سال ، روزى ها را تقسیم مى کند و هر چه را که در تمام سال اتفاق مى افتد، فرو مى فرستد. محمد! کسى که این شب را با گفتن اللّه اکبر، سبحان اللّه ، لااله الا اللّه و خواندن دعا، نماز و قرآن و انجام دادن اعمال مستحب و استغفار کردن ، زنده نگهدارد بهشت منزل و استراحتگاه او خواهد بود و گناهان گذشته و آینده اش بخشیده مى شود…
پس این شب را زنده بدار و شب زنده دارى کن و نزدیکى به خدا، با عمل در این شب را به امتت دستور بده ، زیرا شب شریفى است ! در حالى نزدت آمدم که تمام فرشته ها در آسمان ، پاهایشان را جفت کرده اند: عده اى تسبیح مى کنند، عده اى در رکوع ، عده اى در سجود و گروهى ذکر مى گویند. شبى است که کسى دعا نمى کند؛ مگر این که مستجاب مى شود، کسى چیزى نمى خواهد مگر این که به او داده مى شود…
کسى که از خیر این شب محروم شود، از خیر بزرگى محروم شده است .
9 – در این شب ، نزدیکى جستن به امام زمان (عج )، کسى که حجت عصر و ولى امر مى باشد، مستحب است .
10 – از اعمال این شب ، خواندن دعایى است که با این عبارت شروع مى شود: اللهم بحق لیلتنا و مولودها….
12 – زیارت امام حسین (علیه السلام ) و حضور در آرامگاه شریف آن حضرت (علیه السلام )، در این شب استحباب زیادى دارد.
13 – در این شب خواندن دعاى کمیل در سجده به خاطر پیروى از امیرالمؤ منین (علیه السلام ) مستحب است .
14 – محاسبه اعمال در این شب ، استحباب زیادى دارد.
15 – از اوقات مهم ماه شعبان ، آخرین جمعه ماه شعبان است . از عبدالسلام بن صالح هروى نقل شده است که مى گوید: آخرین جمعه شعبان ، به دیدن ابى الحسن على بن موسى الرضا (علیه السلام ) رفتم ، حضرت فرمودند: ((اباصلت ! بیشتر شعبان گذشت و این آخرین جمعه آن است ؛ سهل انگاریهاى گذشته خود را در این ماه جبران کن . بسیار دعا و استغفار کن و قرآن بخوان ؛ از گناهانت توبه کن تا وقتى ماه رمضان مى آید، مخلص براى خدا باشى و هیچ امانتى به گردنت نباشد؛ مگر این که آن را رد کنى و هیچ کینه اى از مؤ منى در دلت نباشد مگر این که آن را از بین ببرى و از هر گناهى که انجام مى دهى ، دست بردار. تقوى خدا پیشه کن و در نهان و آشکارت به او توکل کن ((و کسى که به خدا توکل کند، خدا براى او کافى خواهد بود)).
و در باقیمانده این ماه ، این دعا را زیاد تکرار کن : اللهم اءن لم تکن غفرت لنا فى ما مضى من شعبان ، فاغفرلنا فى ما بقى منه .
(خدایا! اگر در این مدت که از شعبان گذشته ، ما را نبخشیده اى در مدتى که از آن مانده ما را بیامرز)؛ زیرا خداوند متعال به احترام ماه رمضان ، در این ماه افراد زیادى را از آتش رها مى کند.
16 – سه روز آخر شعبان ، فرصت مناسبى است براى کسى که تمام این ماه را روزه نگرفته ، تا روزه بگیرد. امام صادق (علیه السلام ) فرمودند: کسى که سه روز آخر شعبان را روزه بگیرد و آن را به ماه رمضان وصل کند، خداوند روزه دو ماه پى درپى ، براى او مى نویسد(10).
آداب ماه مبارک رمضان
از امیرالمؤ منین (علیه السلام ) روایت شده است : ((نگویید رمضان ؛ زیرا نمى دانید رمضان چیست ؟ اگر کسى گفت ؛ باید صدقه داده و روزه بگیرد؛ همانطور که خداوند فرموده است بگویید ماه رمضان .))
در اینجا گوشه اى از آداب این ماه مبارک و ماه میهمانى خدا را ذکر مى کنیم :
1 – مستحب است که در سحر و افطار، قبل از شروع و بعد از گفتن بسم اللّه الرحمن الرحیم سوره قدر خوانده شود.
2 – بهترین دعایى که خوب است قبل از افطار خوانده شود، دعایى است که در اقبال آمده و مفضل بن عمر آن را روایت کرده است : اللهم رب العظیم …(11)
3 – از مراقبت هاى ماه رمضان ، پاک کردن دل با توبه صادقانه است .
4 – از دیگر مراقبت هاى این ماه ، پاکیزه نمودن مال با دادن خمس است تا غذا، لباس ، مکان و هر چیزى که روزه دار در آن دخل و تصرف مى کند، پاک شود.
5 – باید براى شروع خوب سال ، تلاش کند. روایات زیادى داریم که : ((ماه رمضان ، ابتداى سال است : اگر انسان در این ماه ، خود را سالم نگه دارد، تمام سال سلامت خواهد ماند.))
6 – از مراقبات این ماه ، توسل در شب اول است . مهمترین کارى که سالک باید انجام دهد این است که در شب اول ماه به یکى از معصومین (علیهم السلام ) که حامى و نگهبان آن شب است ، مراجعه و با چهره آبرومند و نورانى او نزد پروردگارش ، به درگاه خدا روى آورد.
7 – از مراقبات این ماه ، انجام دادن متناسب نوافل و مستحبات است . سزاوار است که سالک حال خود را بررسى و نشاط، کسالت ، کار، فراغت ، نیرو و ضعف خود را نسبت به نوافل و مستحبات سنجیده و بعد از مراعات حال خود، به ترتیب ، بهترین ها را انتخاب نماید. در روایات زیادى آمده است که نوافل در این ماه ، بیش از هزار رکعت است .
8 – از کارهاى مهم در این ماه ، قرائت قرآن ، دعا و ذکر است که باید از هر کدام مقدار معینى انتخاب و در هر روز انجام شود. دعاى ((ابى حمزه ثمالى )) را نیز باید به اندازه اى که مى تواند، در تمام شب ها یا یک شب درمیان بخواند. هر روز یکى از دعاهاى روز را خوانده و براى توفیق در شب قدر و شب عید فطر زیاد دعا نماید و نباید در روزهاى جمعه ، نمازى را که روایت شده است ، ترک کند. از مهمترین دعاها در شب و روز، دعا براى ولى امر، خلیفه خداوند، امام زمان (عج ) مى باشد. و باید براى پدر، مادر، معلمین ، برادران دینى ، نزدیکان ، همسایگان و هر کسى که حقى به گردن او دارد همچنین تمام مؤ منین ، دعا و استغفار نموده و آنان را در دعاهایى که براى خود مى نماید، شریک کند.
9 – از اعمال مهم این ماه ، غسل در شب و روز اول و شب هاى فرد است . در روایت آمده است : ((کسى که شب اول ماه رمضان ، در رودى جارى غسل کرده و سى مشت آب بر سرش بریزد، تا ماه رمضان آینده پاک مى شود)) و ((کسى که در اولین روز سال ، در آب جارى غسل کرده و سى مشت آب بر سرش بریزد، این عمل ، داروى یک سال او خواهد بود)).
10 – خوردن سحرى مستحب است . روایت شده است : ((سحرى بخورید، گر چه جرعه آبى باشد. توجه داشته باشید که خدا برکسانى که سحرى مى خورند، درود مى فرستد.)) باید به نیت استحباب سحرى نزد خدا و نیرو گرفتن بر عبادتها در طول روز، سحرى خورد.
11 – در روایتى آمده است صدبار خواندن سوره دخان تا شب بیست و سوم براى شناخت این شب مفید است . در روایت دیگر نیز آمده است که به جاى آن مى توان هزار بار سوره قدر را خواند.
12 – از کارهاى مهم در این ماه ، افطارى دادن به روزه داران است که پاداش آن زیاد مى باشد.
13 – از کارهاى مهم دیگر در این ماه براى اهل علم ، امامت جماعت و وعظ مى باشد.
14 – از اوقات مهم در ماه رمضان ، شب قدر است . شبى که از هزار ماه ، بهتر مى باشد. روایتى داریم مبنى بر این که از هزار ماه جهاد، بهتر و از سلطنت هزار ماه ، بهتر و عبادت آن ، بهتر از عبادت هزار ماه مى باشد. در روایات اهل بیت نیز آمده است : ((فرشتگان در شب قدر فرود آمده و در زمین پخش ‍ مى شوند، بر مجالس مؤ منین گذشته ، بر آنان سلام مى کنند و براى دعاهاى آنها آمین مى گویند، تا آنگاه که سپیده دم طلوع مى کند.))
سزاوار است که شیعه امیرالمؤ منین (علیه السلام ) تمام سعى خود را جهت آمادگى براى اعمال این شب به کار گیرد؛ مثلا مکان ، لباس مناسب ، عطر و صدقه اى تهیه و مضامین لطیفى را براى مناجات با پروردگار و کلمات برانگیزنده اى را در خطاب به معصومین (علیهم السلام ) انتخاب کند. همچنین میهمانان مخصوصى را که مناسب با این شب مى باشند و چند فقیر را براى صدقه دادن در نظر بگیرد.
15 – سزاوار است که براى شب قدر براى ذکر و دعا وقت مناسبى تعیین کند. همچنین وقت مناسبى را که در آن خواب آلود یا سیر یا گرسنه نبوده و موانع دیگرى نیز نداشته باشد، براى تفکر معین کند.
16 – نمازهاى مستحبى شب قدر و این ماه ، در بخش نمازهاى مستحبى ذکر شده است که ثوابهاى زیادى بر آنها مترتب مى باشد.
17 – از اعمال شب قدر، خواندن دعاى گشودن قرآن و روى سر گذاشتن قرآن مى باشد. به این نیت که عقل و او با این عمل تقویت شده و با دانشهاى قرآن کامل شود و نور عقل با نور قرآن ضمیمه گردد.
18 – در شب قدر، خواندن زیارت امام حسین (علیه السلام ) با بعضى از زیارتهایى که وارد شده است ، مستحب مى باشد.
19 – خواندن سوره روم ، عنکبوت و دخان در شب بیست و سوم ، مستحب مى باشد.
20 – خواندن دعاهایى که در این شبها وارد شده است ، بخصوص دعایى که سید از بعضى کتابهاى کهن نقل نموده و اول آن چنین است : اللهم ان کان الشک فى اءن لیلة القدر فیها تقدمها واقع فانه فیک و فى وحدانیتک و تزکیتک الاعمال زائل . مستحب مى باشد.
21 – خواندن دعایى کوچک از امام سجاد (علیه السلام ) در این شب ، مستحب مى باشد که اول آن ((یا باطنا فى ظهوره )) مى باشد؛ دعایى که در یکتا دانستن خداوند کامل مى باشد.
22 – سزاوار است که ساعتى از شب را مخصوص مراقبت قرار داده و در آن ساعت علم پروردگارش را به بدحالى او، قدرتش را بر نجات دادن او، فضل ، بخشش و کرم او را در نظر گرفته و سپس با امیدوارى ، بر در بخشش و کرم او چشم دوخته و در انتظار رحمت و عنایت او باشد.
23 – سزاوار است که شب هاى قدر را با توسل به حامیان معصوم (علیهم السلام )، سپردن عمل به آنان ، عرضه آن به خداوند با دستهاى آنان ، تضرع به درگاه آنان براى اصلاح عمل ختم نماید براى این که آنان به درگاه خداوند تضرع نموده تا او این عمل را قبول و آن را به عمل صالح تبدیل نموده و آن را پرورش دهد.
24 – کار مهم دیگر، وداع ماه رمضان و متاءثر شدن به خاطر جدایى از آن است . در این رابطه دعاها و مناجاتهایى پر ارزش با ماه بزرگ خدا رسیده است .
25 – خوب است که در ساعات پایانى آخرین روز ماه رمضان ، که روز عرضه اعمال ماه است ، با نگهبان روزش که از معصومین (علیهم السلام ) مى باشد، با رعایت آداب تواضع و توسل ، مناجات نماید و آنگونه سخن بگوید که محبت آنان را برانگیخته و باران رحمت و کرامت آنان بر او ببارد. همچنین با معذرت خواهى ، اعمالى را که در این ماه انجام داده است را به آنان واگذارد و با درخواستى تضرع آمیز بخواهد که با شفاعت و دعایشان اعمالش را اصلاح نموده و با تضرع از خدا بخواهند که با عفو فراوان خود، آن را پذیرفته و به چندین برابر اعمال خیر تبدیل نماید. اگر این امور را در اواخر روز، در سجده انجام دهد و این ماه را به حال سجده و گرسنگى به پایان برساند و با این حال وارد شب عید شود، امید است که به کرامتى از جانب خداوند متعال برسد که بالاتر از آرزویش باشد(12).
آداب شب و روز عید فطر
1 – عبادت در شب عید فطر بسیار مهم است . از امام سجاد (علیه السلام ) روایت شده است که به فرزندانش در مورد این شب سفارش کرده و مى فرمودند: ((این شب کمتر از آن شب نیست .)) منظور حضرت (علیه السلام )، شب قدر بود.
2 – مهمترین کارها در این شب ، بعد از جستجوى ماه و دیدن آن ، خواندن دعایى است که هنگام دیدن ماه خوانده مى شود و در صحیفه سجادیه نیز آمده است ، همچنین سلام و تضرع کامل به نگهبان شبش که از معصومین (علیهم السلام ) است و توسل جستن به آنان جهت جدیت ایشان در اصلاح اعمال او در این ماه از اعمال این ماه به شمار مى رود.
3 – غسل کردن به هنگام غروب روز آخر ماه رمضان مستحب است .
4 – مستحب است که بعد از نوافل مغرب ، در حالى که دست هاى خود را بلند کرده است ، بگوید: یا ذالمن و الطول ، یا مصطفى محمد و ناصره ، صل على محمد و آل محمد و اغفرلى کل ذنب احصیته و هو عندک فى کتاب مبین .
آنگاه سجده کرده و صد بار در سجده بگوید: ((اتوب الى اللّه )) سپس ‍ حاجت خود را طلب کند.
5 – بعد از نماز مغرب ، عشاء، صبح و عید، این تکبیر را بگوید: الله اکبر لا اله الااللّه و اللّه اکبر و لله الحمد اللّه اکبر و الحمد لله على ما هدانا.
بهتر است این تکبیر را در پى این نمازها، ترک نکند.
6 – مستحب است بعد از نماز مغرب و عشا، دو رکعت به جا آورده در رکعت اول بعد از سوره فاتحه ، صد بار سوره اخلاص و در رکعت دوم بعد از سوره فاتحه ، یک بار سوره اخلاص را بخواند. آنگاه قنوت خوانده و به رکوع رفته سجده کند و سلام بدهد. آنگاه سجده کرده و در سجده صد بار بگوید:((اتوب الى اللّه )).
7 – از مهمترین اعمال در این شب ، زیارت امام حسین (علیه السلام ) است .
8 – از مهمترین کارها، به پایان بردن این شب با تسلیم اعمال به نگهبان شب است .
9 – روز عید فطر، روزى است که هر کس به تناسب اعمالش در ماه رمضان ، پاداش مى گیرد. در حدیثى امام حسن (علیه السلام ) مى فرماید: ((…به خدا سوگند اگر پرده ها فرو افتد، نیکوکار مى اندیشد که چرا بیشتر عمل نیک انجام ندادم و بدکار مى گوید چرا بد کردم ! و از شانه کردن مو و صاف کردن لباس خود باز مى ماندند.)) از کارهاى مهم در روز عید فطر، توسل به حامى و نگهبان آن روز و شفیع قرار دادن او در اول آن و مبالغه در آن به اندازه بزرگى این روز است .
10 – مستحب است که در روز عید فطر، غسل کند و سزاوار است غسل خود را با ((بسم اللّه )) شروع کرده و بعد از انجام آن ، بگوید: اللهم اجعله کفارة لذنوبى و طهر دینى و اذهب عنى الدرن
(خدایا! این را کفاره گناهانم قرار ده ، دینم را پاک گردان و پلیدیها را در من از بین ببر).
11 – از اعمال این روز خواندن دعاى ندبه و اندوه به خاطر غیبت امام زمان (عج ) و دعا براى فرج او مى باشد.
12 – از اعمال این روز، نماز عید فطر است . سزاوار است که قبل از خروج از منزل ، به نیت انجام دستور خداوند با یک یا چند دانه خرما افطار نموده و دعایى را که در این مورد رسیده است ، بخواند و هنگام برپایى نماز عید به صورت جماعت ، مصیبت غیبت امام زمان (عج ) را به یاد آورد و به یاد داشته باشد که امامت نماز عید از حقوق مخصوص امام زمان (عج ) مى باشد. همچنین سزاوار است که به نیت قرار گرفتن در سایه عنایت خدا، در فضاى بدون سقف ، نماز خوانده و بر خاک بنشیند با روح توجه در نماز، کامل شود.
13 – مستحب است که روز عید فطر را با توسل به نگهبان روز، که از معصومین (علیهم السلام ) مى باشد، به پایان ببرد.
– ماه شوال نیز آدابى دارد مثل روزه گرفتن در روزهاى چهارشنبه و پنج شنبه و آداب دیگرى که در مفاتیح الاجنان و المراقبات ذکر شده است .
از پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم ) روایت شده است : ((شوال نامیده شد؛ زیرا گناهان مؤ منین در آن از بین مى رود))(13)
آداب ماه ذى القعدة الحرام
این ماه اولین ماه از ماههاى حرام است که جنگ با کفار در آن ماهها حرام مى باشد.
از مراقبات این ماه :
1 – توبه کردن از اعمال گذشته است .
2 – روزه روزهاى پنج شنبه ، جمعه و شنبه از ماههاى حرام مستحب مى باشد. رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمودند: ((کسى که سه روز از ماه حرام ، پنج شنبه ، جمعه و شنبه را روزه بگیرد خداوند عبادت یک سال را براى او مى نویسد.))
3 – از کارهاى مهم این ماه ، عمل کردن به دستورالعمل شب نیمه این ماه است . پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمودند: ((شب پانزدهم ذى القعده ، شب مبارکى است . خداوند در آن با رحمت به بندگان مؤ منش ‍ مى نگرد. پاداش کسى که در آن با عمل از خداوند فرمانبردارى کند، مانند پاداش صد روزه دار ملازم مسجد که به اندازه یک چشم بهم زدن نیز نافرمانى خدا را ننموده اند، مى باشد)).
بنابراین انسان باید در نیمه شب ، مشغول طاعت خداوند شده و به دعا و نماز بپردازد.
4 – کار مهم در این ماه ، آگاهى از نعمت هایى است که خداوند در روز ((دحو الارض )) (بیست و پنجم ذى القعده ) یعنى روز گسترش زمین ، به بشر ارزانى داشته است ؛ زیرا آگاهى از نعمت و کم و کیف آن اولین مرتبه شکر است . در روایات زیادى آمده است که در این روز، کعبه نصب گردیده ، زمین گسترده شده ، آدم (علیه السلام ) پایین آمده است ، خلیل و عیسى علیهما السلام متولد شده اند و رحمت پخش شده است . از امیرالمؤ منین (علیه السلام ) روایت شده است که فرموده اند: ((اولین رحمتى که از آسمان به زمین نازل شد، در بیست و پنجم ذى القعده بود. کسى که این روز را روزه داشته و شبش را به عبادت بایستد، عبادت صد سال را که روزش را روزه و شبش را در عبادت باشد، خواهد داشت . در این روز، یک میلیون رحمت نازل مى شود که نود و نه هزار تاى آن براى روزه داران این روز و عبادت کنندگان این شب خواهد بود.))
5 – نماز روز دحو الارض دو رکعت مى باشد که در بخش نمازهاى مستحبى آمده است . مستحب است دعایى را که اول آن ((یا داحى الکعبه …))است را بخواند(14).
آداب ماه ذى الحجة
1 – اولین کار، مراقبت ، رؤ یت هلال و خواندن دعاى آن است تا با یقین به زمان ، اعمال را در اوقات مخصوص آن به جا آورد.
2 – از کارهاى مهم اهل مراقبت ، شناخت شرافت و فضل این منزل شریف و شناخت زمانهاى مذکور و شناخت فواید آن است . گرچه درباره ماه رمضان وارد شده که بهترین ماههاست و روزهاى آن بهترین روزها و ساعتهاى آن بهترین ساعات است ؛ ولى درباره بعضى از روزهاى این ماه ، فضایلى بیش از ماه رمضان وارد شده است .
3 – دهه اول ذى الحجة ، شرافت خاصى دارد. در روایتى پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمودند: ((هیچ کدام از روزها نزد خدا بهتر و پاداشش ‍ بیشتر از روز عید قربان نیست . شخصى گفت : حتى جهاد در راه خدا؟ فرمودند: حتى جهاد در راه خدا! مگر فردى که با جان و مال خود به جهاد رفته و همه را در راه خدا از دست بدهد.))
4 – از اعمال مهم و بسیار پر فضیلت دهه اول این ماه ، نمازى است که هر شب بین مغرب و عشاء خوانده مى شود. (که در بخش نمازهاى مستحبى ذکر شده است ).
5 – مستحب است که در روز اول این ماه ، روزه گرفته شود. همچنین در روایت آمده است که در روز اول ، خواندن نماز حضرت فاطمه (علیها السلام ) مستحب مى باشد. (این نماز در بخش نمازهاى مستحبى آمده است ).
6 – مستحب است که در دهه اول بعد از نماز صبح و مغرب ، خواندن دعایى که اول آن اللهم اءن هذه الایام التى فضلتها على غیرها مى باشد(15).
7 – از مهمترین اعمال این ماه ، عمل کردن به روایت زیر است : شیخ مفید از امام ابوجعفر (علیه السلام ) نقل کرده است که فرمودند: ((خداوند توسط جبرئیل ، پنج هدیه در ده روز اول این ماه براى عیسى بن مریم (علیه السلام ) فرستاده و فرمود: عیسى ! با این پنج دعا، دعا کن ؛ زیرا در روزهاى ده گانه ، یعنى ده روز ذى حجه ، عبادتى محبوبتر از آن نزد خداوند نیست .
اول : اشهد اءن لا اله الا اللّه وحده لا شریک له ، له الملک و له الحمد بیده الخیر و هو على کل شیى قدیر.
دوم : اشهد اءن لا اله الا اللّه وحده لا شریک له ، احدا صمدا لم یتخذ صاحبة و لا ولدا.
سوم : اشهد اءن لا اله الا اللّه وحده لا شریک له ، احدا صمدا لم یلد و لم یولد و لم یکن له کفوا احدا.
چهارم : اشهد اءن لا اله الا اللّه وحده لا شریک له ، له الملک و له الحمد یحیى و یمیت و هو حى لا یموت بیده الخیر و هو على کل شیى قدیر .
پنجم : حسبى اللّه و کفى سمع اللّه لمن دعا لیس وراء اللّه منتهى اشهدلله بما دعا و انه برى ء ممن تبرء و اءن لله الاخرة و الاولى .
8 – علاوه بر روز نخست ، روزه نه روز اول این دهه ثواب زیادى دارد. روایت شده است که روزه نه روز، برابر با روزه روزگار است و روزه روز ترویه (هشتم ذى حجة ) کفاره شصت سال است .
9 – درباره شب عرفه روایت شده است که دعاى خیر در آن مستجاب است و کسى که در آن به فرمانبردارى خداى متعال مشغول شود، پاداش ‍ صد و هفتاد سال را دارد. شب مناجات بوده و کسى که در آن شب توبه کند، خداوند او را مى بخشد و مستحب است دعایى که اول آن ((اللهم یا شاهد کل نجوى )) مى باشد، خوانده شود.
10 – زیارت امام حسین (علیه السلام )، در شب عرفه از مستحبات است .
11 – از کارهاى مهم شب عرفه ، مراجعه به حاجیان معصوم (علیهم السلام ) در اول و آخر آن است .
12 – اگر کسى بتواند در روز عرفه ، خود را به عرفات یا کربلا برساند، بهترین مکانها را براى دعا انتخاب کرده است . اهمیت دعا در این روز به اندازه اى است که روزه این روز را براى کسى که روزه باعث ضعف او هنگام دعا مى شود، ممنوع کرده اند با آنکه روزه آن ، کفاره نود سال مى باشد.
13 – از مراقبات این روز، قبل از دعاى عرفه و زیارت ، غسل کردن است .
14 – از امام صادق (علیه السلام ) روایت شده است که از پدرانش نقل نموده : ((امام على (علیه السلام ) دوست داشت که چهار شب در سال ، خود را فارغ نماید: شب اول رجب ، شب نیمه شعبان ، شب عید فطر و شب عید قربان .)) در شب و روز عرفه ، زیارت امام حسین (علیه السلام ) مستحب است . همچنین مستحب است که در ابتداى روز عید قربان ، به نیت پاک نمودن قلب از اشتغال به غیر خدا، غسل کند. آنگاه ((اللّه اکبر))ى واقعى گفته و با این تکبیر، تمام موجودات ، جز شکوه و بزرگى او را کوچک شمارد.
15 – مستحب است که روز عید قربان ، به نیت پوشش و آرایش با لباس ‍ تقوى و اخلاق نیکو، تمیزترین لباس خود را پوشیده و در این هنگام بگوید: بسم اللّه و بالله اللّه اکبر… و وقتى که به مصلى رسید و در جاى نمازش ‍ نشست ، بگوید: ((اللّه اکبر…)) همانگونه که در اقبال آمده است .
16 – از اعمال روز عید قربان ، نماز عید است که مستحب مى باشد.
17 – بهتر است که نماز عید بر روى زمین غیر مفروش به جا آورده تا تواضع در آن بیشتر باشد (کیفیت نماز عید قربان ، در بخش نمازهاى مستحبى وارد شده است ؛ همچنین بقیه نمازهاى این ماه ).
18 – مستحب است که بعد از نماز عید قربان ، دعاى ندبه خوانده شود.
19 – از کارهاى مهم در روز عید قربان ، قربانى کردن است . مستحب است که هنگام ذبح ، آن چه را از امیرالمؤ منین (علیه السلام ) وارد شده است بگوید: بسم اللّه ، و جهت وجهى للذى فطر السموات و الارض حنیفا مسلما و ما اءنا من المشرکین اءن صلوتى و نسکى و محیاى و مماتى لله رب العالمین ، اللهم منک و لک .
20 – مستحب است که اولین چیزى که در روز عید مى خورد از گوشت قربانى بوده و گوشت آن را سه قسمت کند: یک قسمت براى همسایه ها، قسمت دیگر براى کسانى که درخواست کرده و قسمت سوم را براى خانواده خود نگه دارد. پوست آن را صدقه داده و از گوشت قربانى به قصاب ندهد.
21 – از روزهاى مهم ماه ذى حجه ، روز عید غدیر مى باشد که در روز هجدهم ذى حجه واقع شده است . در شب عید غدیر، نمازى وارد شده است که ثواب زیادى دارد؛ این نماز دوازده رکعت مى باشد که مجموع دوازده رکعت ، یک سلام دارد. بعد از هر دو رکعت نشسته ، در هر رکعتى ده بار حمد و توحید و یک بار آیة الکرسى و در رکعت دوازدهم ، هفت بار حمد و توحید خوانده و سپس دست به قنوت برداشته و ده بار در آن بگوید: اشهد اءن لا اله الا اللّه وحده لا شریک له ، له الملک و له الحمد یحیى و یمیت و هو حى لا یموت بیده الخیر و هو على کل شیى قدیر .
آنگاه رکوع و سجده را انجام داده و ده بار در سجده بگوید:
سبحان من احصى کل شیى علمه ، سبحان من لا ینبغى التسبیح الا له سبحان ذى المن و لانعم سبحان ذى الفضل و الطول سبحان ذى العز و الکرم ، اساءلک بمعاقد العز من عشرک و منتهى الرحمة من کتابک و بالاسم الاعظم و کلماتک التامة اءن تصلى على محمد رسولک و اهل بیته الطاهرین و اءن تفعل بى و حاجات خود را بگوید و سپس بگوید: ((انک سمیع مجیب )).
22 – سید قدس سره به نقل از امام رضا (علیه السلام ) از پدران پاکش ، سخنرانى طولانى و ارزنده امیرالمؤ منین (علیه السلام ) در روز غدیر را روایت کرده است که آخر آن چنین است : ((…بعد از پایان مراسم ، خانواده خود را در وسعت و آسایش قرار داده با برادرانتان نیکى نموده و به خاطر نعمتهایى که خداوند متعال به شما ارزانى داشته است ، از او سپاسگزارى نمایید. گرد هم آیید تا امور شما سامان پذیرفته ، به یکدیگر نیکى کنید، تا خداوند الفت شما را بپذیرد. خداوند در این روز چند برابر پاداش عیدهاى قبل و بعد آن در چنین روزى را به شما عنایت مى کند، شما هم نعمتهاى الهى را که در اختیار دارید به یکدیگر ببخشید. نیکوکارى در این روز، مال را افزایش و عمر را طولانى مى کند. مهربانى با یکدیگر، رحمت و عطوفت خداوند را برمى انگیزد. از مالى که خداوند به شما داده است ، به اندازه توانایى به برادران و خانواده خود بخشیده ، با یکدیگر خوشرو بوده و در دیدارهاى خود مسرور باشید…
روزه این روز، از روزه هایى است که خداوند آن را سفارش کرده است و آن را برابر با پاداشى بزرگ قرار داده است . تا جایى که اگر بنده اى از ابتداى دنیا تا انتهاى آن روزها را روزه گرفته ، شبها مشغول عبادت بوده و در روزه خود مخلص باشد، باز هم نمى تواند به این پاداش برسد…
کسى که مؤ منى را در این شب آن افطار دهد، مانند کسى است که ده فئام را افطار داده باشد – شخصى برخاسته و گفت : امیرالمؤ منین (علیه السلام ) فئام چیست ؟ حضرت فرمودند: صد هزار پیامبر و صدیق و شهید – چه رسد به این که جمعى از مردان و زنان مؤ من را سرپرستى کند که من ضمانت مى کنم خداوند، امان از فقر و کفر، به عنایت فرماید. اگر در شب یا روز آن یا بعد از آن ، تا عید سال آینده ، مرگ او فرا رسد و گناه کبیره اى انجام نداده باشد، پاداش او با خداست …
هنگام دیدار با یکدیگر سلام کرده ، دست داده و نعمت این روز را تبریک بگویید. این مطالب را حاضرین به غایبین اطلاع دهند. باید افراد بى نیاز به یارى نیازمندان شتافته و توانگران به افراد ضعیف کمک کنند. رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) این مطلب را به دستور داده بود.))
کسى هم که به مؤ منى غذا دهد، مانند کسى است که به تمام پیامبران و صدیقین غذا داده است و کسى که مؤ منى را دیدار کند، خداوند هفتاد نور، وارد قبر او نموده ، قبر او را وسعت داده و هر روز، هفتاد هزار فرشته از قبر او دیدن کرده و به او مژده بهشت مى دهند.
23 – از اعمال مستحب در روز عید غدیر، زیارت حضرت امیر (علیه السلام ) مى باشد.
24 – مستحب مؤ کد است که در ابتداى روز غدیر غسل کرده ، پاکیزه ترین لباس هاى خود را پوشیده ، عطر استعمال کرده ، و هنگام دست دادن به مؤ منین ، بگوید: الحمد لله الذى جعلنى من المتمسکین بولایة امیرالمؤ منین و الائمة (ستایش مخصوص خدایى است که ما را از متمسکین به ولایت امیرالمؤ منین (علیه السلام ) و امامان قرار داد.)
25 – خواندن نماز و دعایى که در کتاب اقبال روایت شده و با عبارت : اللهم صل على ولیک و اخى نبیک شروع مى شود، مستحب است .
26 – این روز را باید با مراجعه به نگهبان آن روز که از معصومین (علیهم السلام ) مى باشد به پایان برده و با تمام توان به تضرع ، گریه و زارى و جلب رحمت آنان بپردازد.
27 – یکى از اوقات مهم و روزهاى شریف این ماه ، روز بیست و چهارم مى باشد. رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) در چنین روزى آماده مباهله با مسیحیان شده و حوادثى اتفاق افتاد که موجب خوارى آنان شده و مجبور گشتند به جزیه دادن همراه با ذلت تن در دهند. از اعمال این روز، روزه گرفتن غسل کردن و پوشیدن تمیزترین لباس ها و استعمال عطر مى باشد و باید در منزل خود، آرامش و وقار داشته و بعد از غسل و پوشیدن لباسها از منزل خود خارج شده ، به مزار یکى از اولیاى خدا یا مکان خلوت یا کوه بلندى رفته و کارهایى را که مردم هنگام رفتن سر مزار اولیاى خدا، انجام مى دهند، انجام بدهد. باید مدتى صلوات فرستاده ، آنگاه نماز خوانده و بعد از نماز هفتاد بار از خداوند آمرزش بخواهد (مثلا هفتاد بار بگوید: ((استغفر اللّه )) ) آنگاه برخاسته دستهایش را بلند کرده ، بین زمین و آسمان را نگریسته و بگوید: … – در اینجا سید، دعایى که مشتمل بر ستایش خدا به جهت معرفى مفصل ولایت با آیه مباهله است را آورده است – و بعد از نقل آن دعا مى گوید: هنگام خواندن هر دعا باید دو رکعت نماز خوانده و تا نیم روز یا تا اذاءن ظهر و بنا بر عقیده بعضى تا زردى آفتاب در آنجا بماند.
این روز از جهت دیگرى نیز ممتاز بوده و کرامت دارد، در این روز امیرالمؤ منین (علیه السلام ) انگشترى خود را در حال رکوع به فقیر بخشید.
28 – بیست و پنجم ماه ذى حجه نیز یکى از روزهاى گرانقدر براى موالیان ائمه دین است . خداوند در این روز، سوره ((هل اتى )) را در حق آنان فروفرستاده و از صدقه آنان تشکر کرد، هدیه آنان را پذیرفته ، در کتاب خود شرح حال آنان را داده و آنان را مورد مدح و ثنا قرار داد. شیعیان باید براى سپاسگزارى از خداى متعال با تمام توان در این روز به عبادت بپردازند. شکرگزارى به درگاه خداوند در این روز و مانند آن ، با روزه ، نماز شکر و سجده هاى آن است .
29 – روز بیست و ششم ، بیست و هشتم و بیست و نهم روزهایى هستند که در روایت آمده است که در هر یک از این روزها یکى از دشمنان اهل بیت پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) نابود شده است . کسى که ایمان کامل به ولایت آنان که از جانب خدا مى باشد دارد، به اندازه محبت و ارادتى که به آنان دارد از نابودى دشمنان اهل بیت ، مسرور و به خاطر آن سپاسگزار خدا خواهد بود.
30 – روز آخر ذى حجه هم دو رکعت نماز دارد که در بخش نمازهاى مستحبى ذکر شده است (16).
نگهبان هر روز هفته
در مراقبات ماههاى سال ذکر کردیم که مثلا در فلان روز به نگهبان آن روز که از معصومین (علیهم السلام ) است ، توسل جوید. به همین خاطر نگهبان هر روز هفته را ذکر مى کنیم :
1 – شنبه به نام رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) مى باشد.
2 – یکشنبه متعلق به امیرالمؤ منین (علیه السلام ) مى باشد.
3 – دو شنبه به نام امام حسن و امام حسین (علیهما السلام ) است .
4 – سه شنبه از آن على بن الحسین (امام زین العابدین ) و محمد بن على (امام محمد باقر) و جعفر بن محمد(امام جعفر صادق ) (علیهما السلام ) مى باشد.
5 – چهارشنبه مخصوص موسى بن جعفر(امام موسى کاظم ) و على بن موسى (امام رضا) و محمد بن على (امام محمد تقى ) و على بن محمد (امام على نقى ) (علیهما السلام ) است .
6 – پنج شنبه به نام امام حسن عسگرى (علیه السلام ) مى باشد.
7 – جمعه براى صاحب الزمان امام مهدى (عج ) است .
البته براى هر یک از این روزها که نگهبان دارد، زیارت مخصوصى نیز وجود دارد که در مفاتیح الجنان آمده است (17).
در ادامه بحث آداب ماه سال باید ذکر کنیم که ایام هفته نیز آدابى دارد که شاءمل نماز و دعاهاى مخصوص هر روز هفته مى باشد که نماز ایام هفته در بخش نمازهاى مستحبى ذکر گردیده است . اما در میان روزهاى هفته ، جمعه ویژگى خاصى دارد که ما بخشى از آداب شب و روز جمعه را ذکر مى کنیم .
فضیلت شب و روز جمعه
از رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) روایت شده است که : ((شب و روز جمعه بیست و چهار ساعت است و در هر ساعت ، حق تعالى ششصد هزار نفر را از جهنم آزاد مى کند.)) از امام صادق (علیه السلام ) نیز وارد شده است که : ((هر کس ، مابین زوال (ظهر) روز پنج شنبه تا زوال روز جمعه بمیرد، خداوند او را از فشار قبر پناه دهد.))
در روایات آمده است که شب جمعه ، وقت استجابت دعاست . در روایتى دیگر آمده است که چون شب جمعه مى آید ماهیان دریا، از آب سر بیرون مى آورند و وحشیان صحرا، گردن مى کشند و حق تعالى را ندا مى کنند که : پروردگارا ما را به گناه آدمیان عذاب مکن ! از امام صادق (علیه السلام ) روایت شده که : ((بپرهیزید از گناه در شب جمعه ، که عقوبت گناهان در آن شب مضاعف است ؛ چنانچه ثواب حسنات مضاعف است و هر که معصیت خدا را در شب جمعه ترک کند، حق تعالى گناهان گذشته او را بیامرزد و هر که در شب جمعه ، معصیتى را علانیه (علنى ) انجام دهد حق تعالى او را به گناهان جمیع عمرش عذاب کند و عذاب آن آن گناه را بر او مضاعف کند.))(18)
آداب شب جمعه
1 – مستحب است که در شب جمعه ذکر سبحان اللّه و اللّه اکبر و لا اله الااللّه را زیاد بگوید.
2 – بسیار صلوات فرستادن در این شب از مستحبات است . روایت شده است که صلوات فرستادن در شب جمعه ، برابر است با هزار حسنه و محو مى کند هزار گناه را و بالا مى برد هزار درجه را. امام صادق (علیه السلام ) فرمودند: ((چون عصر روز پنج شنبه مى شود، ملائکه از آسمان به زیر مى آیند با قلمهاى طلا و صحیفه هاى نقره و به غیر از صلوات بر محمد و آل محمد (صلى الله علیه و آله و سلم ) تا غروب جمعه چیزى نمى نویسند.))
3 – مستحب است که انسان در آخر روز پنج شنبه استغفار کند به این نحو: استغفر اللّه الذى لا اله الا هو الحى القیوم و اتوب الیه توبة عبد خاضع مسکین مستکین لا یستطیع لنفسه صرفا و لا عدلا و لا ضرا و لا حیوة و لا موتا و لا نشورا و صلى اللّه على محمد و عترته الطیبین الطاهرین الخیار الابرار و سلم تسلیما.
4 – خواندن سوره هاى بنى اسرائیل ، کهف ، سه طس ، الم سجده ، یس ، ص ، احقاف ، واقعه ، حم سجده ، حم دخان ، طور، اقتربت ، جمعه در شب جمعه مستحب است . اگر فرصت ندارد، سوره واقعه و سوره هاى قبل از آن که ذکر شدند را بخواند. از امام صادق (علیه السلام ) روایت شده که : ((هر که در هر شب جمعه ، سوره بنى اسرائیل بخواند، نمى میرد تا به خدمت حضرت قائم (علیه السلام ) برسد و از اصحاب آن حضرت باشد.))
5 – مستحب است که خواندن شعر در شب جمعه ترک شود.
6 – مستحب است که انسان در شب جمعه ، در حق مؤ منین زیاد دعا کند.
7 – مستحب است که دعاهاى وارده را در شب جمعه بخواند. امام صادق (علیه السلام ) فرمود: ((هر که در شب جمعه در سجده آخر نافله شام هفت مرتبه این دعا را بخواند چون فارغ شود آمرزیده شده باشد و اگر در هر شب ، چنین کند بهتر است و دعا این است :
اللهم انى اسئلک بوجهک الکریم و اسمک العظیم اءن تصلى على محمد و آل محمد و اءن تغفرلى ذنبى العظیم .
دعاهاى دیگرى نیز وارد شده است که در مفاتیح الجنان و کتب دعا موجود مى باشد.
8 – خواندن دعاى کمیل در شب جمعه نیز مستحب مى باشد.
9 – سزاوار است که دعاى اللهم یا شاهد کل نجوى که در شب عرفه خوانده مى شود، خوانده شود.
10 – مستحب است که انسان در شب جمعه ، ده مرتبه بگوید: یا دائم الفضل على البریة یا باسط الیدین بالعطیة یا صاحب المواهب السنیة صل على محمد و آله خیر الورى سجیة واغفرلنا یا ذاالعلى فى هذه العشیة
11 – مستحب است که انسان در شب جمعه ، انار تناول کند و در انار خود دیگرى را شریک نکند. همچنین سزاوار است که دستمالى در زیر آن پهن کرده تا دانه اش را ضبط کند، سپس از آن بخورد.
12 – مستحب است که انسان بین دو رکعت نافله صبح و فریضه صبح روز جمعه صد مرتبه بگوید: سبحان ربى العظیم و بحمده استغفر اللّه ربى و اتوب الیه .
13 – مستحب است که در سحر و شب جمعه این دعا خوانده شود: اللهم صل على محمد و آله وهب لى الغداة ….
14 – مستحب است که چون صبح روز جمعه طالع مى شود، این دعا را بخواند: اصبحت فى ذمة اللّه و…
15 – مستحب است که پیش از نماز صبح جمعه سه مرتبه بگوید: استغفر اللّه الذى لا اله الا هو الحى القیوم و اتوب الیه در روایت است هر کس این را بخواند، گناهانش گر چه بیشتر از کف دریا باشد، آمرزیده مى شود(19).
آداب روز جمعه
1 – مستحب است که انسان در نماز صبح جمعه ، در رکعت اول ، سوره جمعه و در رکعت دوم توحید را بخواند.
2 – مستحب است که انسان بعد از نماز صبح جمعه ، پیش از آنکه سخن بگوید، این دعا را بخواند تا کفاره گناهان او از جمعه تا جمعه دیگر باشد: اللهم ما قلت فى جمعتى هذه من قول او حلفت فیها من حلف او نذرت فیها من نذر فمشیتک بین یدى ذلک کله فما شئت منه اءن یکون کان و ما لم تشاءمنه لم یکن اللهم اغفرلى و تجاوز عنى اللهم من صلیت علیه فصلواتى علیه و من لعنت فلعنتى علیه .
(بار خدایا هر چه گفته ام در این جمعه از گفتارى یا هر سوگندى در آن خوردم یا هر نذرى در آن کردم ، خواست تو برابر همه آنهاست . هر کدام را که بخواهى ، باشد، هست و هر کدام را نخواهى ، باشد، نباشد. خدایا بیامرزم و از من درگذر! خدایا هر که را تو رحمت کنى رحمت او را بخواهم و هر که را لعنت کنى ، لعنت او را جویم .)
3 – روایت است هر که بعد از نماز ظهر و نماز صبح در روز جمعه و غیر جمعه بگوید: اللهم صل على محمد و آل محمد و عجل فرجهم نمى میرد تا حضرت قائم (علیه السلام ) را دریابد و اگر صد مرتبه این صلوات را بخواند، حق تعالى شصت حاجت او را برآورد، سى حاجت از دنیا و سى حاجت از آخرت .
4 – مستحب است که بعد از نماز صبح جمعه ، سوره الرحمن بخواند و بعد از: فباءى آلاء ربکما تکذبان بگوید: لا بشیى ء من آلائک رب اکذب (من به هیچکدام از نعمتهاى پروردگارم تکذیب ندارم .)
5 – شیخ طوسى رحمت اللّه فرموده که سنت است بعد از نماز صبح روز جمعه صد مرتبه توحید و صد مرتبه صلوات بر محمد و آل محمد بفرستد و صد مرتبه استغفار کرده و هر یک از این سوره ها را بخواند: نساء، هود، کهف ، صافات ، الرحمن .
6 – خواندن سوره احقاف و مؤ منین در روز جمعه ، مستحب است .
7 – خواندن سوره ((کافرون )) ده مرتبه قبل از طلوع آفتاب ، مستحب است .
8 – غسل جمعه ، استحباب زیادى دارد. همچنین مستحب است که در موقع غسل کردن این دعا را بخواند: اشهد اءن لا اله الا اللّه وحده لا شریک له و اشهد اءن محمدا عبده و رسوله اللهم صل على محمد و آل محمد واجعلنى من التوابین واجعلنى من المتطهرین .
وقت غسل جمعه از طلوع فجر تا زوال آفتاب (ظهر) است .
9 – شستن سر، با خطمى که امان مى بخشد از پیسى و دیوانگى در روز جمعه مستحب است .
10 – گرفتن ناخن و شارب در روز جمعه مستحب است و فضیلت زیاد دارد؛ روزى را زیاد مى کند و از گناه پاک مى کند تا جمعه دیگر و امان مى بخشد از دیوانگى و خوره و پیسى . مستحب است که انسان در حین این عمل بگوید: بسم اللّه و بالله و على سنة محمد و آل محمد. در گرفتن ناخن ابتدا انگشت کوچک دست چپ را شروع کند و به انگشت کوچک دست راست ختم کند. همچنین در گرفتن ناخن هاى پاى خود چنین کند؛ پس ریزه هاى ناخن را دفن کند.
11 – استعمال بوى خوش و پوشیدن لباس پاکیزه در روز جمعه مستحب است .
12 – صدقه دادن در روز جمعه ، هزار برابر اوقات دیگر است .
13 – سزاوار است که براى اهل و عیال چیز نیکو و تازه اى از میوه و گوشت بخرد تا با آمدن جمعه شاد شوند.
14 – مستحب است که انسان وقت ناشتا، انار بخورد و هفت برگ کاسنى پیش از زوال (ظهر) نیز بخورد. از امام موسى بن جعفر (علیه السلام ) روایت است که هر که یک انار در روز جمعه ، ناشتا بخورد تا چهل روز و اگر دو تا انار بخورد تا هشتاد روز و اگر سه انار بخورد تا صد و بیست روز دلش را نورانى گرداند و هر که وسوسه شیطان از او دور گردد، معصیت خدا نکند و هر که معصیت خدا نکند داخل بهشت مى شود.
15 – خوب است که در روز جمعه خود را از کارهاى دنیا فارغ سازد و به آموختن مسائل دین مشغول شود. نه آنکه روز جمعه را به سیر و گشت و تفرج در باغ ها، مصاحبت با اراذل و بى عاران ، مسخره گى ، عیب گویى مردمان خنده هاى قهقهه و خواندن اشعار، صرف کند.
16 – مستحب است که انسان در روز جمعه ، هزار مرتبه صلوات بفرستد.
17 – زیارت حضرت رسول (صلى الله علیه و آله و سلم ) و ائمه طاهرین (علیهم السلام ) در روز جمعه ، ثواب دارد.
18 – رفتن به زیارت قبر پدر و مادر و اموات در روز جمعه فضیلت بسیار دارد.
19 – خواندن دعاى ندبه در صبح جمعه ، مستحب مى باشد.
20 – مستحب است که انسان هنگام زوال شمس ، دعایى را که محمد بن مسلم از حضرت صادق (علیه السلام ) روایت کرده است ، بخواند که اول آن چنین است : لا اله الا اللّه و اللّه اکبر و سبحان اللّه و الحمد لله الذى لم یتخذ ولدا و….
21 – خواندن نماز ظهر جمعه به سوره جمعه و منافقون و نماز عصر به سوره جمعه و توحید مستحب است .
22 – خواندن دعاى ((اللهم هذا یوم المبارک )) از صحیفه کامله ، سوره قدر و دعاى عشرات در روز جمعه مستحب است (20).
آداب زیارت معصومین و امام زادگان (علیهما السلام )
1 – غسل کردن پیش از رفتن براى زیارت .
2 – پرهیز نمودن از کلام بیهوده و لغو و پرهیز از مخاصمه و در طول مسیر.
3 – خواندن دعاى وارده و مخصوص آن امام .
4 – طهارت از حدث اکبر و حدث اصغر(21).
5 – پوشیدن جامه هاى پاک ، پاکیزه و نو. بهتر است رنگ جامه سفید باشد.
6 – در حین رفتن به زیارت گام ها را کوتاه بردارد و با وقار حرکت کند و همچنین باید خاضع و خاشع باشد و سر به زیر راه برود و به بالا و اطراف خود توجه نکند ؛ یعنى به منزلت و عظمت زیارت فکر کند.
7 – خوشبو نمودن خود در غیر زیارت امام حسین (علیه السلام ).
8 – هنگام رفتن به حرم مطهر، زبان را به ذکر تکبیر، تحمید، تسبیح ، تهلیل و تمجید مشغول کند و با فرستادن صلوات بر محمد و آل محمد (صلى الله علیه و آله و سلم ) دهان خود را معطر نماید.
9 – ایستادن بر در حرم شریف و اذن دخول طلبیدن و سعى کردن در به دست آوردن رقت قلب و خضوع به وسیله تصور و فکر در عظمت و جلالت قدر صاحب آن مرقد منور؛ به فکر این باشد که ایستادن او را مى بیند، کلام او را مى شنود و جواب سلام او را مى دهد. همچنین باید در محبت و لطفى که ایشان به شیعیان و زائران خود دارند، تدبیر کند و همچنین در خرابى هاى حال خود و خلاف هایى که نسبت به آن بزرگواران کرده است ، تاءمل کند.
10 – بوسیدن عتبه عالیه و آستانه مبارکه . سزاوار است براى خدا به شکرانه این که او را به این مکان رسانده است ، سجده کند.
11 – مقدم داشتن پاى راست در وقت داخل شدن و مقدم داشتن پاى چپ در وقت بیرون آمدن ؛ مانند مساجد.
12 – رفتن نزد ضریح مطهر به نحوى که بتواند خود را به آن بچسباند. توهم این که دور ایستادن ادب است ، وهم (غلط) است . زیرا در حدیث آمده است که تکیه کردن بر ضریح و بوسیدن آن شایسته است .
13 – ایستادن پشت به قبله و رو به قبر منور در وقت زیارت . ظاهرا این ادب مختص به معصوم (علیهما السلام ) است . وقتى از خواندن زیارت فارغ شد، گونه راست را به ضریح بگذارد و به حال تضرع ، دعا کند. سپس گونه چپ را بگذارد و خدا را به حق صاحب قبر بخواند که او را از اهل شفاعت آن بزرگوار قرار دهد. آنگاه در دعا مبالغه کند. سپس به سمت سر مطهر برود و رو به قبله بایستد و دعا کند.
