آشنایی با فرآیند هضم طبیعی غذا

بسیاری از افراد از شکل، اندازه، موقعیت و عملکرد معده و سایر اعضاء دستگاه گوارش خود، اطلاعات کمی دارند. برای بدست آوردن مواد مغذی از غذاهایی که می‌خوریم، لازم است که این غذاها در بدن هضم شوند. ابتدا غذا باید به شکل مایع یا نیمه مایع تغییر یابد. سپس ترکیبات پیچیده و مرکبی مثل چربی‌ها و پروتئین‌ها باید به واحدهای شیمیایی کوچک‌تری تجزیه شوند که بتوانند از طریق دیواره روده‌ها به جریان خون جذب شوند.

فرآیند هضم غذا از دهان شروع میشود. در دهان، قطعات بزرگ غذا توسط دندان‌ها و زبان به قطعات کوچک‌تری تبدیل میشوند. غدد بزاقی ترشح بزاق به دهان را انجام می‌دهند تا بزاق با غذا مخلوط شود. این بزاق به دهان را انجام می‌دهند تا بزاق با غذا مخلوط شود. این بزاق باعث می شود که غذا راحت‌تر جویده شود.

وظایف معده

معده به شکل یک کیسه عضلانی می‌باشد که عریض‌ترین قسمت دستگاه گوارش را تشکیل می‌دهد. معده دارای سه وظیفه عمده در فرآیند هضم غذا می‌باشد.

– معده بصورت یک محفظه ذخیره غذا عمل می‌کند بطوریکه ما می‌توانیم غذایی را که برای نیاز چند ساعت ما کافی می باشد را در عرض چند دقیقه بخوریم.

– معده نقش مهمی در فرآیند شیمیایی و فیزیکی هضم غذا بر عهده دارد. غذا در معده تکه‌تکه و له میشود. مواد شیمیایی ساده‌تر کمک می‌نمایند. دیواره معده بطور طبیعی به علت داشتن یک لایه حفاظتی، از تهاجم اسید معده به آن جلوگیری می‌کند و نمی‌گذارد که زخم ایجاد شود. مری فاقد این لایه محافظتی می‌باشد و بنابراین به آسانی بر اثر اسید معده آسیب می‌بیند.

– غذا ممکن است چندین ساعت در معده باقی بماند و در طی این مدت، اسید معده باعث نابودی اکثر باکتری‌ها و میکروبهای آن میشود. بزاق حاوی آنزیمی به نام آمیلاز بزاقی است که باعث شروع هضم کربوهیدراتهایی مثل مواد قندی و نشاسته‌ها می‌گردد. بزاق کمی حالت اسیدی دارد و در هنگامی که شما غذا نمی‌خورید، باعث میشود که دهان و دندان‌هایتان تمیز باقی مانده و از ایجاد جرم دندان نیز جلوگیری می‌کند. افرادی که دچار بیماریهایی هستند که ترشح بزاق دهانشان کاهش یافته است، گرفتار خشکی دهان، اشکال در قورت دادن و بلع مشکل غذا و افزایش فساد دندان می شوند.

به محض اینکه غذا در دهان جویده و نرم شد، زبان آن را به سمت عقب دهان و گلو می‌برد و از آنجا توسط عضلات مخصوص آن قسمت، به سمت مری فرستاده می شود. غذا از طریق یک دریچه یک طرفه از مری وارد معده می شود. این دریچه را اصطلاحاً اسفنکتر تحتانی مری می‌نامند که از برگشت محتویات معده به مری در حالتی که معده منقبض می شود و یا وقتی که در حالت درازکشیدن قرار می‌گیریم، جلوگیری می‌کند.

در نهایت، غذا پس از مدتی که در معده قرار گرفت و بصورت مایع درآمد به سمت دریچه دیگر معده که به آن اصطلاحاً دریچه پیلور گفته می شود، رفته و از طریق آن وارد اثنی عشر می شود. به چند سانتیمتر ابتدای روده کوچک، اثنی‌عشر یا دوازدهه گفته می شود. وقتی غذا وارد اثنی‌عشر می شود، مواد شیمیایی به آن اضافه می‌گردد تا حالت اسیدی آن را که از اسید معده به دست آورده است را خنثی نماید. همچنین آنزیمهایی که از لوزالمعده ترشح می‌شوند در قسمت اثنی‌عشر بر روی غذاها اضافه شده تا به هضم کربوهیدراتها، چربی‌ها و پروتئین‌ها کمک نماید.