14 – ایستادن در وقت خواندن زیارت ؛ اگر عذرى مثل ضعف و درد کمر و درد پا و غیره نداشته باشد.
15 – تکبیر گفتن هنگام دیدن قبر مطهر، پیش از شروع خواندن زیارت .
16 – خواندن زیارت وارده از سادات انام (علیهم السلام ) و ترک زیارت هاى ساخته شده بى اساس که بعضى بى خردان ، عوامانه آنها را با بعضى از زیارات تلفیق کرده اند.
17 – به جا آوردن نماز زیارت که اقل آن دو رکعت است .
18 – خواندن سوره ((یس )) در رکعت اول و سوره ((الرحمن )) در رکعت دوم ؛ در صورتى که براى آن زیارتى که نماز آن را مى خواند، کیفیت مخصوصى ذکر نشده باشد.
19 – کسى که داخل حرم مطهر شود و ببیند که نماز جماعت برقرار شده است ، پیش از آنکه زیارت کند، ابتدا نماز بخواند. همچنین وظیفه ناظر حرم است که مردم را به نماز امر کند.
20 – تلاوت کردن قرآن نزد ضریح مطهر و هدیه کردن آن به روح مقدس ‍ مزور(22).
21 – ترک نمودن سخنان ناشایست و کلمات لغو و بیهوده و عدم اشتغال به صحبت هاى دنیوى که همیشه و در همه جا مذموم ، قبیح ، مانع رزق و باعث قساوت قلب است .
22 – بلند نکردن صدا در وقت زیارت .
23 – وداع کردن با امام (علیه السلام ) در وقت بیرون رفتن از شهرى که آن حضرت در آن جا مدفون است .
24 – توبه و استغفار نمودن از گناهان و تصمیم به بهتر کردن حال ، کردار و گفتار خود بعد از فراغت از زیارت .
25 – انفاق کردن به قدر وسع بر خادمان آستانه شریفه .
26 – سزاوار است که خدام از اهل خیر و صلاح و صاحب دین و مروت باشند و آنچه را از زائران مى بینند، تحمل نمایند و خشم خود را بر ایشان فرو نشانند و بر آنها تندى و درشتى ننمایند و بر رفع حوایج محتاجین اقدام و زائرین را راهنمایى کنند.
27 – انفاق و احسان بر فقرا، مجاورین و مساکین شهرى که امام (علیه السلام ) در آن مدفون است ؛ خصوصا سادات و اهل علم .
28 – از جمله آداب ، تعجیل کردن در بیرون رفتن از حرم است ؛ در وقتى که حظ و بهره خود را از زیارت درک کرد تا براى رجوع بعدى شوق بیشترى داشته باشد.
29 – سزاوار است وقتى که زوار بسیار است ، کسانى که جلوتر هستند و به ضریح چسبیده اند، زیارت را کوتاه نمایند و زودتر بیرون روند تا دیگر زائراءن هم به قرب ضریح فایز گردند(23).
ثواب قرائت سوره هاى قرآن
1 – سوره حمد: شفاى همه امراض است مگر مرگ ؛ باید گفته شود، که خواندن با ایمان و عمل کردن با علم و یقین به قرآن ، این آثار را دارد(24).
2 – سوره بقرة : هر کس سوره بقره را تلاوت کند، روز قیامت عمامه اى از نور بر سر او مى گذارند(25).
3 – سوره مبارکه آل عمراءن : هر کس سوره آل عمران را بخواند، روز قیامت پوششى از نور او را زینت مى دهد.
4 – سوره مبارکه نساء: هر کس سوره نساء را تلاوت کند، از عذاب قبر مصون و از آفات دنیا نیز در امان است ، تا به بهشت برسد.
5 – سوره مبارکه مائده : هر کس روزهاى پنج شنبه سوره مائده را قرائت کند، ایمانش ، به ظلم آلوده نمى شود.
6 – سوره مبارکه انعام : در این سوره (70) بار نام خدا برده شده و (70) هزار فرشته با آن به زمین آمدند؛ هر کس آن را بخواند، از خوف و ترس در امان است .
7 – سوره مبارکه اعراف : هر کس سوره اعراف را مخصوصا روزهاى جمعه بخواند از خوف و ترس مصون است و روز قیامت بى حساب وارد بهشت مى شود.
8 – سوره مبارکه توبه : هر کس سوره توبه را بخواند، پیغمبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) شفیع او باشد و نفاق در او راه نیابد.
9 – سوره مبارکه انفال : تلاوت سوره انفال در هر ماه ، انسان را از نفاق ، بیمه مى کند و از شیعیان راستین امیرالمؤ منین (علیه السلام ) قرار مى دهد.
10 – سوره مبارکه یونس : هر کس سوره یونس را بخواند، در صف جهال قرار نمى گیرد و روز قیامت هم از مقربین است .
11 – سوره مبارکه هود: خواندن سوره هود، خوف و حزن را از دل مى زداید.
12 – سوره مبارکه یوسف : هر کس هر روز و هر شب سوره یوسف را بخواند، روز قیامت ، با جمال یوسف محشور و از برگزیدگان بندگان محسوب مى گردد.
13 – سوره مبارکه رعد: هر کس سوره رعد را قرائت کند، به ساعقه و سوختن مبتلا نمى گردد و روز قیامت ، بدون حساب وارد بهشت مى شود.
14 – سوره مبارکه ابراهیم : هر کس سوره ابراهیم را در رکعت نماز جمعه بخواند، به فقر و جنون و بلوى مبتلا نمى شود.
15 – سوره مبارکه حجر: هر کس سوره حجر را بخواند، حق تعالى به عدد مهاجر و انصار و استهزا کنندگان پیغمبر (صلى الله علیه و آله و سلم )، براى او ده حسنه بنویسد.
16 – سوره مبارکه نحل : امام محمد باقر (علیه السلام ) فرمود: هر کس سوره نحل را بخواند، از هفتاد بلا، مانند جنون و جذام مصون مى ماند و محل او بهشت است .
17 – سوره مبارکه اسراء: هر کس این سوره را بخواند، در هر شب جمعه ، در اصحاب حضرت قائم خواهد بود و روز قیامت با شهداء محشور مى شود.
18 – سوره مبارکه کهف : هر کس هر شب جمعه سوره کهف را تلاوت کند، در آخرت با شهداء محشور مى گردد.
19 – سوره مبارکه مریم : هر کس سوره مریم را ادامه دهد، در مال و اولاد بى نیاز مى گردد و در آخرت هم ، ملک سلیمان به او عطا مى شود.
20 – سوره مبارکه طه : هر کس سوره طه را قرائت کند، خداوند او را دوست دارد و او نیز خداوند را دوست دارد.
21 – سوره مبارکه انبیاء: هر کس سوره انبیاء را بخواند، به شرط دوستى آنها (انبیاء) در بهشت با آنها محشور مى گردد.
22 – سوره مبارکه حج : هر کس سوره حج را در سه روز متوالى بخواند، خداوند در آن سال ، او را به حج مى فرستد و اگر در راه بمیرد، به بهشت مى رود.
23 – سوره مبارکه مؤ منون : هر کس هر صبح جمعه سوره مؤ منون را بخواند، خداوند، عاقبت او را به خیر و سعادت مقرون مى کند و با پیغمبران محشور سازد.
24 – سوره مبارکه نور: هر کس سوره نور را تلاوت کند، اموال ، فروج و زنان خود را در پناه خدا حفظ نموده ، از خاندان او هیچکس زنا نکند و شیعه آل محمد بمیرد. هفتاد هزار ملک نیز براى او استغفار کنند.
25 – سوره مبارکه فرقان : هر کس قرائت این سوره را همیشه و هر روز ادامه دهد، خداوند او را عذاب نکند، تا او را در بهشت جا دهد.
26 – سوره مبارکه شعراء: از امام صادق (علیه السلام ) منقول است که هر کس این سوره را براى برآمدن حاجت بخواند، حاجتش برآورده گردد؛ به شرط اینکه تا چهل روز، هر روز یک بار بخواند و چنانچه یک روز قرائت نشود ختم را دوباره از سر بگیرد.
27 – سوره مبارکه نمل : هر کس این سوره را بخواند، حق تعالى براى او ده حسنه نویسد و بى نیاز گردد. در قیامت نیز با انبیاء و شهداء محشور شود.
28 – سوره مبارکه قصص : هر کس این سوره بخواند، حق تعالى به عدد کسانى که تصدیق موسى و تکذیب او را کرده ، ده حسنه براى او بنویسد.
29 – سوره مبارکه عنکبوت : پاداش و ثواب قرائت این سوره ، بهشت برین است .
30 – سوره مبارکه روم : امام صادق (علیه السلام ) سوگند یاد فرمود که هر کس این سوره را در ماه رمضان بخواند، اهل بهشت است .
31 – سوره مبارکه لقمان : هر کس این سوره را هر شب تلاوت کند، خداوند او را از شر شیطان حفظ مى کند.
32 – سوره مبارکه سجده : قرائت سوره سجده ، سبب مى شود که روز قیامت نامه اعمال او را به دست راستش بدهند.
33 – سوره مبارکه احزاب : هر کس سوره احزاب را بسیار بخواند، روز قیامت در جوار پیغمبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) محشور مى گردد.
34 – سوره مبارکه سباء: هر کس این سوره و سوره فاطر را هر شب بخواند، از مصائب مصون مى ماند و خیر دنیا و آخرت نصیب او مى گردد.
35 – سوره مبارکه فاطر: هر کس این سوره و سوره سباء را هنگام شب بخواند، در آن شب ، در امان خداوند خواهد بود. اگر هنگام روز بخواند، در آن روز، مکروه و ناراحتى به او نمى رسد.
36 – سوره مبارکه یس : هر کس سوره یس را تلاوت کند، مانند کسى است که 12 بار قرآن را خوانده باشد، همچنین خیر دنیا و آخرت نصیب او مى شود و از سکرات مرگ مصون مى ماند.
37 – سوره مبارکه صافات : خواندن این سوره در روز جمعه ، بنابر آنچه از امام صادق (علیه السلام ) نقل شده است ، موجب دفع انواع بلاها و مرض هاست (26).
38 – سوره مبارکه ص : هر کس این سوره را در شب جمعه بخواند، خیر دنیا و آخرت به او عطا مى شود، آنچه که به کسى از مردم عطا نشده جز نبى مرسل یا ملک مقرب ، و خداوند او را داخل بهشت مى کند.
39 – سوره مبارکه زمر: هر کس این سوره را بخواند، در دنیا و آخرت عزیز و شریف مى گردد و بدنش بر آتش حرام مى شود.
40 – سوره مبارکه مؤ من : هر کس در هر شب سوره مؤ من را بخواند، گناهان او آمرزیده و خیر دنیا و آخرت نصیب او مى گردد.
41 – سوره مبارکه فصلت : هر که این سوره را قرائت کند، در دنیا به سرورى ، عیش و عزت زندگى کرده و در آخرت به نورانیت محشور گردد.
42 – سوره مبارکه شورى : هر کس این سوره را بخواند، روز قیامت صورتش ‍ مانند ماه شب چهارده مى درخشد.
43 – سوره مبارکه زخرف : هر کس این سوره را بخواند، از گزندگان قبر تا وقتى که وارد قیامت شود، مصون است .
44 – سوره مبارکه دخان : هر کس در نمازهاى واجب و مستحب خود، مخصوصا بیست و سوم ماه رمضان این سوره را بخواند، روز قیامت ، در سایه عرش خواهد بود.
45 – سوره مبارکه جاثیه : هر کس این سوره را بخواند، آتش ، بدن او را فرا نمى گیرد و همواره با پیغمبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) خواهد بود.
46 – سوره مبارکه احقاف : هر کس شب و روز جمعه ، سوره احقاف را بخواند، در دنیا و قیامت ، در امان است .
47 – سوره مبارکه محمد (صلى الله علیه و آله و سلم ): هر کس سوره محمد (صلى الله علیه و آله و سلم ) را تلاوت کند، شک به دلش راه نمى یابد.
48 – سوره مبارکه فتح : هر کس این سوره را بخواند، مال ، جان ، زن و فرزندش مصونیت از اتلاف ، پیدا خواهند کرد.
49 – سوره مبارکه حجرات : هر کس سوره حجرات را قرائت کند، از زوار پیغمبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) محسوب مى گردد.
50 – سوره مبارکه ق : هر کس این سوره را در نمازهاى واجب و مستحب خود بخواند، خداوند رزق او را وسعت مى دهد.
51 – سوره مبارکه الذاریات : هر کس این سوره را شب یا روز بخواند، در دنیا رزقش وسیع و هنگام مردن ، قبرش نورانى مى گردد.
52 – سوره مبارکه طور: هر کس سوره طور را بخواند، خداوند خیر دنیا و آخرت را به او عنایت فرماید.
53 – سوره مبارکه نجم : هر کس این سوره را قرائت کند، میان مردم به محبوبیت زندگى کند.
54 – سوره مبارکه قمر: هر کس این سوره را قرائت کند، روز قیامت سوار ناقه نور، وارد بهشت مى گردد.
55 – سوره مبارکه الرحمن : هر کس این سوره را در هر جمعه و سوره واقعه را در هر شب بخواند، روز قیامت به صورت انسانى کامل و نورانى محشور مى گردد.
56 – سوره مبارکه واقعه : هر کس این سوره را براى وسعت روزى خود بخواند، اثر عجیبى دارد. باید از شب شنبه شروع کرده تا شب جمعه ، سه بار و در شب جمعه هشت بار بخواند و تا مدت پنج هفته این کار را ادامه دهد.
57 – سوره مبارکه حدید: هر کس این سوره را جهت برآمدن حاجت ، در شب جمعه ، هفت بار بدون فاصله و پشت سر هم بخواند، اثر عجیبى دارد.
58 – سوره مبارکه مجادله : هر کس این سوره را تلاوت کند، در نامه عملش ‍ او را از حزب خدا ثبت کنند. کسى بر او فائق نشود و با او نتواند مجادله کند و در چشم مردم نیز معتبر و موقر باشد.
59 – سوره مبارکه حشر: هر کس این سوره را بخواند، تا وقتى که از دنیا برود عرش ، کرسى ، آسمانها، زمین ، فرشتگان و حیوانات برى و بحرى و جوى بر او دعا کنند.
60 – سوره مبارکه ممتحنه : هر کس سوره ممتحنه را در فرایض و نوافل بخواند، خداوند قلب او را به ایمان امتحان نموده نورانى مى فرماید و فقیر نمى گردد.
61 – سوره مبارکه صف : هر کس این سوره را در نمازهاى واجب و مستحب بخواند، در صف فرشتگان قرار مى گیرد.
62 – سوره مبارکه جمعه : هر کس این سوره را در شب جمعه و در نماز جمعه بخواند، خداوند او را به تعداد روزهاى سال ، ده حسنه به او عنایت مى فرماید و به بهشت مى فرستد.
63 – سوره مبارکه منافقون : در مصباح است که قرائت کردن این سوره ، انسان را از شر شرک و نفاق حفظ مى نماید.
64 – سوره مبارکه تغابن : هر کس این سوره را در نماز خود بخواند، در قیامت قرآن ، شفیع او مى شود.
65 – سوره مبارکه طلاق : هر کس این سوره را در فریضه (نماز واجب ) بخواند، حق تعالى او را از ترس قیامت در پناه خود گیرد و از آتش دوزخ نگهدارد و در بهشتش داخل نماید.
66 – سوره مبارکه تحریم : هر کس این سوره را بخواند، حق تعالى او را توبه نصوح کرامت فرماید. اگر در نمازهاى واجب خود بخواند، روز قیامت از حزن و اندوه مصون باشد.
67 – سوره مبارکه ملک : هر کس این سوره را قرائت کند، مانند کسى است که شب قدر را احیاء داشته و از عذاب قبر نیز محفوظ است .
68 – سوره مبارکه قلم : هر کس این سوره را در نمازهاى خود بخواند، خداوند او را از فقر و عذاب ایمن مى فرماید.
69 – سوره مبارکه الحاقة : هر کس این سوره را در فرایض و نوافل بخواند، ایمان او کامل مى گردد، تا خدا را ملاقات کند.
70 – سوره مبارکه معارج : هر کس سوره معارج را تلاوت کند، در قیامت از گناه او پرسش نمى شود و با پیغمبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) به بهشت مى رود ان شاء اللّه .
71 – سوره مبارکه نوح : هر کس این سوره را با ایمان به خدا بخواند، خداوند او را با ابرار محشور فرماید.
72 – سوره مبارکه جن : هر کس سوره جن را بخواند، خداوند او را از شر جن و سحر و کید آنها مصون دارد و با پیغمبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) محشور مى فرماید.
73 – سوره مبارکه مزمل : هر کس این سوره را در نماز عشاء تلاوت کند، خداوند او را سعادت دنیا و آخرت عنایت کند.
74 – سوره مبارکه مدثر: هر کس سوره مدثر را بخواند، در دنیا شقى نگردد و خداوند او را با پیغمبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) محشور فرماید.
75 – سوره مبارکه قیامة : هر کس این سوره را قرائت کند، از صراط و میزان ، با موفقیت بگذرد و در قبر نیز بهترین صورت پیدا کند.
76 – سوره مبارکه دهر: هر کس این سوره را هر صبح پنج شنبه بخواند، خداوند او را حورالعین بهشت عنایت مى کند.
77 – سوره مبارکه مرسلات : هر کس سوره مرسلات را با معرفت بخواند، میان او و پیغمبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) خدا، معارفه رخ دهد.
78 – سوره مبارکه نباء: هر کس این سوره را قرائت کند، خداوند او را از شراب بهشتى سیراب گرداند و هر کس یک سال ، هر روز، این سوره را بخواند؛ به مکه مشرف مى گردد.
79 – سوره مبارکه نازعات : هر کس این سوره را بخواند، جوان و شاداب از دنیا مى گذرد، جوان مبعوث مى گردد و جوان به بهشت مى رود.
80 – سوره مبارکه عبس : هر کس این سوره را تلاوت کند، روز قیامت ، شاد و خندان باشد و زیر سایه عرش خدا قرار گیرد.
81 – سوره مبارکه تکویر: هر کس این سوره را تلاوت کند، حق تعالى او را از رسوایى قیامت ، در پناه خود گیرد.
82 – سوره مبارکه انفطار: کسى که این سوره و سوره انشقاق را بخواند، خداوند عزوجل ، او را از حاجتى محجوب نمى فرماید و مانعى او را از خداوند عظم شاءنه منع نمى نماید.
83 – سوره مبارکه مطففین : هر کس این سوره را در نماز فریضه خود بخواند، از آتش دوزخ ایمن گشته آتش او را نبیند، او آتش را نبیند، بر پل جهنم نگذرد و روز قیامت او را حسابرسى نکنند.
84 – سوره مبارکه انشقاق : هر کس این سوره را بخواند، حق تعالى او را در پناه خود گیرد و نامه او را به دست راستش داده و از اصحاب یمین باشد.
85 – سوره مبارکه بروج : هر کس این سوره را در نمازهاى واجب تلاوت کند، با پیغمبران محشور مى گردد.
86 – سوره مبارکه طارق : هر کس این سوره را در فرایض خود بخواند، در بهشت ، در صف اصحاب پیغمبران باشد.
87 – سوره مبارکه اعلى : هر کس سوره اعلى را تلاوت کند، به تعداد هر حرفى که بر ابراهیم و موسى و محمد (صلى الله علیه و آله و سلم ) نازل شده است ، خداوند به او اجر دهد.
88 – سوره مبارکه غاشیه : هر کس این سوره را در نماز واجب و مستحب خود بخواند، به رحمت دنیا و آخرت پوشیده گردد.
89 – سوره مبارکه فجر: هر کس این سوره را در نمازهاى فجر بخواند، چون متعلق به حضرت سیدالشهداء (علیه السلام ) مى باشد، در قیامت با آن حضرت (علیه السلام ) محشور گردد.
90 – سوره مبارکه بلد: هر کس این سوره را در نمازها بخواند، در دنیا، در زمره صالحین و در آخرت با شهداء و نبیین محشور گردد.
91 – سوره مبارکه الشمس : هر کس این سوره را تلاوت کند، گویا بر آنچه خورشید تابیده تصدیق کرده و بهشت جاى او باشد.
92 – سوره مبارکه اللیل : هر کس این سوره را تا چهل شب ، هر شب ، چهل مرتبه بخواند، و وقتى به آیه و ما لاءحد عنده من نعمة تجزى رسید، سه بار تکرار کند و جهت برآمدن حاجت و وسعت روزى اثر عجیب دارد، به گونه اى که عقل حیران بماند.
93 – سوره مبارکه الضحى : هر کس این سوره را بخواند، حق تعالى او را از جمله کسانى گرداند که به سعادت شفاعت پیغمبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) رسیده به آن خشنود گشته به بهشت درآید و به شمار هر یتیمى و هر سائلى او را ده حسنه باشد.
94 – سوره مبارکه انشراح : ابى بن کعب از رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) روایت کرده است که هر کس آن را بخواند، چون مزد کسى باشد که مرا ملاقات کرده ، مرا از غم شاد کرده و شفاعت او بر من است .
95 – سوره مبارکه تین : هر کس این سوره را به شرط ایمان در نمازها بخواند، خداوند از او راضى شود و او را به بهشت مى برد.
96 – سوره مبارکه علق : هر کس این سوره را تا موقعى که از دنیا برود، قرائت کند، شهید از دنیا رفته و در صف مجاهدین فى سبیل اللّه محسوب مى گردد.
97 – سوره مبارکه قدر: هر کس این سوره را بلند بخواند، از مجاهدین است و هر کس ده بار تلاوت کند، خداوند هزار گناه او را مى آمرزد.
98 – سوره مبارکه البینه : هر کس این سوره را بخواند، از شرک ، برى است و در دین محمد (صلى الله علیه و آله و سلم ) محشور مى گردد.
99 – سوره مبارکه زلزله : هر کس سوره زلزله را تلاوت کند، به زلزله دنیا و آخرت گرفتار نمى شود.
100 – سوره مبارکه عادیات : هر کس این سوره را قرائت کند، ثواب همه کسانى را دارد که در مزدلفه براى حج جمع شده اند و با امیرالمؤ منین محشور گردد.
101 – سوره مبارکه قارعه : هر کس این سوره را بخواند، از عذاب و فتنه دجال و جهنم ایمن مى گردد.
102 – سوره مبارکه تکاثر: هر کس این سوره را در نماز واجب قرائت کند، ثواب صد شهید دارد و در نماز مستحب ، ثواب پنجاه شهید دارد.
103 – سوره مبارکه عصر: هر کس این سوره را در نوافل بخواند، روز قیامت ، خندان محشور گردد، تا وارد بهشت شود.
104 – سوره مبارکه همزه : هر کس این سوره را در نمازها بخواند، خداوند او را از فقر دور و رزق او را وسیع گرداند.
105 – سوره مبارکه فیل : هر کس این سوره را تلاوت کند، روز قیامت ، همه موجودات شهادت دهند که او صالح است .
106 – سوره مبارکه قریش : هر کس این سوره را قرائت کند، خداوند روز قیامت ، او را سواره و نورانى وارد محشر کند.
107 – سوره مبارکه ماعون : هر کس این سوره را چهل و یک بار بخواند، فقر از خانه او برود، فرزندان او محتاج نشوند و خواننده آن در حفظ حمایت خدا تا روز دیگر باشد.
108 – سوره مبارکه کوثر: جهت حصول توانگرى و بى نیازى از خلق ، روز چهارشنبه دو رکعت نماز حاجت خوانده پس از سلام ، چهل بار سوره کوثر بخواند. در حدیثى آمده است که هر کس این سوره را در نمازهاى واجب و مستحب خودش بخواند، خداوند در روز قیامت از آب کوثر به او مى دهد تا بیاشامد.
109 – سوره مبارکه کافرون : هر کس این سوره را در نمازها بخواند، مانند کسى است که ربع قرآن را خوانده باشد و خداوند گناهان او و والدین او را بیامرزد.
110 – سوره مبارکه نصر: هر کس این سوره را در نمازها قرائت کند، خداوند او را در همه جا یارى فرماید.
111 – سوره مبارکه تبت : هر کس این سوره را بخواند، ثواب ایمان به کتب آسمانى و پیغمبران را دارد.
112 – سوره مبارکه توحید: هر کس این سوره را در نمازها بخواند، مانند آن است که ثلث قرآن را خوانده باشد و به تعداد مؤ منین ثواب دارد و خدا جمیع خیر دنیا و آخرت را به او عنایت فرماید.
113 – سوره مبارکه فلق : هر کس این سوره و سوره ناس را بخواند، خداوند به او بشارت بهشت عنایت کند و از بلیات دنیا و آخرت مصون بماند. در حدیثى آمده است که هر کس سوره فلق و ناس را بخواند، گویا تمام کتاب هایى را که خداوند آنها را بر انبیاء نازل کرده خوانده است .
114 – سوره مبارکه ناس : هر کس این سوره را جهت مال دنیا، هلاکت دشمن و دفع بلیات دنیا بخواند، به مراد رسد(27).
آدابى که روح را زنده مى کنند
1 – سخن گفتن با علما
2 – دیدار با رفقا(28)
آدابى که دل را روشن مى کند
1 – بسیار ((قل هو اللّه )) خواندن
2 – کم خوردن
3 – هم نشینى با علما
4 – نماز شب
5 – رفتن به مساجد براى نماز(29)
آدابى که موجب نور دل مى شوند
1 – خوردن سرکه ، به وانار
2 – شستن سر با سدر
3 – خضاب کردن
4 – مسواک زدن
5 – گفتن ((لا اله الا اللّه ))
6 – خواندن سوره ناس
7 – تسبیح حضرت فاطمه (علیها السلام )
8 – مکرر گفتن این ذکر:
توکلت على الحى الذى لایموت و الحمداللّه الذى لم یتخذ صاحبة و لا ولدا و لم یکن له شریک فى الملک و لم یکن له ولى من الذل و کبره تکبیرا.(30)
آدابى که موجب رقت قلب مى شوند
1 – خوردن عدس
2 – خوردن انجیر
3 – دست کشیدن بر سر یتیم
آدابى که موجب قوت قلب مى شوند
1 – شانه کردن مو در حال نشسته
2 – استعمال عطر و بوى خوش
3 – خوردن به
مکروهاتى که موجب قساوت قلب مى شوند
1 – به در خانه سلطان رفت و آمد کردن
2 – ریختن خاک داخل قبر فامیل
3 – چهل روز متوالى گوشت خوردن
4 – پس از خوردن فورا خوابیدن
5 – با زن ها بسیار آمیزش کردن
6 – با زن ها زیاد صحبت کردن
7 – زیاد خندیدن
8 – شکار کردن
9 – پرخورى کردن
10 – ترک ذکر خدا
11 – درازى آرزو
12 – پرحرفى کردن (31)
آدابى که موجب زیادى عقل مى شوند
1 – مسواک کردن
2 – استعمال بوى خوش
3 – مسافرت کردن
4 – تجارت کردن
5 – مشاوره کردن
6 – حجامت کردن
7 – خوردن شنبلیله
8 – خوردن سرکه
9 – خوردن کندر
10 – خوردن کرفس
11 – خوردن ترنج
12 – خوردن به
13 – خوردن سداب
14 – خوردن کدو
15 – خوردن چغندر
مکروهاتى که باعث کمى عقل مى شوند
1 – شوخى و مزاح کردن زیاد
2 – پرهیز از خوردن گوشت تا چهل روز
3 – بول کردن در آب ایستاده (راکد)
4 – زیاد خوردن گوشت حیوانات وحشى
5 – دست کشیدن از تجارت (32)
آدابى که موجب زیادى حافظه مى شوند
1 – مسواک زدن
2 – تلاوت قرآن
3 – حجامت کردن
4 – خوردن عسل
5 – خوردن کندر
6 – خوردن کرفس
7 – گرفتن ناخن در روز دوشنبه
8 – روزه گرفتن
9 – مخلوط کردن زعفران ، سعد و عسل با هم و هر روز دو مثقال از آنها خوردن (33)
مکروهاتى که حافظه را کم مى کنند
1 – خواندن نوشته قبرها
2 – راه رفتن بین دو زن
3 – بول کردن در آب راکد
4 – حجامت کردن درگودى پشت
5 – خوردن نیم خورده موش
6 – خوردن پنیر
7 – خوردن گشنیز
8 – خوردن سیب ترش (34)
9 – زنده رها کردن شپش
10 – غذا خوردن در حال جنابت
11 – بازى با آلت
12 – خوردن گوشت حیوانى که هنگام سر بریدن نام خدا را نبرده باشند(35)
آدابى که نور چشم را زیاد مى کنند
1 – قرآن خواندن ، نه از حفظ
2 – پوشیدن کفش زرد
3 – سرمه کشیدن
4 – خضاب نمودن با حنا
5 – تراشیدن موى سر از بیخ
6 – مسواک نمودن
7 – شستن دست بعد از خوردن غذا
8 – نگاه کردن به سبزه و گیاهان سبز
9 – نگاه کردن در آب روان و دریا
10 – نگاه کردن به صورت زیبا
11 – خواندن نماز شب
12 – گرفتن ناخن ها در روز پنج شنبه
13 – خواندن آیه الکرسى
14 – خوردن مرزه همراه با نمک
15 – خوردن سیاه دانه با گردو
16 – خوردن گوشت
17 – خوردن پیاز
18 – خوردن به
19 – خوردن کندر
مکروهاتى که موجب کمى نور چشم مى شوند
1 – کندن موهاى زیر بغل
2 – زیادى موى سر
3 – پوشیدن کفش سیاه
4 – خوردن ماهى (36)
آدابى که عمر را طولانى مى کنند
1 – خوشنود کردن پدر و مادر
2 – وضوى کامل گرفتن
3 – حفظ صحت بدن
4 – خوش گفتارى با مردم
5 – خوبى و نیکى به مردم
6 – خوش رفتارى با همسایه
7 – احسان کردن به خانواده
8 – با وضو بودن
9 – زیارت امام حسین (علیه السلام )
10 – خواندن نماز شب
11 – تلاوت قرآن
12 – تزویج با دختران باکره
13 – غسل کردن با آب گرم
14 – خوردن سیب در سحرها
15 – طول دادن به نشستن بر سر سفره غذا در موقع اطعام به دیگرى
16 – خوددارى از بریدن درختان نر، مگر در موقع ضرورت
17 – هجده بار ((یاحى ))گفتن بعد از هر نماز
18 – احترام و بزرگ داشتن پیران و بزرگان
19 – طولانى کردن رکوع و سجود در نماز
مکروهاتى که عمر را تباه مى کنند
1 – خوردن غذا بر روى غذا
2 – نوشیدن آب در حال ناشتا
3 – آمیزش با پیرزن
4 – جماع در حمام (37)
آدابى که موجب وسعت رزق مى شوند
1 – صدقه دادن
2 – شستن دست پیش از غذا
3 – شستن ظرف خوراک و غذا
4 – خوش خلقى
5 – خوشرفتارى با همسایه
6 – احسان کردن زیاد به والدین
7 – خوبى نیت
8 – جاروب کردن خانه
9 – شستن سر با خطمى
10 – شانه کردن مو
11 – جارو کردن درب خانه
12 – گذاشتن سرکه در خانه
13 – گرامى داشتن ناتوان ها
14 – میانه روى در اقتصاد
15 – خلال کردن
16 – انگشتر عقیق در دست کردن
17 – انگشتر یاقوت در دست کردن
18 – انگشتر فیروزه در دست کردن
19 – استغفار کردن
20 – خواندن آیة الکرسى
21 – خواندن سوره ((یس ))
22 – خواندن زیارت عاشورا
23 – قرائت سوره ((واقعه )) در هر شب
24 – توکل بر خدا
25 – خوردن کاسنى
26 – صبح زود به دنبال کسب رفتن
27 – مداومت در وضو و طهارت
28 – عفت کلام
29 – میهمانى دادن
30 – وضو گرفتن قبل از غذا
31 – کم حرفى
32 – دعاى دیگران بر سر سفره
33 – اقامه نماز با حالت خشوع
34 – خط زیبا
35 – دعا بر پدر و مادر
36 – حضور در مسجد، قبل از اذان
37 – حرف نزدن در توالت
38 – حرف حق زدن
39 – گرفتن ناخن و شارب هر جمعه
40 – خواندن نماز شب
41 – جواب دادن اذان گو (هر چه او مى گوید، تکرار کند. ممکن است مراد، نماز اول وقت باشد. چون اذان گو مردم را به نماز دعوت مى کند و اجابت او رفتن به نماز است .)
42 – گفتن سى بار سبحان اللّه و بحمده و سبحان اللّه العظیم و بحمده
43 – گفتن صد مرتبه لا اله الا اللّه الملک الحق المبین هر روز
44 – سلام کردن و ((قل هو اللّه )) خواندن ، بعد از داخل شدن به منزل
45 – گفتن لاحول و لا قوة الا بالله
46 – انجام مستحبات نماز صبح و نماز وتر در نماز شب
47 – خواندن سوره ((تبارک الذى )) هر روز صبح
48 – جمع بین دو نماز مغرب و عشاء و ظهر و عصر
49 – دعا کردن برادر مؤ من ، مؤ منى را در خلوت
50 – خواندن سوره ((صافات )) در روزهاى جمعه
51 – تعقیب خواندن بعد از نماز صبح و عصر
52 – خوردن ریزه هاى طعام از کنار سفره
53 – روشن کردن چراغ ، قبل از غروب
54 – مداومت بر قرائت سوره ((قدر))(38)
مکروهاتى که موجب فقر و تنگدستى مى شوند
1 – غذا خوردن در حال جنابت
2 – ایستاده شانه زدن
3 – خوابیدن پیش از طلوع آفتاب
4 – مشخص نکردن درآمد و خرج و عدم اعتدال در زندگى
5 – گوش دادن زیاد به آواز
6 – ادرار در حمام
7 – خلال کردن با چوب گز
8 – گذاشتن خاکروبه در خانه
9 – خوابیدن بین نماز مغرب و عشا
10 – خوابیده غذا خوردن
11 – وجود تار عنکبوت در خانه
12 – عدم شستشوى دست ها در وقت غذا خوردن
13 – اهانت به خرده هاى نان
14 – نشسته گذاشتن ظروف
15 – قرار ندادن سرپوش روى ظرف آب
16 – خریدن نان از فقرا
17 – لعنت کردن اولاد
18 – سوزاندن پوست پیاز و سیر
19 – نشستن بر درگاه و آستانه خانه
20 – به حال برهنه برخاستن از بستر و بول کردن
21 – جارو کردن خانه هنگام شب
22 – جارو کردن خانه با پارچه یا لباس
23 – شستن اعضاء بدن در مستراح و بیت الخلاء
24 – خشک کردن اعضاى با دامن یا آستین لباس
25 – غذا خوردن بعد از آروغ زدن (در حال سیرى )
26 – شستن دست ها با خاک
27 – دوختن لباس در حالى که بر بدن است
28 – پدر و مادر را با اسم صدا زدن
29 – جلوتر از بزرگان و پیرها راه رفتن
30 – چراغ را با نفس (فوت ) خاموش کردن
31 – نوشتن با قلم شکسته و گره دار
32 – عمامه پیچیدن در حال نشستن
33 – در حالت ایستاده شلوار پوشیدن
34 – ناخن را با دندان چیدن
35 – وضو گرفتن در مستراح و آبریزگاه
36 – شانه کردن با شانه شکسته
37 – دعا نکردن براى پدر و مادر
38 – سبک شمردن نماز
39 – تنبلى و سستى در کارها
40 – عجله کردن در خروج از مسجد
41 – صبح زود به بازار رفتن
42 – دیر از بازار خارج شدن و تا هنگام شب ماندن
43 – رد کردن فقیر در هنگام شب
44 – اظهار فقر و تنگدستى نمودن
45 – زیاد حرف زدن
46 – زندگى کردن در خانه کوچک (39)
آدابى که موجب صحت بدن مى شوند
1 – روزه گرفتن
2 – مسافرت کردن
3 – خوددارى کردن از انداختن آب دهان در مسجد
4 – کم خوردن
5 – خوردن آب به حال ایستاده در روز
6 – نخوردن طعام مگر وقتى که گرسنه باشد
7 – دست کشیدن از خوردن در حالى که هنوز سیر نشده باشد
8 – جویدن طعام به طور کامل پیش از فرو دادن
9 – دفع بول و غایط در وقت خواب
10 – کم آب خوردن
11 – خوردن میوه در اوایل فصل آنها
12 – حفظ نمودن خود از سرما در فصل پاییز و حفظ نکردن از سردى هوا در بهار
13 – خوردن بیست و یک دانه مویز سرخ هر صبح ناشتا
14 – خوردن آب باران
15 – شستشوى دست ها پیش از خوردن غذا
16 – ریختن آب سرد به قدمها بعد از خارج شدن از حمام
17 – خوردن سه کف از آب گرم حمام
18 – به جا آوردن حج و عمره
19 – خواندن نماز شب
مکروهاتى که موجب بیمارى بدن مى شوند
1 – خوردن بین نهار و شام
2 – ایستاده آب خوردن در شب
3 – شام نخوردن
4 – پرخورى
5 – آشامیدن آب در بین غذا خوردن
6 – نشستن در آفتاب
7 – خوردن گوشت خام
8 – نشستن در جاى نمناک
9 – آب خوردن زیاد
10 – بالا رفتن از پله ها
11 – مجامعت با زن سالخورده
12 – زیاد ماهى خوردن
13 – خوردن چوبک
14 – غم و غصه خوردن (40)
آدابى که موجب نشاط و مسرت مى شوند
1 – خواندن سوره ((یس ))
2 – تراشیدن موى زیر شکم
3 – اسب سوارى
4 – کمک به مسلمانان
5 – هنگام غسل
6 – ناخن گرفتن
7 – شستشوى بدن
8 – مسواک زدن
9 – شانه زدن به ریش
10 – وضو گرفتن
11 – استعمال بوى خوش
12 – نظر کردن به سبزه و گیاه
13 – پوشیدن کفش زرد رنگ
14 – تراشیدن موى پشت گردن
15 – پوشیدن لباس پاکیزه
16 – شستن سر با سدر
17 – زدودن غصه از دل مؤ من
18 – شستن سر
19 – گفتن لا حول و لا قوة الا بالله
20 – استغفار نمودن
21 – بسیار گفتن ((یا رؤ وف یا رحیم ))
22 – زیارت امام حسین (علیه السلام )
23 – خوردن انگبین
24 – خوردن گوشت
25 – خوردن زیتون
26 – خوردن به
27 – خوردن انگور سیاه
28 – خوردن میوه جات در اوایل فصلشان
29 – شانه کشیدن به سینه پس از شانه کردن سر یا ریش (41)
مکروهاتى که موجب غم و اندوه مى شوند
1 – پوشیدن کفش سیاه رنگ
2 – نشستن در آستانه در
3 – گذشتن از میان گوسفندان
4 – ایستاده شلوار پوشیدن
5 – پاک کردن دست و رو با دامن (لباس )
6 – میل و رغبت به دنیا(42)
7 – کندن موى ریش با دندان
8 – غذا خوردن با دست چپ
9 – راه رفتن روى پوست تخم مرغ
10 – طهارت گرفتن با دست راست
11 – بازى کردن با ریگ
12 – به بازى بردن میمون (43)
آدابى که باعث آمرزش انسان مى شوند
1 – مصافحه کردن با مؤ من
2 – جارو کردن مسجد
3 – روشن کردن چراغ در مسجد
4 – عیادت مریض
5 – مریض شدن
6 – شرکت در تشییع مسلمان
7 – روزه مستحبى گرفتن
8 – غذا دادن به گرسنه
9 – صلوات فرستادن
10 – زیاد سجده کردن
11 – به دست کردن انگشتر عقیق سرخ (44)
12 – احترام به مهمان مؤ من
آدابى که موجب امن از عذاب قبر مى شوند
1 – یاد دادن و یاد گرفتن خیر
2 – تمام کردن رکوع در نماز
3 – شاد کردن قلب مؤ من
4 – لباس پوشاندن به مؤ من
5 – خواندن سوره ((و الذاریات ))
6 – خواندن سوره ((نساء)) هر جمعه
7 – خواندن سوره ((حم زخرف ))
8 – خواندن آیة الکرسى
9 – چهار مرتبه حج رفتن
10 – مردن در روز جمعه (45)
آدابى که فشار قبر را از زنان بر مى دارد
1 – صبر کردن بر غیرت شوهر
2 – صبر کردن بر بد خلقى شوهر
3 – بخشیدن مهریه به شوهر؛ خداوند براى هر یک از این زنان پاداش هزار شهید و عبادت یک سال را مى نویسد(46)
مؤ من همیشه پنج چیز براى انجام آداب به همراه دارد
1 – سجاده
2 – تسبیح سى و چهار دانه
3 – مسواک
4 – شانه
5 – انگشتر عقیق (47)
آداب ازدواج و احکام خانواده
ازدواج یک مسئولیت است و انسان باید مسئولیت خویش را به بهترین وجه انجام دهد.
امام صادق (علیه السلام ) فرمودند: ((هنگامى که یوسف صدیق (علیه السلام ) برادرش ، بنیامین را دیدار کرد، پرسید: اى برادر، چگونه توانستى پس از من با زنى ازدواج کنى ؟! بنیامین جواب داد: پدرم به من دستور داد و گفت که اگر مى توانم نسلى داشته باشم که زمین را با تسبیح الهى زنده کند، چنان نمایم .))
همین مفهوم در روایتى از پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) نیز رسیده است : ((چه چیز مؤ من را باز مى دارد از این که خانواده اى بگیرد تا خداوند نسلى را روزى او کند که زمین را با ((لا اله الا اللّه )) سنگین سازد؟)).
به همین دلیل عزب (مجرد بودن ) مکروه است . در حدیثى از پیامبر صل الله علیه و آله آمده است : ((پست ترین مردگان شما عزب ها هستند.))
عده اى از ترس فقر ازدواج را به ازدواج مى اندازند. این عده نمى دانند که ترسشان از فقر، خود، سوءظنى به خدا است . چرا که در آیه کریمه آمده است :
وانکحوا الاایامى منکم و الصالحین من عبادکم و امامکم ان یکونوا فقرا یعنهم اللّه من فضله و اللّه واسع علیم (48) ((مردان و زنان بى همسر را همسر دهید و همچنین اگر غلامان و کنیزان صالح و درستکارى فقیر و تنگدست باشند، خداوند آنها را با فضل خود بى نیاز مى سازد و خداوند گشایش دهنده و آگاه است .
بنا براین اگر ترس از فقر مانع ازدواج شود، در واقع بدگمانى نسبت به شان خداوند خواهد بود(49).
آداب انتخاب همسر
1 – دیندارى مهم ترین ویژگى همسر است . امام صادق (علیه السلام ) مى فرمایند: ((هر گاه مردى به سبب جمال یا مال زنى با او ازدواج کند به همان واگذار مى شود و هر گاه به خاطر دینش با او ازدواج کرد، خداوند مال و جمال را نیز به او عطا کند.))(50)
2 – اسلام ازدواج با فامیل را تشویق مى کند. امام زین العابدین (علیه السلام ) مى فرمایند: ((کسى که براى خدا وصله رحم ازدواج کند، خداوند تاج فرشتگان را بر سر او مى نهد.))(51)
3 – اسلام همواره تشویق مى کند که مرد با زنى ازدواج کند که توانایى بچه دار شدن را داشته باشد، نه زنى که نازا باشد، ولو آن که آن زن ، زیبا و خوش سیما باشد.
امام محمد باقر (علیه السلام ) مى فرمایند: ((بدانید که زن سیاه اگر زایا باشد نزد من محبوب تر از زن زیباى نازا است .))(52) البته اسلام از جنبه زیبایى نیز غافل نیست و دستور مى دهد که مرد مسلمان با زن زیبایى ازدواج کند که مؤ من باشد و فرزند بسیار آورد(53).
4 – خردمندى از دیانت است . لذا از نظر شرع مکروه است که انسان زن نادان و احمقى را به همسرى بگیرد. امیرالمومنین (علیه السلام ) مى فرمایند: ((از ازدواج با زن احمق بپرهیزید. زیرا همراهى با او موجب بلا و فرزندش موجب تباهى است .))(54)
مستحبات و مکروهات مراسم ازدواج و زفاف
1 – خواندن خطبه پیش از عقد مستحب است و بهتر است شامل حمد و ثناى خداوند و توصیه به تقوا باشد. شایسته است هر آنچه را زن و شوهر و حضار نیاز دارند، مانند اصول دین و محاسن اخلاق و آداب در خطبه یادآورى شود(55).
2 – در حدیثى از امام صادق (علیه السلام ) منقول است که هر گاه کسى اراده خواستگارى کرد، دو رکعت نماز بگزارد و حمد اللهى بگوید و دعاى وارده براى طلب ازدواج و همسر نیکو را بخواند(56).
3 – در حدیثى معتبر آمده است که مستحب است ازدواج در شب واقع شود(57).
4 – در حدیثى آمده است که خوب است عقد در ماه شوال خوانده شود(58). 5 – خوب است هنگام عقد، قمر در عقرب نباشد. چرا که اگر چنین باشد، زن و مرد عاقبت نیکو نبینند(59).
6 – از امیرالمؤ منین (علیه السلام ) منقول است که روز جمعه براى خواستگارى و نکاح خوب است (60).
7 – مستحب است که در موقع ازدواج گواهانى را بر آن گرفت تا نسب و ارث ثابت گردد(61).
8 – مستحب است در ازدواج (آن هم به دور از زیاده روى و ریا) ولیمه داده شود و باید از این طعام به فقرا نیز داده شود و تنها به توانگران و شخصیت ها محدود نشود. از پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) روایت شده است که فرمودند: ((اطعام هنگام ازدواج از سنتهاى پیامبران است .)) همچنین فرمودند: ((ولیمه در روز نخست ، حق است ، در روز دوم نیکى و افزون بر آن ریا و شهرت طلبى است .))
9 – مستحب است که دادن ولیمه در روز و ازدواج در شب باشد.
10 – اسلام خوش نمى دارد ساعات گرمى براى زفاف برگزیده شود.
11 – ازدواج هنگام محاق ماه (روزهاى پایانى ماه هاى قمرى ) نیکو نیست . امام حسن عسگرى (علیه السلام ) مى فرماید: ((کسى که هنگام محاق ماه ازدواج کند باید تسلیم سقط جنین شود.))
12 – مستحب است که مرد هنگام آمیزش و دخول ، وضو داشته باشد و دعاهاى وارده را بخواند.
13 – هنگام نزدیکى شایسته نیست که زن را به شتاب اندازد و تا وقتى که نیاز زن برآورده نشده ، نباید او را رها سازد.
14 – مستحب است اگر مردى با دیدن زنى دیگر غریزه اش به هیجان آمد، سراغ همسر خویش برود و از او کام بگیرد. امام على (علیه السلام ) فرمودند: ((هر گاه از شما زنى را دید که از او خوشش آمد، از زن خود کام گیرد. زیرا زن او همان دارد که آن زن دارد. پس نباید در قلبش براى شیطان راهى قرار دهد که نگاه او را از زنش متوجه آن دیگرى کند)).
پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) مى فرمایند: ((اى على ! با شهوت زن دیگرى با همسرت نزدیکى مکن . زیرا در این صورت من بیم دارم که اگر نطفه فرزندى منعقد گردد، کودک شما نامرد و بى عقل باشد.))(62)
15 – برخى از فقها هنگام میل و رغبت زن ، آمیزش با او را مستحب مى دانند و حدیث پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) را مى آورند که به مردى فرمود: ((آیا با روزه وارد صبح شدى ؟ عرض کرد: خیر. فرمود: پس ‍ تهیدستى را اطعام کردى ؟ عرض کرد: خیر. پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمودند: پس نزد همسرت برو و با او آمیزش کن که آن براى تو به منزله صدقه است .))
16 – نگاه کردن به شرمگاه همسر در هنگام آمیزش کراهت دارد.
17 – سخن گفتن در حال آمیزش کراهت دارد. چرا که براى فرزند، لالى را در پى دارد.
18 – نگاه کردن به فرج زن در هنگام آمیزش مکروه است . زیرا براى فرزند، کورى به بار مى آورد.
19 – آمیزش در زیر آسمان نیز مکروه است .
20 – مستحب است که هر یک از زن و شوهر پس از جماع براى پاک کردن خود از دستمالى جداگانه استفاده کنند و یک دستمال به کار نبندند. پیامبر اسلام (صلى الله علیه و آله و سلم ) به حضرت على (علیه السلام ) مى فرمایند: ((با همسرت نزدیکى مکن مگر آن که تو دستمالى داشته باشى و او دستمالى و خود را با یک دستمال تمیز نکنید تا مبادا شهوت روى شهوت قرار نگیرد که این کار دشمنى میان شما را در پى دارد.))
21 – به هنگام حصر- یعنى نیازى که انسان را به شتاب اندازد – جماع کراهت دارد. امام صادق (علیه السلام ) فرمودند: ((انسانى که خضاب کرده جماع نمى کند. راوى عرض کرد: فدایت گردم ! چرا انسان خضاب کرده جماع نمى کند؟ فرمودند: زیرا در حصر است .
22 – بلافاصله بعد از خوردن غذا و با شکم پر نباید همبستر شد. امام صادق (علیه السلام ) فرمودند: ((سه چیز بدن را ویران مى کند و چه بسا آدمى را بکشد: با شکم پر به حمام رفتن ، با شکم پر با همسر آمیزش کردن و ازدواج با پیرزنان .))(63)
23 – از امام باقر (علیه السلام ) پرسیدند: ((آیا زمانى وجود دارد که جماع حلال در آن مکروه باشد؟)) حضرت (علیه السلام ) فرمودند: ((آرى ، بین طلوع فجر و طلوع آفتاب ، از غروب آفتاب تا غروب شفق (سرخى آسمان )، در شب و روز خسوف و کسوف (ماه گرفتگى و خورشید گرفتگى )، در شب یا روزى که باد سیاه یا سرخ یا زرد بوزد و هنگامى که زمین لرزه پیش آید، جماع حلال مکروه است .))
24 – پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) از این که در شب اول ماه هاى قمرى همبسترى کنند، نهى مى فرماید و به على (علیه السلام ) مى فرمایند: ((اى على ! در شب اول ماه ، شب نیمه ماه و شب آخر ماه همبسترى مکن ! زیرا هر کس چنین کند، بیم آن مى رود که فرزندش کودن گردد.))
25 – از نظر اسلام کراهت دارد که مرد بلافاصله بعد از بازگشت از سفر، شبانگاه بر خانواده اش وارد شود. پس بهتر است تا صبح شکیبایى کند.
26 – کراهت دارد که مرد شب مسافرت که غالبا با اضطراب همراه است و احتمال ضعف مى رود با همسرش همبستر شود. پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمودند: ((اى على هنگامى که براى سفرهاى کوتاه به مدت سه شبانه روز از خانه خارج مى شوى با همسرت درنیامیز که اگر فرزندى از شما پدید آید، یار ستمگر خواهد شد.))