صفرایی که از کبد می‌آید هم در این قسمت ترشح شده و باعث کمک به هضم چربی‌ها می شود سپس غذای هضم شده از روده کوچک که طول آن ۶ متر می‌باشد عبور می‌کند. روده کوچک دارای طول خیلی بیشتری از روده بزرگ می‌باشد اما چون قطر آن کوچکتر از روده بزرگ است به همین دلیل به آن روده کوچک یا روده باریک گفته می شود. تجزیه شیمیایی غذاها در روده کوچک تکمیل می‌گردد و مواد شیمیایی به دست آمده، جذب جریان خون و عروق لنفاوی می شوند.

وظایف اصلی روده بزرگ عبارتند از: باز جذب آبی که برای هضم غذا بکار رفته است و خشک کردن آن، بطوریکه مدفوع فقط دارای آب اندکی بشود.

اشکال در کجا می‌تواند رخ دهد؟

تقریباً هر کسی گاهی اوقات دچار سوءهاضمه می شود که معمولاً بعد از مدت کوتاهی برطرف می‌گردد. بعد از خوردن یک غذای سنگین، ممکن است احساس نفخ یا بادکردن شکم داشته باشیم که با آروغ زدن، مقداری از این احساس ناراحتی برطرف می‌گردد. اکثر آروغهایی که ما می‌زنیم به علت بلع هوا در حین غذا خوردن ایجاد می شوند اما بعضی از این آروغها بر اثر واکنشهای شیمیایی که در معده رخ می‌دهند و یا به علت مصرف نوشابه‌های گاز‌دار ایجاد می‌گردند. راه حل این مشکل، کمتر غذاخوردن، آهسته غذا خوردن و استفاده کمتر از نوشابه‌های گازدار می‌باشد.1

کدام خوراکی ها به دشواری هضم می شوند؟

مواد غذایی یکی از ضروری ترین نیازهای انسان است. اینکه چه تغذیه ای داشته باشید که انرژی دریافت کنید، احساس سرزندگی کنید و در عین حال هضم آن بسیار راحت باشد و به سیستم گوارش آسیب نزند، خیلی با اهمیت است.

شیرین کننده مصنوعی

جویدن بیش از حد آدامس بدون شکر -ساخته شده با سوربیتول- ممکن است شما را دچار دل درد و اسهال کند. خوراکی های ساخته شده با این شیرین کننده های مصنوعی می توانند مشکلات مشابهی ایجاد کنند.

سازمان غذا و دارو هشدار می دهد که در صورتی که در روز پنجاه گرم یا بیشتر سوربیتول بخورید، ممکن است اسهال شوید، هر چند بنا به گزارش ها حتی مقادیر خیلی پایینتر نیز در برخی افراد موجب بروز مشکلاتی می شود.

فیبر زیاد

غذاهای سرشار از این کربوهیدرات سالم مانند غلات و سبزیجات، برای هضم مفید هستند. اما اگر مقدار زیادی از این خوراکی ها را بخورید، دستگاه گوارش شما ممکن است با مشکلاتی مواجه شود. در نتیجه ممکن است موجب نفخ و گاز معده شود. بنابراین میزان فیبری که می خورید را به تدریج تنظیم کنید.

انواع لوبیاها

لوبیاها سرشار از پروتئین و فیبر سالم هستند، اما قندی نیز دارند که هضم آن دشوار است و موجب گاز و نفخ معده می شود. بدن شما از داشتن آنزیم هایی که بتوانند آنها را بشکنند محروم است. در عوض باکتری های موجود در روده این کار را انجام می دهند، که در این فرایند گاز آزاد می شود.

برای خلاص شدن از برخی از قندهای مزاحم این نکته را در نظر بگیرید: حبوبات خشک را حداقل به مدت چهار ساعت خیس کنید و آب آن را قبل از پخت و پز دور بریزید.

کلم و هم خانواده آن

کلم ها، مانند کلم بروکلی و کلم پیچ، دارای همان قندی هستند که حبوبات دارند. فیبر بالای آنها نیز می تواند هضم آنها را دشوار کند. اگر به جای مصرف خام این دسته از سبزیجات آنها را بپزید، هضم آنها راحتر می شود.

فروکتوز

هضم غذاهای شیرین شده با انواعی از شیرین کننده ها، همچون سودا، آب نبات، آب میوه و شیرینی، برای برخی افراد دشوار است. این خوراکی ها می توانند به اسهال، نفخ و دل درد منجر شوند.

غذاهای ادویه دار

برخی افراد پس از خوردن غذاهای ادویه دار دچار رودل یا سوزش سر دل میشوند، به ویژه هنگامی که این دسته از غذاها زیاد میل شوند. مطالعات نشان می دهند که ترکیب تندی به نام کپایسین که در فلفلهای تند وجود دارد، میتواند عامل بروز این مشکل باشد.