27 – اسلام دستور مى دهد که همبستر شدن در پنهان صورت پذیرد، نه در حضور هوو یا فرزندى که صداى آنها را مى شنود و اندامشان را مى بیند.
از امام صادق (علیه السلام ) روایت شده است که فرمودند: ((پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرموده است : سوگند به خدایى که جان من در ید قدرت اوست ، اگر مردى با زنش درآمیزد در حالى که کودکى بیدار آن دو را مى بیند و صدایشان را مى شنود و صداى نفسهاى زن و شوهر به گوش او مى رسد، این کودک روى رستگارى نخواهد دید؛ پس اگر پسر باشد، زناکار خواهد شد، و اگر دختر شد، زانیه خواهد شد)). این حدیث مى افزاید: ((هر گاه على بن الحسین (علیه السلام ) آهنگ همبستر شدن داشت ، در را مى بست و پرده ها را مى انداخت و خدمتگزاران را بیرون مى کرد.))
28 – جماع کردن روى بام ساختمان یا در برابر خورشید یا زیر درختان میوه دار مکروه است .
29 – همبستر شدن رو به قبله یا پشت به قبله ، و در حال برهنگى کامل و در کشتى یا بر سر راه کراهت دارد.
30 – جماع کردن در حالت ایستاده نیز مکروه است . زیرا در احادیث آمده است که این عمل ، کار دراز گوشهاست .
31 – جماع کردن پس از احتلام (جنب شدن ) نیز مکروه است . از احادیث استفاده مى شود که این کار باعث پدید آمدن فرزند دیوانه مى شود.
32 – اسلام دستور مى دهد که هنگام مباشرت و جماع به خدا توجه شود و از شر شیطان به او پناه برده شود.
33 – اسلام توصیه مى کند که پیش از مباشرت با زن حامله ، وضو گرفته شود.
34 – اسلام از این که مرد براى مدتى با همسرش آمیزش جنسى نداشته باشد، نهى کرده است . چه بسا این کار موجب فساد و تباهى زن گردد.
35 – نزدیکى کردن از پشت زنان کراهت دارد(64).
36 – جماع کردن در شب اول ماه رمضان مستحب است .
37 – جماع کردن در شب عید فطر کراهت دارد که اگر فرزندى بوجود آید، شرى بسیار از او ظاهر شود.
38 – جماع کردن در شب عید قربان کراهت دارد که اگر فرزندى بوجود آید، شش انگشت یا چهار انگشت در دست خواهد داشت .
39 – جماع کردن در بین اذان و اقامه مکروه است که اگر فرزندى بوجود آید، در ریختن خون جرى خواهد شد.
40 – جماع کردن در شب مکروه است که اگر فرزندى حاصل شود، شوم باشد و در رویش نشان سیاهى پدید آید.
41 – آمیزش در شب دوشنبه مستحب است ، چرا که اگر فرزندى پدید آید، حافظ قرآن و راضى به قسمت خدا باشد.
42 – نزدیکى نمودن در شب سه شنبه استحباب دارد. زیرا اگر فرزندى حاصل شود، دهانش خوشبو، دلش رحیم ، دستش جوانمرد و زبانش از غیبت و بهتان پاک باشد.
43 – آمیزش و نزدیکى در شب پنج شنبه مستحب است و اگر فرزندى حاصل شود، حاکمى از حکام شریعت یا عالمى از علما باشد و اگر در روز پنج شنبه ، وقتى که آفتاب در میان آسمان باشد نزدیکى شود و فرزندى پدید آید، شیطان نزدیک او نشود تا پیر شود و خداوند سلامتى در دنیا و دین را به او روزى مى کند.
44 – مجامعت در شب جمعه مستحب است و اگر فرزندى حاصل شود، خطیب و سخنگو گردد و اگر در روز جمعه بعد از عصر جماع شود و فرزندى به وجود آید از دانایان مشهور شود.
45 – جماع کردن در ساعات اول شب کراهت دارد. زیرا اگر فرزندى به وجود آید، بیم آن است که ساحر شود و دنیا را بر آخرت ترجیح دهد.
46 – در حدیثى از امیرالمؤ منین (علیه السلام ) منقول است که هر گاه کسى را دردى در بدن به هم رسد یا حرارت بر مزاجش غالب شود، پس با زن خود جماع کند تا ساکن شود.
47 – جماع کردن در حالى که انگشترى همراه مرد یا زن باشد که نام خدا بر آن نقش کرده باشند، کراهت دارد(65).
48 – جماع کردن در سفر در صورتى که آب غسل نداشته باشند، مکروه است (66). لازم به ذکر است که اسلام در دوران باردارى مراقبتهاى زیادى را را براى مادر چه از نظر معنوى ، چه بهداشتى و چه تغذیه سفارش کرده است ؛ همچنین اسلام سفارشاتى از نظر معنوى و تغذیه پدر، جهت پدر شدن دارد.
آداب و سنن ولادت
1 – از سنتها و آداب اسلام پیرامون نوزاد، گفتن اذان و اقامه در دو گوش ‍ اوست . پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) مى فرمایند: ((کسى که خداوند به او فرزندى داد، باید در گوش راستش اذان و در گوش چپ او اقامه گوید که این کار او را از شیطان رجیم محفوظ مى دارد.))
2 – مستحب است که پیش از اذان و اقامه کام کودک را با خرما بگیرند؛ چنان که پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) با حسن و حسین (علیهما السلام ) چنین کرد.
3 – عقیقه کردن نوزاد بعد از تولد مستحب است ؛ یعنى این که گوسفند، گاو یا شترى را قربانى نمایند و پس از ذبح ، آنچه خواستند با آن انجام دهند.
4 – از امام صادق (علیه السلام ) نقل است که مکروه است پدر و مادر نوزاد از گوشت عقیقه بخورند.
5 – اسلام دستور مى دهد که پسر را در روز هفتم ولادت ختنه کنند و فرزندى هم که ختنه شده به دنیا آمده باشد را مستحب است که تیغ از موضع ختنه بگذرانند.
6 – مستحب است هنگام ختنه و عقیقه دعاى وارده خوانده شود(67).
7 – رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمودند: ((اول چیزى که زن زائیده باید بخورد رطب است ؛ چنان که حق تعالى به حضرت مریم بعد از زائیدن حضرت عیسى (علیه السلام ) فرمود که رطب بخورد)). این کار باعث مى شود فرزند او بردبار شود(68).
8 – مکروه است که نوزاد را در ابتداى ولادت در جامه زرد بپیچند و سنت آن است که او را در جامه سفید بپیچند.
9 – مستحب است که در روز هفتم ، سر نوزاد را بتراشند و موى سرش را با نقره یا طلا بکشند و آن نقره و طلا را صدقه بدهند.
10 – مستحب است عقیقه پسر، نر و عقیقه دختر، ماده باشد.
11 – مستحب است که اگر نوزاد دختر است ، در روز هفتم گوش (نرمه گوش ) او را سوراخ نمایند(69).
12 – مستحب است که بعد از ولادت به شرط ایمنى از ضرر، نوزاد را بشویند(70).
آداب نام گذارى فرزند
1 – دین اسلام مى گوید که کودک را پیش از تولد – حتى اگر سقط شود – نامگذارى کنند. امیرالمؤ منین (علیه السلام ) مى فرمایند: ((پیش از آنکه فرزندتان به دنیا آید او را نام گذارى کنید. اگر نمى دانید که دختر است یا پسر، او را به نام هایى بنامید که هم براى پسر است و هم براى دختر. فرزند سقط شده وقتى در روز قیامت پدرش را دیدار کند به او مى گوید: تو بر من نامى ننهادى ، در حالى که پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) محسن را پیش از تولد نام نهاد))(71).
2 – مستحب است که نام ، نیکو باشد و این نخستین احسان از سوى پدر بر فرزند است . امام باقر (علیه السلام ) مى فرمایند: راست ترین اسم ها آن است که با عبودیت همراه باشد و بهترین اسامى از آن پیامبران است ))؛ پس ‍ اسم هایى مثل عبدالرحمن ، عبدالکریم ، عبداللّه و… راست ترین اسامى و محمد، ابراهیم ، نوح ، عیسى و موسى بهترین نام ها هستند. پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) مى فرمایند: ((خاندانى نیست که در میان آنها نام پیامبرى باشد، مگر آنکه خداوند عزوجل فرشته اى را براى آنها گماشته که بام و شام ، آنها را تقدیس مى کند)).
3 – مستحب است فرزند پسر – بر پایه سنت امامان – تا هفت روز (محمد) نامیده شود و سپس اگر خواستند، مى توانند هر نامى را که دوست دارند بر او بگذارند. پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) در حدیث شریفى مى فرمایند: ((خداوند به هر کس سه پسر بدهد و نام یکى از آن سه را ((محمد)) نگذارد با من بى مهرى کرده است )). در حدیثى از ابوالحسن (علیه السلام ) رسیده است : ((فقر به خانه اى وارد نمى شود که در آن نام محمد، على ، حسن ، حسین ، جعفر، طالب و یا عبداللّه باشد و این چنین است که اگر در میان زنان نام فاطمه یافت شود))(72).
4 – بر پایه روایت منقول از امام صادق (علیه السلام )، اسلام خوش ‍ نمى دارد کسى با نام غیر حقیقى همچون حکم ، حکیم ، خالد و مالک نامیده شود(73).
آداب شیردهى و تربیت فرزند
1 – از امام صادق (علیه السلام ) نقل است که فرمودند: ((مدت شیرخوارگى بیست و یک ماه است و کمتر از آن ستم بر کودک است ))(74).
2 – امیرالمومنین (علیه السلام ) مى فرمایند: ((بنگرید چه کسى به کودکانتان شیر مى دهد که کودک با آثار روانى همان شیر به جوانى مى رسد)).
3 – پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم ) مى فرمایند: ((نگذارید زن احمق یا زنى که چشم او ضعیف است به فرزندانتان شیر دهد که شیر اثر وضعى دارد))(75).
4 – امام باقر (علیه السلام ) مى فرمایند: ((به کودکانتان از شیر زن زیبا و خوشرو بخورانید، نه شیر زن زشت رو را که شیر، اثر وضعى دارد))(76).
5 – براى شیر دادن بچه بهتر از هر کس مادر اوست و سزاوار است که مادر براى شیر دادن از شوهر خود مزد نگیرد؛ خوب است که شوهر مزد بدهد(77).
6 – مستحب است دایه اى که براى طفل مى گیرند، دوازده امامى ، داراى عقل و عفت و صورت نیکو باشد(78).
7 – مکروه است دایه اى بگیرند که بچه اى که دارد از زنا به دنیا آمده باشد(79).
8 – مستحب است از زن ها جلوگیرى کنند تا هر بچه اى را شیر ندهند. زیرا ممکن است فراموش شود که به چه کسانى شیر داده اند و بعدا دو نفر محرم با یکدیگر ازدواج نمایند(80).
9 – مستحب است پدر و مادر درباره از شیر گرفتن فرزند با یکدیگر مشورت و رایزنى کنند(81).
10 – اسلام به والدین توصیه مى کند که گریه کودکانشان را تحمل کنند و آنها را از آن که به خاطر گریه ، کودکان خود را بزنند، منع مى کند. پیامبر اسلام (صلى الله علیه و آله و سلم ) در روایتى فرمودند: ((به خاطر گریه ، کودکان خود را نزنید. گریه آنها در طول چهار ماه ، شهادت به یگانگى اللّه است و در چهار ماه دیگر درود بر پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) و خاندان او و در چهار ماه بعد دعا براى پدر و مادرشان مى باشد))(82).
11 – سنت پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) شیر دادن به کودک را تشویق مى کند. پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) در حدیث شریفى پیرامون اجر زن شیرده فرمودند: ((هر گاه زنى کودکى را شیر دهد، هر مکیدن کودک برابر است با آزاد کردن فرزندى از فرزندان اسماعیل و هر گاه از شیر دادن او فارغ شد، فرشته اى بزرگوار به پهلوى او مى زند و مى گوید: کار را از سر گیر که خداوند تو را بخشیده است ))(83).
12 – امام صادق (علیه السلام ) به زن شیرده توصیه مى کنند که از دو پستان به نوزاد شیر دهد. چرا که شیر یکى از پستان ها به منزله خوراک (طعام ) و دیگرى به منزله آب براى کودک است (84).
اسلام در مورد تربیت کودکان سفارشاتى دارد که عبارتند از:
1 – اسلام ، خیر خوبى را براى فرزندان توصیه مى کند و دستور مى دهد که آنها را دوست بدارند و به وعده هایى که به آنها مى دهند، وفا کنند. چرا که در حدیثى از پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) آمده است که کودکان گمان مى کنند که شما روزى آنها را مى دهید(85).
2 – اسلام توصیه مى کند که فرزندان خود را ببوسید. مردى نزد پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) آمد و عرض کرد: من هرگز فرزندم را نبوسیده ام . وقتى رفت پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمودند: ((این مرد نزد من از اهالى دوزخ است )). در حدیثى دیگر از پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) نقل شده است : ((هر کس فرزند خود را ببوسد، خداوند حسنه اى براى او مى نویسد))(86).
3 – اسلام توصیه کرده است که میان کودکان برابرى و عدم تمایز برقرار کنید. پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) مردى را دید که یکى از دو پسرش ‍ را مى بوسد و دیگرى را رها مى کند. پس به فرمودند: ((آیا میان آن دو برابرى برقرار نمى کنى ؟!))(87)
4 – پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) درباره اداى حقوق کودکان الگوى جهانیان است . در روایتى آمده است که رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) نماز ظهر را با مردم گذارد و دو رکعت پایانى را سبک برگزار کرد. وقتى پیامبر از نماز فارغ شد، مردم گفتند: آیا در نماز چیزى پیش آمد؟ فرمودند: چه چیزى ؟ گفتند: دو رکعت پایانى نماز را سبک برگزار کردید! پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمود: ((آیا گریه کودک را نشنیدید؟(88))) .
5 – اسلام براى تربیت ، سه مرحله مقرر کرده است و هر مرحله هفت سال است . امام صادق (علیه السلام ) مى فرمایند: ((بچه هفت سال بازى مى کند، هفت سال علم و قرآن مى آموزد و هفت سال حلال و حرام را مى آموزد)). همچنین مى فرمایند: ((بگذار فرزندت به شش سالگى برسد و سپس هفت سال او را نزد خود نگهدار و چنان که مى خواهى او را ادب کن . پس اگر پذیرفت و شایستگى یافت ، چه بهتر، وگرنه او را رها کن (89))) .
6 – در روایتى آمده است که اگر پسران شش ساله شدند، مى باید با یکدیگر در یک لحاف نخوابند. همچنین در روایت دیگر وارد شده است که پسران و دختران که ده ساله شوند، رختخواب ایشان را باید جدا کنند(90).
7 – حضرت صادق (علیه السلام ) فرمودند: ((به فرزندان خود به زودى احادیث را یاد بدهید که مخالفان ایشان را گمراه نکنند(91))).
8 – رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمودند: ((حق فرزند پسر بر پدر آن است که نام نیک برایش تعیین کند و به او قرآن بیاموزد؛ او را ختنه کند و به شنا یاد دهد و اگر فرزندش دختر است ، نام نیک برایش تعیین کند و به او سوره ((نور)) را یاد دهد؛ سوره ((یوسف )) نیاموزد و او را در بالاخانه ها جا ندهد و او را زود به خانه شوهر فرستد.)) پس حضرت فرمودند: ((هر که فرزند خود را فاطمه نامید، او را دشنام ندهد، نفرین نکند و کتک نزند(92))).
9 – در حدیثى از حضرت امیرالمومنین (علیه السلام ) آمده است : ((چربى و کثافت دست و صورت اطفال را در هر شب ، پیش از خواب بشویید که شیطان مى آید و ایشان را بو مى کند و آنها در خواب مى ترسند و ملائکه نویسندگان اعمال ، متاءذى (اذیت ) مى شوند(93))).
10 – از مسائلى که پدر و مادر باید در تربیت فرزندان دقت و رعایت کنند، یاد دادن ادب ، نظافت و بهداشت است و باید فرزندان را با این مسائل اسلامى بار آورند(94).
آداب دوران باردارى
1 – ماه اول ، هر روز ناشتا به مقدار دو عدد خرما بخورد و به آن سوره ((قدر)) بخواند.
2 – ماه دوم ، هر روز ناشتا کمى عناب بخورد و به آن سوره ((توحید)) بخواند.
3 – ماه سوم ، هر روز یک عدد سیب بخورد و به آن سوره ((آیة الکرسى )) بخواند.
4 – ماه چهارم ، هر روز انجیر بخورد و به آن سوره ((تین ))بخواند.
5 – ماه پنجم ، هر روز یک عدد تخم مرغ بخورد و به آن سوره ((حمد)) بخواند.
6 – ماه ششم ، هر روز انار بخورد و به آن سوره ((اءنا فتحنا)) بخواند.
7 – ماه هفتم ، هر روز به بخورد و به آن سوره ((یس )) بخواند.
8 – ماه هشتم ، هر روز مقدارى نبات و زعفران را بکوبد و به آن سوره ((نصر)) بخواند.
9 – ماه نهم ، هر روز شیر و خرما بخورد و به آن سوره ((دهر)) بخواند.
زمانى که نوزاد تکان خورد، سوره توحید بخواند و صلوات بفرستد. همچنین در طول دوران باردارى هر روز دعاى عهد، زیارت عاشورا و دعاى توسل را بعد از نماز صبح بخواند.
هر روز چهار مرتبه سوره توحید بخواند و در طول این دوران یک بار این قرآن را ختم کند و در ماه آخر براى راحتى زایمان ، سوره مریم را بخواند. ضمنا در طول این دوران باید چهل روز سوره یوسف و چهل روز سوره انعام را بخواند.
آداب تخلى
1 – مستحب است که در موقع تخلى جایى بنشیند که کسى او را نبیند(95).
زیرا پیغمبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) هرگز در حال تخلى دیده نشد(96).
2 – موقع وارد شدن به مکان تخلى ، اول پاى چپ را بگذارد و موقع بیرون آمدن ، اول پاى راست را بگذارد(97). اگر شخص در بیابان است و قصد تخلى دارد، مستحب است که پاى چپ را قدم آخرش بسوى محل تخلى قرار دهد؛ یعنى اول پاى راست را به طرف آن محل بردارد و سپس پاى چپ را(98).
3 – مستحب است که در حال تخلى سر را بپوشاند(99). در بعضى روایات آمده است که علاوه بر پوشاندن سر، حایل دیگرى مانند عبا یا مثل آن را بر روى چیزى که بر سر گذاشته است ، بکشد. درست شبیه کسى که شرم و حیا مى کند. انسان باید این کار را به جهت حیا و شرم از دو ملک راست و چپ انجام دهد(100).
4 – مستحب است که در هنگام نشستن ، سنگینى بدن را بر پاى چپ بیندازد(101) و پاى راست را باز کند(102).
5 – مستحب است که پیش از خواب بول نماید(103).
6 – مستحب است که پیش از جماع و بعد از بیرون آمدن منى بول نماید(104).
7 – بهتر است بعد از خارج شدن غائط، خود را اول با سنگ و سپس با آب پاک کند تا دست به نجاست نخورد(105).
8 – اگر روبروى ماه یا خورشید نشسته است ، عورتش را کج کند تا مقابل آن دو نباشد.
9 – خواندن دعاهایى که از ائمه علیهم السلام رسیده است در هنگام داخل شدن در بیت الخلاء، هنگام تخلى ، وقت دیدن آب ، وقت پاک کردن محل بول و غائط، وقت کشیدن دست به شکم ، وقت برخاستن از جاى خود و هنگام بیرون آمدن از بیت الخلاء سفارش شده است . (تفسیر این دعاها در رساله هاى علمیه و مفاتیح الجنان آمده است .)
10 – استبرا نمودن بعد از خارج شدن بول که این عمل براى مردهاست . استبرا یعنى خواستن و طلب پاکى مجراى بول ؛ به این طریق که انگشت وسط دست چپ را نزدیک به مخرج غائط گذاشته و سه مرتبه به قوت تا بیخ آلت بکشند، سپس انگشت اشاره را زیر آلت و انگشت شست را بالاى آن گذاشته و تا ختنه گاه سه مرتبه بکشند و سپس سه مرتبه سر آلت را فشار دهند.
11 – سه بار ((اح اح )) کردن در حال انجام عمل استبرا تا کمک به استبرا نماید.
12 – استنجا (محل بول یا غائط را شستن ) با دست چپ . زیرا خداوند دست چپ را براى کارهاى پایین قرار داده است ؛ همان طور که دست راست را براى کارهاى بالا، مانند خوردن و وضو گرفتن ، قرار داده است . اما اگر مانعى در میان باشد که نتواند با دست چپ استنجا کند، استفاده از دست راست اشکالى ندارد(106).
13 – استنجا با آب سرد که این کار بواسیر را دفع مى کند(107).
14 – اگر در بیت الخلاء عطسه کرد، حمد بگوید و صلوات بفرستد(108).
مکروهات تخلى
1 – نشستن روبروى خورشید و ماه در موقع تخلى ، مگر این که عورت خود را بپوشاند(109).
2 – نشستن روبرو(110) یا پشت به باد(111).
3 – نشستن در جاده ، خیابان و کوچه و نشستن دم درب خانه و زیر درختى که میوه مى دهد(112). زیرا ملائکه در وقت میوه دار بودن درخت بر آن درختان مى باشند و میوه را از ضرر جانوران نگه مى دارند(113). همچنین نشستن در راهى که به سوى آب است ؛ یعنى محلى که مردم براى بردن آب به آنجا مى آیند؛ مثل کنار رودخانه ها و سر چاهها و چشمه ها. نیز در اطراف و در حریم خانه که ملک صاحب آن خانه نیست ، تخلى کراهت دارد؛ وگرنه اگر در ملک تخلى کند، حرام است (114).
4 – خوردن در موقع تخلى (115). زیرا خوردن در حال تخلى پستى و خوارى نفس است ؛ یعنى این کار باعث پست نمودن نفس است (116).
5 – توقف زیاد در موقع تخلى (117). زیرا باعث بواسیر مى شود.
6 – تطهیر کردن با دست راست .
7 – حرف زدن در حال تخلى ، مگر در حال ضرورت و یا وقتى که ذکر خدا مى گوید(118).
8 – ایستاده بول کردن (119). زیرا ممکن است شیطان عقل را فاسد کند(120).
9 – بول کردن در زمین سخت و سوراخ لانه جانوران ؛(121) به خاطر اذیت شدن حیوانات یا جن (122).
10 – بول کردن در آب ، خصوصا آب راکد(123). زیرا حیوانات کوچک در آب مى باشند که آنها به وسیله بول اذیت مى شوند(124).
11 – خوددارى کردن از بول و غائط؛ ولى اگر ضرر برساند، نباید خوددارى کند(125).
12 – بول کردن به سمت هوا از جاى بلند، مانند پشت بام (126).
13 – غائط کردن در جایى مثل محل اجتماع که باعث شود مردم او را لعن کنند(127).
14 – مسواک کردن در حال تخلى . زیرا باعث بوى بد و گندى دهان مى شود(128).
15 – سلام کردن به شخصى که در حال تخلى است (129).
16 – استنجا با استخوان ، سرگین و سایر مطعومات و خصوصا نان که کراهت شدید دارد.
17 – استنجا با دست چپ در صورتى که به آن انگشترى باشد که اسم خدا یا ائمه علیهم السلام بر آن حک شده باشد.
18 – همراه بردن قرآن و انگشترى که اسم خدا یا ائمه معصومین علیهم السلام روى آن حک شده باشد در محل تخلى .
19 – استنجا بوسیله آبى که به غیر از نجاست بویش متغیر شده باشد(130).
آداب وضو
1 – مستحب است که مصرف آب بیش از یک مد نباشد؛ (حدود 750 گرم )(131)
2 – مسواک کردن ؛ هر چند با انگشت باشد(132). بهتر است که با شاخه سبز شاخه اى که هنوز خشک نشده است ، مسواک نمود. (چوب ادراک )(133) چرا که مسواک نمودن ، دهان را پاکیزه ، بلغم را برطرف و حافظه را زیاد مى کند و باعث خشنودى حق تعالى است . گفته اند که دو رکعت نماز بعد از مسواک زدن از هفتاد رکعت نماز به غیر مسواک با فضیلت تر است (134).
3 – اگر از ظرف وضو مى گیرد، آن را سمت راست خود قرار دهد و رو به قبله بنشیند(135).
4 – وقتى نگاهش به آب افتاد این دعا را بخواند: الحمدلله الذى جعل الماء طهورا و لم یجعله نجسا؛ حمد و سپاس شایسته خدایى است که آب را پاک کننده قرار داد و آن را نجس و ناپاک نساخت (136).
5 – گفتن نام خدا ؛ (بسم اللّه و بالله )(137).
6 – شستن دست ها قبل از شروع وضو(138) و گفتن : اللهم اجعلنى من التوابین و اجعلنى من المتطهرین ؛ خدایا مرا از توبه کاران و از پاکیزه کنندگان قرار بده (139).
7 – سه بار مضمضه کردن (گرداندن آب در دهان ). بهتر است که آب را بیرون بریزد(140) و بگوید: ((اللهم لقنى حجتى یوم القاک و اطلق لسانى بذکرات ؛ خدایا دلیلم را روزى که ملاقات مى کنم تو را به دهانم گذار و زبانم را به ذکر خودت گویا کن !))(141)
8 – سه بار استنشاق کردن ؛ یعنى آب در بینى کردن و بیرون ریختن و بگوید: اللهم لاتحرم على ریح الجنة واجعلنى ممن یشم ریحها و روحها و طیبها؛ خدایا بوى بهشت را بر من حرام مکن و مرا از کسانى قرار بده که بو، نسیم و عطر بهشت را مى بویند.(142)
9 – دو بار شستن صورت و دست ها(143).
10 – هنگام شستن صورت بگوید: اللهم بیض وجهى یوم تسود الوجوه و لاتسود وجهى یوم تبیض الوجوه خدایا مرا رو سفید کن روزى که صورت ها سیاه مى شوند و سیاه مکن رویم را روزى که چهره ها سفید مى شوند!))(144)
11- با دست راست یک کف آب بردارد و در کف دست چپ بریز و سپس ‍ روى دست راست بریزد(145) و بگوید: اللهم اعطنى کتابى بیمینى و الخلد فى الجنان ظهرى و لا تجعلها مغولة الى عنقى و اءعوذ الى عنقى و اءعوذ بک من مقطعات النیران ؛ خدایا نامه اعمالم را به دست چپم مده و آن را از پشتم نیز مده و آن را به گردنم نبند! پناه مى برم به تو از تکه هاى آتش !))(146)
13 – مردها در شستن اول ، آب را بر پشت آرنج بریزند و در شستن دوم بر پیش آرنج قسمت داخلى بریزند؛ بر عکس زن ها(147).
14 – مستحب است که آب روى قسمت بالاى آرنج ریخته شود(148).
15 – مستحب است که آب را بر عضو بریزد، نه عضو را در آب فرو ببرد.
16 – مستحب است که هنگام شستن ، دست را بر اعضا بکشد؛ هر چند بدون کشیدن دست ، شسته شود.
17 – مستحب است که هنگام شستن صورت ، چشم ها را باز بگذارد(149).
18 – مستحب است که در موقع مسح سر بگوید: اللهم غشنى رحمتک و برکاتک ؛ خدایا رحمت و برکاتت مرا فرا گیرد!
19 – سزاوار است که هنگام مسح پاها بگوید: اللهم ثبتنى على الصراط یوم تزل الاقدام واجعل سعیى فیما یرضیک عنى یا ذاالجلال و الاکرام خدایا مرا بر صراط پا بر جا بدار؛ روزى که پاها بلغزد و سعى و تلاش مرا در راهى قرار بده که از من بپسندى اى صاحب جلال و اکرام !
20 – مستحب است که بعد از اتمام وضو، بگوید: اللهم انى اسئلک تمام الوضوء و تمام الصلوة و تمام رضوانک و الجنه . الحمداللّه رب العالمین خدایا از تو درستى وضو و نماز و کمال رضوان و بهشت را مى خواهم . حمد براى خداست ؛ خدایى است که پروردگار جهانیان است .
21 – خواندن سوره قدر؛ سه مرتبه بعد از وضو.
22 – استعمال بوى خوش (150).
مکروهات وضو
1 – کمک گرفتن از دیگران در مقدمات قریبه وضو؛ مثل ریختن آب در دست وضو گیرنده .
2 – وضو گرفتن در محل استنجا؛ مثلا در توالت .
3 – وضو گرفتن از ظرفى که طلاکوب یا نقره کوب است یا نقش صورت بر آن مى باشد.
وضو گرفتن با آب هاى زیر مکروه مى باشد:
الف ) آبى که در آفتاب گرم شده باشد.
ب ) آبى که در غسل واجب به کار رفته باشد.
ج ) آب متعفن .
د) آب چاهى که حیوانى در آن افتاده قبل از کشیدن آب چاه به مقدار معین .
ه ) آبى که در آن مار یا عقرب یا قورباغه مرده باشد.
و) آب نیم خورده زن حائض .
ز) آب نیم خورده موش ، اسب ، قاطر، الاغ و حیوان نجاستخوار و مردارخوار، بلکه آب نیم خورده همه حیوانات حرام گوشت (151).
آداب غسل
مستحبات غسل جنابت
1 – استبرا به بول پیش از غسل جنابت ؛ در صورتى که جنابت به علت خروج منى باشد.
2 – سه مرتبه شستن دو دست تا مرفق یا نصف ذراع یا تا بند دست . در این خصوص فرقى میان غسل ترتیبى و ارتماسى نیست .
3 – سه مرتبه مضمضه (گرداندن آب در دهان ) و استنشاق کردن (آب در بینى کردن و بیرون ریختن ) پس از شستن دو دست ؛ البته یک مرتبه نیز کفایت مى کند.
4 – دست کشیدن بر اندام براى اینکه یقین پیدا شود که آب به همه جاى بدن رسیده است .
5 – سه بار هر یک از اعضا را غسل دادن .
6 – ذکر نام خداوند متعال با گفتن ((بسم اللّه )) یا بسم اللّه الرحمن الرحیم که ذکر دومى بهتر است .
7 – خواندن دعایى که در حال انجام غسل روایت شده است به این که بگوید: اللهم طهر قلبى و تقبل سعیى واجعل ما عندک خیرالى واشرح صدرى و اجر على لسانى مدحتک و الثناء علیک ، اللهم اجعله لى طهورا و شفاء و نورا انک على کل شیى ء قدیر؛ البته اگر این دعا پس از تمام شدن غسل خوانده شود، بهتر است .
8 – رعایت کردن موالات (پى در پى شستن ) و شستن از بالا به پایین در غسل ترتیبى .
9 – مستحب است که زنان موهاى بافته سر خود را هنگام غسل باز کنند(152).
10 – براى غسل از یک صاع (سه کیلو) آب استفاده شود، نه بیشتر(153).
مکروهات مربوط به شخص جنب
1 – خوردن و آشامیدن ؛ ولى اگر وضو بگیرد، خوردن و آشامیدن مکروه نیست و با شستن دست یا مضمضه و یا استنشاق کردن ، کراهت آن رفع نمى شود. اگر چه این کراهت کاهش مى یابد.
2 – خواندن بیش از هفت آیه از سوره هاى که سجده واجب ندارند. (یعنى ثواب آن کاهش مى یابد).
3 – رساندن جایى از بدن به جلد و حاشیه و میان خطهاى قرآن .
4 – همراه داشتن قرآن .
5 – خضاب کردن به حنا و مانند آن .
6 – مالیدن روغن به بدن .
7 – خوابیدن ؛ البته اگر وضو بگیرد یا اگر آب ندارد به جاى وضو یا غسل ، تیمم کند، خوابیدن به این حال مکروه نیست .
8 – آمیزش کردن پس از آن که محتلم شده باشد(154).
9 – عبور از مسجد، اما عبور از مسجدالنبى و مسجدالحرام حرام است (155).
مستحبات غسل میت
1 – مستحب است که زن ، شوهر خود و شوهر زن خود را غسل ندهد(156).
2 – مستحب است که تمام بدن میت پیش از شروع به غسل ، پاک باشد(157).
3 – در غسل ترتیبى مستحب است که هر یک از سه قسمت بدن میت را در آب فرو نبرند، بلکه آب را روى آن بریزند(158).
4 – مستحب است که میت در حال غسل رو به قبله خوابانده شود، به نحوى که محتضر را مى خوابانند(159).
5 – قبل از غسل دادن میت ، مستحب است که او را وضو بدهند(160).
6 – مستحب است که میت را بر روى تخته یا تخت بخوابانند.
7 – مستحب است که پیراهن میت را از طرف پاهایش بیرون آورند، هر چند که مستلزم پاره کردن لباس باشد، البته اگر بخواهند به این دستور عمل کنند، باید از ورثه که مالک پیراهن میت هستند، اجازه بگیرند.
8 – بهتر است میت را در زیر سایه (زیر سقف و یا خیمه و امثال آن ) غسل دهند.
9 – بهتر است عورت میت را بپوشانند، هر چند کسى به آن نظر نکند و یا غسل دهنده کسى باشد که نگاه کردن او به عورت میت حلال باشد.
10 – مستحب است که انگشتان و مفاصل میت را با مدارا نرم کنند.
11 – مستحب است که قبل از غسل دادن میت ، دستهایش را تا نصف ذارع بشویند.
12 – مستحب است که سر میت را با کف سدر یا خطمى بشویند.
13 – بهتر است قبل از غسل دادن میت ، عورت او را با سدر یا اشنان بشویند.
14 – در غسل اول و دوم به طور ملایم دست بر شکم او بکشند، مگر آن که میت زنى حامله باشد.
15 – مستحب است که دست ها و عورت هاى میت را سه بار بشویند.
16 – مستحب است که هر عضوى از اعضاى میت را در هر غسلى سه بار بشویند که در نتیجه روى هم ، بیست و هفت بار مى شود.
17 – خوب است که بعد از فراغت از غسل ، اندام میت را با پارچه اى نظیف خشک کنند و از این قبیل آداب که در روایات وارد شده است (161).
18 – بدن میت را بر بلندى بگذارند تا آب غسل به او برنگردد، بلکه طرف پاهایش سرازیر باشد تا آب غسل زیر او جمع نشود(162).
19 – مستحب است آب غسل میت را در چاه نجاست (چاه توالت ) نریزند و افضل آن است که در گودالى مخصوص آن بریزند(163).
20 – مستحب است غسل دهنده سوار بر میت نشود؛ یعنى او را در میان دو پاى خود نگیرد(164).
21 – مستحب است میت را براى غسل ننشانند(165).
22 – مستحب است ناخن میت را نگیرند و مویش را شانه نکنند، اما اگر این دو کار را کردند، واجب است مو و ناخن جدا شده را در کفنش گذاشته و با میت دفن شود(166). ان شاء اللّه آداب مربوط به کفن ، دفن و نماز میت خواهد آمد.
غسلهاى مستحبى
1 – غسلهاى زمانى ؛ یعنى به جهت زمان خاصى مستحب هستند: مثل شب قدر، روز عرفه و…
2 – غسلهاى مکانى ؛ یعنى به جهت رفتن به مکان معینى مستحب مى شوند: مثل رفتن به مسجدالحرام .
3 – غسلهاى عملى ؛ یعنى به جهت انجام کار خاصى مستحب هستند: مثل غسل احرام عمره یا حج .
غسلهاى مستحبى زمانى
1 – غسل جمعه که از مستحبات مؤ کد است ؛ وقت این غسل از طلوع فجر دوم روز جمعه تا ظهر جمعه و از بعد از ظهر جمعه تا غروب جمعه است . همچنین از اول روز شنبه تا آخر آن روز هم به عنوان قضا انجام مى شود. و لکن از بعد از ظهر تا غروب جمعه اگر نیت ادا و قضا نکند و به نیت قربت به جا بیاورد به احتیاط نزدیک تر است . همچنین مستحب است هنگام غسل جمعه بگوید: اشهد و ان لا اله الا اللّه وحده لا شریک له و ان محمدا عبده و رسول اللهم صل على محمد و آل محمد و اجعلنى من التوابین و اجعلنى من المتطهرین .
2 – غسلهاى شب هاى ماه مبارک رمضان ، یعنى شب هاى فرد: یکم ، سیم ، پنجم ، هفتم … و همه شب هاى دهه آخر رمضان و از همه مؤ کدتر غسل شب هاى قدر و شب پانزدهم ، هفدهم ، بیست و پنجم ، بیست و هفتم ، و بیست و نهم است . همچنین در شب بیست و سوم یک غسل دیگر در آخر شب مستحب است . وقت همه این غسل ها تمام مدت شب است و انجام آن قبل از غروب آفتاب بهتر است ، مگر در غسل هاى دهه آخر که بهتر است بین نماز مغرب و عشا انجام شود
3و4 – غسل روز عید قربان و روز عید فطر؛ وقت این دو غسل از طلوع فجر تا ظهر است .
5 – غسل روز هشتم و نهم ذى الحجه ؛ غسل روز نهم (روز عرفه ) در هنگام ظهر بهتر است .
6 – غسل ایام سه گانه رجب ؛ یعنى اول ، نیمه و آخر رجب .
7 – غسل روز عید غدیر که انجام آن در اوایل روز بهتر است .
8 – غسل روز مباهله ؛ روز بیست و چهارم ذى الحجه .
9 – غسل روز دحوالارض ؛ یعنى روز بیست و پنجم ذى القعده .
10 – غسل روز مبعث ؛ یعنى بیست و هفتم رجب .
11 – غسل شب نیمه شعبان .
12 – غسل روز میلاد رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) یعنى هفدهم ربیع الاول .
13 – غسل روز نوروز.
14 – غسل روز نهم ربیع الاول (167).
غسلهاى مستحبى مکانى
1 – غسل ورود به حرم مکه (شهر مکه و قسمتى از اطراف آن تا حدودى که مشخص شده است ، منطقه حرم مى باشد که داراى احترام و احکام خاصى است ).
2 – غسل ورود به شهر مکه .
3 – غسل رفتن به مسجدالحرام .
4 – غسل رفتن به مدینه منوره .
5 – غسل رفتن به مسجدالنبى (صلى الله علیه و آله و سلم ).
6 – غسلهاى دیگرى که هنگام ورود به سایر مشاهد مشرفه انجام مى شود(168).
غسلهاى مستحبى فعلى
الف ) غسلهایى که براى کارهایى که مى خواهد انجام دهد:
1 – غسل براى احرام بستن .
2 – غسل براى طواف کردن .
3 – غسل براى زیارت .
4 – غسل براى وقوف در عرفات .
5 – غسل براى ذبح و کشتن شتر.
6 – غسل براى تراشیدن سر در منى .
7 – غسل براى دیدن هر یک از امامان و اهل بیت علیهم السلام در خواب . امام کاظم (علیه السلام ) فرمودند: ((هر گاه خواستى یکى از امامان علیهم السلام را در خواب ببینى ، سه شب پشت سر هم غسل کن و با آن امام مناجات کن و به یاد او باش که اگر چنین کنى ، او را در خواب مى بینى )).
8 – غسل براى نماز حاجت .
9 – غسل براى استخاره .
10 – غسل براى عمل معروف ام داود.
11 – غسل براى برداشتن تربت شریف امام حسین (علیه السلام ) از محل آن .
12 – غسل براى سفر، مخصوصا زیارت ابى عبداللّه الحسین (علیه السلام ).
13 – غسل براى نماز طلب باران .
14 – غسل براى توبه از هر معصیت و براى تظلم و شکایت از کسى به درگاه خداوند از ظلمى که به او کرده است . چنین کسى غسل مى کند و سپس در زیر آسمان دو رکعت نماز مى خواند و عرضه مى دارد: اللهم ان فلان بن فلان ظلمنى و لیس لى احد اصول به علیه غیرک فاستوف لى ظلامتى الساعة الساعة بالاسم الذى اذا سائلک به المضطر اجبته فکشفت ما به من ضر و مکنت له فى الارض و جعلته خلیفتک على خلقک فاسئلک ان تصلى على محمد و آل محمد و ان تستو فى ظلامتى الساعة الساعة ؛ بار الها! فلانى پسر فلانى به من ظلم کرده و من کسى جز تو را سراغ ندارم که علیه او به وى پناهنده شوم . پروردگارا! پس انتقام مرا الساعة الساعة از او بگیر! به آن اسمت که مضطر وقتى تو را به آن اسم سوگند مى دهد و از تو حاجت مى خواهد، اجابتش مى کنى و گرفتاریش را برطرف مى کنى و به او در زمین زندگى بدون مزاحمتى دادى و خلیفه خودت بر خلق کردى . من نیز از تو درخواست مى کنم که نخست بر محمد و آل محمد درود بفرستى و سپس انتقام مرا در همین ساعت و همین ساعت از او بگیرى !)).
15 – غسل براى ایمنى از شر ظالم و برطرف شدن ترس از او. چنین کسى غسل مى کند و دو رکعت نماز به جا مى آورد. سپس جامه خود را تا به زانو بالا مى زند و دو زانو را به محل نماز نزدیک مى کند و صد مرتبه مى گوید: یا حى یا قیوم یا لا اله الا انت برحمتک اءستغیث فصل على محمد و آل محمد و اءن تلطف لى و اءن تغلب لى و اءن تمکرلى و اءن تخدع لى و اءن تکید لى و ان تکفینى مؤ ونة فلان بن فلان بلاموونة ؛ اى خداى حى و قیوم ! اى کسى که جز تو هیچ معبودى نیست ! من به رحمت تو پناهنده شدم . پس بر محمد و آل محمد درود فرست و به من لطفى فرما و به نفع من بر دشمنم غلبه کن و به نفع من علیه او مکر و خدعه کن و زحمت قطع ، یعنى فلانى پسر فلانى را از من بردار و خودت او را از من دفع کن !)).
ب ) غسلهایى مستحبى براى کارهایى که قبلا انجام داده است :
1 – غسل براى کشتن وزغ .
2 – غسل براى کشتن مارمولک .
3 – غسل براى دیدن شخصى که به دار آویخته شده ؛ البته این در صورتى است که به خاطر دیدن او از خانه خارج شده و عمدا به تماشاى او رفته باشد.
4 – غسل براى این که در خواندن نماز آیات در خسوف و کسوف عمدا کوتاهى کرده است ؛ در صورتى که تمام قرص آن گرفته باشد.
5 – غسل براى این که به میت بعد از آنکه او را غسل داده اند، دست زده است (169).
غسلهاى مستحبى دیگر
1 – غسل دادن بچه اى که تازه به دنیا آمده .
2 – غسل زنى که براى غیر شوهرش بوى خوش استعمال کرده است .
3 – غسل کسى که در حال مستى خوابیده است (170).
4 – غسل براى حاجت خواستن از خدا.
5 – غسل براى نشاط جهت عبادت کردن (171).
آداب تیمم
1 – مستحب است چیزى که بر آن تیمم مى شود، گردى داشته باشد که به دست بماند.
2 – مستحب است بعد از زدن دست بر چیزى که گرد دارد، دست را بتکاند که گرد آن بریزد(172).
3 – مستحب است براى تیمم ، نقطه بلندتر زمین را انتخاب کند(173).
4 – تیمم به زمین شوره زارى که زیادى نمک آن به قدرى است که اسم زمین بر آن صادق است ، مکروه مى باشد.
5 – تیمم کردن بر رمل (ریگ ) و ماسه مکروه است (174).
آداب نماز
1 – استفاده از انگشتر عقیق (175).
2 – پوشیدن لباس پاکیزه (176).
3 – شانه کردن موها(177).
4 – مسواک کردن قبل از نماز.
5 – خود را براى نماز خوشبو نمودن (178).
6 – خواندن نماز در اول وقت ؛ هر چه به اول وقت نزدیکتر باشد، بهتر است ، مگر آنکه تاءخیر آن از جهاتى بهتر باشد؛ مثلا صبر کند، تا نماز را به جماعت بخواند(179).
7 – خواندن نماز به جماعت .
8 – گفتن اذان و اقامه به گونه اى که بین اذان و اقامه به اندازه یک سجده فاصله بیندازد و دعاهاى وارده را بخواند(180).
9 – همراه داشتن عمامه با تحت الحنک در نماز(181).
10 – پوشیدن لباس سفید و عبا براى نماز(182).
مستحبات و مکروهات اذان و اقامه
1 – بلند کردن صدا در اذان و اقامه براى مرد مستحب است ؛ به گونه اى که بلندى صدا در اقامه ، بلندتر از صداى اذان نباشد(183).
2 – مستحب است که زن موقع نبودن مرد نامحرم کلمات اذان و اقامه را آهسته بگوید.
3 – مستحب است که نمازگزار اذان را آرام و شمرده بگوید؛ (یعنى کلمات اذان را آشکارا ادا کند، به طورى که شنونده بتواند حروفش را بشمارد)(184). و همچنین مستحب است که وقف کردن در آخر هر بخش اذان را کمى طول بدهد(185).
4 – به سرعت گفتن اقامه مستحب است ؛ آن به این معنى که وقف در آخر هر بخش را طول ندهد(186).
5 – مستحب است که اذان گو در جایى بلند، مانند مناره ، بایستد تا صدایش ‍ به نمازگزاران برسد(187).
6 – مستحب است که اذان گو در وقت گفتن اذان و اقامه ، مخصوصا در اقامه رو به قبله باشد و کراهت دارد که انسان در گفتن بعضى جملات اذان روى خود را به طرف راست یا چپ بچرخاند(188).
7 – سخن گفتن در بین جمله هاى اذان و اقامه مخصوصا در بین جمله هاى اقامه مکروه است (189).
8 – مستحب است که اذان گو در وقت گفتن اذان با طهارت و وضو باشد(190).
9 – مستحب است که انسان وقتى صداى اذان را مى شنود آن را همراه مؤ ذن آهسته تکرار کند(191).
10 – اگر مؤ ذن صدا را در گلو بیندازد، چنانچه غنا نشود، مکروه است (192).
11 – اگر نماز جماعت داخل مسجد باشد و او بخواهد در بام مسجد نماز بخواند مستحب است اذان و اقامه بگوید(193).
12 – اگر نمازگزار بین اذان و اقامه بقدرى فاصله دهد که اذانى را که گفته است ، اذان این این اقامه حساب نشود، مستحب است که اذان و اقامه را دوباره بگوید(194).
13 – اگر نمازگزار بین اذان و اقامه و نماز بقدرى فاصله دهد که اذان و اقامه آن نماز حساب نشود، مستحب است که دوباره براى آن نماز،اذان و اقامه بگوید(195).
14 – اگر پیش از آنکه نمازگزار به اندازه رکوع خم شود، یادش بیاید که اذان یا اقامه را فراموش کرده است ، چنانچه وقت نماز وسعت دارد، مستحب است که براى گفتن اذان و اقامه نماز خود را بشکند(196).
مستحبات تکبیرة الاحرام
1 – مستحب است بعد از تکبیرة الاحرام بگوید: یا محسن قد اءتاک المسیى ء و قد اءمرت المحسن ان یتجاوز عن المسیى ء انت المحسن و اءنا المسیى ء بحق محمد و آل محمد صل على محمد و آل محمد و تجاوز عن قبیح ما تعلم منى ؛ اى خدایى که به بندگان احسان مى کنى ! بنده گنهکار به در خانه تو آمده است و تو خود امر کرده اى که نیکوکار که از گنهکار بگذرد؛ تو نیکوکارى و من گنهکار. به حق محمد و آل محمد (صلى الله علیه و آله و سلم ) رحمت خود را بر محمد و آل محمد فرست و از بدیهایى که مى دانى از من سر زده است ، بگذر!(197)
2 – مستحب است موقع گفتن تکبیر اول نماز و تکبیرهاى بین نماز، دستها را تا مقابل گوشها بالا ببرد(198).
3 – مستحب است هنگام بالا آوردن دست ها تا مقابل گوشها انگشتان دست بسته باشد و کف دست رو به قبله قرار گیرد(199).
4 – مستحب است گفتن شش تکبیر که با تکبیرة الاحرام جمعا هفت تکبیر شود؛ به این نحو که یا قبل از گفتن تکبیرة الاحرام ، شش تکبیر بگوید یا بعد از آن و یا بین قبل و بعد تقسیم کند(200). (دعاهاى وارده براى این تکبیرها در جلد 1 ترجمه تحریرالوسیله ، مساءله دوم ، صفحه 249 آمده است .)
5 – براى امام جماعت مستحب است که تکبیرة الاحرام را با صداى بلند بگوید، به طورى که قابل شنیدن براى افراد پشت سر او باشد(201).
6 – براى امام جماعت مستحب است که شش تکبیر دیگر را آهسته بگوید(202).
مستحبات قیام
1 – در قیام ، هنگام خواندن حمد و سوره ، مستحب است که دست ها و انگشتان حرکت نکند(203).
2 – در حال ایستادن ، مستحب است که بدن راست نگه داشته شود و شانه ها پایین انداخته شود(204).
3 – مستحب است که نمازگزار در حال ایستادن ، دست ها را روى رانها بگذارد و انگشتها را به هم بچسباند(205).
4 – مستحب است که نمازگزار در حال ایستادن جاى سجده را نگاه کند(206).
5 – مستحب است که نمازگزار سنگینى بدن را به طور مساوى روى دو پا بیندازد و با خضوع و خشوع باشد(207).
6 – مستحب است که نمازگزار پاها را پس و پیش نگذارد(208).
7 – مستحب است که مرد پاها را سه انگشت باز تا یک وجب فاصله دهد، اما زن سزاوار است پاها را به هم بچسباند(209).
مستحبات و مکروهات قرائت و ذکر
1 – در نماز جمعه و در نماز ظهر جمعه مستحب است که در رکعت اول بعد از حمد، سوره جمعه و در رکعت دوم بعد از حمد، سوره منافقون خوانده شود(210).
2 – کسى که به هیچ قسم نمى تواند صحیح نماز را یاد بگیرد، احتیاط مستحب آن است که نماز را به جماعت به جا آورد(211).
3 – احتیاط مستحب است که در نماز، وقف به حرکت و وصل به سکون ننماید(212).
4 – مستحب است که نمازگزار در رکعت سوم و چهارم بعد از تسبیحات اربعه استغفار کند؛ مثلا بگوید: استغفر اللّه ربى و اتوب الیه یا بگوید: ((اللهم اغفرلى ))(213).
5 – مستحب است که نمازگزار در رکعت اول ، پیش از خواندن حمد، بگوید: اعوذ بالله من الشیطان الرجیم (214).
6 – مستحب است که در رکعت اول و دوم نماز ظهر و عصر (بسم اللّه الرحمن الرحیم ) بلند و حمد و سوره شمرده و آهسته خوانده شود و در آخر هر آیه وقف شود؛ یعنى به آیه بعد چسبانده نشود. همچنین در حال خواندن حمد و سوره به معناى آیه توجه شود(215).
7 – مستحب است این که نمازگزار اگر نماز را به جماعت مى خواند، بعد از تمام شدن حمد امام و اگر فرادى مى خواند، بعد از آن که حمد خودش تمام شد، بگوید: الحمد اللّه رب العالمین (216).