محصولات لبنی

اگر مصرف محصولات لبنی موجب اسهال، نفخ و گاز معده شود، شما ممکن است دچار “عدم تحمل لاکتوز” باشید. این مشکل بدان معنی است که شما آنزیمی که هضم قند موجود در شیر و سایر محصولات لبنی را بر عهده دارد را ندارید.

از مصرف این خوراکی ها پرهیز کنید و یا با مشورت پزشک قطره یا قرص هایی که حاوی این آنزیم ها هستند را استفاده کنید.

قرص نعناع

این قرص ها می توانند عضلات بالای معده را شل کنند مشکلی که اجازه می دهد مواد غذایی به سمت مری برگردند. این مسئله می تواند موجب سوزش سر دل شود. دیگر چیزهایی که موجب بروز چنین مشکلی می شوند شامل شکلات یا قهوه هستند.

کارشناسان می گویند در صورتی که وزن اضافی را کاهش دهید، وعده های غذایی سبکتری داشته باشید، و پس از غذا خوردن دراز نکشید، می توانید فشاری را که موجب برگشتن مواد غذایی به مری شود را کمتر کنید.2

خوراکی های اسیدی

سس گوجه فرنگی و مرکبات شامل لیمو ترش، پرتغال و گریپ فروت اسیدی بوده و به مخاط معده آسیب رسانده و باعث ایجاد مشکلات گوارشی می‌شوند. بسیاری از افراد نمی‌دانند که نوشیدنی‌های گازدار هم اسیدی هستند. لذا اگر معده درد دارید از خوردن غذاهای اسیدی بویژه نوشیدنی های گازدار باید اجتناب کنید.

غذاهای چرب

غذاهای چرب انقباضات روده را در مرحله هضم تحریک می‌کند، به صورتیکه یا عمل دفع را کند کرده و یبوست را تشدید می‌کند  یا به حرکت عضلات سرعت بخشیده و منجر به اسهال می‌شود.

این تاثیر به نوع چربی مصرف شده و مستعد بودن شما به یبوست یا اسهال بستگی دارد.  زمانیکه با مشکل هضم مواجه هستید غذاهای کم چرب در منوی غذایی تان قرار دهید و وعده های کوچک غذایی در طول روز میل نمایید تا فشار کمتری به معده‌تان وارد شود. خوراکی‌هایی با چربی بالا همچون کره، بستنی، گوشت قرمز و پنیر را حداقل برای مدت کوتاهی مصرف نکنید. 

غذاهای سرخ کرده

مساله سرخ کردنی ها مشابه غذاهای چرب است بدین صورت که به صورت هضم نشده در بدن حرکت کرده و منجر به اسهال می شوند یا به مدت طولانی در فرایند هضم مانده و احساس سیری و نفخ به ما می دهند. بسیاری از غذاهای سرخ شده فیبر پایینی داشته و برای هضم شدن به زمان بیشتری نیاز دارند.  طبق گفته دانشمندان عقل  سلیم  می گوید اگر مشکل سوء هاضمه دارید  از این غذاها دوری جویید چرا که آنها زمان خالی شدن معده را کند می کنند.

غذاهای فرآوری  شده

اگر شما دچار یبوست می شوید، بایستی از غذاهای فرآوری شده اجتناب کنید زیرا  این دسته از غذاها عاری از فیبر بوده و کنترل حرکات روده را با مشکل روبرو می کند. 

غداهای فرآوری شده حاوی نگهدارنده و رنگ های مصنوعی بوده و تاثیراتشان بر آن دسته از افراد که به افزودنی‌ها حساس می باشند  واضحتر خواهد بود. لازم به ذکر است که غذاهای بسته بندی شده نیز حاوی لاکتوز است که باعث ایجاد گاز شده و ناراحتی های گوارشی ای را که با آن درگیر هستید، شدت می بخشد.

کافئین

کافئین حرکت روده را تحریک می کند و محتویات روده را سریع تر دفع می نماید، لذا مصرف بیش از حد آن می‌تواند منجر به اسهال شود. درصورت استفاده از قهوه بدون کافئین نیز باید دقت کنیم، زیرا این مواد نیز همچنان حاوی مقداری کافئین هستند. به‌یاد داشته باشید که چای، نوشابه و شکلات دیگر منابع تامین کافئین بوده و تا زمان برطرف شدن مشکلات گوارشی باید کنار گذاشته شوند.3

پی نوشت:
1.www.rpsi.razavi.ir
2.www.rastineh.com
3.www.orkidehrestaurant.com