8 – مستحب است بعد از خواندن سوره ((قل هو اللّه احد)) یک یا دو یا سه مرتبه گفته شود: ((کذالک اللّه ربى )) یا سه مرتبه کذالک اللّه ربنا(217).
9 – سزاوار است که نمازگزار بعد از خواندن سوره ، کمى صبر کند و سپس ‍ تکبیر پیش از رکوع یا قنوت را بگوید(218).
10 – مستحب است که در تمام نمازها، در رکعت اول ، سوره ((اءنا اءنزلناه )) و در رکعت دوم هم سوره ((قل هواللّه احد)) خوانده شود(219).
11 – مستحب است در نماز صبح ، سوره ((عم یتسائلون )) یا سوره ((هل اءتى )) و یا ((غاشیه ))، ((قیامت )) و نظائر آن ، یعنى سوره هاییکه به مقدار یکى از این سور، آیه دارد خوانده شود(220).
12 – مستحب است که در نماز ظهر سوره ((سبح اسم ربک الاعلى )) یا سوره شمس و در نماز عصر و مغرب سوره ((اذا جاء نصر اللّه )) یا سوره ((الهیکم التکاثر)) خوانده شود(221).
13 – مستحب است که در نماز و عشاى شب جمعه براى رکعت اول ، سوره جمعه و براى دوم ، سوره ((اعلى )) و در نماز ظهر و عصر جمعه براى رکعت اول ، سوره جمعه و براى رکعت دوم ، سوره منافقون قرائت شود(222).
14 – مستحب است که نمازگزار در نماز صبح روز جمعه در رکعت اول ، سوره جمعه و در رکعت دوم ، سوره توحید را بخواند و در نماز مغرب شب جمعه در رکعت اول ، سوره جمعه و در رکعت دوم ، سوره توحید را بخواند(223).
15 – مستحب است که نمازگزار در قرائت رعایت ترتیل را نماید و کلمات را آرام ، شمرده و واضح بخواند(224).
16 – مستحب است که نمازگزار در جاهایى که علماى تجوید، وقف در آن جاها را معتبر دانسته اند، وقف کند(225).
17 – مستحب است که نمازگزار در هنگام خواندن سوره ، وقتى به آیه رحمت رسید، از خدا طلب رحمت بنماید و اگر به آیه عذاب جهنم و بلا رسید، از خدا طلب پناه از عذاب کند(226).
18 – اگر نمازگزار ترس از آن دارد که وقتى سوره طولانى مى خواند، وقت تنگ شود و نماز دومش قضا شود، مستحب است که سوره کوتاه قرائت کند(227).
19 – مستحب است که نمازگزار در نافله نمازهاى شب (نافله مغرب ، عشا و نماز شب ) قرائت را بلند و در نافله نمازهاى روز (نافله صبح ، ظهر و عصر) آهسته بخواند(228).
20 – کراهت دارد که در هر رکعت از نمازهاى واجب ، بیش از یک سوره قرائت شود(229).
21 – مکروه است که انسان در تمام نمازهاى یک شبانه روز، سوره ((قل هو اللّه احد)) را نخواند(230).
22 – خواندن سوره ((قل هو اللّه احد)) با یک نفس مکروه است (231).
23 – مکروه است که انسان سوره اى را که در رکعت اول خوانده ، در رکعت دوم نیز بخواند. (مگر این که در هر دو رکعت ، سوره ((قل هو اللّه احد)) را قرائت کند.)(232)
مستحبات و مکروهات رکوع
1 – مستحب است که ذکر رکوع ، سه ، پنج یا هفت مرتبه و یا بیشتر قرائت شود(233).
2 – کسى که نمى تواند ایستاده یا نشسته رکوع کند و تنها مى تواند در حال نشسته ، کمى خم شود یا در حال ایستاده با سر اشاره کند، احتیاط مستحب آن است که بعد از نمازى که براى رکوع آن با سر اشاره کند نماز دیگرى هم بخواند و هنگام رکوع ، بنشیند و هر قدر مى تواند براى رکوع خم شود(234).
3 – مستحب است که نمازگزار قبل از رکوع ، در حالى که راست ایستاده تکبیر بگوید(235).
4 – مستحب است هنگام رکوع ، زانوها به عقب داده شود و پشت صاف نگهداشته شود؛ گردن نیز کشیده و مساوى پشت باشد(236).
5 – مستحب است که انسان هنگام رکوع ،بین دو قدم خود را نگاه کند(237).
6 – مستحب است که هنگام رکوع ، پیش از ذکر یا بعد از آن صلوات فرستاده شود.
7 – مستحب است که نمازگزار بعد از رکوع هنگامى که برخاست و راست ایستاد، در حال آرامى بدن بگوید: ((سمع اللّه لمن حمده ))(238).
8 – مستحب است که زنها در رکوع ، دست را از زانو بالاتر بگذارند و زانوها را به عقب ندهند(239).
9 – مستحب است که انسان پیش از گذاشتن دست چپ بر زانوى چپ ، دست راست را بر زانوى راست بگذارد(240).
10 – مستحب است که نمازگزار در هنگام رکوع ، انگشتان کف دست خود را از هم باز کرده و آنها را از زانوهاى خود پر کند(241).
11 – مستحب است که پیش از گفتن ذکر رکوع ، دعاى وارده خوانده شود(242).
12 – مستحب است که نمازگزار در حالت رکوع ، آرنج ها را باز کند(243).
13 – مکروه است که نمازگزار در حال رکوع ، سر را به زیر انداخته و دستها را به پهلو بچسباند و یا دستها را در بین دو زانوى خود قرار دهد(244).
14 – مکروه است که نمازگزار در حال رکوع ، دو دست خود را زیر جامه هاى خود پنهان کند(245).
مستحبات و مکروهات سجده
1 – مستحب است که انسان بعد از رکوع براى رفتن به سجده ، تکبیر بگوید(246).
2 – مستحب است هنگامى که مرد مى خواهد به سجده برود اول دست ها را و زن اول زانوها را به زمین بگذارد.
3 – مستحب است که انسان بینى خود را روى مهر یا چیزى که سجده بر آن صحیح است ، بگذارد.
4 – مستحب است که نمازگزار در حال سجده ، انگشتان دست را به هم چسبانده و برابر گوش بگذارد، به گونه اى که سر آنها رو به قبله باشد.
5 – مستحب است که انسان در سجده دعا کرده و از خدا حاجت بخواهد و این دعا را بخواند: یا خیر المسؤ لین و یا خیر المعطین ارزقنى و ارزق عیالى من فضلک فانک ذوالفضل العظیم ؛ اى بهترین کسى که از سؤ ال مى کنند! و اى بهترین عطا کنندگان ! روزى بده من و عیال من از فضل خودت . پس بدرستى که داراى فضل بزرگى .
6 – مستحب است نمازگزار بعد از سجده بر ران چپ خود بنشیند و روى پاى راست را بر کف پاى چپ بگذارد.
7 – مستحب است که نمازگزار بعد از هر سجده ، وقتى نشست و بدنش آرام گرفت ، تکبیر بگوید.
8 – مستحب است بعد از سجده اول ، وقتى بدن آرام گرفت ، گفته شود: استغفر اللّه ربى و اتوب علیه .
9 – مستحب است که نمازگزار سجده را طول بدهد و در موقع نشستن نیز دست ها را روى ران ها بگذارد.
10 – مستحب است که نمازگزار براى رفتن به سجده دوم در حال آرامش ‍ بدن ((اللّه اکبر)) بگوید.
11 – مستحب است که در سجده ها صلوات بفرستد(247).
12 – مستحب است که نمازگزار در هنگام بلند شدن ، دستها را بعد از زانوها، از زمین بردارد.
13 – مستحب است که مردها آرنجها و شکم را به زمین نچسبانند و بازوها را از پهلو جدا نگه دارند؛ همچنین زنها آرنجها و شکم را بر زمین بگذارند و اعضاى بدن را به یکدیگر بچسبانند(248).
14 – مستحب است که انسان در سجده واجب قرآن ، ذکر بگوید و دعایى را که وارد شده ، ((لا اله الا اللّه حقا حقا…))، بخواند(249).
15 – مستحب است که محل سجده نمازگزار به گونه اى باشد که همه پیشانى روى آن قرار گیرد(250).
16 – مستحب است که در سجده شکر باز و قفسه سینه و شکم خود را به زمین بچسباند(251).
17 – مستحب است که انسان در سجده شکر، صد بار ((شکرالله )) یا ((شکرا شکرا)) و یا سه بار بلکه یک بار (همین ذکر را) بگوید(252).
18 – مستحب است که انسان بعد از سجده دوم بنشیند(253).
19 – مستحب است که ذکر سجده بیش از اندازه واجب گفته شود؛ البته عدد فرد فضیلتش بیشتر است تا زوج (254).
20 – خواندن دعا، قبل از ذکر سجده مستحب است . (دعایى که از ائمه علیهم السلام نقل شده : ((اللهم لک سجدت و…)))(255).
21 – قرآن خواندن در سجده مکروه است (256).
22 – فوت کردن محل سجده براى رفع گرد و غبار کراهت دارد(257).
مستحبات تشهد و سلام
1 – مستحب است که نمازگزار در حال تشهد، بر ران چپ خود بنشیند و روى پاى راست را بر کف پاى چپ بگذارد.(258)
2 – مستحب است که پیش از تشهد بگوید: ((الحمدلله )) یا بگوید:بسم اللّه و بالله و الحمدلله و خیر الاسماء لله .(259)
3 – مستحب است که نمازگزار در حالت تشهد، دستها را بر ران ها گذاشته و انگشت ها را به یکدیگر بچسباند.(260)
4 – نگاه کردن به دامان خود، مستحب است .(261)
5 – مستحب است که انسان بعد از تمام شدن تشهد بگوید: و تقبل شفاعته و ارفع درجته (262).
6 – مستحب است که در حالى که نشسته و بدنش آرام است ، بگوید: السلام علیک ایها النبى و رحمة اللّه و برکاته .(263)
مستحبات قنوت
1 – مستحب است که انسان در هر نماز واجب و مستحب ، پیش از رکوع رکعت دوم ، قنوت بخواند.(264)
2 – خواندن قنوت پیش از رکوع در نماز وتر مستحب است .(265)
3 – مستحب است که نمازگزار هنگام قنوت ، دستها را تا مقابل صورت بلند نماید.
4 – مستحب است که کف دست ها را رو به آسمان گرفته و به قصد رجاء، انگشتان دست ها را به جز ابهام ، به هم بچسباند.
5 – مستحب است که هر دو کف دست ، پهلوى هم و متصل به هم قرار گیرد.(266)
6 – مستحب است که نگاه انسان در هنگام قنوت ، به کف دستهایش ‍ باشد.(267)
7 – مستحب بلکه بهتر است در قنوت گفته شود: لا اله الا اللّه الحلیم الکریم لا اله الا اللّه العلى العظیم سبحان اللّه رب السموات السبع و رب الاءرضین السبع و ما فیهن و ما بینهن و رب العرش العظیم و الحمد لله رب العالمین .(268)
8 – مستحب است که قنوت بلند خوانده شود؛ ولى در نماز جماعت اگر امام جماعت صداى او را بشنود بلند خواندن قنوت ، مستحب نیست .(269)
9 – اگر نمازگزار قنوت را فراموش کرده و پیش از آن که به اندازه رکوع خم شود یادش بیاید، مستحب است که بایستد و قنوت را بخواند.(270)
10 – مستحب است که اگر نمازگزار در رکوع ، یادش بیاید که قنوت را نخوانده است ، بعد از رکوع قضا کند.(271)
11 – اگر نمازگزار در سجده ، یادش بیاید که قنوت را نخوانده ، مستحب است که بعد از سلام ، قنوت را قضا کند.(272)
12 – مستحب است که ماءموم در قنوت از امام متابعت کند؛ اگر چه ماءموم در رکعت دوم به جماعت نرسیده باشد.(رکعت اول ماءموم باشد).(273)
آداب مخصوص زنان در نماز
1 – مستحب است که زن خود را با زیور آلات بیاراید.(274)
2 – مستحب است که خضاب داشته باشد.
3 – مستحب است که صدایش را پنهان کند.(275)
4 – مستحب است که در حال ایستاده ، پاها را به هم بچسباند.(276)
5 – مستحب است که با دست خود پستان ها را به سینه بچسباند.(277)
6 – مستحب است که در حال رکوع ، دست را بر روى ران ها بگذارد.(278)
7 – مستحب است که در رکوع زانوها را همچون مردان ، تا به آخر به عقب نبرد.(279)
8 – مستحب است که وقتى مى خواهد به سجده برود، اول بنشیند.(280)
9 – مستحب است که در هنگام سجده ، شکم و سینه را بر زمین انداخته و مانند مردان ، تجافى نکند.(281)
10 – مستحب است که در هر بار نشستن ، به حالت تربع بنشیند؛ یعنى پاى راست را زیر ران چپ و پاى چپ را زیر ران راست بگذارد. (به اصطلاح چهار زانو بنشیند).(282)
11 – مستحب است که زن ها در وقت خواندن تشهد، ران ها را به هم بچسبانند.(283)
تعقیبات نماز
از حضرت على (علیه السلام ) منقول است که هر کس از شما از نماز فارغ شد باید دستها را بلند کند به سوى آسمان و خود را در دعا به تعب افکند.(284)
1 – مستحب است که انسان بعد از نماز، مقدارى مشغول تعقیب و خواندن ذکر و دعا و قرآن شود.(285)
2 – بهتر است انسان پیش از آنکه از جاى خود حرکت کند و وضو، غسل و تیمم او باطل شود، رو به قبله تعقیب را بخواند.(286)
3 – مستحب است که تعقیب هایى که بسیار سفارش شده است را بخواند؛ مثل تسبیح حضرت زهرا (علیها السلام ) (34 مرتبه اللّه اکبر، 33 مرتبه الحمدلله ، 33 مرتبه سبحان اللّه ).(287)
4 – مستحب است که انسان بعد از نماز، سجده شکر نماید و بهتر آن است که در سجده شکر صد مرتبه یا سه مرتبه یا یک مرتبه ((شکرا لله )) یا ((شکرا))یا ((عفوا)) بگوید.(288)
5 – مستحب است که انسان بعد از تسبیح حضرت زهرا (علیها السلام ) یک مرتبه ((لا اله الا اللّه )) بگوید.(289)
6 – مستحب است که براى خواندن تسبیح حضرت زهرا (علیها السلام ) از تسبیح تربت امام حسین (علیه السلام ) استفاده کند.(290)
7 – مستحب است که انسان براى خواندن تسبیح حضرت زهرا (علیها السلام )، از رشته تسبیح کبود (به رنگ آسمان ) استفاده کند.
8 – مستحب است که نمازگزار بعد از اتمام نماز، سه مرتبه دست را تا روبروى صورت بلند کرده و به زانو (یا نزدیک زانو) برگرداند و با هر یک مرتبه ، یک بار ((اللّه اکبر)) بگوید.(291)
9 – مستحب است که انسان بعد از بلند کردن دست ها براى دعا آنها را بر سر و روى خود بکشد.(292)
چرا که مروى است از امام باقر (علیه السلام ) که هر بنده اى که دستها را به سوى خدا بلند کند، حق تعالى شرم مى کند که دستهاى او را خالى برگرداند…(293)
10 – مستحب است که نمازگزار بعد از نماز، پیش از آنکه پاهاى خود را بگرداند، سه مرتبه این دعا را بخواند که خدا گناهان او را بیامرزد؛ اگر چه در زیاد بودن مانند کف دریا باشد. استغفر اللّه الذى لا اله الا هو الحى القیوم ذوالجلال و الاکرام و اتوب الیه .(294)
11 – سنت است که بعد از نماز گفته شود: اللهم صل على محمد و آل محمد و اءجرنى من النار و اءدخلنى الجنة و زوجنى الحور العین خدایا! رحمت فرست بر محمد و آل محمد و پناهم ده از آتش و داخل کن مرا در بهشت و تزویج ده مرا با حورالعین .(295)
12 – مستحب است که نمازگزار بعد از نماز، آیه الکرسى ، سوره و آیه هایى را که در روایات توصیه شده است ، بخواند.(296)
13 – مستحب است که نمازگزار بعد از نماز صبح ، ده مرتبه بگوید: سبحان اللّه العظیم و بحمده و لا حول و لا قوة الا بالله العلى العظیم (297)
14 – مستحب است که بعد از هر نمازى ، تسبیحات اربعه خوانده شود.
شیخ طوسى و ابن بابویه و حمیرى به سندهاى صحیح ، از حضرت امام صادق (علیه السلام ) روایت کرده اند که روزى رسول اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم ) به اصحاب خود فرمودند: آیا اگر آنچه دارید از جامه ها و ظرفها و جمع کنید و بر روى هم بگذارید به آسمان مى رسد؟ گفتند: نه یا رسول اللّه (صلى الله علیه و آله و سلم )؛ حضرت فرمودند: آیا مى خواهید تعلیم کنم به شما چیزى را که اصلش در زمین است و شاخه هایش در آسمان . گفتند: بلى یا رسول اللّه (صلى الله علیه و آله و سلم )! حضرت در ادامه فرمودند: بعد از هر نماز سى نوبت بگویید: سبحان اللّه و الحمدلله و لا اله الا اللّه واللّه اکبر(298).
15 – مستحب است که بعد از نماز گفته شود: یا من یفعل ما یشاء و لا یفعل ما یشاء اءحد غیره .
(اى کسى که انجام مى دهد هر چه را مى خواهد و انجام نمى دهد کسى جز او هر چه را که او بخواهد(299)).
16 – حضرت امام صادق (علیه السلام ) فرمودند: هر کس بعد از فارغ شدن از نماز پیش از آنکه زانوهاى خود را از جاى حرکت دهد، ده مرتبه این تهلیل را بخواند، حق تعالى چهل هزار هزار (چهل میلیون ) گناه او را محو کرده و چهل هزار هزار (چهل میلیون ) حسنه براى او مى نویسد و چنان باشد که دوازده مرتبه قرآن را ختم کرده باشد: اشهد ان لا الا اللّه وحده لا شریک له الها واحدا اءحدا صمدا لم یتخذ صاحبة و لا ولدا گواهى مى دهم که نیست معبود بر حقى جز خداى یکتا که شریک ندارد. معبود یگانه اى است و یکى است ، بى نیاز است و براى خودش همسر و فرزندى نمى گیرد.(300)
در فضیلت این تهلیل ، روایات بسیار وارد شده است ؛ خصوصا در تعقیب نماز صبح ، شام و هنگام طلوع و غروب آفتاب .(301)
17 – مستحب است که انسان بعد از نماز ریش خود را با دست راست خود گرفته و دست چپ را به سوى آسمان گشوده سه مرتبه بگوید: یا ذاالجلال و الاکرام ارحمنى من النار پس سه مرتبه بگوید: اءجرنى من العذاب الاءلیم و سپس هر دو دست را به سوى آسمان گشوده سه مرتبه بگوید: یا عزیز یا کریم یا رحمن یا غفور یا رحیم و سپس پشت دست ها را به سوى آسمان بگرداند و سه مرتبه بگوید: ((اءجرنى من العذاب الاءلیم )) پس بگوید: و صلى اللّه محمد و آله و الملائکه و الروح (302).
18 – گر کسى بعد از نماز مغرب ، سه مرتبه آیات زیر را بخواند، آنچه از ثواب در روز گذشته از او فوت شده باشد در مى یابد و نمازش قبول مى گردد و اگر کسى بعد از هر نماز واجب و مستحب آن را بخواند، براى او به عدد تمام ستارگان آسمان و قطرات باران و برگ درختان و ذرات خاک زمین ، حسنات نوشته مى شود و هنگامى که بمیرد به هر حسنه ، ده حسنه در قبر به او داده مى شود: فسبحان اللّه حین تمسون و حین تصبحون و له الحمد فى السموات و الارض و عشیا و حین تظهرون یخرج الحى من المیت و یخرج المیت من الحى و یحیى الارض بعد موتها و کذلک تخرجون سبحان ربک رب العزه عما یصفون و سلام على المرسلین و الحمدلله رب العالمین منزه است خدا، هنگامى که شب و هنگامى که صبح مى کنید و حمد از آن اوست در آسمانها و زمین و شب هنگام و نیمه روز شما. خارج مى کند زنده را از مرده و مرده را از زنده و زنده مى کند زمین را بعد از مردنش و شما همچنان بیرون مى آیید. منزه باد پروردگارت ! پروردگار عزت ، از آنچه وصف کنند و درود بر رسولان و حمد از آن خداست ، پروردگار جهانیان .(303)
تعقیبات مخصوص نماز صبح
تعقیب نماز صبح بیشتر از سایر نمازهاست .
از حضرت رسول (صلى الله علیه و آله و سلم ) نقل است که هر کس از طلوع صبح تا طلوع آفتاب در مصلاى خود قرار گیرد و به تعقیب مشغول باشد، خدا او را از آتش دوزخ مستور مى گرداند. همچنین در حدیثى دیگر فرموده اند که ثواب حج ، براى او نوشته مى شود.(304)
تعقیبات نماز صبح عبارتند از:
1 – گفتن هفتاد مرتبه استغفر اللّه ربى و اتوب الیه .(305)
2 – خواندن یازده مرتبه سوره ((قل هو اللّه احد)).(306)
3 – گفتن صد مرتبه ماشاءا کان لا حول و لا قوة الا بالله العلى العظیم آنچه خدا خواست مى شود و نیست جنبش و توانى ، جز از خداى والا و بزرگ .(307)
4 – خواندن سوره قدر؛ از امام محمد باقر (علیه السلام ) نقل شده است که هر کس هفت مرتبه سوره قدر را بخواند، بعد از طلوع فجر، هفتاد صف از ملائکه هفتاد صلوات بر او بفرستند و هفتاد مرتبه بر او ترحم کنند.(308)
5 – گفتن ده مرتبه سبحان اللّه العظیم و بحمده و لا حول و لا قوة الا بالله العلى العظیم .(309)
6 – خواندن صد مرتبه بسم اللّه الرحمن الرحیم لا حول و لا قوة الا بالله العلى العظیم .(310)
7 – از حضرت امام صادق (علیه السلام ) روایت شده است که هر کس بعد از نماز صبح و پیش از تکلم بگوید: ((رب صل على محمد و اءهل بیته )) خداوند روى او را از آتش جهنم نگاهدارد.(311)
8 – مستحب است که مسافر، بعد از هر نماز شکسته ، سى مرتبه بگوید:سبحان اللّه و الحمد لله و لا اله الا اللّه و اللّه اکبر، بلکه بهتر است شصت مرتبه این ذکر را بگوید.(312)
براى آگاهى از تعقیبات نماز ظهر، عصر، مغرب و عشا به کتابهاى مفصل دعا و مفاتیح الجنان رجوع نمایید.
مستحبات دیگر در باب نماز
1 – اگر لباس نمازگزار در حال ایستاده ، عورت را مى پوشاند، ولى ممکن است در حالت دیگر نپوشاند، مستحب است که با آن لباس ، نماز نخواند.(313)
2 – مستحب است کسى که نشسته نماز مى خواند، در حال خواندن حمد و سوره ، مربع بنشیند (چهار زانو).(314)
3 – مستحب است که نمازگزار عاجز، در حال رکوع (که نشسته انجام مى دهد) دو زانو بنشیند.(315)
4 – مستحب است نمازگزارى که نشسته نماز مى خواند، در حالت رکوع بر روى دو پاشنه پاى خود ننشیند بلکه باسنش را از روى دو پاشنه پایش بلند کرده و صورتش برابر با جلوى دو زانویش شود.(316)
5 – احتیاط مستحب است که اگر نمازگزار بعد از سجده دوم ، شک بین چهار و شش و بیشتر از شش کرد، بنا را بر چهار بگذارد و نماز را تمام کرده و دو سجده سهو به جا آورد و نماز را هم دوباره بخواند.(317)
6 – اگر کسى بعد از سلام ، در صورتى که از حالت نماز خارج نشده ، یادش ‍ بیاید که دو سجده را فراموش کرده ، بعد از این که دو سجده را به جا آورد و تشهد و سلام را نیز تکرار کرد و براى سلامى که اول گفته دو سجده سهو به جا آورد، مستحب است که اصل نماز را هم اعاده نماید.(318)
7 – اگر انسان احتمال دهد که نماز قضایى دارد یا نمازهایى را که خوانده ، صحیح نبوده ، مستحب است که براى احتیاط، قضاى آن را به جا آورد.(319)
8 – اگر انسان نمازهایى از او قضا شده و مى داند که کدام یک جلوتر قضا شده ، احتیاط مستحب آن است که به ترتیب نمازهایش را قضا کند.(320)
9 – مستحب است که بچه ممیز را (بچه اى که خوب و بد را مى فهمد) به نماز خواندن و عبادتهاى دیگر عادت کند؛ همچنین مستحب است که او را به قضاى نمازها نیز وادار نمایند.(321)
10 – اگر نمازگزار نداند که بدن یا لباس او نجس است و بعد از نماز بفهمد، احتیاط مستحب آن است که اگر وقت دارد دوباره نماز را به جا آورد.(322)
11 – بنا بر احتیاط مستحب ، باید زن عقب تر از مرد بایستد و جاى سجده او از جاى ایستادن مرد کمى عقب تر باشد.(323)
مکروهاتى دیگر در باب نماز
1 – مکروه است که انسان در نماز، صورت را کمى به طرف راست و چپ بگرداند.
2 – مکروه است که انسان در نماز، چشم ها را ببندد.(324)
3 – مکروه است که نمازگزار در نماز، چشم ها را به طرف راست و چپ بگرداند.(325)
4 – مکروه است که نمازگزار در نماز، با ریش و دست خود بازى کند و انگشت ها را داخل هم نماید.(326)
5 – انداختن آب دهان در نماز کراهت دارد.(327)
6 – نگاه کردن به خط قرآن یا کتاب یا خط انگشترى در نماز کراهت دارد.(328)
7 – کراهت دارد که موقع خواندن حمد و سوره و گفتن ذکر، براى شنیدن حرف کسى ساکت شد، بلکه هر کارى خضوع و خشوع را در نماز از بین مى برد مکروه است .(329)
8 – هنگامى که انسان خوابش مى آید، مکروه است نماز بخواند.(330)
9 – مکروه است که انسان موقع خوددارى از بول و غایط، نماز بخواند.(331)
10 – پوشیدن جوراب تنگ که پا را فشار دهد در نماز، مکروه است .(332)
11 – مکروه است که نمازگزار در نماز، دهن دره کند.
12 – مکروه است که نمازگزار در نماز، انگشتان خود را بشکند.(333)
13 – کراهت دارد که انسان در نماز آه بکشد، به گونه اى که مشتمل بر یک حرف باشد.
14 – ناله کردن در نماز به طورى که مشتمل بر یک حرف باشد مکروه است . (334)
15 – شکستن نماز به خاطر مالى که اهمیت ندارد، مکروه است .(335)
16 – پوشیدن لباس سیاه ، چرک ، تنگ ، لباس شرابخوار و لباس کسى که از نجاست پرهیز نمى کند، براى نماز مکروه است .(336)
17 – پوشیدن لباسى که نقش صورت روى آن است ، براى نماز کراهت دارد.(337)
18 – باز بودن دکمه هاى لباس در نماز، کراهت دارد.(338)
19 – به انگشت کردن انگشترى که نقش صورت بر روى آن حک شده است ، مکروه مى باشد.(339)
20 – خواندن نماز واجب در خانه کعبه و بر بام آن مکروه است ؛ و در حالت ناچارى مانعى ندارد.(340)
21 – چیزى بر دهان بستن ، هم براى مرد و هم براى زن مکروه است .(341)
22 – پیچیدن جامه بر خود در نماز، مکروه است .(342)
آداب نماز جماعت
فضیلت نماز جماعت
مستحب است که نمازهاى واجب مخصوصا نمازهاى یومیه را به جماعت بخوانند و در نماز صبح ، مغرب و عشا، براى همسایه مسجد و کسى که صداى اذان را مى شنود بیشتر سفارش شده است .(343)
در روایتى آمده است که اگر یک نفر به امام جماعت اقتدا کند، هر رکعت از نماز آنان ثواب صد و پنجاه نماز و اگر دو نفر اقتدا کنند، هر رکعتى ثواب ششصد نماز دارد و هر چه بیشتر شوند، ثواب نمازشان بیشتر مى شود تا به ده نفر برسند، عده آنان که از ده گذشت اگر تمام آسمانها کاغذ و دریاها مرکب و درختها قلم و جن و انس و ملائکه نویسنده شوند، نمى توانند ثواب یک رکعت آن را بنویسند.(344)
در اینجا بعضى از آداب نماز جماعت را متذکر مى شویم :
1 – مستحب است که انسان صبر کند تا نماز را به جماعت بخواند و نماز جماعت از نماز اول وقت که فرادى (تنها) خوانده شود بهتر است . همچنین نماز جماعتى را که مختصر بخوانند از نماز فرادى که آن را طول بدهند، بهتر مى باشد.(345)
2 – وقتى که نماز جماعت بر پا مى شود، مستحب است کسى که نمازش را فرادى خوانده ، دوباره نمازش را به جماعت بخواند.(346)
3 – بعد از تکبیر امام اگر صف جلو، آماده نماز و تکبیر گفتن آنان نزدیک باشد، کسى که در صف بعد ایستاده مى تواند تکبیر بگوید، ولى احتیاط مستحب آن است که صبر کند تا تکبیر صف جلو تمام شود.(347)
4 – احتیاط مستحب آن است که جاى سجده ماءموم با جاى کسى که جلوى او ایستاده ، فاصله اى نداشته باشد.(348)
5 – اگر موقعى که انسان مشغول خواندن نماز مستحبى است جماعت بر پا شود، چنان چه اطمینان ندارد که اگر نماز را تمام کند به جماعت برسد، مستحب است که نماز را رها کرده و مشغول جماعت شود. همچنین اگر اطمینان نداشته باشد که به رکعت اول مى رسد مستحب است که به همین دستور رفتار نماید.(349)
6 – اگر موقعى که انسان مشغول خواندن نماز سه رکعتى یا چهار رکعتى است نماز جماعت بر پا شود، چنانچه به رکوع رکعت سوم نرفته و اطمینان ندارد که اگر نماز را تمام کند به جماعت برسد، مستحب است که به نیت نماز مستحبى ، نماز را دو رکعتى تمام کرده و خود را به جماعت برساند.(350)
7 – اگر ماءموم در رکعت اول و دوم نماز صبح ، مغرب و عشا صداى امام را نشنود، مستحب است که حمد و سوره را آهسته بخواند.(351)
8 – مستحب است که ماءموم در رکعت اول و دوم نماز ظهر و عصر، به جاى حمد و سوره ذکر بگوید.(352)
9 – اگر ماءموم یک مرد باشد، مستحب است که طرف راست امام بایستد و اگر یک زن باشد، در طرف چپ امام ، به گونه اى که جاى سجده اش مساوى با زانو یا قدم امام باشد.(353)
10 – اگر ماءموم یک مرد و یک زن یا یک مرد و چند زن باشند، مستحب است که مرد، طرف راست امام و باقى پشت سر امام بایستند و اگر چند مرد یا چند زن باشند پشت سر امام بایستند و اگر چند مرد و چند زن باشند مردها عقب امام و زن ها پشت مردها بایستند.(354)
11 – اگر امام و ماءموم هر دو زن باشند، احتیاط آن است که امام کمى جلوتر بایستد.(355)
12 – مستحب است که امام در وسط صف بایستد.(356)
13 – مستحب است که اهل علم و کمال و تقوى در صف اول بایستند.(357)
14 – مستحب است که صف هاى جماعت منظم باشد.(358)
15 – مستحب است که بین کسانى که در یک صف ایستاده اند فاصله نباشد و شانه آنان هم ردیف با یکدیگر باشد.(359)
16 – مستحب است که بعد از گفتن ((قد قامت الصلاة )) ماءمومین برخیزند.(360)
17 – مستحب است امام جماعت رعایت حال ماءمومى را که از دیگران ضعیف تر است بکند و عجله نکند تا افراد ضعیف به او برسند.(361)
18 – مستحب است که امام جماعت ، قنوت ، رکوع و سجود را طول ندهد، مگر آنکه بداند همه کسانى که به او اقتدا کرده اند، مایل به این کار هستند.(362)
19 – مستحب است که امام جماعت در حمد و سوره و ذکرهایى که بلند مى خواند، صداى خود را به قدرى بلند کند که دیگران بشنوند؛ ولى باید بیش از اندازه صدا را بلند نکند.(363)
20 – اگر امام در رکوع بفهمد کسى تازه رسیده و مى خواهد اقتدا کند، مستحب است که رکوع را دو برابر همیشه طول بدهد و بعد برخیزد، اگر چه بفهمد کس دیگرى هم براى اقتدا وارد شده است .(364)
21 – مستحب است که براى بر پا کردن جماعت امامى که قرائتش بهتر است ، از امام هاى دیگر مقدم شود.(365)
مکروهات نماز جماعت
1 – اگر در صف هاى جماعت جا براى ایستادن باشد، مکروه است که انسان تنها بایستد.(366)
2 – مکروه است که ماءموم ذکرهاى نماز را طورى بگوید که امام بشنود.(367)
3 – مسافرى که نماز ظهر، عصر و عشا را دو رکعت مى خواند، مکروه است که در این نمازها به کسى که مسافر نیست اقتدا کند.(368)
4 – کسى که مسافر نیست ، مکروه است که در نمازهاى ظهر، عصر و عشا به مسافر اقتدا کند.(369)
5 – کراهت دارد کسى که مرض جذام یا پیسى دارد، براى ماءموم سالم امامت کند.(370)
6 – کراهت دارد کسى که حد و تازیانه خورده و توبه کرده است ، امامت کند.(371)
7 – کراهت دارد مسلمانى که در بلاد کفر ساکن است ، براى مسلمانى که در بلاد اسلامى ساکن است ، امامت کند.(372)
8 – مکروه است کسى که تیمم کرده ، براى کسى که با وضو و یا با غسل مى باشد، امامت کند.
9 – اگر براى امام جماعت در اثناء نماز، اتفاقى افتد (حدثى از او سر بزند یا بى هوش شود) که نتواند نماز را تمام کند، از آن جایى که باید کسى از ماءمومین به جاى او گماشته شود براى امامت ، کراهت دارد که به جاى او ماءمومى گماشته شود که در اثناء نماز رسیده ، بلکه سزاوار است ماءمومى که از اول اقامه نماز حاضر بوده ، به نیابت از امام نماز را ادامه دهد.(373)
10 – مکروه است بعد از این که مؤ ذن جمله ((قد قامت الصلوة )) را گفت ، امام و ماءموم صحبت کنند.(374)
11 – کراهت دارد کسى که کور است ، براى کسى که بینا است ، امامت کند.(375)
آداب نماز جمعه
دو رکعت است و مثل نماز صبح مى باشد. این نماز داراى دو قنوت است . قنوت اول قبل از رکوع رکعت اول و قنوت دوم پس از رکوع رکعت دوم است . نماز جمعه داراى دو خطبه است که مانند اصل نماز، واجب بوده و باید توسط امام جمعه ایراد شود. بدون این دو خطبه ، نماز جمعه محقق نمى شود و واجب است دو خطبه را قبل از نماز جمعه بخواند.(376)
آداب و مستحبات نماز جمعه عبارتند از:
1 – مستحب است که در هنگام خطبه نماز جمعه ، مردم ساکت باشند و از حرف زدن بپرهیزند، که صحبت کردن در وقت خطبه ها مکروه است .(377)
2 – مستحب است که امام حمد و سوره را با صداى بلند بخواند.(378)
3 – در رکعت اول بعد از حمد ((سوره جمعه )) و در رکعت دوم ، مستحب است که سوره ((منافقون )) خوانده شود.(379)
4 – مستحب است که دو خطبه نماز جمعه ، در وقت ظهر خوانده شود.(380)
5 – در خطبه اول مستحب است که حمد الهى ، به لفظ جلاله (اللّه ) باشد.(381)
6 – مستحب است که در خطبه دوم ، امام جمعه پس از درود بر پیغمبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) به ائمه معصومین نیز درود بفرستد و براى مومنین استغفار کند.(382)
7 – مستحب است که خطبه هاى منسوب به امیرالمومنین (علیه السلام ) یا آنچه از ائمه معصومین علیهم السلام وارد شده انتخاب شود.(383)
8 – شایسته است امام خطیب ، بلیغ باشد و به تناسب اوضاع و احوال سخن بگوید و عبارات فصیح و روان به کار برد. مصالح اسلام و مسلمین را تشخیص بدهد. چنان شجاع باشد که در راه خدا از ملامت و نکوهش ‍ احدى بیم به خود راه ندهد، از پرگویى و شوخى و بیهوده گویى بپرهیزد.(384)
9 – مستحب است که امام خطیب در زمستان و تابستان ، عمامه داشته باشد.(385)
10 – مستحب است که امام خطیب در زمستان و تابستان ، ردایى از برد یمنى یا (عدنى ) بپوشد و خود را بیاراید.(386)
11 – مستحب است که امام خطیب ، تمیزترین لباس هاى خود را بپوشد و خود را خوش بو کند، به طورى که با وقار و سکینه باشد.(387)
12 – مستحب است که امام قبل از خطابه ، هنگامى که مؤ ذن اذان مى گوید او بر منبر نشسته باشد، تا اذان به پایان برسد.(388)
13 – مستحب است که امام جمعه هنگام صعود به منبر خطابه ، روبروى مردم بایستد و سلام کند، مردم نیز با چهره هاى خود از او استقبال کنند.(389)
14 – مستحب است که امام خطیب ، به چیزى از قبیل کمان و شمشیر (اسلحه ) و عصا تکیه کند.(390)
15 – مستحب است که مردم نیز خود را روبروى امام خطیب قرار دهند.(391)
16 – مستحب است که امام خطیب در هنگام موعظه و سفارش به تقوا، صداى خود را چنان بلند نماید که همه حاضرین مواعظ او را بشنوند. در مجامع بزرگ نیز توسط بلندگوها به خطبه بپردازد تا تشویق و تحذیر و مسائل مهمه را به گوش همگان برساند.(392)
17 – مستحب است که امام در حال خطبه ، سخنى غیر مربوط به خطبه ها نگوید.(393)
18 – مستحب است که امام و مستمعین در حال خطبه ، واجد طهارت کامل (که براى نماز معتبر است ) باشند.(394)
19 – مستحب است که ماءمومین در حال خطبه ، روبروى امام بوده و بیش از مقدارى که در نماز مى توانند خود را از قبله منحرف کنند، رو بر نگردانند.(395)
20 – احتیاط مستحب آن است که قبل از اقامه نماز جمعه مطمئن شوند مطمئن شوند که در کمتر از حد مقرر، نماز جمعه دیگرى قبل از آنها و یا مقارن آنها برگزار نشده و نمى شود.(396) (حد مقرر یک فرسخ است ؛ نباید در فاصله اى کمتر از یک فرسخى آن نماز جمعه دیگرى منعقد شود).(397)
21 – مستحب است که امام جمعه از شبهات اجتناب کند.
22 – مستحب است که امام جمعه ، مواظب بر نمازهاى خود در وقتشان باشد.
23 – مستحب است که امام جمعه محرمات حتى مکروهات را ترک نماید.
24 – مستحب است که امام جمعه بر انجام اوامر الهى حتى مستحبات حریص باشد.
25 – مکروه است که خطیب در حال خطبه سخن دیگر غیر از خطبه بگوید.(398)
26 – حرف زدن ماءمومین در هنگام ایراد خطبه ها مکروه است .(399)
آداب نماز آیات
نماز آیات به واسطه چهار چیز واجب مى شود: اول : گرفتن خورشید، دوم : گرفتن ماه ، اگر چه مقدار کمى از خورشید و ماه گرفته شود و کسى هم از آن نترسد. سوم : زلزله اگر چه کسى هم نترسد. چهارم : رعد و برق و بادهاى سیاه و سرخ و مانند اینها، در صورتى که بیشتر مردم بترسند.(400)
دستورالعمل نماز آیات
نماز آیات دو رکعت است و در هر رکعت پنج رکوع دارد. دستور آن نیز این است که انسان بعد از نیت تکبیر بگوید و یک حمد و یک سوره تمام بخواند و به رکوع برود و سر از رکوع بردارد و دوباره یک حمد و یک سوره بخواند. باز به رکوع برود تا پنج مرتبه ، بعد از بلند شدن از رکوع پنجم ، دو سجده نماید و برخیزد. رکعت دوم را هم مثل رکعت اول به جا آورد و تشهد بخواند و سلام دهد.(401)
همچنین مى تواند به جاى خواندن سوره تمام ، یک سوره را پنج قسمت کند و یک آیه یا بیشتر از آن را بخواند و به رکوع برود و سر بردارد و بدون این که حمد بخواند، قسمت دوم از همان سوره را بخواند و به رکوع برود؛ همین طور تا پیش از رکوع پنجم سوره را تمام نماید.(402)
آداب نماز آیات عبارتند از:
1 – در نماز آیات مستحب است که به جاى اذان و اقامه ، سه مرتبه به قصد امید ثواب ، بگوید: ((الصلاة ))(403)
2 – مستحب است که نمازگزار بعد از رکوع پنجم و دهم بگوید: ((سمع اللّه لمن حمده )).(404)
3 – مستحب است نمازگزار پیش از هر رکوع و بعد از آن تکبیر بگوید؛ ولى بعد از رکوع پنجم و دهم ، گفتن تکبیر مستحب نیست .(405)
4 – مستحب است که انسان پیش از رکوع دوم ، چهارم ، ششم ، هشتم و دهم ، قنوت بخواند و اگر فقط یک قنوت ، پیش از رکوع دهم بخواند کافى است .(406)
5 – مستحب است که حمد و سوره نماز آیات به (بلند) خوانده شود.(407)
6 – در نماز آیات مخصوصا براى کسوف خورشید مستحب است که انسان نمازش را طول بدهد.(408)
7 – مستحب است که در نماز آیات خصوصا در کسوف خورشید، سوره هاى طولانى مانند یس ، روم و کهف و امثال آن خوانده شود.(409)
8 – مستحب است که نمازگزار بعد از نماز آیات تا باز شدن قرص ، در محل نماز بنشیند و مشغول دعا و ذکر شود.(410)
9 – اگر تا باز شدن قرص وقت است مستحب است که نماز را دوباره خواند.(411)
10 – مستحب است که نماز آیات به جماعت خوانده شود.(412)
11 – براى قضاى نماز آیات ، مستحب است که نمازگزار غسل کند.(413)
آداب مسجد
1 – رفتن به مسجد با حالت وقار و آرامش .
2 – در وقت بیرون رفتن از خانه به قصد مسجد بگوید: بسم اللّه الذى خلقنى فهو یهدین والذى هو یطعمنى و یسقین و اذا مرضت فهو یشفین والذى یمیتنى ثم یحیین والذى اءطمع اءن یغفرلى خطیئتى یوم الدین رب هب لى حکما و اءلحقنى بالصالحین واجعل لى لسان صدق فى الاخرین واجعلنى من ورثة جنة النعیم واغفر لاءبى به نام خدایى که مرا آفرید، پس ‍ مرا راهنمایى کرد و به من خوراک داد و به من آب نوشاند و چون بیمار شدم ، شفایم بخشید؛ آن که مرا بمیراند و سپس زنده ام کند و آن که طمع دارم تا گناهانم را در روز جزا بیامرزد. پروردگارا! مقامى به من ببخش و مرا به نیکان برسان و براى من زبان راستگویى در پسینیان مقرر کن ! مرا از وارثان بهشت پر از نعمت قرار بده و پدرم را بیامرز!(414).
3 – هنگام داخل شدن در مسجد ته کفش و چیزهایى که همراه دارد، مثل عصا و… را نگاه کند تا نجاستى به آن نباشد.(415)
4 – هنگام داخل شدن در مسجد، اول پاى راست را بگذارد.(416)
5 – هنگام داخل شدن در مسجد بگوید: بسم اللّه و بالله و من اللّه و الى اللّه و خیر الاءسماء کلها لله توکلت على اللّه و لا حول و لا قوة الا بالله اللهم صل على محمد و آل محمد وافتح لى اءبواب رحمتک و توبتک و اءغلق عنى اءبواب معصیتک واجعلنى من زوارک و عمار مساجدک و ممن یناجیک فى اللیل و النهار و من الذین هم فى صلواتهم خاشعون و ادحرعنى الشیطان الرجیم و جنود ابلیس اءجمعین به نام خدا، به ذات خدا، از خدا و به سوى خدا و بهترین نام ها همه از آن خداست . توکل مى کنم بر خدا جنبش و نیرویى نیست ، مگر به وسیله خدا. خدایا! بر محمد و آل محمد رحمت بفرست و درهاى رحمت و توبه ات را بر من بگشا و درهاى گناه را بر من ببند و مرا از زائرانت و آبادکنندگان مسجدهایت و از کسانى که تو را در شب و روز راز مى گویند و از کسانى که در نمازشان خاشع اند، قرار بده و از من شیطان رجیم و لشکر ابلیس را جمیعا بران !(417).
6 – قبل از نشستن در مسجد، نماز تحیت (که حداقل دو رکعت است ) بخواند؛(418) به قصد تحیت و احترام مسجد. البته اگر نماز واجب یا مستحب دیگرى هم خوانده شود کافى است ؛(419) حتى اگر چند دفعه هم داخل مسجد شود، مستحب است که در هر دفعه نماز تحیت بخواند، اگر چه فاصله دفعات با یکدیگر خیلى کم باشد.(420)
7 – مستحب است کسى که به مسجد مى رود لباس پاکیزه و قیمتى بپوشد و خود را خوش بو نماید.(421)
8 – موقع بیرون آمدن از مسجد، اول پاى چپ را بیرون بگذارد.(422)
9 – بهتر است نمازگزار از همه زودتر وارد مسجد شود و دیرتر از همه خارج شود.(423)
10 – تمیز کردن مسجد و روشن کردن چراغ آن .(424)
11 – مستحب است که زن در خانه اش نماز بخواند و فضیلتش بیشتر از نماز در مسجد است ، مگر این که خود را کاملا از نامحرم حفظ کند که در این صورت بهتر است در مسجد نماز بخواند.(425)
12 – ساختن مسجد و تعمیر مسجدى که رو به خرابى باشد، مستحب است .(426)
13 – مستحب است که مسجد را بى سقف بسازند یا لااقل قسمتى از آن را بى سقف بسازند.(427)
14 – مستحب است که وضوخانه و مستراح در بیرون مسجد باشد.(428)
15 – ساختن مناره براى اذان گفتن مستحب است . (البته در کنار دیوار مسجد و متصل به آن ، نه در وسط مسجد).(429)
16 – مستحب است که مناره بلندتر از دیوار مسجد (پشت بام مسجد) ساخته نشود، بلکه مساوى با آن باشد.(430)
17 – زیاد به مسجد رفتن و رفتن به مسجدى که نمازگزار ندارد، مستحب است .(431)
18 – غذا نخوردن ، مشورت نکردن ، همسایه نشدن ، زن نگرفتن و زن ندادن به کسى که در مسجد حاضر نمى شود از مستحبات مى باشد.(432)
مکروهات مربوط به مسجد
1 – عبور از مسجد به عنوان محل عبور، بدون آن که در آنجا نماز بخواند.(433)
2 – انداختن آب بینى و دهان در مسجد.(434)
3 – بالا بردن مناره ها بالاتر از پشت بام مسجد.(435)
4 – خوابیدن در مسجد، مگر در حال ناچارى .(436)
5 – فریاد زدن در مسجد و صدا را بلند کردن ، مگر براى اذان .(437)
6 – خرید و فروش در مسجد.(438)
7 – خواندن شعرى که نصیحت و مانند آن نباشد(439) و سخن گفتن از امور دنیا در مسجد.(440)
8 – طلب کردن گمشده اى در مسجد.(441)
9 – رفتن به مسجد براى کسى که پیاز، سیر و مانند اینها را خورده است و بوى دهانش مردم را اذیت مى کند.
10 – راه دادن بچه (بچه غیر ممیز و بچه اى که اطمینان به طهارت او نیست ) و راه دادن دیوانه هم به مسجد مکروه است .(442)
11 – نقاشى چیزهایى که روح ندارد، مثل گل و بوته در مسجد.(443)
12 – کراهت دارد موقعى که امام جماعت مشغول به نماز واجب است و یا نماز جماعت در حال اقامه یا در شرف اقامه است ، نماز تحیت خوانده شود.(444)
13 – بلند ساختن دیوار مساجد، بلندتر از معمول و عرف ، مکروه است .(445)
14 – کشتن شپش در مسجد مکروه است و اگر آن را بکشد، باید با ریختن خاک آن را دفن کند.(446)
15 – ساختن تیر و تراشیدن آن در مسجد مکروه است .(447)
16 – اگر همسایه مسجد عذرى نداشته باشد، مکروه است در غیر مسجد نماز بخواند.(448)
17 – قضاوت کردن در مسجد کراهت دارد. زیرا ممکن است قاضى خطا کند؛ در حالى که مسجد مکان شریفى است که سزاوار است در آن خطا واقع نشود. اما این که حضرت على (علیه السلام ) در مسجد کوفه محلى براى قضاوت داشتند به خاطر آن است که ایشان معصوم بودند و خطایى از او سر نمى زد.(449) البته شاید هم بتوان گفت که قضاوتى مکروه است که با کشمکش ، سر و صدا، فحش و ناسزا همراه باشد یا قضاوتى مکروه است که دائمى باشد و یا قضاوتى که قاضى فقط به جهت آن به مسجد بیاید.(450)
18 – تعطیل کردن مساجد مکروه است .(451)
ترتیب اولویت مساجد از نظر ثواب
1 – مسجدالحرام .
2 – مسجدالنبى در مدینه منوره .
3 – مسجد.
4 – مسجد بیت المقدس
5 – مسجد جامع هر شهر.
6 – مسجد محله .
7 – مسجد بازار.(452)
– خواندن نماز در حرم امامان علیهم السلام مستحب ، بلکه بهتر از مسجد است و خواندن نماز در حرم امیرالمومنین (علیه السلام ) برابر با دویست هزار نماز است .(453)
مکان هاى مکروه براى اقامه نماز
1 – حمام .
2 – زمین نمک زار.
3 – مقابل درى که باز است .
4 – جاده ، خیابان و کوچه ؛ اگر براى کسانى که عبور مى کنند زحمت نباشد و اگر زحمت باشد، حرام است ، ولى نماز باطل نیست .
5 – مقابل آتش و چراغ .
6 – آشپزخانه و هر کجا که کوره آتش باشد.
7 – مقابل چاه و چاله اى که محل بول است .
8 – روبروى عکس و مجسمه انسان یا حیوان ، مگر آن که روى آن پرده بکشند.
9 – جایى که عکس باشد؛ هر چند روبروى نمازگزار نباشد.
10 – اطاقى که شخص جنب در آن باشد.
11 – مقابل قبر، روى قبر و بین دو قبر.
12 – قبرستان .(454)
13 – رختکن حمام .
14 – محل ریختن زباله .
15 – محل کشتن گوسفند و امثال آن .
16 – جایى که در آن ادرار مى کنند؛ هر چند پشت بام باشد.
17 – محلى که مخصوص نگه داشتن مسکرات است .
18 – محل استراحت شتر، اسب ، قاطر، الاغ ، گاو و گوسفند.
19 – روى لانه مورچه .
20 – مجراى آب ؛ هر چند فعلا احتمال آمدن آب داده نشود.
21 – در سرزمینى که در قرون گذشته عذاب خدا در آن جا نازل شده است .
22 – روى یخ و برف .
23 – آتشکده زرتشتیان ، بلکه در هر مکانى که براى افروختن آتش درست شده باشد.
24 – مقابل قرآن و کتابى که باز باشد.
25 – مقابل دیوارى که رطوبت مستراح در آن ظاهر شده باشد، مگر آن که آن را بپوشانند.(455)
نمازهاى مستحبى
امام موسى بن جعفر (علیه السلام ) مى فرمایند: انجام نمازهاى مستحبى ، مؤ منان را به خداوند نزدیک مى نماید.(456)
در اینجا بعضى از نمازهاى مستحبى را با دستورالعملشان ذکر مى کنیم ؛ ان شاءاللّه که با به جا آوردن هر یک از آنها، به خداوند نزدیک تر شویم .
نمازهاى مستحبى شبانه روز
نافله هاى شبانه روز
الف ) نافله هاى روزانه :
1 – نافله نماز صبح ، قبل از نماز صبح ، دو رکعت مى باشد.
2 – نافله نماز ظهر، قبل از نماز ظهر، هشت رکعت مى باشد.
3 – نافله نماز عصر، قبل از نماز عصر، هشت رکعت مى باشد.
4 – نافله نماز مغرب ، بعد از نماز مغرب ، چهار رکعت است .
5 – نافله نماز عشا، بعد از نماز عشا، دو رکعت است .(457)
ب ) نافله هاى شب :
1 – هشت رکعت نماز شب .
2 – دو رکعت نماز شفع .
3 – یک رکعت نماز وتر.
پس تعداد نافله ها سى و چهار رکعت ، مى باشد.
تمام نمازهاى مستحبى به صورت دو رکعتى خوانده مى شود؛ مگر نماز وتر در نماز شب که یک رکعت است و نماز اعرابى ، که به صورت یک دو رکعتى و دو چهار رکعتى ، خوانده مى شود.(458)
در نمازهاى مستحبى ، غیر از چند نماز، خواندن سوره واجب نیست .(459)
نباید نافله ظهر و عصر را در سفر خواند؛ ولى نافله عشا را به نیت این که شاید مطلوب باشد، مى توان به جا آورد.(460)
نماز مستحبى را مى شود در حال راه رفتن و سوارى خواند؛ در این حال لازم نیست رو به قبله باشد.(461)
نماز شب :
مجموعا یازده رکعت است :
الف ) هشت رکعت آن دو رکعت ، دو رکعت ، مانند نماز صبح خوانده مى شود که به نیت نماز شب مى باشد.
ب ) دو رکعت آن ، نماز شفع است . بهتر است که در رکعت اول آن بعد از حمد، سوره ناس و در رکعت دوم بعد از حمد، سوره فلق خوانده شود.
ج ) یک رکعت آن نماز وتر است . بعد از حمد، سه بار سوره توحید، یک بار سوره فلق و یک بار هم سوره ناس خوانده مى شود. مى توان یک سوره تنها نیز خواند. سپس دستها را به قنوت برداشته و براى چهل مؤ من دعا و طلب مغفرت نموده و هفتاد مرتبه گفته شود: ((استغفر اللّه ربى و اتوب الیه )) آنگاه هفت بار گفته شود: ((هذا مقام العائذبک من النار)) این است مقام کسى که از آتش قیامت به تو پناه مى برد. پس از آن سیصد مرتبه گفته مى شود: ((العفو)) و سپس بگوید: رب اغفرلى و ارحمنى و تب على انک اءنت التواب الغفور الرحیم .(462)
وقت نماز شب ، از نیمه شب تا فجر صادق است و هنگام سحر، از سایر مواقع بهتر است (تمام ثلث آخر شب ، سحر محسوب مى شود). افضل از آن ، خواندن نماز شب ، نزدیکیهاى فجر است .(463)
مستحب است که نماز شب را بلند بخوانند، تا اگر از خانواده اش کسى مى خواهد براى نماز شب برخیزد، بیدار شود. بدیهى است که در صورت ریا، دیگر استحبابى بر بلند خواندن مترتب نخواهد بود.(464)
نماز غفیله
پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمود: هنگام غفلت نماز مستحبى بخوانید، گر چه دو رکعت نماز کوتاه باشد، زیرا این دو رکعت انسان را به بهشت وارد مى کند. عرض شد یا رسول اللّه (صلى الله علیه و آله و سلم ) هنگام غفلت چه وقت است ؟ فرمود: میان مغرب و عشا.
کیفیت نماز غفیله
امام صادق (علیه السلام ) فرمود: میان مغرب و عشا، دو رکعت نماز بخوانید؛ در رکعت اول بعد از حمد، این آیه را بگوید: و ذالنون اذ ذهب مغاضبا فظن اءن لن نقدر علیه فنادى فى ظلمات اءن لا اله الا اءنت سبحانک انى کنت من الظالمین فاستجبناله و نجیناه من الغم و کذالک ننجى المؤ منین و ذوالنون (صاحب ماهى ، منظور حضرت یونس است ) چون خشمگین رفت ، پنداشت هرگز بر او تنگ نخواهیم گرفت . پس در ظلمات ندا کرد: جز تو خدایى نیست ، تو منزهى ! همانا من از ستمکارانم . پس او را اجابت کردیم و از غم رهایى اش دادیم و مومنین را این چنین رها مى گردانیم .
سپس در رکعت دوم بعد از حمد، آیات زیر را بگوید: و عنده مفاتیح الغیب لا یعلمها الا هو و یعلم ما فى البر و البحر و ما تسقط من ورقة الا یعلمها و لا حبة فى ظلمات الاءرض و لا رطب و لا یابس الا فى کتاب مبین و کلیدهاى غیب نزد اوست و جز او کسى آن را نمى داند و آنچه در خشکى و دریاست مى داند و برگى بر زمین نمى افتد و هیچ دانه اى در تاریکیهاى زمین نیست ، مگر آن که از آن آگاه است . و تر و خشکى نیست مگر که در کتاب روشن ثبت شده است .
بعد دستها را به قنوت برداشته و این دعا را مى خواند: اللهم انى اسئلک بفاتیح الغیب التى لا یعلمها الا انت ان تصلى على محمد و آل محمد و ان تفعل بى کذا و کذا.
و به جاى این کلمات (کذا و کذا) حاجات خود را به هر زبانى که بتواند از خدا بخواهد و پس از آن بگوید: اللهم انت ولى نعمتى و القادر على طلبتى تعلم حاجتى فاءسئلک بحق محمد و آله علیه و (علیهم السلام ) لما قضیتها لى بارالها! تو را به اسرار غیب ، که جز تو کسى آن را نمى داند، سوگند مى دهم که بر محمد و دودمان او درود فرستى و درباره من چنین و چنان کن . بارالها! تو ولى نعمت منى و به برآوردن نیاز من توانایى دارى و حاجت مرا مى دانى . سوگند به حق محمد و آلش که بر او و بر آنان درود باد که حاجت مرا برآورى .(465)
نماز ائمه معصومین علیهم السلام
1 – نماز حضرت رسول (صلى الله علیه و آله و سلم )
دو رکعت است ؛ در هر رکعت بعد از حمد، پانزده مرتبه سوره قدر و در هر یک از رکوع و بعد از سر برداشتن از آن و در سجود و بعد از سر برداشتن از آن و در سجده دوم و بعد از سر برداشتن از آن پانزده مرتبه سوره قدر خوانده مى شود و بعد از آن ، رکعت دوم نیز مثل رکعت اول انجام مى شود.
2 – نماز حضرت على (علیه السلام )
چهار رکعت است به دو تشهد و دو سلام . در هر رکعت بعد از حمد، پنجاه مرتبه سوره توحید خوانده مى شود.
3 – نماز حضرت فاطمه (علیها السلام )
دو رکعت است ؛ در رکعت اول بعد از حمد، صد مرتبه سوره قدر و در رکعت دوم بعد از حمد صد مرتبه سوره توحید خوانده و بعد از فارغ شدن از نماز تسبیحات حضرت زهرا (علیها السلام ) انجام مى شود. این نماز افضل نمازهاى مستحبى است و در اول شب ذى الحجه مؤ کد است . نماز دیگر آن است که چهار رکعت نماز خوانده شود و به دو سلام ، در رکعت اول بعد از حمد ((پنجاه مرتبه سوره توحید)) و در رکعت دوم بعد از حمد ((العادیات )) پنجاه مرتبه و در رکعت سوم بعد از حمد ((اذا زلزلت )) پنجاه مرتبه و در رکعت چهارم بعد از حمد ((اذا جاء نصراللّه )) پنجاه مرتبه خوانده شود.
4 – نماز امام حسن (علیه السلام )
در روز جمعه خوانده مى شود و چهار رکعت است و مانند نماز امیرالمومنین (علیه السلام ) مى باشد. نماز دیگر در روز جمعه خوانده مى شود و آن هم چهار رکعت است ؛ در هر رکعت بعد از یک حمد، بیست و پنج مرتبه توحید خوانده مى شود.
5 – نماز امام حسین (علیه السلام )
چهار رکعت است ؛ در هر رکعت سوره فاتحه پنجاه مرتبه ، سوره توحید پنجاه مرتبه ، در رکوع ، فاتحه و توحید هر یک ده مرتبه و چون از رکوع سر برداشته شود هر یک ده مرتبه و همچنین دو سجده اولى و در بین دو سجده و در سجده دوم هر یک ده مرتبه و چون از چهار رکعت نماز فارغ و سلام گفته شد، این دعا باید خوانده شود: اللهم انت الذى اءستجبت لادم و حواء… تا آخر دعا که طولانى است .
6 – نماز امام زین العابدین (علیه السلام )
چهار رکعت است ؛ در هر رکعت حمد یک مرتبه و توحید صد مرتبه باید خوانده شود.
7 – نماز حضرت محمد باقر (علیه السلام )
دو رکعت است ؛ در هر رکعت ، یک مرتبه حمد و سبحان اللّه و الحمدلله و لا اله الا اللّه و اللّه اکبر صد مرتبه قرائت مى شود.
8 – نماز حضرت صادق (علیه السلام )
دو رکعت است ؛ در هر رکعت حمد یک مرتبه و آیه ((شهد اللّه …)) صد مرتبه ذکر مى شود.
9 – نماز امام کاظم (علیه السلام )
دو رکعت است ؛ در هر رکعت ، حمد یک مرتبه و توحید دوازده مرتبه خوانده مى شود. دعاى آن حضرت در مفاتیح الجنان آمده است .
10 – نماز امام رضا (علیه السلام )
شش رکعت است ؛ در هر رکعت ، حمد یک مرتبه و بعد از حمد ((هل اءتى على الانسان …)) ده مرتبه قرائت مى شود. (دعاى حضرت در مفاتیح الجنان ذکر شده است ).
11 – نماز حضرت جواد (علیه السلام )
دو رکعت است ؛ در هر رکعت ، حمد یک مرتبه و توحید هفتاد مرتبه است . (دعاى حضرت در مفاتیح الجنان ذکر شده است ).
12 – نماز حضرت هادى (علیه السلام )
دو رکعت است ؛ در رکعت اول ، حمد و یس و در رکعت دوم حمد و الرحمن خوانده مى شود.
13 – نماز امام حسن عسگرى (علیه السلام )
چهار رکعت است ؛ دو رکعت اول بعد از حمد، پانزده مرتبه سوره زلزلت و در دو رکعت آخر بعد از حمد، پانزده مرتبه توحید خوانده مى شود.
14 – نماز حضرت صاحب الزمان (عج )
دو رکعت است ؛ در هر رکعت ، حمد یک مرتبه و ((ایاک نعبد و ایاک نستعین )) صد مرتبه تکرار مى شود؛ بعد از آن ، ادامه سوره حمد و سوره توحید خوانده مى شود. سپس دعاى فرج قرائت مى شود: اللهم عظم البلاء و برح الخفاء….(466)
مختصرى از تاریخچه مسجد مقدس جمکران
شیخ حسن بن مثله جمکرى مى گوید: من شب سه شنبه هفدهم ماه مبارک رمضان سال 393 و به قولى 373 در خانه خود خوابیده بودم که ناگاه جماعتى از مردم به در خانه من آمدند. مرا از خواب بیدار کردند و گفتند: برخیز و طلب مهدى (عج ) را اجابت کن که تو را مى خواند. مرا به محلى که اکنون ((مسجد جمکران )) است آوردند. نگاه کردم . تختى دیدم که فرشى نیکو بر آن گسترده شده و جوانى سى ساله روى آن تخت تکیه بر بالش کرده و پیرمردى هم پیش او نشسته است . پیرمرد حضرت خضر (علیه السلام ) بود، که مرا پیش خود نشاند. حضرت مهدى (علیه السلام ) مرا به نام خواند و فرمود: برو به حسن مسلم – که در این زمین کشاورزى مى کند – بگو که این زمین شریفى است و حق تعالى آن را از زمینهاى دیگر برگزیده است و دیگر نباید در آن کشاورزى کنند. حسن مثله گفت : سیدى و مولاى ! لازم است که من دلیل و نشانه اى داشته باشم والا مردم حرف مرا قبول نمى کنند. آقا فرمودند: تو برو آن رسالت را انجام بده ! ما خودمان نشانه هایى بر آن قرار مى دهیم . پیش سید ابوااحسن برو و به او بگو: حسن مسلم را احضار کند و سود چند ساله را که از زمین به دست آورده است وصول کند و با آن پول ، مسجد را بنا کنند. به مردم نیز بگو به این مکان رغبت کنند و آن را عزیز دارند. و چهار رکعت نماز در آن گزارند. دو رکعت اول به نیت نماز تحیت مسجد است ، که در هر رکعت آن یک مرتبه سوره حمد و هفت مرتبه سوره توحید خوانده مى شود و در حالت رکوع و سجود هم هفت مرتبه ذکر را تکرار کنند.
دو رکعت دوم به نیت نماز امام صاحب الزمان (عج ) خوانده مى شود؛ بدین صورت که سوره حمد را شروع مى کنیم و چون به ((ایاک نعبد و ایاک نستعین )) مى رسیم ، این آیه شریفه را صد مرتبه تکرار مى کنیم و بعد از آن بقیه سوره حمد را مى خوانیم . بعد از پایان حمد، سوره توحید را یک بار مى خوانیم و به رکوع مى رویم . ذکر رکوع را هفت مرتبه پشت سر هم تکرار مى کنیم و ذکر هر کدام از سجده ها نیز هفت مرتبه است . رکعت دوم نیز به همین گونه است . چون نماز به پایان رسید و سلام داده شد یک بار گفته مى شود ((لا اله الا اللّه )) و به دنبال آن تسبیحات حضرت زهرا (علیها السلام )، خوانده و بعد از آن به سجده رفته و صد بار صلوات فرستاده مى شود.
امام مهدى (علیه السلام ) فرمودند: ((هر کس این دو رکعت نماز (نماز امام صاحب الزمان ) را در این مکان (مسجد جمکران ) بخواند، مانند آن است که دو رکعت نماز در کعبه خوانده باشد)).(467)
نماز هدیه معصومین علیهم السلام
1 – هشت رکعت نماز در روز جمعه به جا آورد؛ یعنى بعد از هر دو رکعت ، سلام بگوید. چهار رکعت آن را هدیه به حضرت رسول (صلى الله علیه و آله و سلم ) و چهار رکعت دیگر را به حضرت فاطمه (علیها السلام ) هدیه نماید.
2 – در روز دوشنبه چهار رکعت نماز بخواند و به حضرت امیرالمومنین (علیه السلام ) هدیه نماید.
3 – هر روز از هفته را چهار رکعت بخواند و به امامى هدیه کند، به ترتیب آن ها تا آنکه در روز پنج شنبه چهار رکعت به امام جعفر صادق (علیه السلام ) هدیه گرداند.
4 – در روز شنبه چهار رکعت به حضرت امام موسى (علیه السلام ) هدیه کند.
5 – هر روز چهار رکعت نماز بخواند و به امامى هدیه نماید؛ به ترتیب ، تا روز پنج شنبه چهار رکعت را هدیه امام عصر (علیه السلام ) کند و مابین هر دو رکعت از این نمازها، این دعا را بخواند: اللهم انت السلام منک السلام … که در مفاتیح الجنان آمده است .(468)
نماز زیارت معصومین علیهم السلام
حداقل آن دو رکعت است که ثواب آن به آن معصومى که به زیارتش ‍ رفته اند، هدیه مى شود. وقت آن نیز بعد از داخل شدن به حرم و سلام کردن به معصوم (علیهم السلام ) یعنى بعد از زیارت او است . ناگفته نماند که تاءخیر نماز از زیارت در صورتى است که از نزدیک امام را زیارت کند؛ ولى اگر از دور و از شهر خودش بخواهد زیارت کند باید نماز را قبل از زیارت بخواند. افضل مکان ها در حرم ، بالاى سر حضرت است .
1 – نماز زیارت حضرت رسول (صلى الله علیه و آله و سلم )
از راه دور: چهار رکعت نماز زیارت است به دو سلام . (فرقى نمى کند چه سوره اى بخواند) بعد از نماز نیز تسبیح حضرت فاطمه زهرا (علیها السلام ) بگوید.(469)
2 – نماز زیارت ائمه بقیع علیهم السلام
شیخ طوسى در تهذیب فرمود: بعد از آن هشت رکعت نماز زیارت بخوان . یعنى براى هر امامى دو رکعت .(470)
3 – نماز امیرالمومنین (علیه السلام )
شش رکعت نماز به جا آور! دو رکعت آن را هدیه به امیرالمومنین (علیه السلام ) کن ! در رکعت اول بعد از حمد، سوره رحمن بخوان و در رکعت دوم سوره یس . بعد از نماز تسبیح حضرت زهرا (علیها السلام ) را بخوان ، از خدا طلب آمرزش و براى خود دعا کن . و چهار رکعت دیگر را به نیت هدیه به حضرت آدم و نوح بخوان ، سجده شکر به جا آور.(471)
4 – نماز بعد از زیارت عاشورا
دو رکعت است و مانند نماز صبح خوانده مى شود.
سه نماز دیگر
نماز جعفرطیار(472)
از مستحبات مؤ کد و از نمازهاى مشهور بین عامه و خاصه است . از چیزهایى است که پیغمبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) به خاطر محبت و بزرگوارى نسبت به پسر عموى خود هنگام بازگشت از سفرش به او عطا فرمود. همچنین از امام صادق (علیه السلام ) نقل است که در روز فتح خیبر، هنگامى که جعفر از حبشه آمد، پیغمبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) به او فرمود: آیا جایزه اى به تو ندهم ؟ آیا بخششى به تو نداشته باشم ؟ آیا به تو هدیه اى نکنم ؟ پس جعفر گفت : چرا یا رسول اللّه (صلى الله علیه و آله و سلم )! حضرت صادق (علیه السلام ) فرمود: مردم گمان کردند که پیغمبر به او طلا یا نقره مى دهد، لذا گردنها را کشیدند تا ببینند چه مى دهد. پس ‍ پیغمبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمود: چیزى به تو عطا مى کنم که اگر آن را هر روز انجام دهى ، برایت از دنیا و آنچه در آن است ، بهتر خواهد بود و اگر هر دو روز یک مرتبه به آن عمل کنى ، خداوند گناه بین آن دو روزت را مورد مغفرت قرار مى دهد، یا اگر در هر جمعه یا هر ماه یا هر سالى عمل نمایى خداوند گناه بین آنها را مى بخشد. با فضیلت ترین وقت خواندن نماز جعفر طیار روز جمعه ، وقت بالا آمدن آفتاب است .
کیفیت نماز:
این نماز چهار رکعت است ؛ دو سلام دارد (دو تا دو رکعتى ). نمازگزار در هر رکعت ، حمد و سوره مى خواند. پس پانزده مرتبه مى گوید: سبحان اللّه و الحمد لله و لا اله الا اللّه و اللّه اکبر. همین تسبیح را ده مرتبه در رکوع و همچنین ده مرتبه بعد از سر برداشتن از رکوع و ده مرتبه در سجده اول و ده مرتبه بعد از سربرداشتن از سجده اول و ده مرتبه در سجده دوم و ده مرتبه بعد از سر بلند نمودن از سجده دوم مى گوید.
مستحبات نماز جعفر طیار
1 – در رکعت اول بعد از حمد، سوره زلزال و در رکعت دوم ، سوره عادیات و در رکعت سوم ، سوره نصر و در رکعت چهارم ، سوره توحید بخواند.
2 – مستحب است که نمازگزار در سجده دوم رکعت چهارم ، بعد از تسبیحات بگوید: یا من لبس العز و الوقار یا من تعطف بالمجد و تکرم به یا من لا ینبغى التسبیح الا له یا من احصى کل شیى علمه یا ذالنعمة و الطول یا ذالمن و الفضل یا ذالقدره و الکرم ، اءسئلک بمعاقد العز من عرشک و منتهى الرحمة بکتابک و باءسمک الاءعظم الاءعلى و کلماتک التامات اءن تصلى على محمد و آل محمد و افعل بى کذا و کذا
سپس حاجت هایش را بگوید. (به فارسى هم مى تواند حاجتش را درخواست کند.)
3 – بعد از فارغ شدن از نماز، مستحب است دعایى را که شیخ طوسى و سید بن طاووس از مفضل بن عمر نقل کرده اند، بخواند.(473) در حدیث رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) در مورد مقام کسى که نماز جعفر طیار بخواند، آمده است که اگر انسان مانند ریگ بیابان و کف دریا گناه داشته باشد، حق تعالى گناههاى او را مى آمرزد.(474)
نماز حضرت سلمان
ده رکعت است ؛ به صورت پنج نماز دو رکعتى به شرح زیر خوانده مى شود:
1 – در هر رکعت بعد از حمد، سه بار سوره توحید و سه بار سوره کافرون قرائت مى شود.
2 – بعد از هر دو رکعت ، دست ها را بلند کرده این دعا را مى خوانند: لا اله الا اللّه وحده لا شریک له ، له الملک له الحمد یحیى و یمیت و هو حى لا یموت بیده الخیر و هو على کل شیى قدیر سپس این دعا را مى خوانند: اللهم لا مانع لما اءعطیت و لا معطى لما منعت و لا ینفع ذا الجد منک الجد پس دستها را به روى خود مى کشند.(475)
نماز عید غدیر
دو رکعت است که در هر رکعت بعد از حمد، ده مرتبه سوره توحید، ده مرتبه آیه الکرسى و ده مرتبه سوره قدر خوانده مى شود. بهتر است این نماز نزدیک ظهر به جا آورده شود و قبل از آن غسل انجام گیرد.
امام صادق (علیه السلام ) فرمودند: کسى که این نماز را بخواند، ثواب صد هزار حج و صد هزار عمره را مى برد و هر حاجتى از خدا درخواست کند خداوند آن را برآورده مى نماید.(476)
نمازهاى ایام هفته
1 – نماز شب شنبه
از رسول اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم ) نقل شده است : هر کس در شب شنبه ، چهار رکعت نماز بخواند، به نحوى که در هر رکعت سوره حمد، یک مرتبه و سوره توحید هفت مرتبه ، نوشته شود براى او ثواب هر رکعت ، هفتصد حسنه و عطا کند خداى تعالى به او شهرهایى در بهشت .
2 – نماز روز شنبه
از رسول اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم ) نقل شده است که فرمود: هر که در روز شنبه ، چهار رکعت نماز بخواند در هر رکعت حمد، یک مرتبه و سوره کافرون سه مرتبه و بعد از فارغ شدن ، یک مرتبه آیه الکرسى را بخواند، خداى عز و جل از براى او، به هر حرفى ثواب یک شهید بنویسد.(477)
3 – نماز شب یکشنبه
شش رکعت است ؛ هر رکعتى بعد از حمد، هفت مرتبه سوره توحید دارد.
4 – نماز روز یکشنبه
وقت چاشتگاه که آفتاب بالا آمده باشد، دو رکعت نماز مى خوانى . در رکعت اول بعد از حمد، سه مرتبه سوره کوثر و در رکعت دوم بعد از حمد، سه مرتبه سوره توحید را مى خوانى .(478)
5 – نماز شب دوشنبه
دو رکعت است ؛ که نمازگزار باید در هر رکعت بعد از حمد، آیه الکرسى و سوره توحید، فلق و ناس هر یک را یک مرتبه خوانده و بعد از فارغ شدن از نماز، ده مرتبه استغفار نماید. براى او، ده حج و ده عمره خالص از طرف خداى عزوجل نوشته شود.
6 – نماز روز دوشنبه
چهار رکعت است ؛ در رکعت اول بعد از حمد، یک مرتبه آیه الکرسى ، در رکعت دوم یک مرتبه حمد، یک مرتبه سوره توحید و در دو رکعت دیگر رکعت اول بعد حمد سوره فلق یک مرتبه و رکعت دوم بعد از حمد سوره ناس یک مرتبه خوانده شود و بعد از فارغ شدن از نماز ده مرتبه استغفار نماید.(479)
7 – نماز شب سه شنبه
دو رکعت است ؛ رکعت اول بعد از حمد، یک مرتبه سوره قدر و رکعت دوم بعد از حمد، هفت مرتبه سوره توحید دارد.
8 – نماز روز سه شنبه
دو رکعت است که در هر رکعت ، حمد یک مرتبه و سوره والتین و سوره توحید و فلق و ناس هر کدام یک مرتبه خوانده مى شوند.(480)
9 – نماز شب چهارشنبه
دو رکعت است ؛ در هر رکعت بعد از حمد، آیه الکرسى و سوره قدر و نصر یک مرتبه و سوره توحید سه مرتبه قرائت مى شود.
10 – نماز روز چهارشنبه
دو رکعت است و در هر رکعتى بعد از حمد، سوره زلزلت یک مرتبه و سوره توحید سه مرتبه خوانده مى شود. کسى که این نماز را بخواند، خداوند از او تاریکى قبر را تا روز قیامت رفع کند.(481)
11 – نماز شب پنج شنبه
شش رکعت است ؛ در هر رکعت بعد از سوره حمد، آیه الکرسى و سوره کافرون هر کدام یک مرتبه و سوره توحید را سه مرتبه و بعد از تمام شدن ، سه مرتبه آیه الکرسى را بخواند.
12 – نماز روز پنج شنبه
دو رکعت است ؛ در هر رکعت ، حمد یک مرتبه و سوره نصر و کوثر هر کدام پنج مرتبه و بعد از عصر، چهل مرتبه سوره توحید را بخواند و چهل مرتبه استغفار نماید. کسى که این نماز را بخواند، به عطا شود حسنات ، به تعداد آنچه در بهشت و جهنم است .(482)
13 – نماز شب جمعه
از رسول اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم ) نقل شده است کسى که دو رکعت نماز بخواند و در هر رکعت ، حمد یک مرتبه و سوره توحید هفتاد مرتبه و بعد از نماز، هفتاد مرتبه ((استغفر اللّه )) بگوید. قسم به آن کسى که مرا مبعوث کرده ! به حق کسى که این عمل را انجام دهد و استغفار کند براى تمام امت من ، خداوند دعاى او را مستجاب کند و تمام امت را وارد بهشت کند.
14 – نماز روز جمعه
از امیرالمومنین (علیه السلام ) حدیث است هر که در این روز، هشت رکعت نماز به جا آورد هنگامى که به قدر یک تیزه آفتاب بلند شده باشد یا بیشتر، خداى تعالى براى او هزار درجه در بهشت بلند نماید.
نماز روز جمعه به نقل از امیرالمومنین (علیه السلام ) چهار رکعت است . نمازگزار باید در هر رکعت حمد و آیه الکرسى را پانزده مرتبه بخواند و چون از نماز فارغ شد هفتاد مرتبه ((استغفر اللّه )) و پنجاه مرتبه ((لا حول و لا قوة الا بالله )) بگوید.(483)
نماز ماههاى سال
نمازهاى مشترک هر ماه
1 – نماز شب اول هر ماه :
دو رکعت است و در هر رکعت بعد از حمد، سوره انعام خوانده مى شود.(484)
2 – نماز روز اول هر ماه :
مستحب است که در روز اول هر ماهى ، نماز خوانده شود. وقت آن از اول صبح تا مغرب بوده و آن دو رکعت است . در رکعت اول بعد از حمد، سى مرتبه سوره توحید و در رکعت دوم بعد از حمد، سى مرتبه سوره قدر بخواند. بعد از نماز نیز هر مقدارى که مى تواند صدقه بدهد. با این عمل ، سلامتى آن ماه را براى خویش خریده است .(485)
نمازهاى ماه رجب
فضیلت ماه رجب :
نبى گرامى اسلام (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمود رجب ماه بزرگ خداست و ماهى در فضیلت و حرمت به آن نمى رسد، جنگ و مبارزه با کافران در این ماه حرام است . همچنین اضافه نمود: رجب ماه خدا، شعبان ماه من و رمضان ماه امت من است .(486)
امام کاظم (علیه السلام ) فرمود: رجب نام نهرى در بهشت است که از شیر سفیدتر و از عسل شیرین تر مى باشد؛ هر کسى یک ماه رجب را روزه بدارد، از آن نهر بیاشامد.(487)
1 – نماز در هر شب ماه رجب :
دو رکعت است ؛ نمازگزار باید بعد از حمد، سه مرتبه سوره کافرون و یک مرتبه سوره توحید بخواند و چون سلام داد دست ها را بلند کند و بگوید: لا اله الا اللّه وحده لا شریک له ، له الملک و له الحمد یحیى و یمیت و هو حى لا یموت بیده الخیر و هو على کل شیى قدیر و الیه المصیر و لا حول و لا قوة الا بالله العلى العظیم لا حول و لا قوة الا بالله اللهم صل على محمد النبى الامى و آله
و دست ها را به صورت خود بکشد. ثواب این نماز، ثواب شصت حج و شصت عمره مى باشد.(488)
2 – نماز اولین شب جمعه رجب :
اولین شب جمعه این ماه ((لیلة الرغائب )) نام دارد که داراى فضیلت بسیارى است . دستور این نماز چنین است : روز پنج شنبه را روزه گرفته و بین نماز مغرب و عشاء دوازده رکعت نماز دو رکعتى به ترتیب زیر خوانده شود:
الف ) در هر رکعت بعد از حمد، سه مرتبه سوره قدر و سیزده مرتبه سوره اخلاص خوانده شود.
ب ) بعد از نمازها گفته شود: اللهم صل على محمد النبى الامى و آله .
ج ) پس سجده کرده و هفتاد مرتبه گفته شود: سبوح قدوس رب الملائکه و الروح سپس از سجده برخاسته و قرائت شود: رب اغفر و ارحم و تجاوز عما تعلم انک انت العلى العظیم .
د) بار دیگر به سجده رفته و هفتاد مرتبه ذکر گردد: سبوح قدوس رب الملائکه و الروح و در خاتمه نیازمندیهاى خود از خداوند طلب شود.(489)
3 -نماز در روز جمعه رجب :
از رسول اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم ) آمده است : کسى که چهار رکعت نماز بخواند و ما بین ظهر و عصر جمعه ، در هر رکعت سوره حمد یک مرتبه ، آیه الکرسى هفت مرتبه و سوره توحید پنج مرتبه و بعد از نماز ده مرتبه بگوید: استغفر اللّه الذى لا اله الا هو و اءساءله التوبة بنویسد براى او خداى تعالى هر روز هزار حسنه تا بمیرد و عطا مى فرماید خدا به او به اندازه هر آیه که قرائت کرده شهرى در بهشت از یاقوت سرخ و به هر حرفى قصرى در بهشت از در سفید و تزویج مى فرماید خداى تعالى به او حورالعین ، و راضى مى شود از او به رضایى که سختى و غضبى بعد از او نباشد و نوشته مى شود از عبادت کنندگان و ختم عمرش به سعادت و مغفرت است .(490)
4 – نماز در روز اول رجب :
نماز حضرت سلمان که رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) به او فرمود: این نماز را بخوان ! که ده رکعت است و به صورت پنج نماز دو رکعتى و به شرح زیر خوانده مى شود:
الف ) در هر رکعت بعد از حمد، سه بار سوره اخلاص و سه بار سوره کافرون را بخواند.
ب ) بعد از هر دو رکعت دستها را بلند کرده و این دعا را بخواند: لا اله الا اللّه وحده لا شریک له ، له الملک و له الحمد یحیى و یمیت و هو حى لا یموت بیده الخیر و هو على کل شیى قدیر.
ج ) سپس بگوید: اللهم لا مانع لما اءعطیت و لا معطى لما منعت و لا ینفع ذا الجد منک الجد. پس دست ها را روى خود بکشد.(491)
5 – نماز یک شب در رجب :
از رسول اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم ) روایت شده که فرمود: هر کس ‍ در یک شب از ماه رجب دو رکعت نماز، و در این دو رکعت صد مرتبه سوره توحید را بخواند، ثواب آن این است که صد سال روزه گرفته است در راه خدا و عطا کند خدا به او صد قصر در بهشت و در هر قصرى در جوار یکى از پیغمبران علیهم السلام .(492)
نماز شب هاى ماه رجب
1 – نماز شب اول :
بعد از نماز مغرب ، بیست رکعت به جا آورد؛ هر دو رکعت به یک سلام . و در هر رکعت سوره حمد و توحید یک مرتبه خوانده شود.(493)
2 – نماز شب دوم :
ده رکعت است و در هر رکعت حمد و سوره کافرون را یک مرتبه بخواند.(494)
3 – نماز شب سوم :
ده رکعت است ؛ در هر رکعت ، حمد یک مرتبه و سوره نصر را پنج مرتبه بخواند. کسى که این نماز را بخواند بنا مى کند خدا براى او قصرى در بهشت که عرض و طولش هفت مرتبه از دنیا وسیع تر است و ندا مى کند یک منادى از آسمان ، که بشارت باد دوست خدا را به کرامت عظیمى و رفاقت نبیین و صدیقین و شهداء و صالحین .(495)
4 – نماز شب چهارم :
صد رکعت است : یعنى پنجاه نماز دو رکعتى ، در هر رکعت اول ، بعد از حمد سوره فلق و در هر رکعت دوم بعد از حمد، سوره ناس یک مرتبه خوانده مى شود.
5 – نماز شب پنجم :
شش رکعت است ؛ حمد یک مرتبه و سوره توحید بیست و پنج مرتبه ذکر مى گردد. رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمود: کسى که این نماز را به جا آورد خدا به او عطا مى کند ثواب چهل پیغمبر و چهل شهید و مى گذرد بر صراط مثل برق درخشنده بر یک اسبى از نور.
6 – نماز شب ششم :
دو رکعت است و در هر رکعت بعد از حمد، آیه الکرسى را هفت مرتبه ، بخواند.
7 – نماز شب هفتم :
چهار رکعت است و در هر رکعت بعد از حمد، سوره توحید، ناس و فلق هر یک سه مرتبه و بعد از نماز ده مرتبه صلوات و ده مرتبه تسبیحات اربعة قرائت مى شود.
8 – نماز شب هشتم :
بیست رکعت است و در هر رکعت بعد از حمد، سوره فلق و ناس هر یک سه مرتبه بخواند.
9 – نماز شب نهم :
دو رکعت است ؛ در هر رکعت بعد از حمد، پنج مرتبه سوره تکاثر قرائت مى گردد.(496)
10 – نماز شب دهم :
دوازده رکعت است و بعد از نماز مغرب خوانده مى شود. و باید بعد از حمد، سه مرتبه سوره توحید بخواند.(497)
11 – نماز شب یازدهم :
دوازده رکعت است ؛ که باید حمد یک مرتبه و دوازده مرتبه آیه الکرسى ذکر شود.
12 – نماز شب دوازدهم :
دو رکعت است و حمد یک مرتبه ، آیه ((آمن الرسول )) تا آخر سوره بقره ، که این دو آیه را باید ده مرتبه در هر رکعت بخواند.
13 – نماز شب سیزدهم (شب ولادت حضرت على (علیه السلام )
ده رکعت است ؛ در هر رکعت اول بعد از حمد، سوره عادیات و در رکعت دوم بعد از حمد، سوره تکاثر را بخواند. (پنج تا دو رکعت ). پیامبر اسلام (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمود: بیامرزد خدا گناهانش را، و اگر عاق والدین بوده باشد راضى مى شود خداوند سبحان از او، در قبر منکر و نکیر نزدیکش نمى آیند و نمى ترسانند او را، و مى گذرد بر صراط مثل برق جهنده ، و نامه عملش را به دست راستش مى دهند و سنگین مى شود میزانش ، و عطا کرده مى شود در جنت فردوس هزار شهر.
14 – نماز دیگر شب سیزدهم :
دو رکعت است و در هر یک بعد از حمد، سوره یس و ملک و اخلاص ‍ خوانده شود.(498)
15 – نماز شب چهاردهم :
سى رکعت است ؛ در هر رکعت بعد از حمد، سوره توحید و آیه آخر سوره کهف ، یعنى ((قل انما اءنا بشر مثلکم )) را تا آخر سوره بخواند.(499)
16 – نماز شب پانزدهم :
دوازده رکعت است ؛ بعد از حمد، هر سوره اى که خواستى بخوان و وقتى که از نماز فارغ شدى ، سوره حمد را یک مرتبه و سوره فلق ، ناس و توحید و آیه الکرسى ، هر یک را چهار مرتبه بخوان و بعد از تسبیحات اربعه ، چهار مرتبه بگو: اللّه اللّه ربى لا اشرک به شیئا ما شاء اللّه لا حول و لا قوة الا بالله العلى العظیم .(500)
17 – نماز روز پانزدهم :
رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) به سلمان فرمود: ده رکعت ، در هر رکعت ، حمد یک مرتبه و سوره توحید و کافرون هر یک را سه مرتبه بخوان . وقتى که سلام نماز را دادى ، دست ها را به سوى آسمان بلند کن و بگو:لا اله الا اللّه وحده لا شریک له ، له الملک و له الحمد یحیى و یمیت و هو حى لا یموت بیده الخیر و هو على کل شیى قدیر الها واحدا فردا صمدا لم یتخذ صاحبة و لا ولدا. پس دست ها را به صورتت بکش .(501)
18 – نماز شب شانزدهم :
سى رکعت است و در هر رکعت بعد از حمد، سوره توحید را ده مرتبه بخوان .(502)
19 – نماز شب هفدهم :
مثل شب قبل ، سى رکعت است ، در هر رکعت بعد از حمد، ده مرتبه سوره توحید را بخوان .(503)
20 – نماز شب هجدهم :
دو رکعت مى باشد؛ در هر رکعت بعد از حمد، سوره توحید، فلق و ناس هر یک را، ده مرتبه بخوان .(504)
21 – نماز شب نوزدهم :
چهار رکعت مى باشد و بعد از حمد، پانزده مرتبه آیه الکرسى و پانزده مرتبه سوره توحید را بخوان .(505)
22 – نماز شب بیستم :
دو رکعت است و بعد از حمد در هر رکعت سوره قدر را بخوان .
23 – نماز شب بیست و یکم :
شش رکعت است ؛ در هر رکعت بعد از حمد، ده مرتبه سوره کوثر و ده مرتبه سوره توحید را بخوان .(506)
24 – نماز شب بیست و دوم :
هشت رکعت است و در هر رکعت بعد از حمد، هفت مرتبه سوره کافرون را بخوان و بعد از فارغ شدن از نماز، ده مرتبه بر محمد و آل محمد صلوات بفرست و ده مرتبه استغفار کن .
در روایت براى این نماز، ثواب هفتاد پیغمبر منظور شده است .(507)
25 – نماز شب بیست و سوم :
دو رکعت است ؛ در هر رکعت بعد از حمد، پنج مرتبه سوره ((والضحى )) را بخوان .
رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمود: خداوند به کسى که این نماز را به جا آورد به عدد هر حرف و مؤ منى درجه در بهشت عطا مى فرماید و عطا مى کند خدا به او ثواب هفتاد حج و ثواب کسى که هزار مریض را عیادت کرده باشد و ثواب کسى که هزار حاجت مسلمى را برآورده باشد.(508)
26 – نماز شب بیست و چهارم :
چهل رکعت است ؛ در هر رکعت بعد از حمد، آیه ((آمن الرسول بما انزل الیه )) و سوره توحید را یک مرتبه بخوان .
پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمود: خداى تعالى براى او هزار حسنه قرار دهد و محو مى کند از او هزار سیئه و مرتفع مى شود از براى او هزار درجه و از آسمان هزار ملک نازل مى شود که دست هاى خود را بلند کرده و صلوات مى فرستند بر او، و خدا سلامتى دنیا و آخرت را روزى او مى کند و مثل این است که درک کرده باشد شب قدر را.
27 – نماز شب بیست و سوم :
بیست رکعت است ؛ بین نماز مغرب و عشا. در هر رکعت بعد از حمد، آیه ((آمن الرسول )) و سوره توحید را یک بار بخوان .(509)
28 – نماز شب بیست و ششم :
دوازده رکعت است . بعد از حمد، چهل مرتبه و بنا به روایتى چهار مرتبه سوره توحید را بخوان .
رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمود: ملائکه با او مصاحفه مى کنند و کسى را که ملائکه با او مصافحه کنند، ایمن است از ماندن بر صراط و حساب و میزان .(510)
29 – نماز شب بیست و هفتم (شب بعثت پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم )):
دوازده رکعت است ؛ در هر رکعت حمد و معوذتین (ناس و فلق ) و توحید را چهار مرتبه بخوان و بعد از نماز چهار مرتبه بگو: لا اله الا اللّه و اللّه اکبر و الحمد لله و سبحان اللّه و لا حول و لا قوة الا بالله العلى العظیم . پس دعا کن به هر چه بخواهى .(511)
30 – نماز روز بیست و هفتم :
دوازده رکعت مى باشد و در هر رکعت ، حمد و هر سوره که بخواهد، بخواند و بعد از فارغ شدن از دوازده رکعت ، سوره حمد را و سوره توحید، فلق و ناس هر یک را چهار مرتبه بخواند و بگوید: لا اله الا اللّه و اللّه اکبر و سبحان اللّه و الحمد اللّه و لا حول و لا قوة الا بالله العلى العظیم .
و چهار مرتبه بگوید: ((اللّه اللّه ربى لا اشرک به شیئا)) و چهار مرتبه بگوید: ((لا اشرک بربى احدا)).(512)
31 – نماز شب بیست و هشتم :
دوازده رکعت است و در هر رکعت بعد از حمد، ده مرتبه سوره اعلى و ده مرتبه سوره قدر را بخواند و بعد از اتمام رکعات ، صد مرتبه بر محمد و آل محمد صلوات بفرستد و صد مرتبه استغفار کند. رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمود: هر کسى که این نماز را به جا آورد، خدا از براى او ثواب عبادت ملائکه را مى نویسد.(513)
32 – نماز شب بیست و نهم :
مانند نماز شب بیست و هشتم مى باشد.
33 – نماز شب سى ام
ده رکعت است ؛ در هر رکعت بعد از حمد، سوره توحید را ده مرتبه بخوان . رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمود: کسى که این نماز را به جا آورد، عطا مى کند خدا به او در جنت فردوس ، هفت شهر را و از قبرش در حالى که صورتش مثل ماه شب چهارده است خارج مى شود و مى گذرد بر صراط، مثل برق خاطف و از آتش نجات مى یابد.
نماز دیگر شب سى ام ، همان نماز حضرت سلمان است .(514)
نماز ماه شعبان
فضیلت ماه شعبان :
این ماه بسیار شریف و منسوب به حضرت پیغمبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) است . آن حضرت این ماه را روزه مى داشت و متصل به ماه رمضان مى کرد. شعبان ماه من است . امیرالمومنین (علیه السلام ) مى فرمود: هر کس ‍ شعبان را روزه بدارد براى محبت پیغمبر خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) و تقرب به سوى خدا، خدا او را دوست دارد و نزدیکش سازد و به کرامت خود در روز قیامت ، و بهشت را بر او واجب گرداند.(515)
اعمال این ماه زیاد است ؛ از جمله نماز در روز و شب ماه شعبان .
نماز در هر پنج شنبه از ماه شعبان :
دو رکعت مى باشد؛ در هر رکعت بعد از حمد، صد مرتبه سوره توحید خوانده مى شود و نمازگزار باید بعد از سلام ، صد بار صلوات بفرستد.(516)
نماز شب هاى ماه شعبان
1 – نماز شب اول :
دوازده رکعت است ؛ در هر رکعت بعد از حمد، پانزده مرتبه سوره توحید خوانده مى شود. رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمود: خدا عطا مى فرماید به او ثواب دوازده هزار شهید، و براى او ثواب عبادت دوازده سال را مى نویسد، و خارج مى شود از گناهان ، مثل روزى که از مادر متولد شده است .(517)
2 – نماز شب دوم :
پنجاه رکعت مى باشد؛ در هر رکعت بعد از حمد، سوره توحید و معوذین یک مرتبه خوانده مى شود.
3 – نماز شب سوم :
دو رکعت است و در هر رکعت بعد از حمد، بیست و پنج مرتبه سوره توحید خوانده مى شود.
4 – نماز شب چهارم :
چهل رکعت است ؛ در هر رکعت بعد از حمد، بیست و پنج مرتبه سوره توحید قرائت مى شود. رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمود: هر کسى که این نماز به جا آورد، مى نویسد خدا براى او به هر رکعتى ، ثواب هزار هزار (یک میلیون ) سال عبادت و براى او بنا مى کند به هر سوره ، هزار هزار (یک میلیون ) شهر و به او ثواب هزار هزار (یک میلیون ) شهید را عطا مى فرماید.(518)
5 – نماز شب پنجم :
دو رکعت مى باشد و در هر رکعت بعد از حمد، پانصد مرتبه سوره توحید خوانده و بعد از نماز هفتاد مرتبه صلوات فرستاده مى شود.(519)
6 – نماز شب ششم :
چهار رکعت مى باشد که در هر رکعت بعد از حمد، پنجاه مرتبه سوره توحید خوانده مى شود.(520)
7 – نماز شب هفتم :
دو رکعت است و در رکعت اول بعد از حمد، صد مرتبه سوره توحید و در رکعت دوم بعد از حمد، صد مرتبه آیه الکرسى قرائت مى شود.(521)
8 – نماز شب هشتم :
دو رکعت مى باشد؛ در رکعت اول بعد از حمد، آیه ((آمن الرسول )) تا آخر سوره پنج مرتبه و پانزده مرتبه سوره توحید و در رکعت دوم بعد از حمد، آیه آخر سوره کهف یک مرتبه و پانزده مرتبه سوره توحید ذکر مى گردد.
9 – نماز شب دهم :
چهار رکعت است ؛ و در هر رکعت بعد از حمد، ده مرتبه سوره نصر خوانده مى شود. رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمود: کسى که این نماز را به جا آورد، البته حرام مى کند خدا جسد او را بر آتش و به او به هر آیه ، ثواب دوازده شهید از شهداى بدر را و ثواب علما عطا مى کند.
10 – نماز شب دهم :
چهار رکعت است ؛ در هر رکعت بعد از حمد، آیه الکرسى یک مرتبه و سوره کوثر نیز سه مرتبه قرائت مى شود. ثواب این نماز صد هزار حسنه ، صد هزار درجه بالا رفتن ، صد هزار در براى او باز شدن ، و آمرزیدن پدر و خود و همسایگانش مى باشد.(522)
11 – نماز شب یازدهم :
هشت رکعت مى باشد؛ در هر رکعت بعد از حمد، ده مرتبه سوره کافرون قرائت مى گردد. خداوند به این شخص به هر رکعتى ، باغى از باغهاى بهشت را عطا مى کند.(523)
12 – نماز شب دوازدهم :
دوازده رکعت مى باشد که در هر رکعت بعد از حمد، ده مرتبه سوره تکاثر خوانده مى شود. ثواب این نماز، آمرزش چهل ساله گناهان او و بلند شدن چهل درجه براى او و استغفار چهل هزار ملک براى او و ثواب کسى که شب قدر را درک کرده باشد مى باشد.
13 – نماز شب سیزدهم :
دو رکعت مى باشد و در هر رکعت بعد از حمد، سوره ((والتین )) یک مرتبه خوانده مى شود.
14 – نماز شب چهاردهم :
چهار رکعت است ؛ در هر رکعت بعد از حمد، پنج مرتبه سوره والعصر تکرار مى گردد. ثواب این نماز، ثواب نمازگزاران از زمان آدم تا روز قیامت و برانگیخته شدن او در حالى که صورتش از خورشید و ماه نورانى تر مى باشد و موجب آمرزش او مى گردد.(524)
15 – نماز شب پانزدهم (شب میلاد امام زمان (عج )):
چهار رکعت است و ما بین نماز مغرب و عشا و در هر رکعت بعد از حمد، ده مرتبه توحید (به روایتى یازده مرتبه ) خوانده مى شود. بعد از نماز ده مرتبه گفته مى شود: ((یا رب اغفرلنا)) و نیز ده مرتبه ((یا رب ارحمنا)) و باز ده مرتبه ((یا رب تب علینا)) و بیست و یک مرتبه سوره توحید و سپس ‍ مى گویند: سبحان الذى یحیى و الموتى و یمیت الاحیاء و هو على کل شیى قدیر. در پایان نیز ده مرتبه ذکر مى شود: استجاب اللّه له و قضى حوائجه فى الدنیا و الاخرة و اعطاه اللّه کتابه بیمینه و کان فى حفظ اللّه الى قابل .(525)
16 – نماز شب شانزدهم :
دو رکعت مى باشد و در هر رکعت بعد از حمد، یک مرتبه آیه الکرسى و پانزده مرتبه سوره توحید قرائت مى گردد. که ثوابش ، بناى هزار قصر در بهشت است .(526)
17 – نماز شب هفدهم :
دو رکعت است ؛ در هر رکعت بعد از حمد، هفتاد و یک مرتبه سوره توحید خوانده و بعد از نماز، هفتاد مرتبه استغفار مى گردد.(527)
18 – نماز شب هجدهم :
ده رکعت است و در هر رکعت بعد از حمد، پنج مرتبه سوره توحید ذکر مى گردد.(528)
19 – نماز شب نوزدهم :
دو رکعت مى باشد و بعد از حمد، پنج مرتبه آیه ((قل اللهم مالک الملک ))(529) قرائت مى شود. از ثواب هاى این نماز، خارج شدن والدین مى باشد از آتش ، اگر در آتش باشند.(530)
20 – نماز شب بیستم :
چهار رکعت است ؛ در هر رکعت بعد از حمد، پانزده مرتبه سوره نصر خوانده مى شود. رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمود: کسى که این نماز را بخواند قسم را آنچنان کسى که مرا بر حق به پیغمبرى مبعوث کرد! خارج نمى شود از دنیا تا مرا در خواب ببیند و مى بیند جایگاه خود را در بهشت و باکرام البررة محشور مى شود.(531)
21 – نماز شب بیست و یکم :
هشت رکعت مى باشد و در هر رکعت بعد از حمد، سوره توحید و معوذتین (ناس و فلق ) یک مرتبه ذکر مى گردد.(532)
22 – نماز شب بیست و دوم :
دو رکعت است و در هر رکعت بعد از حمد، سوره کافرون و توحید، پانزده مرتبه خوانده مى شود.(533)
23 – نماز شب بیست و سوم :
سى رکعت است ؛ در هر رکعت بعد از حمد، یک مرتبه سوره زلزلت قرائت مى شود.
24 – نماز شب بیست و چهارم :
دو رکعت است ؛ در هر رکعت بعد از حمد، ده مرتبه سوره نصر خوانده مى شود.
25 – نماز شب بیست و پنجم :
ده رکعت مى باشد؛ در هر رکعت بعد از حمد، یک مرتبه سوره تکاثر خوانده مى شود. ثواب این نماز، ثواب هفتاد پیغمبر است .(534)
26 – نماز شب بیست و ششم :
ده رکعت مى باشد؛ در هر رکعت بعد از حمد، ده مرتبه آیه ((آمن الرسول ))قرائت مى گردد. خداوند به این شخص در روز قیامت ، شش نور عطا مى کند.(535)
27 – نماز شب بیست و هفتم :
دو رکعت است ؛ در هر رکعت بعد از حمد، ده مرتبه سوره اعلى را خوانده مى شود.(536)
28 – نماز شب بیست و هشتم :
چهار رکعت مى باشد و در هر رکعت بعد از حمد، یک مرتبه سوره توحید، ناس و فلق قرائت مى شود.(537)
29 – نماز شب بیست و نهم :
ده رکعت است ؛ در هر رکعت بعد از حمد، ده مرتبه سوره تکاثر، ده مرتبه معوذتین (ناس و فلق ) و ده مرتبه سوره توحید خوانده مى شود. از ثواب این نماز، گذشتن از صراط مثل برق است .
30 – نماز شب سى ام :
دو رکعت است و در هر رکعت بعد از حمد، ده مرتبه سوره اعلى خوانده و بعد از سلام ، صد مرتبه صلوات فرستاده مى شود. رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمود: قسم به آنچنان کسى که مرا به حق به پیغمبرى مبعوث کرد! به درستى که بلند مى کند خدا براى او هزار هزار (یک میلیون ) شهر در جنت النعیم و اگر جمع شوند اهل آسمانها و زمین که ثوابش را شمارش کنند، نتوانند و بر مى آورد براى او هزار حاجت .(538)
نمازهاى ماه مبارک رمضان
فضیلت ماه مبارک رمضان :
رمضان ماه خدا، ماه اسلام و تسلیم ، طهارت و پاکیزگى ، آزمایش و تصفیه ناخالصیها و ماه قیام براى خداست .(539)
اعمال ماه رمضان فراوان است . یکى از اعمال این ماه نماز است . از امام صادق (علیه السلام ) روایت شده است که هزار رکعت نماز در تمام ماه مبارک رمضان وارد شده است .(540)
1 – نماز شب اول ماه رمضان :
دو رکعت است ؛ در هر رکعت ، حمد و سوره انعام خوانده مى شود.(541)
2 – نماز اول ماه :
دو رکعت است که کیفیت آن در ماه رجب بیان شد.(542)
3 – نماز هر شب ماه رمضان :
دو رکعت مى باشد که در هر رکعت آن ؛ پس از حمد، سه مرتبه سوره توحید خوانده و بعد از سلام گفته مى شود: سبحان من هو حفیظ لایفعل ، سبحان من هو رحیم لایعجل ، سبحان من هو قائم لایسهو سبحان من هو دائم لایلهو پس از آن تسبیحات چهارگانه ، هفت مرتبه خوانده مى شود: سبحان اللّه و الحمدلله و لا اله الا اللّه اللّه اکبر و سپس گفته مى شود: سبحانک سبحانک سبحانک یا عظیم غفرلى الذنب العظیم . پس ده مرتبه بر پیغمبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) و آل محمد (صلى الله علیه و آله و سلم ) صلوات فرستاده مى شود.
ثواب این نماز، آمرزش هفتاد هزار گناه است .(543)
4 – نماز روز اول ماه :
دو رکعت است ؛ در رکعت اول ، سوره حمد و فتح و در رکعت دوم ، سوره حمد و یک سوره دلخواه خوانده مى شود.(544)
5 – نماز شب هاى قدر:
دو رکعت مى باشد، مانند نماز صبح . با این تفاوت که در هر رکعت ، بعد از حمد، هفت مرتبه سوره توحید قرائت و پس از سلام نماز، هفتاد مرتبه ذکر مى شود: ((استغفر اللّه و اتوب الیه )).(545)
6 – نماز دیگر شب هاى قدر:
صد رکعت است و مى توان به جاى این صد رکعت ، شش روز از نمازهاى قضاى خود را به جا آورد؛ به این ترتیب که از ظهر روز اول شروع نموده و در عشاى روز ششم ختم کرد.(546)
7 – هزار رکعت در تمام شب هاى ماه رمضان :
به این نحو که از شب اول تا شب بیستم ، در هر شب بیست رکعت (ده تا دو رکعت مثل نماز صبح ) هر دو رکعت به یک سلام . از شب بیست و یکم تا آخر ماه هر شب سى رکعت به همان روش خوانده شود. همچنین در هر یک از شب هاى احیاء (نوزدهم ، بیست و یکم و بیست و سوم ) صد رکعت به ترتیب مذکور به جا آورده شود.(547)
نمازهاى شب هاى ماه رمضان
تمام این نمازها دو رکعت ، دو رکعت ، خوانده مى شوند.
1 – نماز شب اول :
چهار رکعت است و در هر رکعت یک مرتبه حمد و پانزده مرتبه سوره توحید خوانده شود.(548)
2 – نماز روز اول :
دو رکعت مى باشد که در رکعت اول ، سوره حمد و فتح و در رکعت دوم ، سوره حمد و سوره اى دلخواه قرائت مى شود.(549)
3 – نماز شب دوم :
چهار رکعت است و در هر رکعت بعد از حمد، بیست مرتبه سوره قدر خوانده مى شود.(550)
4 – نماز شب سوم :
دو رکعت مى باشد؛ در هر رکعت بعد از حمد، پنجاه مرتبه سوره توحید ذکر مى شود.
5 – نماز شب چهارم :
هشت رکعت است ؛ که در هر رکعتى بعد از حمد، بیست مرتبه سوره قدر خوانده مى شود.
6 – نماز شب پنجم :
دو رکعت است و در هر رکعت بعد از حمد، پنجاه مرتبه سوره توحید خوانده و بعد از سلام صد مرتبه صلوات فرستاده مى شود.
7 – نماز شب ششم :
چهار رکعت است و در هر رکعت بعد از حمد، سوره تبارک قرائت مى گردد.
8 – نماز شب هفتم :
چهار رکعت است ؛ در هر رکعت بعد از حمد، سیزده مرتبه سوره قدر قرائت مى شود.
9 – نماز شب هشتم :
دو رکعت مى باشد و در هر رکعت بعد از حمد، ده مرتبه سوره توحید خوانده و بعد از نماز هزار مرتبه ((سبحان اللّه )) گفته مى شود.
10 – نماز شب نهم :
شش رکعت است و بین نماز مغرب و عشا خوانده مى شود. در هر رکعت بعد از حمد، هفت مرتبه آیة الکرسى قرائت و بعد از نماز، پنجاه مرتبه صلوات فرستاده مى شود.(551)
11 – نماز شب دهم :
بیست رکعت مى باشد؛ در هر رکعت بعد از حمد، سى مرتبه سوره توحید خوانده مى شود.(552)
12 – نماز شب یازدهم :
دو رکعت است ؛ در هر رکعت بعد از حمد، بیست مرتبه سوره کوثر قرائت مى گردد.
13 – نماز شب دوازدهم :
هشت رکعت مى باشد که در هر رکعت بعد از حمد، سى مرتبه سوره قدر ذکر مى شود.(553)
14 – نماز شب سیزدهم :
چهار رکعت مى باشد و در هر رکعت بعد از حمد، بیست و پنج مرتبه سوره توحید خوانده مى شود. ثواب این نماز، عبور از صراط مثل برق است .(554)
15 – نماز شب چهاردهم :
شش رکعت است ؛ در هر رکعت بعد از حمد، سى مرتبه سوره زلزلت قرائت مى گردد. حضرت على (علیه السلام ) فرمود: هر کس این نماز را بخواند، خداى تعالى جان کندن و سؤ ال منکر و نکیر را براى او آسان گرداند.(555)
16 – نماز شب پانزدهم :
چهار رکعت است ؛ در دو رکعت اول بعد از حمد، صد مرتبه سوره توحید و در دو رکعت دوم ، بعد از حمد، پنجاه مرتبه توحید خوانده مى شود.(556)
17 – نماز شب شانزدهم :
دوازده رکعت است که در هر رکعت بعد از حمد، دوازده مرتبه سوره تکاثر قرائت مى شود.(557)
18 – نماز شب هفدهم :
دو رکعت مى باشد؛ در رکعت اول بعد از حمد، یک مرتبه سوره توحید و در رکعت دوم بعد از حمد، صد مرتبه سوره توحید خوانده و بعد از سلام صد مرتبه ((لا اله الا اللّه )) گفته مى شود. ثواب این نماز، هزار هزار (یک میلیون ) حج و هزار جهاد است .
19 – نماز شب هجدهم :
چهار رکعت است که در هر رکعت بعد از حمد، بیست و پنج مرتبه سوره کوثر خوانده مى شود.(558)
20 – نماز شب نوزدهم :
پنجاه رکعت مى باشد که در هر رکعت بعد از حمد، پنجاه مرتبه سوره زلزلت قرائت مى شود. (بنا به قولى یک مرتبه خوانده مى شود).(559)
21 – نماز شب بیستم :
هشت رکعت مى باشد؛ در هر رکعتى بعد از حمد، سوره اى دلخواه یک مرتبه خوانده مى شود.
22 – نماز شب بیست و یکم :
مثل شب بیستم عمل مى شود.(560)
23 – نماز شب بیست و دوم :
مانند شب بیستم است .(561)
24 – نماز شب بیست و سوم :
همانند شب بیستم مى باشد.(562)
25 – نماز شب بیست و چهارم :
مانند نماز شب بیستم مى باشد.(563)
26 – نماز شب بیست و پنجم :
هشت رکعت است ؛ در هر رکعت بعد از حمد، ده مرتبه سوره توحید خوانده مى شود.
27 – نماز شب بیست و ششم :
هشت رکعت است ؛ در هر رکعت بعد از حمد یک سوره دلخواه قرائت مى گردد.(564)
28 – نماز شب بیست و هفتم :
چهار رکعت مى باشد که در هر رکعت بعد از حمد، سوره تبارک و در صورت عدم حفظ این سوره ، بیست و پنج مرتبه سوره توحید خوانده مى شود.(565)
29 – نماز شب بیست و هشتم :
شش رکعت است ؛ در هر رکعت بعد از حمد، ده مرتبه آیة الکرسى و ده مرتبه سوره کوثر و ده مرتبه سوره توحید خوانده و صلوات فرستاده مى شود. (بنابر قولى صد مرتبه صلوات فرستاده مى شود).(566)
30 – نماز شب بیست و نهم :
دو رکعت است که در هر رکعت بعد از حمد، بیست مرتبه سوره توحید خوانده مى شود.(567)
31 – نماز شب سى ام :
دوازده رکعت مى باشد و در هر رکعت بعد از حمد، بیست مرتبه سوره توحید قرائت و بعد از سلام ، صد مرتبه صلوات فرستاده مى شود.(568)
32 – نماز شب آخر رمضان :
ده رکعت مى باشد؛ در هر رکعت ، حمد یک مرتبه و سوره توحید ده مرتبه خوانده و در رکوع و سجود ده مرتبه گفته مى شود: سبحان اللّه و الحمدلله و لا اله الا اللّه و اللّه اکبر. بعد از هر دو رکعت ، تشهد قرائت و سلام داده مى شود. بعد از فارغ شدن از تمام ده رکعت و سلام دادن ، هزار مرتبه استغفار کرده سر به سجده گذارده و گفته مى شود: یا حى یا قیوم یا ذالجلال و الاکرام یا رحمن الدنیا و الاخرة و رحیمهما یا اءرحم الراحمین یا اله الاولین و الاخرین اغفر لنا ذنوبنا و تقبل منا صلوتنا و صیامنا و قیامنا.(569)
نمازهاى ماه شوال
شب اول این ماه (شب عید فطر) از شب هاى پر برکت و پر فضیلت است و کمتر از شب قدر نیست .(570) اعمالى نیز دارد که ان شاءاللّه در ادامه خواهد رسید.
اما نمازهاى این ماه :
1 – نماز شب اول :
دو رکعت است ؛ در رکعت اول بعد از حمد، هزار مرتبه توحید و در رکعت دوم ، یک مرتبه توحید خوانده و بعد از سلام نماز سر به سجده گذاشته و صد مرتبه گفته مى شود: ((اءتوب الى اللّه )) (به سوى خدا باز مى گردم ) و سپس مى خواند: یا ذاالمن و الجود یا ذاالمن و الطول یا مصطفى محمد صلى الله علیه وآله صل على محمد و اله و افعل بى کذاو کذا و به جاى آن حاجات خود را مى طلبند(571)
2 – نماز روز اول شوال (روز عید فطر):
این نماز در زمان حضور امام (علیه السلام ) واجب است . (اعمال این روز در ادامه خواهد آمد) نماز عید فطر دو رکعت مى باشد که نمازگزار در رکعت اول ، بعد از خواندن حمد و سوره باید پنج تکبیر بگوید و بعد از هر تکبیر یک قنوت بخواند و بعد از قنوت پنجم تکبیر دیگرى بگوید و به رکوع برود و دو سجده به جا آورده و برخیزد. سپس در رکعت دوم ، چهار تکبیر بگوید. بعد از هر تکبیر، قنوت خوانده و تکبیر پنجم را بگوید و به رکوع برود. بعد از رکوع بعد از رکوع دو بار سجده کرده و تشهد بخواند و نماز را سلام دهد(572)
براى قنوت نماز عید فطر، بهتر است دعاى وارده را نیز بخواند: اللهم اهل الکبریاء والعظمه و اهل الجود و الجبروت …(573)
مستحب است که در نماز عید فطر، قرائت را بلند بخوانند.(574)
همچنین بهتر است که در رکعت اول ، سوره اعلى و در رکعت دوم سوره شمش خوانده شود.(575)
نمازهاى ماه ذى القعده
ذى القعده از ماههاى حرام است و این ماه به اجابت دعا معروف است .(576)
نمازهاى این ماه عبارتند از:
1 – نماز روز یکشنبه ماه ذى القعده
از انس بن مالک روایت شده که رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) روز یکشنبه در ماه ذى القعده فرمود: مردم ! کدام یک از شما مى خواهید توبه کند؟ گفتیم : یا رسول اللّه ما، همه مى خواهیم توبه کنیم . پس فرمود: غسل کنید و وضو گرفته چهار رکعت نماز بخوانید؛ در هر رکعت ، حمد یک مرتبه و سوره توحید را سه مرتبه و سوره ناس و فلق هر کدام را یک مرتبه بخوانید. پس بعد از نماز، هفتاد مرتبه بگویید: ((استغفر اللّه ربى و اتوب الیه )) و ختم کنید به لا حول و لا قوة الا بالله العلى العظیم پس ‍ بگویید: یا عزیز یا غفار اغفرلى ذنوبى و ذنوب جمیع المؤ منین و المؤ منات فانه لا یغفر الذنوب الا انت . سپس فرمود: نیست از امت من بنده اى که این عمل را به جا آورد، مگر این که ندا شود به او از آسمان : اى بنده خدا عمل را از سر بگیر که توبه تو قبول شد و گناهانت آمرزیده شد… و با ایمان بمیرد و دلش گرفته نشود و قبرش گشاده و نورانى گردد و والدینش از او راضى شوند و مغفرت شامل والدین او، و به ذریه او گردد و توسعه رزق پیدا کند و ملک الموت در وقت مردن با او مدارا کند و به آسانى جان او بیرون شود.(577)
2 – نماز روز بیست و پنجم ذى القعده :
دو رکعت است و در وقت چاشت خوانده مى شود؛ در هر رکعت بعد از حمد، پنج مرتبه سوره ((والشمس )) و ((ضحى )) خوانده و بعد از سلام نماز گفته مى شود: لا حول و لا قوة الا بالله العلى العظیم پس دعا کرده و مى خوانند: یا مقیل العثرات اءقلنى عثرتى یا مجیب الدعوات اءجب دعوتى یا سامع الاءصوات اسمع صوتى و ارحمنى و تجاوز عن سیئاتى یا ذاالجلال و الاکرام یا اءرحم الراحمین .(578)
نمازهاى ماه ذى الحجة
1 – نماز ده شب اول :
دهه اول این ماه بسى فضیلت و شرافت دارد. دهه اول این ماه بسیار با ارزش است ، تا آنجا که رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرموده اند: روزهاى پاکتر از این دهه ، نزد خداوند نیست .(579)
کیفیت نماز ده شب اول این است که در هر شب از دهه اول ، مابین نماز مغرب و عشا دو رکعت نماز به جا مى آورند. در هر رکعت پس از حمد، سوره توحید و سپس آیه :و واعدنا موسى ثلاثین لیلة و اتممناها بعشر فتم میقات ربه اءربعین لیلة و قال موسى لاخیه هارون اخلفنى فى قومى و اءصلح و لا تتبع سبیل المفسدین .
(ما به موسى ، سى شب مهلت دادیم و ده شب دیگر بر آن افزودیم و دیدار با خدایش چهل شب کامل گردید. موسى به هارون برادرش گفت : جانشین من در قبیله ام باش ، آرامش را برقرار ساز و پیروى از راه بدکاران مکن )(580) را مى خوانند تا شریک ثواب حاجیان گردند، بدون اینکه از ثواب آنان چیزى کاسته شود.
2 – نماز حضرت فاطمه (علیها السلام ) در روز اول ذى الحجه :
چهار رکعت مى باشد و به دو سلام ، مانند نماز امیرالمومنین (علیه السلام ) که در هر رکعت ، حمد یک مرتبه و توحید پنجاه مرتبه خوانده و بعد از سلام ، تسبیح آن حضرت را ذکر مى کنند و مى گویند: سبحان ذى العز الشامخ المنیف سبحان ذى الجلال البانخ العظیم سبحان ذى الملک الفاخر القدیم سبحان من یرى اثر النملة فى الصفا سبحان من یرى وقع الطیر فى الهواء سبحان من هو هکذا و لا هکذا غیره .(581)
3 – نماز روز اول ذى الحجه :
دو رکعت است و نیم ساعت پیش از زوال ؛ در هر رکعت ، حمد یک مرتبه و هر یک از توحید و آیة الکرسى و قدر را ده مرتبه قرائت مى کنند.(582)
4 – نماز روز عرفه (روز نهم ):
چون وقت زوال شد، زیر آسمان برود و نماز ظهر و عصر را با رکوع و سجود نیکو به عمل آورد؛ چون فارغ شود دو رکعت نماز بخواند و رکعت اول بعد از حمد، سوره توحید و در رکعت دوم بعد از حمد، سوره کافرون بخواند. سپس به گناهان خویش اقرار و اعتراف کند و آنگاه بگوید: ((سبحان الذى فى السماء…)).(583)
5 – نماز روز دهم (عید قربان ):
مثل نماز عید فطر است . همچنین مستحب است که در نماز عید قربان ، قرائت را بلند خوانده (584) و بر زمین سجده کنند.(585)
6 – نماز شب هجدهم (شب عید غدیر):
سید در اقبال دوازده رکعت نماز به یک سلام ، به کیفیتى مخصوص براى این شب با دعایى نقل کرده است .(586)
7 – نماز روز هجدهم (عید غدیر):
دو رکعت است و بعد از نماز به سجده برود و صد مرتبه ((شکرا لله )) بگوید؛ سپس سر برداشته و این دعا را بخواند: ((اللهم انى اسئلک …)).(587)
8 – نماز روز هجدهم :
دو رکعت است و نیم ساعت پیش از زوال (ظهر)؛ در هر رکعت ، یک مرتبه حمد و ده مرتبه توحید، آیة الکرسى و قدر خوانده مى شود.
ثواب این نماز صد هزار حج و صد هزار عمره و برآورده شدن حوائج دنیا و آخرت است .(588)
9 – نماز روز بیست و پنجم (روز مباهله ):
دو رکعت و مانند نماز صبح مى باشد. بعد از آن باید هفتاد بار استغفار نمود.
10 – نماز روز آخر ماه :
دو رکعت است ؛ در هر رکعت بعد از حمد، ده مرتبه توحید و آیة الکرسى خوانده و بعد از سلام نماز گفته مى شود: اللهم ما عملت هذه السنة من عمل نهیتنى عنه و لم ترضه و نسیته و لم تنسه و دعوتنى الى التوبة بعد اجترائى علیک اللهم فانى استغفرک منه فاغفرلى و عملت من عمل یقربنى الیک فاقبله منى و لا تقطع رجائى منک یا کریم .(589)
نمازهاى ماه محرم
محرم ماه غصه و اندوه اهل بیت و ماه اقامه تعزیه و مجالس سوگ ، به خاطر بزرگداشت یاد اباعبداللّه الحسین (علیه السلام ) و یارانش است . ماه آشنا شدن به روح مذهب و مرام حسین (علیه السلام ) و پى بردن به دعوتهاى آموزنده قرآن و مکتب تشیع و تربیت روح ملت با روش و طریقت سرور آزادگان است . از امام رضا (علیه السلام ) روایت است که چون ماه محرم داخل مى شد، کسى پدرم را خندان نمى دید.(590)
1 – نماز شب اول :
از رسول اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم ) روایت شده است : کسى که در شب اول ماه محرم ، دو رکعت نماز بخواند و در هر رکعت بعد از حمد، یازده مرتبه سوره توحید را خوانده و آن روز را روزه بدارد، موجب امنیت است و گویا تمام سال بر کار نیک مداومت داشته است .(591)
2 – نماز روز اول :
از امام رضا (علیه السلام ) منقول است که حضرت رسول (صلى الله علیه و آله و سلم ) روز اول ماه محرم ، دو رکعت نماز مى کرد و چون فارغ مى شد دستها را بلند مى کرد و این دعا را سه بار مى خواند: اللهم انت الا له القدیم و هذه سنة جدیدة فاسئلک فیها العصمة من الشیطان و القوة على هذه النفس الامارة بالسوء.
(بارالها تو خدایى ! قدیم و جاودانى و این سال ، سال نو است . از تو مى خواهم که از شیطان مصون بمانم و بر نفس اماره چیره گردم ).(592)
3 – نماز شب دهم :
این شب ، نمازهاى بسیار با فضیلتى دارد از آن جمله : چهار رکعت است و در هر رکعت بعد از حمد، پنجاه بار سوره اخلاص خوانده شود و پس از پایان نماز، هفتاد مرتبه بگوید: سبحان اللّه و الحمد لله و لا اله الا اللّه و اللّه اکبر و لا حول و لا قوة الا بالله العلى العظیم .(593)
4 – نماز دیگر شب دهم :
چهار رکعت است و در آخر شب خوانده مى شود. در هر رکعت بعد از حمد، آیة الکرسى ، توحید، فلق و ناس را ده مرتبه و بعد از سلام نیز صد مرتبه توحید را بخواند.(594)
5 – نماز دیگر شب دهم :
صد رکعت نماز است ؛ در هر رکعت ، یک مرتبه حمد و سه مرتبه توحید خوانده و بعد از نماز نیز ذکر خدا بسیار بگوید و صلوات بسیار بفرستد.(595)
نمازهاى ماه صفر
نماز روز سوم صفر:
دو رکعت مى باشد که در رکعت اول بعد از حمد، سوره فتح خوانده و در رکعت دوم بعد از حمد، توحید و بعد از سلام صد مرتبه صلوات بفرستد و صد مرتبه بگوید: ((اللهم العن آل ابى سفیان )) و صد مرتبه استغفار کرده و سپس حاجت خود را بخواهد.(596)
نمازهاى ماه ربیع الاول
1 – نماز روز دوازدهم :
دو رکعت است ؛ در رکعت اول بعد از حمد، سه مرتبه سوره کافرون و در رکعت دوم بعد از حمد، سه مرتبه سوره توحید بخواند.(597)
2 – نماز روز هفدهم :
دو رکعت است که در هر رکعت بعد از حمد، ده مرتبه سوره قدر و در مرتبه سوره توحید بخواند و بعد از سلام در مصلاى خود (محلى که نماز خوانده ) بنشیند و این دعا را بخواند: ((اللهم انت حى لا تموت …)).(598)
نمازهاى ماه جمادى الآخر
نماز در هر وقت از ماه :
سید بن طاووس نقل کرده است که در این ماه در هر وقت که خواهد چهار رکعت نماز بخواند، یعنى به دو سلام . در رکعت اول بعد از حمد، یک مرتبه آیة الکرسى و بیست و پنج مرتبه سوره قدر بخواند و در رکعت دوم بعد از حمد، یک مرتبه سوره تکاثر و بیست و پنج مرتبه سوره توحید و در رکعت سوم بعد از حمد، یک مرتبه سوره کافرون و بیست و پنج مرتبه سوره فلق بخواند و در رکعت چهارم بعد از حمد، یک مرتبه سوره نصر و بیست و پنج مرتبه ناس قرائت کند و بعد از سلام ، هفتاد مرتبه بگوید: سبحان اللّه و الحمد لله و لا اله الا اللّه و اللّه اکبر. هفتاد مرتبه نیز صلوات بفرستد. پس ‍ سه مرتبه بگوید: یا حى یا قیوم یا ذالجلال و الاکرام یا اللّه یا رحمن یا رحیم یا ارحم الراحمین .
سپس هر حاجت که دارد از حق تعالى طلب نماید. هر کس چنین کند خدا خودش را و مالش را و زنان و فرزندان او را و دین و دنیاى او را تا سه سال دیگر حفظ کند و اگر در این سال بمیرد بر شهادت بمیرد یعنى ثواب شهیدان را داشته باشد.(599)
نمازهاى رفع بیمارى
1 – نماز براى شفا از هر بیمارى
سه روز را روزه بدار و در روز سوم ، نزدیک ظهر غسل کن و به درگاه حق برو، خرقه اى نظیف با خود بردار و چهار رکعت نماز بخوان . هر چه خواهى از قرآن در آن قرائت کن و تا مى توانى شکسته دل باش . پس از نماز نیز لباس ‍ خود را در آور و خرقه را بپوش و گونه راست را بر زمین بگذار و بگو: یا واحد یا ماجد یا کریم یا حنان یا قریب یا مجیب یا ارحم الراحمین صل على محمد و آله واکشف ما بى من ضر و معزه و البسنى العافیه فى الدنیا و الاخراة و امنن على بتمام النعمة و اذهب ما بى فانه قد آذانى و غمنى .
امام صادق (علیه السلام ) فرمود: ((…بر این دعا مداومت کن که خدا شفایت بخشد)).(600)
2 – نماز براى رفع تب
دو رکعت است و مانند نماز صبح مى باشد. صورت راست را بر زمین گذارده و ده بار بگوید: یا فاطمه بنت محمد استشفع بک الى اللّه فیما نزل بى ؛ اى فاطمه دختر محمد (صلى الله علیه و آله و سلم )! از این عارضه تو را نزد خدا شفیع قرار مى دهم و از تو شفاعت مى جویم .(601)
3 – نماز براى رفع بیمارى چشم
دو رکعت است . بعد از نماز بگو: یا اللّه یا رحمن یا رحیم یا سمیع الدعوات یا معطى الخیرات اعطنى خیر الدنیا و خیر الاخرة و قنى شر الدنیا و شر الاخره و اذهب عنى ما اجد فقد عاظنى الامر و احزننى .(602)
4 – نماز براى رفع نابینائى
دو رکعت است ؛ پس از نماز بگو: اللهم انى اءسئلک و اءرغب الیک اتوجه الیک بنبیک نبى الرحمة یا محمد انى اتوجه بک الى اللّه ربى و ربک اءن یرد على بصرى .(603)
5 – نماز درد گردن
دو رکعت است ؛ در هر رکعت ، حمد یک بار و سوره زلزلت سه بار خوانده مى شود.
6 – نماز درد سینه
چهار رکعت مى باشد؛ در هر رکعت ، حمد یک بار و در رکعت اول ، سوره انشراح یک بار و در رکعت دوم ، سوره توحید را سه بار بخوان و در رکعت سوم سوره والضحى یک بار و در رکعت چهارم آیه یعلم خائنة الاعین و ما تخفى الصدور خوانده شود(604)(605)
7 – نماز درد سر
دو رکعت است که در هر رکعت ، حمد یک بار و توحید سه مرتبه و این آیه را: قال رب انى وهن العظم منى واشتعل الراس شیبا و لم اءکن بدعائک رب شقیا(606) بخوان .(607)
8 – نماز درد پا
دو رکعت است ، در هر رکعت ، یک بار حمد و آیه ((آمن الرسول )) را بخواند.(608)
مجموعه اى دیگر از نمازهاى مستحبى
1 – نماز طلب باران (استسقا)
استسقا به معنى طلب باران و آبیارى از خداوند است . مستحب است که این نماز در هنگام کم شدن آب چاهها و چشمه ها و نباریدن باران ، خوانده شود. این نماز دو رکعت مى باشد و مانند نماز عیدین است (عید فطر و عید قربان ). در هر رکعت ، یک حمد و یک سوره توحید و در رکعت اول ، پنج مرتبه تکبیر و در رکعت دوم چهار تکبیر دارد. پس از هر تکبیر در هر رکعت ، یک قنوت است . بهتر است در قنوت دعایى خوانده شود که طلب باران در آن است .(609)
مستحبات نماز استسقا
1 – بلند خواندن حمد و سوره .
2 – مستحب است که سوره اعلى در رکعت اول و سوره شمس در رکعت دوم خوانده شود.
3 – مستحب است که نماز را بعد از گرفتن سه روز روزه ، بخوانند یعنى امام امر کند مردم را که سه روز روزه بگیرند و آنگاه به صحرا روند براى نماز، به این نحو که روز اول روزه ، شنبه و آخرش دوشنبه باشد و یا روز اول چهارشنبه و آخرش جمعه باشد.
4 – مستحب است که نماز باران ، پس از توبه مردم از گناهان به سوى خدا و بعد از تطهیر اخلاق خود از صفات پست نفسانى باشد.
5 – بیرون رفتن امام جماعت همراه با نمازگزار به صحرا، در نهایت وقار و آرامش و خشوع و حالت نیاز و انتخاب جایى تمیز براى نماز، و داشتن حالتى نیازمندانه و ترحم انگیز مثلا پا برهنه بودن ، مستحب مى باشد.
6 – مستحب است که منبر را با خود به صحرا ببرند.
7 – مستحب است که مؤ ذن ها همراه مردم باشند.
8 – مستحب است که پیران و کودکان و چهارپایان را نیز با خود ببرند.
9 – مستحب است که بچه ها را از مادرانشان جدا سازند تا گریه ها و ضجه ها زیاد شود و سبب نزول رحمت گردد.
10 – مستحب است که پیشنماز، بعد از نماز، رداى خود را دگرگون سازد، یعنى قسمت راست را به سمت چپ و سمت چپ را به راست بگرداند و با صداى بلند صد مرتبه تکبیر به طرف راست و صد بار تسبیح به سمت چپ بگوید. همچنین صد بار حمد و شکر خدا بگوید، مردم نیز همصدا با او ذکر بگویند و آنگاه دعا کند، مردم هم دعا کنند و آمین بگویند و بسیار ناله و تضرع نمایند.
11 – بهتر است در دعاها، از آنچه از امامان معصوم علیهم السلام نقل شده استفاده شود، از جمله دعاى نوزده در صحیفه سجادیه .
12 – مستحب است که دعاى حضرت على (علیه السلام ) در مورد باران را بخوانند.
13 – چنانچه بعد از خواندن نماز با آن همه مقدمات ، دعاى ایشان مستجاب شد و باران بارید و سیراب شدند، پس مطلوب حاصل است ؛ اگر در استجابت دعا تاءخیر افتاد و باران نبارید، دوباره و سه باره به صحرا برگردند و نماز بخوانند و از رحمت خداوند ماءیوس نشوند چون براى پیغمبران گذشته همه چنین اتفاقى افتاده که در بار اول باران نباریده و بار دوم یا سوم باریده است .(610)
14 – بهتر است که نماز باران در وقت نماز عید (یعنى از طلوع خورشید تا ظهر) خوانده شود.(611)
15 – مستحب است که علاوه بر دگرگون کردن عبا، قسمت بالاى عبا را پایین و پایین را بالا قرار دهد و نیز وارونه بپوشد.(612)
2 – نماز دیدن پیغمبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) در خواب
دو رکعت است و بعد از نماز عشا به هر سوره اى که بخواهد، بخواند. سپس صد بار بگوید: بسم اللّه الرحمن الرحیم یا نور النور یا مدبر الامور بلغ منى روح محمد و ارواح آل محمد تحیة و سلاما.(613)
3 – نماز براى آمرزش گناهان
دو رکعت مى باشد؛ در هر رکعت ، شصت مرتبه سوره توحید را بخواند.(614)
4 – نماز اموات
امام صادق (علیه السلام ) هر شب براى فرزندش و هر روز براى پدر و مادر خود، دو رکعت نماز مى گذارد؛ در رکعت اول ، سوره قدر و در رکعت دوم ، سوره کوثر مى خواندند.(615)
5 – نماز وحشت
مستحب است که در شب اول قبر، دو رکعت نماز وحشت براى میت بخوانند؛ در رکعت اول ، سوره حمد و آیة الکرسى و در رکعت دوم ، بعد از حمد، ده مرتبه سوره قدر را بخواند. بعد از سلام نماز نیز بگوید: اللهم صل على محمد و آل محمد وابعث ثوابها الى قبر فلان . به جاى کلمه فلان ، اسم میت را بگوید.(616)
6 – نماز رفع عذاب قبر و روز قیامت
کسى که روز اول رجب ، ده رکعت نماز بخواند و در هر رکعت ، یک مرتبه حمد و سه مرتبه توحید بخواند از فتنه قبر و عذاب روز قیامت محفوظ مى ماند. در شب اول رجب نیز بعد از نماز مغرب ، بیست رکعت به حمد و توحید خواندن براى رفع عذاب قبر نافع است .
7 – نماز دیگر در رفع عذاب قبر
شیخ طوسى در مصباح متهجد از حضرت رسول (صلى الله علیه و آله و سلم ) روایت کرده است که هر کسى که در شب جمعه دو رکعت نماز بخواند و در هر رکعت ، یک مرتبه حمد و پانزده مرتبه سوره زلزلت قرائت کند حق تعالى او را از عذاب و از هوسهاى روز قیامت ایمن گرداند.
8 – چند نماز دیگر در رفع عذاب قبر
الف ) سى رکعت مى باشد که در شب نیمه رجب مى خوانند؛ در هر رکعت ، حمد یک مرتبه و توحید ده مرتبه قرائت مى شود.
ب ) در شب شانزدهم و هفدهم رجب نیز به همین ترتیب عمل مى شود.
ج ) در شب اول شعبان صد رکعت به حمد و توحید بخواند و بعد از نماز، پنجاه مرتبه توحید بخواند.
د) در شب بیست و چهارم شعبان دو رکعت نماز به جا آورد؛ در هر رکعت حمد یک مرتبه و سوره نصر را ده مرتبه بخواند.
ه ) روز نیمه رجب ، پنجاه رکعت ، به حمد، توحید، فلق و ناس بخواند.
و) صد رکعت نماز در شب عاشورا بخواند.(617)
9 – نماز لباس نو
امیرالمومنین (علیه السلام ) فرمود: ((هر گاه خداوند به مؤ منى ، جامه تازه بپوشاند، سپس وضو گیرد و دو رکعت نماز و در آن حمد، آیة الکرسى ، توحید و قدر بخواند و بعد از نماز حمد کند خداى را، که او را پوشانید و در نزد مردم زینت داد. سپس گوید: ((لا حول و لا قوة الا بالله )) در آن جامه گناه نمى کند و به هر نخى که باشد، فرشته اى براى تقدیس مى کند و برایش ‍ آمرزش خواهد و بر او ترحم کند)).(618)
10 – نماز انتخاب همسر
حضرت رضا (علیه السلام ) فرمود: ((هر گاه که خواستى ازدواج کنى ، از خدا خیر بخواه ؛ سپس اقدام کن . دو رکعت نماز بگذار و دست ها را به درگاه خدا بردار و بگو: خداوندا! من در اندیشه زناشویى ام ، همسرى برایم فراهم کن که از نظر اندام و اخلاق ، پاکدامن ، نگهدار مال و آبروى شوهر و از نظر زیبایى و فرزندآورى سرآمد زنان باشد)).(619)
11 – نماز زفاف
از حضرت امام باقر (علیه السلام ) منقول است که چون عروس را نزد تو بیاورند، بگو که پیش از آن وضو بسازد و تو هم وضو بساز و دو رکعت نماز بخوان و بگو که او نیز دو رکعت نماز بگذارد؛ پس حمد الهى بگو و صلوات بر محمد و آل محمد بفرست .(620)
12 – نماز شکر
نمازى است که در وقت حاصل شدن نعمت یا دفع بلا و مرض خوانده شود. امام صادق (علیه السلام ) فرمود: چون خداوند به تو نعمتى دهد یا از تو نعمتى را دفع نماید، دو رکعت نماز بخوان و در رکوع و سجود اول (بعد از ذکر) مى گویى : ((الحمد لله شکرا شکرا و حمدا)) و در رکوع و سجود دوم مى گویى الحمد لله الذى استجاب دعائى و اءعطانى مسئلتى بعد دعاى على بن الحسین (علیه السلام ) را از صحیفه بخوان .(621)
13 – نماز باطل کردن سحر
بر ظرف پاک ، به زعفران بنویسد: اعوذ بکلمات اللّه و اءسمائه کلها عامة من شر الساعة و الهامة و العین و من شر حاسد اذا حسد با حمد و توحید و معوذتین (ناس و فلق ) و سه آیه از اول سوره بقره و آیه اللهم اله واحد… تا… یعقلون و آیة الکرسى و ((آمن الرسول …)) تا آخر سوره و ده آیه از اول سوره آل عمران و ده آیه از اول سوره نساء و مائدة و انعام و اعراف و آیه سخره و آیه قال موسى ماجئتم به السحر ان اللّه سیبطله و الق ما فى یمینک تلقف ما صنعوا و دو آیه از اول سوره صافات را بنویسد. سه بار نیز بشوید و با آب آن وضو سازد و سه کف از آن بر روى و جسم بمالد و دو رکعت نماز بخواند و جهت سحر (و امراض ) شفا بطلبد.(622)
14 – نماز رفع خصومت
میان کسى از اهل مدینه و دیگرى خصومت خطرناکى واقع شد. وى خدمت امام صادق (علیه السلام ) آمد و آن را بیان کرد حضرت فرمود: فردا هر گاه بخواهى بین و قبر و منبر، دو رکعت یا چهار رکعت نماز بخوان و اگر خواهى در خانه ات بخوان و از خدا بخواه کمک کند و بر اول مسکینى که دیدى ، چیز نفیسى تصدیق بنما. آن مرد گوید: چنان کردم و حاجتم برآورده شد و خدا زمین مرا به من رد کرد.
15 – نماز رفع عسرت و سختى
چون کسى را سختى اى روى دهد که ناامید شود، ثلث آخر شب (جمعه بهتر است ) با وضوى کامل دو رکعت نماز به جا آورد، بعد هفتاد بار بخواند: یا اءبصر الناضرین یا اءسرع الحاسبین یا اءسمع السامعین یا اکرم الاکرمین یا ارحم الراحمین یا احکم الحاکمین . سپس دست ها را برداشته و حاجات خودش را از قاضى الحاجات بخواهد که ان شاء اللّه برآورده مى شود.(623)
16 – نماز قضاى دین
در تاریکى شب دو رکعت نماز بخوان . در رکعت اول ، حمد و آیة الکرسى و در رکعت دوم ، حمد و آخر سوره حشر را بخوان ؛ لو اءنزلنا هذا القرآن على جبل لراءیته خاشعا پس قرآن مجید را روى سر خود بگذار و بگو بحق هذا القرآن و بحق من اءرسلته به و بحق کل مؤ من مدحته فیه و بحقک علیهم فلا احد اءعرف بحقک منک و سپس ده مرتبه بگو ((بک یا اللّه ))، ده مرتبه بگو: ((یا محمد))، ده مرتبه ((یا على ))، و ده مرتبه ((یا فاطمه )) ده مرتبه ((یا حسن )) ده مرتبه ((یا حسین )) ده مرتبه ((یا على بن الحسین )) ده مرتبه ((یا محمد بن على )) ده مرتبه ((یا جعفر بن محمد)) ده مرتبه ((یا موسى بن جعفر)) ده مرتبه ((یا على بن موسى )) ده مرتبه ((یا محمد بن على )) ده مرتبه ((یا على بن محمد)) ده مرتبه ((یا حسن بن على )) ده مرتبه ((بالحجة )) بگو. پس حاجت خود را بطلب .(624)
17 – نماز وصیت
حضرت رسول (صلى الله علیه و آله و سلم ) به آن وصیت فرموده است و دو رکعت مى باشد؛ بین نماز مغرب و عشا خوانده مى شود. در رکعت اول ، حمد و سیزده مرتبه سوره زلزلت و در رکعت دوم ، حمد و پانزده مرتبه سوره توحید را بخوانند.(625)
18 – نماز تحیت مسجد
دو رکعت است و مثل نماز صبح مى باشد، و براى احترام به مسجد خوانده مى شود.
19 – نماز هنگام سفر
دو رکعت است . بعد از نماز دعایى هم که پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم ) آن را توصیه کرده اند بخواند: اللهم انى استودعک نفسى و اهلى و مالى و ذریتى و دنیایى و آخرتى و امانتى و خاتمة عملى ؛ خدایا! من و عیال و فرزندان و دنیا و آخرت و عاقبت امرم را به تو مى سپارم و تو از آنها مواظبت و نگهدارى بفرما!))(626)
در کتاب عوارف المعارف روایت شده است : ((چون رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) از سفر مراجعت مى فرمود ابتدا داخل مسجد مى شد و دو رکعت نماز مى خواند، سپس به خانه تشریف مى برد)).(627)
20 – نماز نوروز
چهار رکعت است ؛ یعنى هر دو رکعت به یک سلام خوانده مى شود. در رکعت اول بعد از حمد، ده مرتبه سوره قدر و در رکعت دوم بعد از حمد، ده مرتبه سوره کافرون و در رکعت سوم بعد از حمد، ده مرتبه سوره توحید و در رکعت چهارم بعد از حمد، ده مرتبه سوره فلق و ناس را بخوان .(628)
21 – نماز استخاره
استخاره اى که به واسطه شش تکه کاغذ انجام مى گیرد. چون اراده کارى کردى ، تمامى شش کاغذ را آماده کن . در سه تکه از آن بنویس : بسم اللّه الرحمن الرحیم خیرة من اللّه العزیز الحکیم لفلان بن فلان افعل … در سه تکه دگر نیز همان دعا را مى نویسى و به جاى ((افعل ))، ((لا تفعل )) بنویس . سپس آن کاغذها را زیر سجاده خود بگذار و دو رکعت نماز بخوان . بعد از فارغ شدن از نماز، سجده کن و در سجده صد مرتبه بگو: ((اءستخیر اللّه برحمته خیرة فى عافیة )) پس سر از سجده بردار و نشسته بگو اللهم خرلى فى جمیع امورى فى یسر منک و عافیة پس دست مى زنى به کاغذها و آنها را به هم مخلوط مى کنى و یکى ، یکى بیرون مى آورى . اگر سه ((افعل )) پشت سر هم بیرون آمد، آن عمل مورد نظر را به جا مى آورى . و اگر سه ((لا تفعل )) بیرون آمد به جا نیاور و اگر یکى ((افعل )) بیرون آمد و دیگرى ((لا تفعل )) پنج رقعه بیرون بیاور و به آن نگاه کن . هر گاه سه ((افعل )) و دو ((لا تفعل )) آمد عمل را انجام بده و اگر به عکس است ، انجام نده .(629)
ساعات خوب استخاره
روز یکشنبه از صبح تا ظهر و از عصر تا مغرب .
روز دوشنبه تا طلوع آفتاب و از نهار تا ظهر و از ظهر تا عشا.
روز سه شنبه از نهار ظهر تا عصر و از عصر تا عشا.
روز چهارشنبه تا ظهر و از عصر تا عشا.
روز پنج شنبه تا طلوع آفتاب و از ظهر تا عشا.
روز جمعه تا طلوع آفتاب و از ظهر تا عصر.
روز شنبه تا نهار و از ظهر تا عصر، نیکو است .(630)
22 – نماز براى انجام کار
امام صادق (علیه السلام ) فرمود: هر گاه قصد کارى دارى دو رکعت نماز بخوان ، سپس حمد و ثناى خدا را نما و صلوات بفرست و بگو: اللهم ان کان هذا الامر خیرا لى فى دینى و دنیاى فیسره لى و ان کان على غیر ذلک فاصرفه عنى ؛ خداوندا! اگر این کار براى دین و دنیاى من خیر است ، برایم میسر کن ، وگرنه آن را از من دور کن !(631)
23 – نماز استغفار
رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمود: ((چون روزى ات کم شود و کارت به پراکندگى گراید، حاجتت را به درگاه حق ببر و نماز استغفار را ترک مکن . نماز استغفار دو رکعت است ؛ در هر رکعت ، حمد و سوره قدر را بخوان و بعد از قرائت پانزده بار بگو: ((استغفر اللّه )) و بعد به رکوع که رفتى آن را ده بار بگو و مثل نماز جعفر، نماز را تمام کن که همه کارهایت – ان شاء اللّه – به اصلاح آید!)).(632)
24 – نماز توبه
اول غسل کن و وضو بگیر و چهار رکعت نماز بخوان . در هر رکعت ، یک مرتبه حمد، سه مرتبه سوره توحید و یک مرتبه معوذتین (فلق و ناس ) را بخوان و بعد از نماز، هفتاد مرتبه استغفار و ختم به : لا حول و لا قوة الا بالله العلى العظیم بکن و بعد از بگو: یا عزیز یا غفار اغفرلى ذنوبى و ذنوب جمیع المؤ منین و المؤ منات فان لایغفر الذنوب الا انت پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمود: نیست هیچ بنده اى از امت من که این عمل را انجام دهد، مگر اینکه منادى از آسمان ندا کند: اى بنده خدا عملت را از سر بگیر که توبه تو مقبول است و گناه تو آمرزیده شده است ! فرشته دیگر صدا کند از زیر عرش ، اى بنده ! مبارک باد بر تو و اهل تو و ذریه تو. دیگرى صدا کند دشمنان تو از تو راضى خواهند شد در روز قیامت . و دیگرى صدا کند که اى بنده ما با ایمان مى میرى و دین از تو گرفته نخواهد شد و قبر تو گشاده و منور خواهد شد. دیگرى صدا کند که اى بنده پدر و مادر تو از تو خشنود خواهند شد اگر چه غضبناک بوده باشند و پدر و مادر و ذریه تو بخشیده خواهند شد و خودت در دنیا و آخرت در وسعت روزى خواهى بود. حضرت جبرئیل (علیه السلام ) ندا مى کند: من وقت مرگت با ملک الموت مى آیم و به تو مهربانى مى کنم . صدمه نمى زند به تو اثر مرگ و روح تو به آسانى از بدنت خارج مى شود. عرض کردند: یا رسول اللّه ! اگر کسى این عمل را در غیر ذى القعده به جا آورد، چطور مى شود؟ فرمود: همان طور است که وصف کردم و فرمودند: این کلمات را جبرئیل در معراج به من یاد داد.(633)
25 – نماز استغاثه به حضرت فاطمه (علیها السلام )
روایت شده است که هر گاه حاجتى دارى ، دو رکعت نماز به جا آور و پس از سلام ، سه مرتبه تکبیر بگو و پس از تسبیحات حضرت فاطمه (علیها السلام ) به سجده برو، یکصد مرتبه بگو: یا مولاتى یا فاطمة اءغیثینى و جانب راست صورت را بر زمین بگذار و صد مرتبه همان را تکرار کن . باز هم به سجده برو و صد مرتبه بگو و حاجت خود را یاد کن ، که به خواست خداوند حاجتت برآورده مى شود.(634)
26 – نماز استغاثه
وقتى خواستى بخوابى ، نزد خود ظرف آب تمیزى بگذار و رویش را بپوشان و هنگامى که براى نماز شب بیدار شدى ، سه جرعه از آن بنوش و با بقیه آن وضو بگیر و رو به قبله ، اذان و اقامه بگو و دو رکعت نماز به هر سوره اى که خواهى ، بخوان . در رکوع و بعد از آن و در سجده اول و بعد از آن و در سجده دوم و بعد از آن ، در هر یک بیست و پنج مرتبه بگو: یا غیاث المستغیثین . در رکعت دوم نیز مثل رکعت اول ، آن را انجام بده و بعد از سلام رو به آسمان کن و سى مرتبه بگو: من العبد الذلیل الى المولى الجلیل . سپس حاجتت را بخواه که برآورده مى شود، ان شاء اللّه .(635)
27 – نماز براى حاجت خیلى مهم
امام صادق (علیه السلام ) فرمود: ((چون حاجت مهمى داشتى ، سه روز پشت سر هم روزه بگیر؛ چهارشنبه و پنج شنبه و جمعه . در روز جمعه غسل کرده لباس نو بپوش و به بالاترین اتاق هاى خانه برو و دو رکعت نماز بخوان . پس دست به آسمان بردار و بگو: خداوندا! به درگاه تو روى نیاز آورده ام ، چون مى دانم که تو یگانه و بى نیازى و جز تو کسى بر حاجت من توانایى ندارد!))(636)
28 – نماز براى طلب عفو
هر گاه در خود احساس سستى و بى میلى (به عبادت ) پیدا کردى ، نماز عفو بخوان و آن دو رکعت است ؛ در هر رکعت ، یک بار حمد و یک بار سوره قدر بخوان بعد از آن پانزده بار بگو: ((رب عفوک رب عفوک )). در رکوع نیز همین را ده بار بگو و نماز خود را مانند جعفر تمام کن .(637)
29 – نماز براى رفع وسوسه
از امام صادق (علیه السلام ) نقل شده است که بر هیچ مؤ منى چهل روز نمى گذرد، مگر این که گرفتار وسوسه مى شود؛ پس دو رکعت نماز خوانده و از آن به خدا پناه برد. حضرت آدم (علیه السلام ) به خداوند از حدیث نفس ‍ شکایت کرد، جبرئیل نازل شد و گفت : ((لا حول و لا قوة الا بالله )) آدم (علیه السلام ) آن را گفت و حدیث نفس از او برطرف شد و این اصل نزول جمله ((لا حول و لا قوة الا بالله )) است .
30 – نماز رفع غم و هم
از حضرت امام رضا (علیه السلام ) روایت شده است که دو رکعت نماز بخوان و در هر رکعت بعد از حمد، سیزده بار سوره قدر را بخوان . چون فارغ شدى سجده کن و بگو: اللهم یا فارج الهم و کاشف الغم و مجیب دعوة المضطرین و رحمن الدنیا و رحیم الاخرة صل على محمد و آل محمد وارحمنى رحمة تطفى بها عنى غضبک و سخطک و تغنینى بها غما سواک . بعد گونه راست را بر زمین بچسبان و بگو: یا مذل کل جبار عنید و یا معز کل ذلیل و حقک قد بلغ المجهود منى فى اءمر کذا ففرج عنى . پس گونه چپ را به زمین چسبانده و بگو مانند آن را، بعد به سجود برگرد و مانند آن را بگو، خداوند غم او را فرج دهد و حاجت او را روا کند.(638)
31 – نماز یارى خواستن
از امام صادق (علیه السلام ) حدیث است که هر وقت خواهى وضوى کامل بگیر و دو رکعت نماز بخوان و بعد از گونه هایت را بر زمین بنه و چند مرتبه بگو: ((یا رباه )) که نفست تمام شود و بعد بگو: ((اى آن که عاد و ثمود را هلاک کردى و پیش از آن قوم نوح را که راه ظلم و طغیان سپردند و مؤ تکفه را که به راه هوى و هوس رفتند، نابود ساختى و عذاب آنها را فرا گرفت ! اگر فلان کس در این کارى که با من کرد نسبت به من ظالم است مهلتش را سر آور و درباره او حکمى به کار ببر! اى اءقرب الاقربین !))(639)
32 – نماز براى ازدیاد روزى
از نبى اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم ) روایت شده است که دو رکعت نماز بخوان ، در رکعت اول ، سوره حمد یک بار، سوره کوثر سه بار و در رکعت دوم ، حمد یک بار و معوذتین هر کدام سه بار خوانده شود.(640)
33 – نماز طلب فرزند
از امیرالمؤ منین (علیه السلام ) نقل است که اگر از خدا فرزند مى خواهى ، وضوى کاملى بگیر و دو رکعت نماز خوب بخوان و بعد از آن به سجده برو و هفتاد و یک بار ((استغفر اللّه )) بگو! سپس با همسرت آمیزش کن و بگو: ((خداوندا! فرزندى به من بده که نام پیغمبر تو محمد (صلى الله علیه و آله و سلم ) را بر او نهم !)) خداوند به او فرزندى خواهد داد.(641)
34 – نماز پدر براى فرزند
چهار رکعت مى باشد که در رکعت اول ، سوره حمد یک بار و ده بار بگوید: ((ربنا واجعلنا مسلمین …))؛ خداوندا! مرا تسلیم خود قرار بده و از ذریه ما امتى مسلمان پدید آور و مناسک به بنما و توبه ما را بپذیر که تو، بخشنده و مهربانى !))(642)
در رکعت دوم نیز یک حمد و ده بار: رب اجعلنى مقیم الصلوة و من ذریتى ربنا و تقبل دعاه ربنا اغفر و لوالدى و للمؤ منین یوم یقوم الحساب (643) خوانده مى شود.
در رکعت سوم ، حمد یک بار خوانده و سپس ده بار گفته مى شود: ربنا هب لنا من اءزواجنا و ذریاتنا قرة اءعین واجعلنا للمتقین اماما.(644)
همچنین در رکعت چهارم ، یک حمد خوانده و ده بار گفته مى شود: ((رب اءوزعنى )) خداوندا توفیقم ده که نعمتهایى را که به من و والدینم داده اى شکرگزارى کنم و عمل صالحى که موجب خشنودى تو باشد به جا آورم ، ذریه مرا به اصلاح آور! من به تو باز مى گردم و من از مسلمین مى باشم .
بعد از سلام نماز ده بار آیه 74 از سوره فرقان باید خوانده شود.(645)
35 – نماز فرزند براى والدین
دو رکعت است ؛ در رکعت اول ، یک حمد و ده بار: رب اغفرلى و لوالدى للمؤ منین یوم یقوم الحساب و در رکعت دوم حمد و ده بار: رب اغفرلى و لوالدى و لمن دخل بیتى مومنا و للمؤ منین و المؤ منات (646) بخوان . بعد از سلام نیز ده بار بگو: ((رب ارحمهما کمار بیانى صغیرا)).(647)(648)
36 – نماز گرسنه
از امام صادق (علیه السلام ) روایت است که گرسنه دو رکعت نماز بخواند و بگوید: ((رب اءطعمنى فانى جامع )). خداوند بى درنگ اطعامش مى کند. از آن حضرت نقل است که پشت سر مؤ من دعا کردن ، روزى را جلب و بلا را رفع مى کند.(649)
37 – نماز زیادى حافظه
از امام صادق (علیه السلام ) روایت است که سوره حمد و آیة الکرسى و نیز سوره هاى قدر، یس ، واقعه ، حشر، تبارک و توحید را با زعفران بنویس ، بعد با آب زمزم ، باران یا آب تمیز بشوى ؛ بعد دو مثقال کندر و ده مثقال عسل در آن بریز و آن را شب در زیر آسمان بگذار و بر روى ظرف آن سرپوش آهنى بگذار. سپس در آخر شب دو رکعت نماز بخوان ، در هر رکعت ، پنجاه بار حمد و توحید بخوان و پس از نماز آن را بنوش که براى حافظه بسیار مفید و مجرب است . ان شاء اللّه تعالى .
38 – نماز براى حفظ قرآن
در شب یا روز جمعه چهار رکعت ، نماز بگزار و در رکعت اول ، حمد و سوره یس و در رکعت دوم ، سوره دخان و در رکعت سوم ، سوره سجده و در رکعت چهارم ، سوره تبارک را بخوان ؛ بعد از سلام ، خدا را حمد و ثنا بگو و بر محمد (صلى الله علیه و آله و سلم ) و آل او درود بفرست و صد بار براى مؤ منان استغفار کن و بعد بگو: ((خداوندا! مرا براى همیشه از گناهان حفظ کن و بازدار از این که خود را در کارهاى بیهوده به رنج افکنم !))
39 – نماز براى پیدا شدن گمشده
دو رکعت مى باشد؛ بعد از نماز دستها را به آسمان بردار و بگو: یا عالم الغیب و السائر یا مطاع یا سلیم یا اللّه یا اللّه یا اللّه یاهازم الاحزاب لمحمد یا کائد فرعون لموسى یا منجى عیسى من اءیدى الظلمة یا مخلص قوم نوح من القرى یا راحم عبده یعقوب یا کاشف ضر اءیوب یا منجى ذى النون من الظلمات یا فاعل کل خیر یاهادیا الى کل خیر یا آمرا بکل خیر…. پس بر محمد و آلش درود فرست .(650)
40 – نماز براى پیدا شدن مرکب
دو رکعت است ؛ بعد از نماز بگو: ((خداوندا! تو که گمشده را باز مى گردانى و از گمراهى به هدایت مى آورى ، گمشده ام را به من بازگردان که آن از احسان توست )).(651)
آداب روزه
1 – مستحب است که روزه دار، نماز مغرب و عشاء را پیش از افطار کردن بخواند. ولى اگر کسى منتظر اوست یا میل زیادى به غذا دارد که نمى تواند با حضور قلب ، نماز بخواند، بهتر است اول افطار کند ولى به قدرى که ممکن است نماز را در وقت فضصیلت آن به جا آورد.(652)
2 – براى مساف 0رى که در سفر، کارى را که روزه را باطل مى کند انجام داده باشد و پیش از ظهر به وطنش یا به جایى که مى خواهد ده روز بماند برسد، مستحب است که اگر چه روزه نیست از کارى که روزه را باطل مى کند، خوددارى نماید.
3 – همچنین براى مسافرى که بعد از ظهر به وطنش یا به جایى که مى خواهد ده روز در آنجا بماند برسد، مستحب است کارى که روزه را باطل مى کند، انجام ندهد.
4 – همچنین براى مریضى که پیش از ظهر خوب شود و کارى که روزه را باطل مى کند، انجام داده باشد، مستحب است از کارى که روزه را باطل مى کند، خوددارى نماید.
5 – همچنین براى مریضى که بعد از ظهر خوب شده است ، مستحب است از کارى که روزه را باطل مى کند، خوددارى کند. این عمل مستحبى ، براى زنى هم که در بین روز از خون حیض یا نفاس پاک شود، صدق مى کند. کافرى هم که در روز ماه رمضان ، مسلمان شود، مستحب است این عمل را انجام دهد.(653)
6 – اگر به علت بیمارى و یا حیض و نفاس روزه رمضان امسال از مکلف فوت شود و قبل از آن که آن را قضاء کند، از دنیا برود مستحب است برایش ‍ نایبى را استیجار کنند.(654)
7 – در روزه مستحبى اگر برادر مؤ من شخص مکلف ، او را به غذا دعوت کرد، مستحب است دعوت او را قبول کند و در بین روز افطار کند.
8 – مستحب است که انسان براى روزهاى مستحبى سفارش شده ، اگر نتوانست آنها را به جا بیاورد قضا کند و اگر اصلا نتوانست روزه بگیرد براى هر روز، یک مد طعام یا 6/12 نخود نقره به فقیر بدهد.
روزه هاى مستحبى
روزه تمام روزهاى سال ، غیر از روزهاى حرام و مکروه (که ان شاء اللّه خواهد آمد) مستحب است ؛ ولى براى بعضى از روزها بیشتر سفارش شده است . از آن جمله است :
1 – پنج شنبه اول و پنج شنبه آخر هر ماه و چهارشنبه اولى که بعد از روز دهم ماه است .
2 – سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم هر ماه (ایام البیض ).
3 – تمام ماه رجب و شعبان و بعضى از این دو ماه اگر چه یک روز باشد.
4 – روز عید نوروز.
5 – روز بیست و پنجم (دحوالارض ) و بیست و نهم ذى القعده .
6 – روز اول تا روز نهم ذى حجه (روز عرفه ).
7 – عید سعید فطر (18 ذى حجة ).
8 – روز اول و سوم محرم .
9 – میلاد مسعود پیغمبر اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم ) (17 ربیع الاول ). (655)
10 – روز مبعث حضرت رسول اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم ) (27 رجب ).(656)
11 – روز بیست و چهارم ذى حجة (روز مباهله ).(657)
12 – روزه هر پنج شنبه و جمعه .(658)
مکروهات مربوط به روزه
1 – دوا ریختن به چشم .
2 – سرمه کشیدن در صورتى که مزه یا بوى آن به حلق برسد.
3 – انجام دادن هر کارى که باعث ضعف شود؛ مثل خون گرفتن و حمام رفتن .
4 – انفیه کشیدن اگر نداند که به حلق مى رسد، مکروه مى باشد ولى اگر بداند به حلق مى رسد، جایز نیست .
5 – بو کردن گیاههاى معطر.
6 – نشستن زن در آب .
7 – استعمال شیاف .
8 – تر کردن لباسى که در بدن است .
9 – کشیدن دندان و هر کارى که به واسطه آن از دهان ، خون بیاید.
10 – مسواک کردن با چوب تر.
11 – مکروه است که انسان بدون قصد بیرون آمدن منى ، زن خود را ببوسد یا کارى کند که شهوت خود را به حرکت در آورد.(659)
12 – سخن بیهوده گفتن ، یعنى کلامى که فایده دینى براى او ندارد مکروه است همچنین گوش دادن به چنین کلامى کراهت دارد.(660)
13 – مسافر و کسى که از روزه گرفتن عذر دارد، مکروه است در روز ماه رمضان جماع نماید و در خوردن و آشامیدن کاملا خود را سیر کند.(661)
14 – سفرى که به خاطر فرار از روزه باشد، مکروه است .(662)
روزه هاى مکروه
روزه عید فطر و قربان حرام مى باشد. همچنین روزه گرفتن در روزهایى که در زیر آمده است ، مکروه مى باشند:
1 – روزه روز عاشورا، مکروه است .
2 – روزه روزى که انسان شک دارد روز عرفه است یا عید قربان ، مکروه است .
3 – روزه روز عرفه در صورتى که باعث ضعف او شود و نتواند دعاهاى روز عرفه را بخواند، مکروه است .(663)
4 – روزه گرفتن استحبابى میهمان ، بدون اجازه میزبان کراهت دارد.(664)
5 – روزه گرفتن مستحبى فرزند، بدون اذن پدر مکروه مى باشد.(665)
6 – روزه گرفتن با وجود نهى مادر، مکروه مى باشد.(666)
7 – روزه گرفتن استحبابى زن بدون اذن شوهر همچنین روزه گرفتن بنده و کنیز بدون اذن مولى مکروه مى باشد.(667)
آداب خمس و زکات
1 – اگر انسان از غیر کسب ، مالى بدست آورد مثلا چیزى به او ببخشند؛ و این مال از مخارج سالش زیاد آمد مستحب است که خمس آن را بدهد.(668)
2 – اگر انسان ارثى از خویشاوندى دور ببرد و نداند چنین خویشى دارد، و از مخارج سالش نیز زیاد بیاید، مستحب است خمس آن را بدهد.(669)
3 – چیزى را که انسان ، بابت زکات به فقیر مى دهد، لازم نیست به او بگوید که زکات است ؛ بلکه اگر فقیر خجالت بکشد، مستحب است به طورى که دروغ نشود به اسم پیشکش بدهد، ولى باید قصد زکات نماید.(670)
4 – بعد از جدا کردن زکات ، لازم نیست فورا آن را به مستحق بدهد؛ ولى اگر به کسى که مى شود زکات داد، دسترسى دارد، احتیاط مستحب است که دادن زکات را به تاءخیر نیندازد.(671)
5 – مستحب است که انسان زکات گاو، گوسفند و شتر را به فقیرهاى آبرومند بدهد، در دادن زکات نیز خویشان خود را بر دیگران ، و اهل علم و کمال را بر غیر آنان و کسانى را که اهل سؤ ال نیستند بر اهل سوال ، مقدم بدارد. اگر دادن زکات به فقیرى که از جهت دیگرى بهتر است ، مستحب مى باشد زکات را به او بدهد.(672)
6 – بهتر است که زکات را آشکارا و صدقه مستحبى را مخفى بدهند.(673)
7 – اگر کسى موقع غروب شب عید فطر، زکات فطره بر او واجب نیست ، تا بیش از ظهر روز عید، شرطهاى واجب شدن فطره در او پیدا شود، مستحب است که زکات فطره را بپردازد.(674)
8 – کسى که فقط به اندازه یک صاع (تقریبا سه کیلو) گندم و مانند آن دارد، مستحب است که زکات فطره را بدهد.(675)
9 – احتیاط مستحب است که زکات فطره را فقط به فقراى شیعه بدهد.(676)
10 – مستحب است که در دادن زکات فطره ، خویشان فقیر خود را بر دیگران مقدم دارد، بعد همسایگان فقیر را، سپس اهل علم فقیر را؛ ولى اگر دیگران از جهتى برترى داشته باشند، مستحب است که آنها را مقدم بدارد.(677)
11 – مکروه است که انسان از مستحق ، درخواست کند که زکاتى را که از او گرفته به او بفروشد.(678)
آداب خرید و فروش
1 – مستحب است که انسان آگاه باشد از احکام شرعى تجارتى که مشغول آن است براى این که عقد صحیح و فاسد را از یکدیگر بشناسد.(679)
2 – مستحب است که انسان بین مشتریان خود فرق نگذارد و با همه مشتریان به یک نحو رفتار کند و در نرخ جنس با همه آنها، به انصاف رفتار کند.(680)
3 – مستحب است که اگر مشترى یا فروشنده از معامله اى که کرده اند، پشیمان شدند و از دیگرى درخواست بهم زدن معامله را کردند، دیگرى بپذیرد و معامله را بر هم بزند.(681)
4 – مستحب است که با بایع (فروشنده ) متاع خود را براى جلب مشترى ناآگاه که از باطن کار خبر ندارد، زینت ندهد. ولى اگر زینت متاع در بین مردم مطلوب باشد، مانعى ندارد.(682)
5 – مستحب است که اگر متاع ، عیبى دارد آن را براى مشترى بیان کند چه عیب ظاهرى باشد و چه عیب باطنى .(683)
6 – مستحب است که در خرید و فروش ، هیچ یک از مشترى و فروشنده سوگند نخورند.(684)
7 – مستحب است که در خرید و فروش سختگیرى نشود و آسان گرفته شود (به اصطلاح عامیانه چانه زده نشود.) خصوصا در خریدن وسایل عبادت مثل چیزهایى که براى حج مى خرند (لباس احرام ، گوسفند قربانى ) یا پارچه کفن و سجاده و تسبیح که در اینها آسان گرفتن ، ثوابش بیشتر و استحبابش شدیدتر است .(685)
8 – مستحب است که مشترى بعد از خریدارى ، سه مرتبه تکبیر بگوید و سپس شهادتین را یاد کند. همچنین سزاوار است که بعد از تکبیر و شهادتین ، این دعا را بخواند ((اللهم انى اشتریته …)) یعنى پروردگارا! من این متاع را خریده ام و از خیر تو در آن مى طلبم ، پس براى من در آن خیرى قرار ده ، خداوندا! من این مال را خریدارى کرده ام و از فضل تو در آن مى طلبم ، پس براى من در آن ربحى (سودى ) قرار ده ، خدایا! من این مال را خریده ام و در آن از رزق و روزى تو مى طلبم ، پس براى من در این مال ، روزى قرار ده .(686)
9 – مستحب است که هر یک از بایع (فروشنده ) و مشترى ، مال دیگرى را کمتر بگیرد و مال خود را زیادتر بدهد.(687)
10 – مستحب است که هر یک از بایع و مشترى ، متاع خود را تعریف و متاع دیگرى را بدگویى نکند.(688)
11 – مستحب است که از مشتریان مؤ من ، موقعى که آذوقه و خوراک براى خود و خانواده اشان خریدارى مى کنند، سود گرفته نشود.(689)
12 – مستحب است از کسى که بایع به او وعده احسان و نیکى داده است ، سود گرفته نشود؛ مثلا بایع (فروشنده ) به مشترى بگوید: (بیا از من بخر که احسان به تو مى کنم ) در این صورت مستحب شدید است که سودى از مشترى گرفته نشود.(690)
13 – مستحب است که چه براى تاجر و چه غیر تاجر، چه بازارى و چه مردم عادى ، زود به بازار نرود و دیر از بازار نیاید. به این دلیل که در روایت آمده است که بازار، جاى شیاطین است ؛ همان طور که مسجد جاى ملائکه هاست .(691)
14 – مستحب است که با مردمان پست فطرت ، معامله نشود.
15 – مستحب است که با کسانى که در کسبشان برکت نیست و به اصطلاح معروف ، شانس ندارند و به هر کارى دست مى زنند نفعى در آن نمى بینند و دنیا از آنها رو برگردانده است ، معامله نشود.
16 – مستحب است که با کسانى که مرض و نقص بدنى دارند مثل کور، لنگ و کسى که مرض خوره یا پیسى دارد، معامله نشود.
17 – مستحب است که با کفار ذمى که در ذمه حکومت اسلامى مى باشند، معامله نشود.
18 – مستحب است با کسانى که اموالشان شبه ناک است مثل ستمکاران ، معامله نشود.
19 – مستحب است کسى که وزن نمودن یا کیل نمودن را بلد نیست ، عهده دار این کار نشود.
20 – مستحب است که از طلوع فجر (سپیده صبح ) تا طلوع آفتاب ، خرید و فروش و تجارت نکنند؛ زیرا وقت مزبور، وقت دعا و مسئلت از خداوند متعال است .
21 – مستحب است که مؤ من در معامله برادر مؤ منش وارد نشود چه در خرید و چه در فروش .
22 – مستحب است که صحرانشین و یا روستانشین ناآشنا، متاعى را که از محل خود، براى فروختن به شهر مى آورد، یک شهرنشین ، وکیل براى فروش آن نشود.
23 – مستحب است که به پیشواز کاروانى که از روستا حرکت کرده و به طرف شهر مى آید نروند و با آنها خرید و فروش نکنند (قبل از رسیدن کاروان به شهر)(692).
24 – مستحب است که طعام (گندم ، جو، خرما، کشمش ، روغن حیوان ، روغن زیتون و نمک ) را به امید اینکه گران شود بفروشند، احتکار نکنند. البته در صورت نیاز مردم به طعام ، احتکار حرام مى باشد(693).
25 – مستحب است که در اجناسى که در بعضى از شهرها، عددى فروخته مى شوند – مثل تخم مرغ و گردو – ربا گرفته نشود(694).
26 – براى مشترى مستحب است که متاع کشیدنى یا پیمانه اى را قبل از تحویل گرفتن آن نفروشد(695).
27 – تجارت کردن در جایى که غرض از تجارت و خرید و فروش این است که خانواده اش را در رفاه و آسایش بیشتر قرار دهد، مستحب مى باشد(696).
28 – در موردى که شخص بخواهد به مؤ منین ، سود و نفع برساند، تجارت کردن مستحب است (697).
29 – تجارت کردن در موردى که شخص بخواهد به وسیله تجارت ، به فقرایى که احتیاجشان به حد اضطرار نرسیده ، نفعى برساند، مستحب است (698).
30 – مستحب است که انسان در طلب رزق و روزى میانه رو باشد، نه تنبلى و سهل انگارى کند و نه حرص بورزد(699).
مکروهات خرید و فروش
1 – مکروه است که فروشنده ، جنس خود را ستایش کند(700).
2 – مکروه است که مشترى جنسى را که مى خواهد بخرد، مذمت کند(701).
3 – مکروه است که هنگام خرید و فروش ، هر یک از مشترى یا فروشنده ، سوگند یاد کنند؛ چرا که سوگند دروغ حرام است (702).
4 – کراهت دارد که فروشنده جنس را در جایى که در اثر تاریکى یا دلیل نقص کالا مشخص نمى شود، بفروشد(703).
5 – کراهت دارد که بدون ضرورت و احتیاج ، از مؤ من سود گرفته شود(704).
6 – سود گرفتن از کسى که به وى وعده احسان داده شده است ، کراهت دارد؛ مگر آنکه چاره اى از گرفتن فائده و سود نداشته باشد(705).
7 – مکروه است که معامله را بین طلوع فجر و طلوع خورشید، انجام دهند.
8 – مکروه است که انسان قبل از سایر کسبه ، داخل بازار شود و بعد از همه بیرون برود(706).
9 – کراهت دارد که انسان با فرومایگان و کسانى که از بیهوده سخن گفتن و نحوه قضاوت دیگران درباره خود پروا ندارند، معامله کند(707).
10 – کراهت دارد که انسان بدون داشتن تخصص و آگاهى متعرض کیل و وزن مکیل و موزون و شمارش شمردنیها و مساحت متر کردنیها شود(708).
11 – مکروه است که بعد از عقد معامله ، خریدار از فروشنده بخواهد قیمت معین شده را کم کند(709).
12 – وارد شدن در معامله اى که قبلا مؤ منى گفتگویش را انجام داده و مى خواهد آنرا بخرد، مکروه است (710).
13 – از خرید و فروش ها و تجارت مکروه ، صرافى کردن است ؛ چرا که در روایت آمده است که صراف به واسطه عمل مزبور، از ربا محفوظ نیست (711).
14 – کفن فروشى نیز کراهت دارد. علت کراهت آن این است که کفن فروش ‍ همواره آرزوى مرگ مردم یا شیوع بیمارى عمومى از قبیل وبا که مرگ عده اى را به دنبال دارد، مى کند تا بدان وسیله ، سود برد(712).
15 – غلام فروشى نیز کراهت دارد. در روایتى از پیغمبر اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم ) چنین وارد شده است که : ((بدترین (کم خیرترین و کم برکت ترین ) مردم ، کسى است که مردم فروشى کند(713).))
16 – احتکار طعام از تجارتهاى مکروه است در صورتى که مردم به آن احتیاج نداشته باشند وگرنه حرام مى باشد(714).
17 – از شغلها و تجارتهاى مکروه دیگر ذبح کردن حیوانات است (البته قصابى کردن براى فروش گوشت ، مکروه نمى باشد). به دلیل این که در روایت آمده است که این کار، سبب سنگدلى و بى رحمى مى شود و در روایت وارد شده است کسى که سنگدل باشد، از رحمت خدا دور است (715).
18 – از تجارتهاى مکروه دیگر، جهاندن حیوان نر بر ماده است ؛ بدلیل پستى تکسب به آن (که به این صورت است : کسى که حیوان نر دارد آن را اجاره دهد براى جهاندن بر ماده تا آبستن شود و در عوض آن مزد بگیرد.)
19 – معامله با مالى که اطفال بدست مى آورند، مکروه است البته در صورتى که معلوم نباشد طفل ، مال را از چه راهى بدست آورده است (از راه حلال یا حرام ). زیرا این احتمال وجود دارد که این مال از راه حرام باشد(716).
20 – معامله کردن با کسى که از حرام اجتناب نمى کند، یعنى در معاملاتش ‍ نسبت به حرام بى باک است ، کراهت دارد(717).
21 – از شغلهاى مکروه این است که شخص کار خود را، خرید و فروش ‍ گندم و جو و مانند اینها قرار دهد(718).
آداب مسافرت
1 – سفر باید با سلامتى ، جهاد با غنیمت و حج با بى نیازى همراه باشد. در حدیث شریفى به نقل از امام جعفر صادق (علیه السلام ) آمده است سافروا تصحوا و جاهدا تغنموا و حجوا تستغنوا. ((سفر کنید تا سالم بمانید و جهاد کنید تا غنیمت بگیرد و حج کنید تا بى نیاز گردید(719))).
2 – پیش از سفر باید همراه بگزینى . اسلام چندین ویژگى براى همراهان سفر برشمرده است :
الف ) دوستت همسنگ تو باشد. در حدیثى آمده است که نباید همراه کسى شوى که بر تو انفاق مى کند؛ زیرا موجب خوارى مؤ من است .
ب ) به مسافر، فرمان داده شده است که دوستانش کمتر از هفت نفر باشند. در حدیثى آمده است که بهترین دوستان نزد خدا، چهار تن هستند و هیچ گروهى از هفت تن ، تجاوز نکردند، مگر آن که غوغایشان فزونى یافت .
ج ) دستور شده است که با دوستان به مهربانى رفتار کنید.(720)
3 – دستور داده شده است به مسافر که براى سفرش ، توشه بردارد. این کار از شرافت مرد به شمار آمده است . در حدیثى آمده است که شش امر از جوانمردى است – سه امر در حضر و سه امر در سفر – در حضر تلاوت قرآن و آباد کردن مساجد و برادر دینى گرفتن و خوش اخلاقى و شوخى در امورى که خدا عصیان نشود، در حدیث دیگرى آمده است هنگامى که على بن الحسین (علیه السلام ) قصد سفر حج یا عمره مى کرد، بهترین توشه را از بادام ، شکر، آشامیدنى ترش و شیرین برمى گرفت .
از امام صادق (علیه السلام ) نقل شده است که فرمود: ((لقمان در سفارشهاى خود به پسرش مى گفت : پسرم ! با شمشیر، کفش ، عمامه ، خیمه ، مشک ، نخ و سوزن به سفر برو. داروهایى را با خود برگیر که تو و همراهانت را سود بخشد و با دوستانت همراهى کن ، مگر در معصیت خداوند.))
همچنین مستحب است که فرد قدرى خاک شفا با خود بردارد(721).
4 – مستحب است که مسافر بر خدا توکل کرده سفرش را بر اساس ‍ وسوسه هاى شیطانى و بدبینى هایى که اول در دل دامن مى زند، به تاءخیر نیندازد(722).
5 – مستحب است براى مسافر که هر گاه به سفر مى رود، این آیه را بخواند؛ زیرا حضرت صادق (علیه السلام ) هر گاه پاى در رکاب مى نهاد، مى گفت : سبحان الذى سخرلنا هذا و ما کنا له مقرنین و هفت بار مى فرمود: ((سبحان اللّه )) هفت بار نیز مى فرمود: ((الحمد اللّه )) هفت بار هم مى فرمود: ((لا اله الا اللّه ))(723).
6 – شایسته است شخص مسافر، به هزینه خود توجه داشته باشد(724).
7 – مسافرت باید به طور کلى با میانه روى همراه باشد؛ ولى در حج و عمره مستحب است که با گشاده دستى عمل گردد(725).
8 – هنگامى که مسافر وارد شهرى شد، مستحب است که به هنگام دیدن شهر، دعایى رابخواند که در وصیت پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) به على (علیه السلام ) آمده است : اللهم انى اسئلک خیرها و اعوذبک من شرها، اللهم حببنا الى اهلها و حبب صالحى اهلها الینا.
((خدایا! خیر آن را از تو مى خواهم و از شر آن به تو پناه مى برم ، خداوندا! ما را محبوب اهالى آن گردان ، و صالحان آن را دوست ما کن (726).))
9 – مستحب است که شخص براى بازگشت از سفر، شتاب کند. از امام سجاد (علیه السلام ) نقل است که فرمود: ((سفر بخشى از دوزخ است ، پس هر گاه کسى سفرش را به انجام رساند، به شتاب به سوى خانواده اش ‍ بازگردد(727).))
10 – مستحب است که انسان از همان راهى باز نگردد که رفته است ، بلکه چنانچه اگر دو راه وجود دارد راه دیگرى را برگزیند(728).
11 – مستحب است که مسافر با هدیه اى به خانه باز گردد، ولو قدر و قیمت آن ناچیز باشد(729).
12 – مستحب است که مؤ منان به ویژه در سفر حج ، مسافرشان را یارى رسانند. همچنین مستحب است که مؤ منان به خانواده حاجیان توجه داشته باشند و آنان را زیارت کرده و در صورت نیاز به ایشان خدمت کنند. در روایتى آمده است : کسى که عهده دار خانواده و اموال یک حاجى گردد، همچون حاجى اجر مى برد، گویى که خود شخصا به حج رفته است (730).
13 – مستحب است که به هنگام بازگشت حاجى به دیار خود، به دیدار او روند. در حدیثى آمده است : کسى که حاجى را دیدار کند و با او دست دهد، مانند کسى است که حجرالاسود را به دست گرفته است (731).
14 – در وصیت فراگیرى از لقمان حکیم ، نکاتى آمده است که مسافر به ویژه حاجى را در این سفر الهى سود مى رساند. از امام صادق (علیه السلام ) روایت است که فرمود: ((لقمان به فرزندش گفت : هر گاه با گروهى سفر کردى ، در هر امر خود و ایشان ، زیاد رایزنى کن و لبخند فراوان بر چهره ظاهر ساز و در توشه ات میان آنها بخشنده باش . هر گاه تو را خواندند بدیشان پاسخ گو. هر گاه از توکمک طلبیدند، یاریشان رسان . سکوت فراوان به کار بند و نماز بسیار به جاى آور. در مرکب ، آب و توشه به همراهانت ایثار کن و هر گاه تو را به گواهى بر حقى خواستند بدیشان گواهى ده . هر گاه از تو مشورت جستند، اندیشه ات را کامل به کار انداز. قبل از درنگ و تفکر تصمیم مگیر. در مشورت زود پاسخ مگو، تا ابعاد گوناگون آن را نیک بدانى . در حالى بخواب ، بخور و نماز بگزار، که اندیشه و حکمتت را در مشورت به کار مى بندى . کسى که نصیحتش را براى کسى که از او مشورت خواسته ، خالص نگرداند، خداوند اندیشه اش را از او بستاند و امانت را از او برگیرد. هر گاه دوستانت را دیدى که راه مى روند، تو نیز با آنها راه برو. هر گاه که دیدى که ایشان کار مى کنند، تو نیز با آنان به کار بپرداز و هر گاه صدقه و قرض دادند تو نیز بده .
سخن کسى را که از تو بزرگتر است بشنو. هر گاه به تو فرمانى دادند، یا از تو چیزى خواستند، در پاسخ ایشان ((آرى )) گو و از گفتن ((نه )) بپرهیز؛ چرا که ((نه )) ناتوانى است و موجب نکوهش . هر گاه در راه سرگردان شدید، فرود آیید و هر گاه تردید کردید، بایستید و تدبیرى بیاندیشید. اگر یک نفر را تنها دیدید، پیرامون راه از او مپرسید و از وى راهنمایى مجویید؛ زیرا یک نفر در بیابان مشکوک است ، شاید که جاسوس دزدان باشد یا شیطانى که شما را به تحیر کشد. از دو شخص نیز بپرهیزید، مگر این که نظرتان غیر از این باشد، چه ، عاقل هنگامى که به چشم ، چیزى را ببیند حق را از آن باز شناسد و حاضر، چیزى را مى بیند که غایب نمى بیند.
پسرم ! هر گاه وقت نماز شد، آن را براى چیزى به تاءخیر مینداز. نماز بگزار و راحت شو که آن دینى است بر عهده تو. نماز را به جماعت برپا کن ، اگر چه بر نوک پیکانى . اگر خواستید فرود آیید، در سرزمینى فرود آیید که رنگش ‍ نکوتر و خاکش نرمتر و گیاهش بیشتر باشد و هر گاه فرود آمدى ، پیش از آن که بنشینى ، دو رکعت نماز بگزار و زمینى را که بدان درآمدى وداع گو و به آن و اهالیش درود فرست ؛ زیرا هر سرزمینى را فرشتگانى است . اگر پیش از آنکه خوراکى بخورى ، توانستى ، آن را با دادن صدقه آغاز کنى ، پس این کار را انجام بده . مادام که سواره هستى ، قرآن بخوان و به هنگام کار تسبیح بگو. به هنگام بیکارى دعا بخوان . از حرکت در اول شب بپرهیز و در آخر شب ، ره بپوى و مبادا که در راه ، صداى خویش بلند کنى (732).
15 – از حضرت صادق (علیه السلام ) نقل است که کسى نباید سفر کند، مگر براى سه چیز: سفرى که توشه آخرت در آن حاصل شود، یا سفرى که باعث مرمت امور معاش و زندگى گردد، یا سفرى که براى سیر و لذت حلال باشد.
16 – در حدیثى آمده است که محمد بن مسلم از حضرت صادق (علیه السلام ) پرسید که به زمینى مى روم که در آنجا به غیر از برف و یخ چیزى نیست . در ادامه حدیث آمده است که حضرت فرمودند: به چنین زمینى نرو، که دینت در آنجا هلاک مى شود(733).
17 – در احادیث آمده است که روزهاى شنبه ، سه شنبه و پنج شنبه براى مسافرت خوب مى باشند. سه شنبه ، روزى است که خداوند در آن روز، آهن را براى داوود (علیه السلام ) نرم کرد. در روایت آمده است که اگر روز شنبه سنگى از کوهى بگردد، خداوند آن را به جاى خود برگرداند و روز پنج شنبه هم روزى است که پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) در آن روز به سفر مى رفتند و مى فرمودند که روز پنج شنبه را خدا و رسول و ملائکه دوست مى دارند.
18 – از امام صادق (علیه السلام ) منقول است که سفر کردن و سعى در حوائج در بامداد روز جمعه مکروه است ؛ چون ممکن است که از نماز باز بماند. اما بعد از نماز، براى تبرک خوب است .
19 – در روایتى آمده است که روز دوشنبه ، به دلیل رحلت پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) در آن روز براى مسافرت خوب نمى باشد.
20 – در روایات معتبر آمده است که سفر کردن در هنگامى که در عقرب مى باشد، عاقبت خوبى ندارد.
21 – روز چهارشنبه نیز براى مسافرت نیکو نیست .
22 – مستحب است که مسافر براى رفع نحوستهاى سفر، صدقه بدهد و هنگام سفر دعاهاى وارده را بخواند(734).
23 – مستحب است که مسافر موقع بیرون رفتن غسل کند و دعاى مربوطه را بخواند، همچنین دو رکعت نماز بگزارد. (در رکعت اول توحید و در رکعت دوم سوره قدر). بعد از نماز دعاى وارده را نیز بخواند(735).
24 – مستحب است وقتى انسان براى مسافرت از خانه بیرون مى رود عمامه به سر ببندد که در حدیثى از حضرت صادق (علیه السلام ) آمده است هر کس این کار را انجام مى دهد ضامن او هستم تا سالم به اهل خود برگردد. و از امام موسى (علیه السلام ) آمده است که من ضامنم تا او را دزد و غرق شدن و سوختن پیش نیاید(736).
25 – پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمود: اگر مسافرت شما پیاده مى باشد خوب است که کمر را محکم بندید تا آن که پیاده رفتن بر شما آسان شود و در جایى دیگر فرمودند: بر شما باد به راه رفتن در شب که زمین در شب پیچیده مى شود و از آن فرود میایید که محل درندگان و ماران است . از امیرالمؤ منین (علیه السلام ) منقول است که هر کس در سفر راه را گم کرد فریاد بزند: ((یا صالح اءغثنى )) بدرستى که از برادران مؤ من شما از جنیان شخصى هست که صالح نام دارد به خاطر خدا در شهرها مى گردد و چون صداى شما را مى شنود جواب مى گوید و شما را راهنمایى مى کند(737).
26 – از حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام ) منقول است که چون حضرت رسول (صلى الله علیه و آله و سلم ) در سفرها به سراشیبى مى رسیدند ((سبحان اللّه )) مى گفتند و چون به سر بالا مى رسیدند: ((اللّه اکبر)) مى گفتند(738).
آداب غذا خوردن
1 – خوردن چاشت در بامداد.
2 – کوچک گرفتن لقمه هنگام خوردن غذا.
3 – خوب جویدن غذا.
4 – نگاه نکردن به دیگرانى که بر سر سفره نشسته اند.
5 – نخوردن غذاى بسیار گرم .
6 – ندمیدن (فوت نکردن ) در طعام گرم .
7 – خوردن غذاى سرد.
8 – نبریدن نان با کارد.
9 – پاک نکردن استخوان .
10 – نخوردن غذا به کمتر از سه انگشت .
11 – دراز نکردن دست به ظرف دیگران بر سر سفره .
12 – لیسیدن انگشتان .
13 – نخوردن غذا در حال جنابت ؛ اگر مى خواهید در حال جنابت آب یا غذا بخورد، وضو بگیرد.
14 – ترک نکردن خوردن غذا در شب .
15 – لیسیدن ظرف غذا.
16 – خوردن غذا با تمام انگشتان .
17 – پاک نکردن دست با دستمال ؛ وقتى چیزى از طعام به انگشتان چسبیده باشد.
18 – نخوردن غذا، مگر در حال گرسنگى .
19 – گفتن ((بسم اللّه الرحمن الرحیم )) هنگام شروع غذا.
20 – دست بکشد از غذا؛ وقتى که هنوز سیر نشده است .
21 – شستن دست ، قبل از خوردن غذا.
22 – نشستن روى پاى چپ در هنگام خوردن غذا.
23 – پیش از مهمانان شروع نمودن به غذا توسط صاحب خانه .
24 – بهتر است هنگام غذا خوردن دو زانو بنشیند.
25 – خوردن غذا با دست راست .
26 – نخوردن غذا در حال خوابیده .
27 – چهار زانو نشستن سر سفره .
28 – تنها غذا نخوردن .
29 – غذا خوردن با خدمتکاران و غلامان .
30 – غذا خوردن بر روى زمین .
31 – غذا نخوردن در حال راه رفتن .
32 – شستن دست ها بعد از غذا.
33 – در شستن دست ها قبل از غذا، اول صاحب خانه بشوید و بعد از آن هر که در طرف راست اوست ، اما در شستن دست ها بعد از غذا صاحب خانه آخر از همه دست را بشوید و اول هر کس در جانب چپ صاحب خانه است دست ها را بشوید.
34 – سنت است که همه در یک طشت دست ها را بشویند و آب را نریزند.
35 – خوردن نمک در اول و آخر غذا.
36 – غذا نخوردن در حال تکیه دادن .
37 – بعد از شستن دست قبل از خوردن غذا آن را با دستمال پاک نکند و بعد از شستن دست بعد از خوردن غذا آن را با دستمال پاک نماید.
38 – وقتى دست ها را بعد از غذا مى شوید، آن را بر دیده ها بمالد.
39 – دست کشیدن از غذا بعد از همه توسط صاحب خانه .
40 – غذا نخوردن در حالى که کفش به پا دارد.
41 – بعد از غذا، شکر کردن خدا و گفتن ((الحمدلله رب العالمین )).
42 – خواندن دعاى وارده هنگام شروع به خوردن غذا.
43 – حرف نزدن زیاد بر سر سفره غذا.
44 – خواندن دعاهاى وارده بعد از غذا.
45 – بعد از غذا به پشت خوابیدن و پاى راست را بر روى پاى چپ گذاشتن .
46 – برداشتن و خوردن آنچه از غذا روى زمین افتاده باشد(739).
آداب آشامیدن آب
1 – سزاوار است که انسان در هنگام آشامیدن آب ، امام حسین (علیه السلام ) و اهل بیت او را یاد و قاتلان آن حضرت را لعنت کند. در حدیثى از امام صادق (علیه السلام ) آمده است : ((هر کس این کار را انجام دهد، خداوند صدهزار حسنه براى او بنویسد و صدهزار گناه را از او پاک کند و صدهزار درجه براى او مقرر کند و چنان باشد که صد هزار بنده آزاد کرده باشد و حق تعالى در قیامت او را خوشحال و با اطمینان خاطر محشور گرداند.))
2 – امام صادق (علیه السلام ) فرمودند: ((گاهى مى شود که انسان آب مى نوشد و خداوند او را به وسیله همان آب خوردن به بهشت مى برد؛ به این که آب بخورد و در حالى که هنوز سیر نشده و تشنه مى باشد آب را از لب بردارد و حمد خدا بگوید. سپس آب را بیاشامد و در صورتى که هنوز سیر نشده از لب باز گیرد و دوباره حمد خدا بگوید و باز آب را بخورد. پس ، حق تعالى به سبب این کار بهشت را بر او واجب مى کند.))
3 – مستحب است که پیش از نوشیدن آب ((بسم اللّه )) بگوید و دمى بخورد و الحمدلله بگوید. پس ، باز ((بسم اللّه )) بگوید و بخورد و بعد از خوردن ((الحمدلله )) بگوید. در روایت است که هر کس این عمل را انجام دهد، مادامى که آب در شکم اوست ، تسبیح خدا مى گوید و ثوابش براى او مى باشد.
4 – سزاوار است که اگر انسان خواست در شب آب بیاشامد، سه مرتبه بگوید: ((علیک السلام من ماء زمزم و ماء الفرات )).
5 – سزاوار است که بسیار آب نخورد.
6 – سزاوار است که آب را به سه نفس بخورد.
7 – مستحب است که در شب نشسته و در روز ایستاده آب بیاشامد.
8 – سزاوار است که با دهان به آب ندمد (فوت نکند).
9 – سزاوار است که آب را با دست راست بیاشامد.
10 – خوب است که آب را بمکد و کم کم بخورد و دهان را پر از آب نکند(740).
آداب حمام رفتن و نظافت
منقول است که عمر درباره حمام رفتن گفت : ((حمام بد خانه اى است ! عورت را ظاهر مى کند و پرده آدمى را مى درد.))، اما حضرت امیرالمؤ منین (علیه السلام ) فرمود: ((حمام خانه خوبى است ! جهنم را به یاد انسان مى آورد و چرک را از بدن مى برد.))
1 – سزاوار است که انسان هر روز به حمام نرود. چرا که بدن را لاغر مى کند و گرده ها را مى گدازد.
2 – سزاوار است که انسان در زیر آسمان ، بدون لنگ غسل نکند. همچنین خوب است که بدون لنگ در نهرها داخل نشود. زیرا در روایت است که ملائکه در نهرها ساکن هستند.
3 – کراهت دارد با معده پر وارد حمام شود.
4 – انسان نباید در حمام ، آب سرد و خربزه بخورد.
5 – انسان نباید در حمام بر خود آب سرد بریزد. چرا که بدن را ضعیف مى کند.
6 – سزاوار است که انسان هنگام بیرون آمدن از حمام آب سرد بر پایش ‍ بریزد. چرا که درد را از بدنش بیرون مى کشد.
7 – سزاوار است بعد از بیرون آمدن از حمام سر را بپوشاند تا مبتلا به سردرد نشود.
8 – مستحب است که انسان در حمام جرعه اى از آب گرم بخورد. در روایت است که این کار، مجراى بول را پاک مى کند.
9 – به پشت خوابیدن در حمام خوب نیست . زیرا پیه گرده ها را مى گدازد.
10 – شانه کردن مو در حمام باعث تنک شدن مو مى شود.
11 – خوب نیست در حمام سر را با گل بشوید. چرا که غیرت را مى برد. همچنین نباید سفال را بر بدن بمالد که مورث پیسى است .
12 – در حمام نباید لنگ را بر صورت و چهره بمالد. چرا که آبرو را مى برد.
13 – قرآن خواندن در حالى که عریان است ، مکروه است ، مگر این که لنگ بسته باشد.
14 – مسواک کردن در حمام کراهت دارد. چرا که باعث ریزش دندان ها مى شود.
15 – دارو کشیدن مستحب است . زیرا وقتى موى بدن بلند مى شود، آب پشت را قطع مى کند، یعنى فرزند به وجود نمى آید و ضعف و تنبلى مى آورد. استفاده از نوره آب پشت را زیاد مى کند، بدن را قوى مى کند و پیه گرده ها را زیاد مى کند و بدن را فربه مى سازد.
16 – از بین بردن موى زیر بغل نیز با دارو و نوره مستحب است . زیرا در روایت آمده است که شیطان در آنجا پنهان مى شود. همچنین کندن موى زیر بغل خوب نیست . چرا که دوش ها (شانه ها) را سست مى کند. در حدیث آمده است که دارو گذاشتن زیر بغل بهتر از تراشیدن آن است .
17 – براى مرد کراهت دارد که تا چهل روز موى پشت زهار را از بین نبرد و براى زن تا بیست روز.
18 – مستحب است که انسان هنگام استفاده از نوره بگوید: صلى اللّه على سلیمان بن داود کما امر بالنوره . همچنین مستحب است که انسان دعاهاى وارده دیگر را بخواند.
19 – نوره کشیدن در روز چهارشنبه کراهت دارد.
20 – مستحب است که بعد از نوره کشیدن بر بدن حنا بمالد(741).
آداب مربوط به لباس و کفش
1 – بلند بودن لباس بطورى که بر زمین کشیده شود، مکروه است .
2 – مستحب است رنگ لباس ، سفید باشد و بعد از سفید، زرد و بعد از زرد، سبز و بعد از آن سرخ کم رنگ .
3 – پوشیدن لباس به رنگ سرخ تیره ، خصوصا در نماز، مکروه است .
4 – رنگ سیاه براى جامه در همه حال کراهت شدید دارد؛ مگر در عمامه ، عبا، موزه .
5 – بهترین لباس ها لباسى است که از جنس پنبه و بعد از آن از جنس کتان باشد.
6 – پوشیدن زیر جامه در حالت ایستاده کراهت دارد.
7 – هنگام پوشیدن لباس هاى نو، خواندن دعاى وارده مستحب است .
8 – مستحب است که انسان هنگام بیرون آوردن لباس ((بسم اللّه )) بگوید.
9 – مستحب است که مقنعه زنان تا نصف بازوى آنها بلند باشد؛ همچنان که مقنعه حضرت زهرا (علیها السلام ) این طور بوده است .
10 – مستحب است که انسان شلوار را نشسته بپوشد.
11 – سزاوار است که رنگ کفش زرد باشد و پس از آن بهتر است سفید باشد.
12 – بهترین رنگ در موزه و چکمه رنگ سیاه است .
13 – مستحب است که انسان ابتدا کفش را به پاى راست داخل کند و در موقع بیرون آوردن ، ابتدا کفش پاى چپ را بیرون آورد.
14 – پوشیدن یک لنگه کفش به طورى که پاى دیگر برهنه باشد، مکروه است .
15 – موقع پوشیدن کفش مستحب است دعاى وارده را بخواند(742).
16 – امیرالمؤ منین (علیه السلام ) فرمود: ((هر گاه خداوند به مؤ منى جامه تازه پوشاند، وضو بگیرد و دو رکعت نماز بجا آورد که در آن حمد و آیة الکرسى و توحید و قدر بخواند و بعد از نماز خدا را به خاطر این که او را پوشانید و در نزد مردم زینت داد، حمد کند و بسیار این ذکر را بگوید: ((لا حول و لا قوة الا بالله )). پس در آن جامه گناه نمى کند و به هر اندازه که نخ در آن باشد، فرشته اى براى او تقدیس مى کند و برایش آمرزش مى خواهد و خدا بر او ترحم مى کند(743).))
آداب مهمانى
1 – پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمودند: ((یکى از شیوه هاى گرامى داشتن برادر مؤ من آن است که تحفه او را قبول کند و حاضر است تا برایش بیاورد
به عنوان تحفه براى او مهیا سازد.))
2 – امام صادق (علیه السلام ) فرمودند: ((وقتى برادر مؤ من به خانه تو آمد، او را به خوردن تکلیف کن . اگر قبول نکند، به آشامیدن تکلیف کن . اگر قبول نکند تکلیف کن که دست و رویش را با آب یا عرق خوشبو بشوید.))
3 – سزاوار است که مهمان روزه نگیرد، مگر به اجازه مهمان تا مبادا طعامى که براى او درست مى کنند، ضایع شود.
4 – سزاوار است که اهل خانه روزه نگیرند، مگر به اجازه مهمان تا مبادا او به سبب روزه ایشان شرم کند و طعام نخورد.
5 – پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمودند: ((حد ضیافت و مهمانى سه روز است .)) همچنین فرمودند: ((آن قدر نزد برادر مؤ من خود نمانید که او را درهم شکنید و دیگر چیزى نداشته باشد تا خرج شما کند.))
6 – سزاوار است که صاحب خانه مهمان را از کار در خانه منع کند و خودش ‍ کارها را انجام دهد.
7 – سزاوار است که انسان میهمان را به هیچ کارى امر نکند.
8 – صاحب خانه باید هنگام آمدن میهمان ، او را کمک کند تا داخل خانه شود و هنگام رفتن ، او را مدد نکند. زیرا این عمل دلیل بر خست نفس ‍ است . همچنین سزاوار است که هنگام رفتن میهمان توشه اى همراه او کند؛ توشه اى نیکو و خوشبو.
9 – از جمله حق میهمان است که صاحب خانه هنگام رفتن میهمان تا در خانه همراه او برود.
10 – امام محمد باقر (علیه السلام ) فرمودند: ((چون شخصى به خانه کسى برود، هر جا که صاحب خانه او را امر مى کند، همان جا بنشیند. چرا که صاحب خانه امور مخفى خانه خود را بهتر مى داند.))
11 – سزاوار است که انسان بر سر سفره اى که او را نطلبیده اند، حاضر نشود.
12 – میهمان نباید بر صاحب خانه فشار آورد و نباید بر او تحکم کند.
13 – صاحب خانه نباید از میهمان بپرسد که امروز چیزى خورده است یا نه ، بلکه باید هر چه حاضر دارد نزد او بیاورد. امام صادق (علیه السلام ) فرمودند: ((اگر کسى هزار درهم صرف طعامى کند و مؤ منى از آن بخورد، اسراف نکرده است .))
14 – از جمله حق میهمان بر گردن صاحب خانه آن است که برایش خلال دندان حاضر کند(744).
آداب خوابیدن
1 – خوابیدن بعد از طلوع فجر (اذان صبح ) تا طلوع آفتاب کراهت دارد.
2 – خوابیدن بین نماز مغرب و عشا و بعد از عصر مکروه است .
3 – خوابیدن پیش از ظهر (در وقت گرمى هوا) و بعد از نماز ظهر تا عصر (خواب قیلوله ) مستحب است .
4 – مستحب است که انسان پیش از خوابیدن ، وضو بگیرد.
5 – خوابیدن در حال جنابت مکروه است .
از امام على (علیه السلام ) منقول است : ((نخوابد مسلمانى در حالى که جنب باشد و نخوابد مگر با وضو. پس اگر براى غسل و وضو آب نیابد با خاک تیمم کند. زیرا روح مؤ من را در وقت خواب به آسمان مى برند و حق تعالى او را قبول مى نماید و بر او برکت مى فرستد. پس اگر اجلش رسیده باشد، او را در گنجینه هاى رحمت خود مى سپارد و اگر نرسیده است با امینان خود (ملائکه ) به بدن او برمى گرداند.))
6 – خوابیدن در مسجد مکروه است .
7 – تنها خوابیدن کراهت دارد.
8 – خوابیدن در حالى که دست انسان چرب و آلوده به خوردنى باشد، کراهت دارد.
9 – مستحب است قبل از خوابیدن به بیت الخلاء رود.
10 – مستحب است که انسان بر دست راست و رو به قبله بخوابد و دست راست را زیر صورت بگذارد.
11 – خوابیدن روى دست چپ و خوابیدن به رو، مکروه است . چرا که بر رو خوابیدن ، خوابیدن شیطان است . در روایت آمده است : ((هر وقت کسى را دیدید که بر رو خوابیده است او را بیدار کنید و مگذارید بر آن حال بخوابد.))
12 – مستحب است که انسان قبل از خواب ادعیه اى که از ائمه رسیده است را بخواند.
13 – خواندن سوره ((توحید)) و ((کافرون )) پیش از خواب ، مستحب است .
14 – خواندن سوره هاى ((یس ))، ((واقعه )) و خواندن ((آیة الکرسى )) قبل از خواب ، مستحب است .
15 – گفتن تسبیح حضرت فاطمه (علیها السلام ) هنگام خواب استحباب دارد.
16 – مستحب است که هنگام خواب سوره ((تکاثر)) خوانده شود.
17 – کسى که در وقت خوابیدن این آیه را بخواند، هر وقت از شب که بخواهد، بیدار مى شود: قل انما اءنا بشر مثلکم یوحى الى انما الهکم اله واحد فمن کان یرجوا لقاء ربه فلیعمل عملا صالحا و یشرک بعبادة ربه احدا(745).
آداب ذبح حیوان
1 – مستحب است که موقع سر بریدن گوسفند، دو دست و یک پایش را ببندند و پاى دیگرش را باز بگذارند.
2 – مستحب است که موقع سر بریدن گاو، چهار دست و پایش را ببندند و دم آن را باز بگذارند.
3 – مستحب است که موقع کشتن شتر، دو دستش را از پایین تا زانو یا تا زیر بغل به یکدیگر ببندند و پاهایش را باز بگذارند.
4 – مستحب است که مرغ را پس از سر بریدن رها کنند تا پر و بال بزند.
5 – مستحب است کسى که حیوان را مى کشد رو به قبله باشد.
6 – مستحب است که پیش از کشتن حیوان جلویش آب بگذارند.
7 – مستحب است که کارى کنند تا حیوان کم تر اذیت شود؛ مثلا کارد را خوب تیز کنند و با عجله سر حیوان را ببرند(746).
8 – مستحب است که بعد از کشیدن کارد و ذبح گوسفند، پشم گوسفند و موى بز را با دست خود بگیرد تا بدن حیوان سرد بشود(747).
9 – مستحب است که شتر را ایستاده بکشند(748).
10 – مستحب است که کارد را وقتى تیز کردند تا وقت ذبح ، آن را به حیوان نشان ندهند و آن را از حیوان پنهان کنند(749).
11 – مکروه است که کارد را پشت حلقوم فرو کنند و به طرف جلو بیاورند که حلقوم از پشت بریده شود.
12 – مکروه است در جایى که حیوان را مى کشند، حیوانى دیگر آن را ببیند.
13 – ذبح کردن حیوان در شب یا پیش از ظهر روز جمعه کراهت دارد، ولى در صورت احتیاج عیبى ندارد.
14 – کشتن چهار پایى که خود انسان آن را پرورش داده است ، مکروه است .
15 – مکروه است که قبل از سرد شدن بدن حیوان ، پوستش را بکنند(750).
16 – مکروه است که کارد را پشت و رو در دست گرفته و آن را به زیر حلقوم حیوان فرو کرده و از داخل ، چهار رگ حیوان را قطع کنند(751).
آداب مربوط به اموات و موت
مستحبات و مکروهات حالت احتضار و بعد از مرگ
1 – مستحب است در حال احتضار شهادتین و اقرار به امامت ائمه اثنى عشر علیهم السلام و کلمات فرج را طورى براى محتضر بخوانند که محتضر بشنود(752).
2 – در صورتى که جان کندن محتضر دشوار باشد، بهتر است ، در صورتى که اذیت نشود، بستر او را به جایى انتقال دهند که همواره در آن جا نماز مى خوانده است (753).
3 – مستحب است که سوره هاى ، یس ، صافات ، احزاب ، آیة الکرسى ، آیه پنجاه و چهارم سوره اعراف و سه آیه آخر بقره بر بالین محتضر خوانده شود تا زودتر راحت گردد(754).
4 – مستحب است که بعد از مرگ چشم هاى میت را ببندند و لب و دهانش ‍ را روى هم نهاده و دو فک او را با دستمالى ببندند(755).
5 – بهتر است که بعد از مرگ ، دو دست میت را به طرف دو پهلویش ‍ بکشند(756).
6 – مستحب است که بعد از مرگ ، پاهاى میت را بکشند تا راست قرار گیرد و پارچه اى روى او بیندازند(757).
7 – مستحب است که در شب چراغى کنار میت روشن کنند(758).
8 – مستحب است که مؤ منین را از مرگ میت خبردار کنند تا براى تشییع جنازه او حاضر شوند(759).
9 – مستحب است که در تجهیز میت ، یعنى غسل دادن ، کفن و دفن او عجله کنند، مگر آن که در مردن او شک داشته باشند و وضع او مشتبه باشد که باید در این صورت صبر کنند تا به مرگ او یقین حاصل نمایند(760).
10 – مستحب است که اگر میت در شب مرده است در محل جان دادنش ‍ چراغى روشن کنند(761).
11 – مستحب است این دعاها را طورى به محتضر تلقین کنند که بفهمد: اللهم اغفرلى الکثیر من معاصیک و اقبل منى الیسیر من طاعتک یا من یقبل الیسیر و یعفو عن الکثیر اقبل منى الیسیر واعف عنى الکثیر انک انت العفو الغفور اللهم ارحمنى فانک رحیم (762).
12 – مستحب است او را پس از مردن در پارچه اى مانند چادر شب بپیچند. زیرا پیغمبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) و ائمه چنین مى کردند(763).
13 – کراهت دارد که در حال جان کردن به بدن محتضر مس ‍ شود(764).
14 – کراهت دارد بر شکم محتضر چیزى سنگین نهاده شود(765).
15 – تنها گذاشتن او مکروه است .
16 – حاضر شدن شخص جنب و حائض بر بالین کسى که در حال احتضار است ، کراهت دارد(766).
17 – حرف زدن زیاد و گریه کردن نزد محتضر مکروه است .
18 – تنها گذاشتن زنان در نزد محتضر مکروه است (767).
آداب کفن و کفن کردن
1 – مستحب است کفن از مقدار واجب بیشتر باشد(768).
2 – مستحب است کفن میت از جامه اى نباشد که از پوست حیوان حلال گوشت یا از مو و پشم حیوان حلال گوشت درست شده باشد(769).
3 – مستحب است انسان در حال سلامتى کفن ، سدر و کافور خود را تهیه کند(770).
4 – مستحب است که علاوه بر سه قطعه واجب کفن قطعه دیگرى به عنوان لفافه به درازاى سه ذراع و نیم و پهناى یک وجب الى یک وجب و نیم به ران میت بپیچند، به طورى که چیزى از میانه خاصره تا سر زانوهاى میت بیرون نماند(771).
5 – مستحب است براى پیچیدن لفافه از خاصره آغاز نموده و دو ران میت را به هم بچسبانند و آخر پارچه را از زیر دو پاى میت بیرون آورده و در زیر قسمت نهایى لفافه فرو برند(772).
6 – مستحب است مقدارى پنبه بین دو سرین میت بگذارند، به طورى که عورتین او را بپوشاند(773).
7 – مستحب است مقدارى ذریره که نوعى بوى خوش است ، روى پنبه بگذارند و بعد پنبه را بین دو سرین قرار دهند(774).
8 – بهتر است ، اگر مى ترسند که چیزى از مجراى غایط میت بیرون آید و کفن را آلوده کند، مجرى را با مقدارى از آن پنبه پر کنند، بلکه با مجراى حیض زن نیز چنین کنند؛ لازم به ذکر است که همه این اعمال را قبل از پیچیدن لفافه انجام مى دهند(775).
9 – مستحب است بعد از قرار دادن میت در سرتاسرى واجب و پیچیدنش ، لفافه دیگرى (لفافه دوم ) بر او بپوشانند و بهتر است که آن لفافه برد یمانى باشد.
10 – استحباب لفافه سوم مخصوصا در مورد زنان تقویت شده است .
11 – در مورد میت مرد مستحب است که پارچه اى به عنوان عمامه دور سر او بپیچند و دو طرف آن را زیر چانه میت قرار دهند؛ به این نحو که تحت الحنک سمت راست روى تحت الحنک سمت چپ قرار گیرد و مجددا سمت چپى را روى سمت راستى قرار داده و هر دو را به طرف سینه میت بکشند.
12 – در مورد میت زن مستحب است که به جاى عمامه ، مقنعه اى بر سرشان نهاده و با لفافه اى به عنوان سینه بند پستان هاى ایشان را بسته در پشت میت گره بزنند.
13 – مستحب است کفن میت از پارچه خوبى تهیه شود و او را به نحو خوبى کفن کنند.
14 – مستحب است که کفن را با مال پاک و حلال و بدون شبه تهیه و خریدارى نمایند.
15 – بهتر است کفن از جنس پنبه و سفید رنگ باشد؛ سواى حبره که مستحب است سرخ رنگ باشد.
16 – مستحب است کفن پارچه اى باشد که شخص با آن احرام بسته و یا در آن نماز خوانده است .
17 – مستحب است که اگر کفن احتیاج به دوختن دارد از رشته هاى خود کفن گرفته و آن را بدوزند.
18 – مستحب است که مقدارى از کافور و زیره را به هر یک از قطعه هاى کفن بپاشند.
19 – مستحب است که در حاشیه همه قطعات کفن و بر جریدتین (چوب ترى که روى ترقوه میت مى گذارند) بنویسد: ((فلانى پسر فلانى (یعنى نام میت و پدرش نوشته شود) شهادت مى دهد به این که جز اللّه تعالى هیچ معبودى نیست و او یکتا است و شریکى ندارد. همچنین شهادت مى دهد به این که محمد (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرستاده خداست و على بن ابیطالب ، حسن ، حسین ، على ، محمد، جعفر، موسى ، على ، محمد، على ، حسن و مهدى علیهم السلام امامان و سادات و قائدان اویند و این که قیامت و ثواب و عقاب حق است )).
20 – بهتر است بر کفن میت دعاى جوشن کبیر بنویسند. البته بهتر این است که همه اینها در حاشیه نوشته شود که از نجس شدن ایمن باشد(776).
21 – مکروه است براى پیراهن میت که جامه دوم اوست ، آستین درست کنند(777).
22 – مکروه است که کفن به وسیله چاقو یا قیچى آهنى بریده شود، بلکه سزاوار است با دست بریده شود(778).
مستحبات و مکروهات حنوط میت
# حنوط یعنى مالیدن کافور به پیشانى ، کف دست ها، سر زانوها و سر دو انگشت بزرگ پاها که این عمل واجب مى باشد.
1 – مستحب است که بر سر بینى میت کافور بمالند(779).
2 – مستحب است که در حنوط میت مراعات ترتیب بین اعضاى سجود انجام گیرد. پس مستحب است اول کافور را به پیشانى میت بمالند(780).
3 – مستحب است که میت را پیش از کفن کردن حنوط نمایند.(781)
4 – مستحب است که قدرى تربت حضرت سیدالشهداء (علیه السلام ) را کافور مخلوط کنند، ولى باید به جاهایى که بى احترامى مى شود، نرسانند(782).
5 – مستحب است که به زیر بغل ها، گودى روى سینه و مفاصل استخوان هاى میت کافور بمالند(783).
6 – مکروه است که میت را با مشک و عنبر و عود و عطرهاى دیگر خوشبو کنند(784).
7 – مکروه است که مشک و عنبر و عود و عطرهاى دیگر را با کافور مخلوط کنند(785).
مستحبات تشییع جنازه
1 – مستحب است که تشییع کنندگان هنگام تشییع جنازه بگویند: بسم اللّه و بالله و صلى اللّه على محمد و آل محمد اللهم اغفر للمؤ منین و المؤ منات ؛ به نام خدا و به یارى او. خدا بر محمد و آل او درود بفرستد! بارالها! مردان و زنان مؤ من را بیامرز!(786).
2 – مستحب است که جنازه را بر دوش خود حمل کنند، نه بر بالاى حیوان باربر و امثال آن ، اما کراهت حمل آن بر بالاى حیوان معلوم نیست (787).
3 – تشییع کننده بهتر است در حال خشوع و تفکر باشد. مستحب است که فکر کند که این خود اوست که از دنیا رفته و بر بالاى دوش حمل مى شود. و دارد التماس مى کند مرا برگردانید(788).
4 – مستحب است که تشییع جنازه ، با پاى پیاده صورت گیرد(789).
5 – بهتر است تشییع کننده پیشاپیش جنازه نرود، بلکه یا عقب جنازه و یا در دو طرف آن حرکت کند. که اولى بهتر است (790).
6 – بهتر است تشییع کننده چهار طرف جنازه را به تناوب به دوش بگیرد و بهتر آن است که از سمت راست جلوى تابوت شروع نموده و آن را به دوش ‍ راست خود بگیرد و سپس سمت راست عقب را به دوش راست بگیرد؛ در نوبت سوم ، سمت چپ آخر تابوت را به دوش چپ حمل کند و در نوبت چهارم سمت چپ جلوى تابوت را به دوش چپ بگیرد(791).
7 – بهتر است صاحب مصیبت با پاى برهنه تشییع کند و ردا یا عباى خود را زمین بگذارد و نپوشد و اگر آن را پوشید، طورى غیر معمولى بپوشد که با حالت داغدیدگان تناسب داشته باشد؛ خلاصه این که وضعى به خود بگیرد که همه تشیع کنندگان بفهمند که او صاحب مصیبت است .
# فضیلت تشییع جنازه بسیار و ثواب آن عظیم است . در روایت آمده است که هر کس جنازه اى را تشییع کند، در رفتن و برگشتن به هر گامى که برمى دارد، خداوند هزار هزار حسنه (یک میلیون حسنه ) برایش مى نویسد و هزار هزار گناه (یک میلیون گناه ) را از نامه عمل او محو مى کند و به او هزار هزار درجه مى دهد.
مکروهات تشییع جنازه
1 – سوار شدن بر وسیله نقلیه در هنگام تشییع جنازه ؛ جز در صورت عذر و مراجعت (792).
2 – خندیدن و لهو و لعب (793).
3 – کنار گذاشتن ردا توسط کسى که صاحب مصیبت نباشد(794).
4 – راه رفتن به سرعت (795).
5 – بردن آتش در دنبال جنازه ، مگر آن که چراغى به منظور روشن کردن راه باشد(796).
6 – شرکت در تشییع جنازه براى زنان جوان کراهت دارد(797).
مستحبات نماز میت
1 – مستحب است کسى که مى خواهد نماز میت بخواند، تمام چیزهایى که در نماز دیگر لازم است ، اعم از وضو، غسل ، تیمم و پاک بودن بدن و لباس ‍ و… را رعایت کند(798).
2 – مستحب است که اگر میت مرد است ، امام جماعت یا کسى که تنهایى بر او نماز مى خواند، مقابل وسط قامت میت بایستد و اگر میت زن است ، مقابل سینه اش بایستد(799).
3 – بهتر است نمازگزار پا برهنه بر میت نماز بخواند(800).
4 – مستحب است نمازگزار در هر تکبیر دست ها را بلند کند(801).
5 – مستحب است که فاصله نمازگزار با میت به قدرى کم باشد که اگر باد لباسش را حرکت دهد به جنازه برسد(802).
6 – بهتر است نماز میت به جماعت خوانده شود(803).
7 – مستحب است که امام جماعت تکبیر و دعاها را بلند بخواند و کسانى که با او نماز مى خوانند، آهسته بخوانند(804).
8 – مستحب است که نمازگزار در نماز میتى که به جماعت خوانده مى شود اگر چه ماءموم یک نفر باشد، پشت سر امام بایستد(805).
9 – مستحب است که نمازگزار به میت و مؤ منین زیاد دعا کند(806).
10 – پیش از نماز سه مرتبه بگوید: الصلاة .
11 – بهتر است نماز را در جایى بخوانند که مردم براى نماز بیشتر به آنجا مى روند.
12 – مستحب است که اگر زن حائض نماز میت را به جماعت مى خواند در صفى تنها بایستد(807).
13 – خواندن نماز میت در مساجد به غیر از مسجدالحرام مکروه است (808).
14 – مکروه است بر میت چند مرتبه نماز بخوانند، ولى اگر میت اهل علم و تقوى باشد، کراهتى ندارد(809).
آداب دفن و بعد دفن
1 – گود کردن قبر تا چنبره گردن و یا به قدر قامت (810).
2 – ساختن لحد براى قبر. به این معنا که در زمین سخت از جانب دیوار سمت قبله اش به قدرى که بدن میت در آن جاى گیرد را خالى کنند و او را زیر لحد بخوابانند و در زمین سست و کف قبر حفره اى شبیه نهر بکنند به مقدارى که بدن میت را فرا گیرد. آن گاه روى آن سقف بزنند(811).
3 – جنازه مرد را قبل از آن که در قبر سرازیر کنند، طرف پاى قبر به زمین بگذارند و جنازه زن را پیش روى قبر، سمت قبله به زمین بگذارند(812).
4 – میت را یکباره در قبر نکنند، بلکه دو یا سه ذراع جلوتر بر زمین نهاده ، لحظه اى صبر کنند و آن گاه اندک اندک نزدیکش سازند و دوباره لحظه اى صبر کنند. پس از آن در لب قبر قرارش دهند تا او خود را براى سوال قبر آماده سازد. چون براى قبر هول عظیمى است . آن گاه او را به آرامى داخل قبر کنند.
5 – اگر میت مرد باشد، اول سر او را وارد قبر سازند، اما اگر زن بود، او را به عرض داخل قبر کنند.
6 – مستحب است که همه گره هاى کفن را داخل قبر باز کنند.
7 – مستحب است که بند کفن را از صورت میت باز کنند، و گونه صورتش را روى خاک بگذارند و براى او از خاک بالشى درست کنند و خشت یا کلوخى را در پشتش بگذارند تا تکیه گاه بدنش باشد و به پشت نیفتد(813).
8 – مستحب است که قبر را با خشت یا سنگ بپوشانند تا خاک قبر روى میت نریزد(814).
9 – اگر بعد از نهادن سنگ ، گل درست کرده و روى آن بریزند تا محکم شود بهتر است (815).
10 – مستحب است کسى که میت را در قبر مى گذارد با طهارت و سر برهنه باشد(816).
11 – مستحب است کسى که میت را در قبر مى گذارد، دگمه هاى لباس خود را باز کرده و عمامه را از سر برداشته و ردا و کفش خود را بکند(817).
12 – مستحب است اگر میت زن است مباشر در پایین بردن او در قبر و باز کردن گره هاى کفن او شوهر یا یکى از محارم او باشد(818).
13 – مستحب است که دو چوب تر و تازه در قبر همراه میت بگذارند(819).
14 – مستحب است که مقدارى از تربت سیدالشهداء (علیه السلام ) زیر صورت یا در هر جاى کفن میت قرار داده شود(820).
15 – سزاوار است که غیر ارحام با پشت دست خاک را در قبر بریزند(821) و بگویند: ((اءنا لله و اءنا الیه راجعون (822))).
16 – مستحب است دعاهایى که براى موارد ویژه وارد شده است را بخوانند: مثل دعاى هنگام بیرون آوردن میت از تابوت ، دعاى روبرو شدن با قبر، دعاى هنگام سرازیر کردن میت در قبر و دعاى بعد از نهادن میت در قبر و بعد از نهادنش در لحد و…(823).
17 – سزاوار است که بعد از قرار دادن میت در لحد و قبل از بستن لحد عقاید حقه ، یعنى اصول دین و مذهب به آن قسمى که از امامان علیهم السلام وارد شده است را به میت تلقین کنند(824).
18 – مستحب است که قبر را بعد از دفن میت به مقدار چهار انگشت بسته یا باز از زمین بلند سازند(825).
19 – بهتر است قبر را چهار گوش درست کنند؛ به طورى که زاویه هاى آن قائمه باشد(826).
20 – مستحب است که ولى میت یا آن کسى که ولى میت به آن دستور مى دهد، بعد از دفن میت و برگشتن تشییع کنندگان کنار قبر بنشیند و اصول دین و مذهب را با بلندترین صدا به میت تلقین کند؛ یعنى اقرار به توحید، رسالت سیدالمرسلین حضرت محمد (صلى الله علیه و آله و سلم ) و امامت ائمه معصومین علیهم السلام و اقرار به حق بودن آنچه رسول خدا از جانب خداى تعالى آورده ، حقانیت قیامت و زنده شدن در آن روز، حسابرسى به اعمال و بهشت و دوزخ را تلقینش کند. اگر چنین کند، سوال نکیر و منکر – ان شاء اللّه – از او دفع مى شود.
21 – بهتر است که نام میت را بر قبر یا بر چیزى از چوب و یا سنگ نوشته و بر بالاى قبر میت نصب کنند.
22 – بهتر است خویشاوندان را نزدیک به هم دفن کنند.
23 – سزاوار است بناى قبر را محکم بسازند(827).
24 – بهتر است میت را در نزدیک ترین قبرستان دفن کنند، مگر آن که قبرستان دورتر، از جهانى بهتر باشد(828).
25 – مستحب است که موقع وارد کردن میت به قبر پارچه اى روى قبر بگیرند(829).
26 – مستحب است که براى تلقین دادن میت دست راست را به شانه راست میت بزنند و دست چپ را به قوت بر شانه چپ میت بگذارند و دهان را نزدیک گوش او ببرند و به شدت حرکتش دهند و آن گاه دعاهاى وارده براى تلقین را به او تلقین کنند(830).
27 – مستحب است کسى که میت را داخل قبر مى گذارد بعد از اتمام کارش ‍ از طرف پاى میت از قبر بیرون آید(831).
28 – سزاوار است که بعد از دفن و پوشاندن قبر روى آن آب بپاشند و بعد از پاشیدن آب ، کسانى که در آنجا حضور دارند، دست ها را بر قبر بگذارند و انگشت ها را باز کرده و در خاک فرو برند و هفت مرتبه سوره قدر را بخوانند و براى میت طلب آمرزش کنند(832).
29 – مستحب است که بعد از دفن صاحبان عزا سر سلامتى دهند، ولى اگر مدتى گذشته باشد که به واسطه آن سر سلامتى مصیبت یادشان مى آید، ترک آن بهتر است (833).
30 – مستحب است تا سه روز براى اهل خانه میت غذا بفرستند(834).
31 – مستحب است که انسان در مرگ خویشان ، مخصوصا در مرگ فرزند صبر کند و هر وقت میت را یاد مى کند اءنا لله و اءنا الیه راجعون بگوید و براى میت قرآن بخواند و سر قبر پدر و مادر از خداوند حاجت بخواهد(835).
32 – مستحب است در شب اول قبر براى میت دو رکعت نماز وحشت بخوانند؛ به گونه اى که در رکعت اول بعد از حمد یک مرتبه ((آیة الکرسى )) و در رکعت دوم بعد از حمد ده مرتبه ((سوره قدر)) را بخوانند و بعد از نماز بگویند: اللهم صل على محمد و آل محمد وابعث ثوابها الى قبر فلان که به جاى ((فلان )) اسم میت را بگویند(836).
33 – مستحب است که نماز وحشت بعد از نماز عشا خوانده شود(837).
مکروهات دفن و بعد از دفن
1 – دفن کردن دو میت در یک قبر یا نهادن دو میت در یک تابوت (838).
2 – فرش کردن کف قبر با ساج (تخته )، مگر آن که زمین قبر خیس ‍ باشد(839).
3 – پائین رفتن پدر در داخل قبر فرزند. زیرا در این عمل بیم آن هست که بى تاب شود و اجرش ضایع گردد(840).
4 – رحم (خویشان )، خاک را بر قبر رحم خود بریزند که این کار کراهت دارد(841).
5 – پوشاندن و اندود کردن قبر با خاک دیگرى غیر خاک خود قبر(842).
6 – تجدید بناى قبر بعد از خراب شدن آن ، مکروه است . مگر این که قبر متعلق به یکى از انبیا یا اوصیا علیهم السلام و یا یکى از صلحا و علما باشد(843).
7 – قبر را بیش از چهار انگشت باز، بلند ساختن (844).
8 – غذا خوردن در نزد صاحبان عزا و در منزلشان مکروه است (845).
آداب مربوط به قبرستان
1 – با وضو وارد قبرستان شدن .
2 – بدون سلام و دعا از قبرستان نگذشتن .
3 – حتى الامکان از روى قبرها راه نرفتن .
4 – در قبرستان حرف دنیا نزدن .
5 – در قبرستان خنده نکردن .
6 – در قبرستان بول نکردن .
7 – از حال اموات عبرت گرفتن و متذکر سفر آخرت شدن .
8 – نقش روى قبرها را نخواندن .
9 – بر روى قبر یا پهلوى قبر یا موازى قبر نماز نخواندن .
10 – به زیارت قبور علما و صالحین که در قبرستان هستند، رفتن .
11 – موقع فاتحه خواندن رو به قبله نشستن و دست بر بالاى سر قبر گذاشتن .
12 – دور قبر طواف نکردن ، مگر قبر پیغمبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) یا امام (علیه السلام ).
13 – خیرات کردن و صدقه دادن براى اموات (846).
14 – تکیه ندادن بر قبر(847).
15 – ننشستن روى قبر(848).
خواص خوراکیها به زبان روایات
درمان با نمک
در کتاب کافى ، هشام بن سالم ، از امام صادق (علیه السلام ) نقل مى کند که پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم ) به على (علیه السلام ) فرمود: ((یا على ! غذا را با نمک شروع کن و با نمک ختم نما؛ زیرا اگر کسى چنین کند، از هفتاد و دو نوع بلاء و بیمارى ، از قبیل جنون و جذام و برص ، در امان خواهد بود.))
حضرت على (علیه السلام ) فرمود: ((ابتداى غذا نمک بخورید، اگر مردم مى دانستند نمک چه خاصیتى دارد، هر آینه به جاى داروهاى مجرب دیگر، آن را انتخاب مى کردند.))
همچنین فرمود: ((اگر در سر سفره غذا نمک نباشد، ملائکه حاضر نمى شوند؛ زیرا شروع کردن غذا با نمک ، باعث صحت بدن مى شود.))
امام صادق (علیه السلام ) فرمود: ((اگر کسى همراه اولین لقمه غذا، نمک بخورد، لکه هاى سیاه و سفید صورت را برطرف مى سازد(849).))
درمان با حلیم
در کتاب کافى از امام صادق (علیه السلام ) نقل شده است که فرمود:
امیرالمؤ منان (علیه السلام ) فرمود: ((بر شما باد! خوردن حلیم ، چرا که آدمى را به مدت چهل روز در عبادت ، با نشاط مى کند و این همان مائده اى است که بر رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) نازل شده است .))
در کتاب عده ، از امام صادق (علیه السلام ) نقل شده است که فرمود: ((یکى از پیامبران از ضعف بدن و عدم توانایى در جماع ، به خداوند شکایت کرد. خداوند او را به خوردن حلیم فرمان داد.))
در حدیثى دیگر، آن حضرت فرمود: ((روزى رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) از درد کمر به خداوند شکایت کرد، خداوند او را به خوردن حلیم فرمان داد.))
امام صادق (علیه السلام ) فرمود: ((رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمود: روزى جبرئیل بر من نازل شد و مرا به خوردن حلیم دستور داد، تا این که نیرویم براى عبادت بیشتر شود و قوه باه را بیافزاید(850).))
درمان با عسل
در کتاب ((کافى )) و ((عده )) آمده است : امام صادق (علیه السلام ) فرمود: ((مردم به هیچ چیز مانند عسل ، درمان نشده اند)).
از ابى الحسن (علیه السلام ) نقل شده است که فرمود: ((به هیچ بیمارى به اندازه عسل ، از چیز دیگرى شفا و درمانى ندید.))
از ابى الحسن (علیه السلام ) نقل شده است که فرمود: ((هر کسى در امور جنسى ناتوان گشت ، خوردن مخلوط عسل با شیر براى او نافع است .))
رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمود: ((هر کسى خواهان تقویت نیروى حافظه است ، عسل میل کند.))
همچنین ایشان در حدیثى دیگر فرمودند: ((بهترین آشامیدنیها، عسل است ، زیرا محافظ است و سردى سینه را از بین مى برد))
امام کاظم (علیه السلام ) به نقل از پدرانش ، از رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) نقل مى کند و مى فرماید: ((عسل موجب شفاى هر بیمارى مى باشد، باد را مى شکند و تب بر است (851).))
درمان با شیر
ابى الحسن اصبهانى مى گوید: نزد امام صادق (علیه السلام ) بودم ، مردمى به او عرض کرد: فدایت شوم ! در خود احساس ضعف مى نمایم . امام (علیه السلام ) فرمود: ((بر تو باد خوردن شیر! چرا که موجب رشد گوشت بدن مى شود و استخوان ها را محکم مى گرداند.))
امام باقر (علیه السلام ) فرمود: ((شیر گوسفند سیاه ، بهتر از شیر گوسفند قرمز و قهوه اى و شیر گاو قهواى بهتر از شیر گاو قرمز است .))
منافع و زیانهاى پنیر
یکى از یاران امام صادق (علیه السلام ) در کتاب کافى نقل مى کند و مى گوید: مردى از امام صادق (علیه السلام ) راجع به پنیر پرسید. ایشان فرمود: ((بیمارى زا است و هیچ خاصیت درمانى ندارد))امام همین که موقع شام شد، آن مرد بر امام صادق (علیه السلام ) وارد شد و مشاهده کرد که بر سر سفره آن گرامى پنیر وجود دارد، عرض کرد، هنگام روز، راجع به پنیر از شما سوال نمودم ، فرمودید: بیمارى آور است و فائده درمانى ندارد، اما حالا مى بینم بر سر سفره شما وجود دارد حضرت فرمود: ((در روز، زیان آور است اما هنگام شب نافع و براى قوه باه مفید مى باشد.))
امام صادق (علیه السلام ) فرمود: اگر پنیر و گردو با هم باشند، هر کدام سود درمان کننده اى دارند. اما اگر از یکدیگر جدا شوند، هر کدام زیان و بیمارى مى آورند.))
در کتاب دعوات راوندى آمده است که امام صادق (علیه السلام ) فرمود: ((پنیر، غذایى خوب است ، نفس آدمى را خوشبو مى کند. غذاى خورده شده را هضم مى نماید و غذایى را که بعدا خورده مى شود، گوارا مى سازد(852))).
درمان با سرکه
در کتاب کافى ، ذکر شده است که امام صادق (علیه السلام ) فرمود: ((سرکه ، باعث تقویت عقل مى شود.))
رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) و امام صادق (علیه السلام ) فرمودند: ((خانه اى که در آن سرکه باشد، فقیر نمى شود.))
امام صادق (علیه السلام ) فرمود: ((سرکه انگور، جانوران شکم را نابود مى سازد و دهان را محکم مى گرداند.))
همچنین فرمود: ((سرکه ، قلب را روشن مى سازد.))
باز هم مى فرماید: ((سرکه ، لثه را محکم مى کند، جانوران داخل شکم را مى کشد و باعث تقویت عقل مى شود(853).))
درمان با زیتون و روغن آن
امام صادق (علیه السلام ) فرمود: ((رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمود: روغن زیتون بخورید، و به بدن بمالید که از درخت مبارکى مى باشد.))
امام صادق (علیه السلام ) فرمود: ((زیتون قوه باه را زیاد مى کند.)) حضرت (علیه السلام ) در جایى دیگر فرمودند: ((زیتون ، باد بدن را از بین مى برد(854).))
درمان با جو
در کتاب مکارم ، از امام صادق (علیه السلام ) نقل شده است که فرمود: ((غذاى رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) نان جو، حلوایش خرما و خورشتش زیتون بود.))
امام صادق (علیه السلام ) فرمود: ((اگر خدا، سراغ داشته که در غذاى دیگر بیشتر از جو، شفادهندگى باشد، جو را غذاى پیامبران قرار نمى داد(855).))
درمان با برنج
زراره مى گوید: دایه حضرت موسى بن جعفر (علیه السلام ) را مشاهده نمودم که به دهان آن حضرت برنج مى گذاشت و اصرار داشت که حتما بخورد. متاءثر شدم و به حضور امام صادق (علیه السلام )، پدر آن بزرگوار، شرفیاب گشتم ، آن گرامى فرمود: ((گمان مى کنم از رفتار دایه ابى الحسن موسى (علیه السلام )، متاءثر گشته اى ؟)) عرض کردم : ((آرى ! پدر و مادرم به فدایت .)) فرمود: ((برنج ، غذاى خوبى است . روده را باز کرده و فراخ مى سازد. بواسیر را درمان مى کند و ما بر مردمان عراق ، غبطه مى خوریم که برنج و آب سرد مى خورند؛ چرا که این دو، روده ها را فراخ کرده و بواسیر را درمان مى سازند.))
خالد بن نجیح مى گوید: از دل درد به امام صادق (علیه السلام ) شکایت نمودم . به من فرمود: ((برنج را بشور، سپس آن را در سایه ، خشک کن بعد از آن ، مقدارى بکوب ، هر روز از آن ، به اندازه اى که مى توانى بخور!))
رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمود: ((سرور غذاهاى دنیا و آخرت ، گوشت و برنج است .))
درمان با عدس و نخود
در کتاب کافى ، به نقل از امام رضا (علیه السلام ) آمده است : ((نخود، براى درد کمر بسیار مفید است .)) امام صادق (علیه السلام ) در کتاب کافى مى فرماید: امیرالمؤ منین على (علیه السلام ) فرمود: ((خوردن عدس ، رقت قلب مى آورد و اشک را جارى مى گرداند.))
امام صادق (علیه السلام ) فرمود: روزى یکى ، از قساوت قلب به رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) شکایت کرد، آن گرامى فرمود: ((بر تو باد خوردن عدس ! چرا که باعث رقت قلب و جارى شدن اشک مى گردد.))
درمان با باقلا
امام صادق (علیه السلام ) فرمود: ((خوردن باقلا، باعث جلوگیرى از پوکى استخوان ، زیادى و تقویت مغز و تولید خون مى گردد.))
همچنین فرمودند: ((باقلا را با پوستش بخورید، که باعث تقویت و دباغى معده مى شود.))
ایشان در جایى دیگر فرمودند: ((خوردن باقلا، هیچ گونه بیمارى و مرضى نمى آورد، بلکه شفا دهنده است (856).))
درمان با انگور
امام صادق (علیه السلام ) فرمود: ((یکى از پیامبران از غم و اندوه به خداوند شکایت کرد. خداوند سبحان به او دستور داد تا انگور بخورد.))
همچنین فرمودند: ((وقتى طوفان و باران نوح پایان یافت و جسدهاى مرده پدیدار شد، حضرت نوح (علیه السلام ) منظره را مشاهده نمود، به شدت غمگین گشت و اندوهگین گردید. در این موقع خداوند متعال به وى وحى فرمود: انگور سیاه بخور تا غم و اندوهت فرو نشیند(857).))
درمان با انار و فواید آن
امام صادق (علیه السلام ) فرمود: ((هر کس یک دانه انار بخورد، این دانه انار در مقابل ، شیطان وسوسه را به مدت چهل روز بیمار مى گرداند.))
عبداللّه بن سنان مى گوید: از امام صادق (علیه السلام ) شنیدم که فرمود: ((بر شما باد خوردن انار شیرین ! زیرا اگر یک دانه از آن وارد معده شود، یک بیمارى از بدن ، از بین مى رود و شیطان وسوسه را نابود مى سازد.))
در کتاب عده ، به نقل از خراسانى آمده است : ((خوردن انار شیرین ، قدرت جماع را افزوده و نوزاد را زیبا مى کند.))
صالح بن عقبه مى گوید: از امام صادق (علیه السلام ) شنیدم که مى فرمود: ((انار را با پیه آن بخورید؛ زیرا معده را دباغى کرده و ذهن آدمى را نیرو مى بخشد.))
در جایى دیگر فرمودند: ((انارى نیست ، مگر آن که در آن ، دانه اى از بهشت باشد. هر گاه دانه اى از انار افتاد و یا پرتاب شد، آن را بخورید. چنین دانه اى در هر معده اى وارد شود، قطعا آن را چهل روز نورانى خواهد ساخت و شیطان وسوسه را دور خواهد کرد.))
همچنین ایشان فرمودند: ((به کودکان خود انار بخورانید؛ زیرا موجب رشد سریع آنها مى گردد.))
امام صادق (علیه السلام ) فرمود: ((هر کس هنگام خوابیدن انار بخورد، تا صبح از شر در امان است (858).))
درمان با سیب
امام صادق (علیه السلام ) فرمود: ((خوردن سیب ، معده را خوشبو مى سازد.))
امام کاظم (علیه السلام ) مى فرمود: ((براى سیب ، منافع زیادى وجود دارد. نافع سم ، جادو، دیوانگى و بلغم مى باشد و چیزى سریعتر از آن در درمان سود ندارد.))
امام صادق (علیه السلام ) فرمود که امیرالمؤ منین (علیه السلام ) فرمود: ((سیب بخورید، چرا که باعث قوى شدن معده مى شود.))
ایشان فرمودند: ((اگر مردم مى دانستند که سیب چه خواصى دارد، بیماران خود را هرگز با غیر از سیب درمان نمى کردند.))
باز هم در جایى دیگر مى فرمایند: ((به بیماران تب دار خود، سیب بدهید بخورند، که چیزى سودمندتر از سیب وجود ندارد.))
ابن بکیر مى گوید: روزى در مدینه ، خون دماغ شدم . از امام صادق (علیه السلام ) پرسیده شد که چه چیزى خون دماغ را بند مى آورد، فرمود: ((به او آب سیب بدهید.)) بعد از آن که نوشیدم ، خونریزى دماغم قطع شد. هر گاه مار یا عقرب یکى از مردم را نیش مى زد، مى فرمود: ((به او آب سیب بدهید.))
رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) در وصیتى به حضرت على (علیه السلام ) یکى از چیزهایى را که باعث فراموشى مى شمارند، خوردن سیب ترش است .
ابى بصیر مى گوید: از امام باقر (علیه السلام ) شنیدم که مى فرمود: ((هر گاه اراده کردى که سیب بخورى ، قبل از خوردن ، آن را بو کن . اگر چنین کردى ، تمام بیماریها را از بدن تو خارج مى کند(859)…))
درمان با به
امام صادق (علیه السلام ) فرمود: ((هر کس یک دانه به بخورد، خداوند سبحان چهل روز حکمت را از سر زبان او جارى خواهد ساخت .))
رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) به جعفر فرمود: ((یا جعفر! به بخور که باعث تقویت قلب است و ترسو را شجاع مى کند.))
امام صادق (علیه السلام ) فرمود: ((هر کس به را ناشتا بخورد، فرزند او زیبا چهره مى شود.))
ایشان فرمودند: ((به غم و اندوه را مى زداید؛ همانگونه که دست ث عرق پیشانى را مى زداید.))
امام صادق (علیه السلام ) به نقل از پدرانش ، به نقل از امیرالمؤ منان حضرت على (علیه السلام ) فرمود: ((خوردن به ، قدرت مرد را مى افزاید و ضعف او را مى زداید.))
رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمود: ((خوردن به ، دل را زنده و بخیل را سخاوتمند و ترسو را شجاع مى سازد.))
در جایى دیگر فرمودند: ((یا على ! هر کس سه روز ناشتا، به خورد، ذهنش ‍ صاف ، تمام وجودش سرشار از حلم و علم مى شود و از کید شیطان و سربازانش در امان خواهد ماند.))
رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمود: ((به بخورید و به دیگران نیز هدیه کنید؛ زیرا که چشمان را روشنى مى بخشد و محبت را در قلب وارد مى کند. آن را به باردارانتان بدهید؛ چرا که موجب زیبایى فرزند مى شود.))
و در روایت دیگرى مى فرماید: ((موجب نیکو شدن اخلاق و خوى فرزندانتان مى گردد.))
امام رضا (علیه السلام ) فرمود: ((بر شما باد خوردن به ! چرا که موجب زیادى عقل مى شود.))
امام صادق (علیه السلام ) فرمود: ((هر کس ناشتا به بخورد، خود و فرزندان آینده اش ، زیبا صورت مى شود(860).))
درمان با گلابى
امام صادق (علیه السلام ) فرمود: ((بر شما باد خوردن گلابى ! که به اذن خدا، قلب را جلا مى دهد و دردهاى بدن را آرام مى سازد.))
امام صادق (علیه السلام ) فرمود: ((خوردن گلابى ، معده را دباغى و قوى مى کند. گلابى با به ، یک خاصیت دارد که با شکم سیر خورده شود، سودش ‍ بیشتر از شکم خالى است ، هر کس دچار ناراحتى قلب شود باید از آن بخورد و جانشین غذا نیز مى باشد.))
مردى از درد قلب و گرفتگى آن به امام صادق (علیه السلام ) شکایت نمود، آن حضرت به او فرمود: ((گلابى بخور خوب مى شوى (861).))
درمان با انجیر
امام رضا (علیه السلام ) فرمود: ((انجیر، بوى بد دهان را مى برد، استخوانها را محکم مى سازد، موجب رویش مو مى شود، درمان بیماریها است و با آن ، نیاز به دارو نیست .))
سپس افزود: ((انجیر شبیه ترین میوه به میوه هاى بهشتى مى باشد.))
امیرمومنان على (علیه السلام ) فرمود: ((خوردن انجیر، موجب نرمى مزاج مى شود و براى بادهاى قلنجى مفید است ، پس از آن به اندازه بخورید و در خوردن آن افراط نکنید.))
رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمود: ((انجیر را به صورت تازه و خشک شده بخورید؛ چرا که باعث زیادى قوه باه و درمان بواسیر و نقرس ‍ مى گردد(862).))
درمان با خربزه
امام رضا (علیه السلام ) فرمود: ((خوردن خربزه به صورت ناشتا، باعث فلج شدن مى گردد، پناه بر خدا.))
امیرمؤ منان (علیه السلام )، به نقل از پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمود: ((خربزه بخورید که آب آن ، رحمت است و شیرینى آن ، از شیرینى بهشت مى باشد.))
رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمود: ((خربزه ده صفت دارد: غذا، آب ، شوینده مثانه ، سرمابر، گل خوشبو، شستشو دهنده شکم ، مقوى و زیاد کننده قدرت جماع و باطراوت کننده صورت و پوست مى باشد(863).))
درمان با کاسنى
امام صادق (علیه السلام ) فرمود: ((کاسنى ، سرور سبزیجات است .))
ایشان به مردى فرمود: ((بر تو باد خوردن کاسنى ! چرا که قدرت جماع و آمیزش را افزوده و جنین را نیکو مى گرداند و طبع آن گرم است و موجب مى شود فرزند در رحم مادر، پسر باشد.))
یکى از صالحین مى گوید: بعضى اوقات ، برخاستن براى اقامه نماز شب ، براى من دشوار مى شد و این امر باعث ناراحتى من شده بود. در خواب امام زمان (عج ) را دیدم که فرمود: ((بر تو باد خوردن کاسنى ! با خوردن آن ، این کار به خواست خداوند بر تو آسان مى گردد.)) خوردن آن را زیاد نمودم ، خداوند این کار را برایم آسان نمود(864).
درمان با تره
از امام صادق (علیه السلام ) درباره تره سئوال شد، فرمود: ((آن را بخورید؛ زیرا که در آن چهار خاصیت است : بوى دهان را خوشبو مى کند، بادشکن است ، درمان کننده بواسیر و جذام نیز مى باشد(865).))
درمان با کاهو
امام صادق (علیه السلام ) فرمود: ((بر شما باد خوردن کاهو! زیرا که خون را صاف و پاکیزه مى گرداند.))
ایشان فرمودند: ((بر تو باد خوردن کاهو! زیرا باعث قطع شدن خونریزى مى شود.))
امیرالمؤ منین (علیه السلام )، به نقل از رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم )، فرمود: ((کاهو بخور! زیرا خواب آور است و غذا را هضم مى کند(866).))
درمان با کدو
در کتاب عده ، از امام باقر یا امام صادق (علیهما السلام ) آمده است که فرمودند: ((کدو، عقل و نیروى عقلى را زیاد مى کند.))
رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمود: ((اگر خواستید طبخ و آشپزى کنید، بیشتر کدو بخورید، زیرا که قلب محزون را شاد و مسرور مى گرداند.))
ایشان به حضرت على (علیه السلام ) فرمودند: ((کدو بخور! که هر کس ‍ بخورد، چهره اش زیبا و نیکو مى گردد. کدو، غذاى من و پیامبران قبل از من مى باشد(867).))
درمان با هویج
امام صادق (علیه السلام ) فرمود: ((خوردن هویج ، براى کلیه مفید و مقوى جنسى است .))
همچنین مى فرماید: ((هویج براى قلنج و بواسیر نافع مى باشد و نیز براى جماع مفید است (868).))
درمان با شلغم
امام صادق (علیه السلام ) فرمود: ((هیچ کس نیست ، مگر آن که در او ریشه جذام باشد، پس آن را با شلغم ذوب کنید(869).))
همچنین شلغم ، قوه بینایى را زیاد و غرایز جنسى را تقویت و ادرار را نیز زیاد مى کند(870).
درمان با بادنجان
امام صادق (علیه السلام ) فرمود: ((بادنجان زیاد بخورید؛ چرا که براى طبیعت سودائى ، بسیار نافع است .))
ایشان فرمودند: ((بادنجان سرخ شده و بورانى را بخورید؛ چرا که از بیمارى جذام جلوگیرى مى کند و درمان است .))
در جایى دیگر فرمودند: ((بادنجان را زیاد بخورید، آن هم هنگام بارور شدن درخت خرما، چرا که درمان کننده هر دردى است : چهره را بشاش و نورانى ، رگها را نرم و قدرت جماع را نیز زیاد مى سازد(871).))
درمان با پیاز و سیر
ایشان فرمودند: ((پیاز، نفس دهان را خوشبو مى کند و غم را مى زداید و نیروى جنسى را تقویت مى کند.))
ایشان فرمودند: ((پیاز، بیمارى و ناخوشى را از بین مى برد، رگها را قوى مى گرداند، قدرت پاها را بالا مى برد، نیروى جنسى را افزایش مى دهد و تب بر است .))
حضرت (علیه السلام ) در جایى دیگر مى فرماید: ((پیاز بخورید، که در آن سه خصلت است : دهان را خوشبو مى کند، لثه را محکم مى گرداند، قوه باه را زیاد مى کند و پوست صورت را شفاف مى سازد.))
رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمود: ((اگر وارد شهر جدیدى شدید، از پیاز آن شهر بخورید که از بیمارى وبا، مصون خواهید شد.))
از امام صادق (علیه السلام ) راجع به منافع سیر، پیاز و تره سؤ ال شد، فرمود: ((خوب است خام خورده شوند.))
رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمود: ((سیر بخورید، و خود را با آن درمان سازید، چرا که درمان کننده هفتاد بیمارى است .))
درمان با سیاهدانه
امام صادق (علیه السلام ) فرمود: ((در سیاهدانه ، شفاى هر بیمارى است ، اما از آن براى تب ، سردرد، ورم چشم و درد معده و هر دردى استفاده مى کنیم و به وسیله آن از خدا شفا مى گیریم .))
درمان با گوشت کبوتر
امام محمد باقر (علیه السلام ) فرمود: ((گوشت کبوتر، گوشت بابرکتى است . آن را به آدم مبتلا به یرقان ، بخورانید و بریان کنید(872).))
درمان با خرما
پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمود: ((خرما را ناشتا بخورید که کرمهاى شکم را مى کشد(873).))
امام صادق (علیه السلام ) فرمود: ((زنانتان را در حاملگى خرما بدهید، تا فرزندانتان زیبا شوند(874).))
درمان با گوشت بره
امام صادق (علیه السلام ) فرمود: ((هر کس دچار ضعف قلب و بدن است ، باید گوشت بره با شیر بخورد.))
درمان با کشمش
پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمود: ((بر شما باد به کشمش ! که سودا را برطرف مى کند و بلغم را مى خورد و تن را سالم و اخلاق را نیکو مى کند و اعصاب را قوى کرده و ضعف و بیمارى را از بین مى برد.))
درمان با سنجد
امام صادق (علیه السلام ) فرمود: ((سنجد، گوشت آن گوشت ، پوستش ‍ پوست و هسته اش استخوان را مى رویاند. با این حال ، کلیه ها را گرم و معده را شستشو و پاکیزه میگرداند و نگهدار انسان از بواسیر و قطره ، قطره آمدن بول است . ساقها را نیرومند و عرق جزام را ریشه کن مینماید(875).))