گیاه مرغ یا علف مرغ یا مـَرغ یکی از گیاهان دارویی است که خواص بسیار زیادی دارد و در طب سنتی برای درمان بسیاری از بیماریها از ان استفاده می شود. در این مطلب قصد داریم درباره خواص گیاه مرغ یا علف مرغ یا مـَرغ اطلاعاتی را در اختیارتان بگذاریم. امیدواریم از مطالعه این مطلب بهره کافی را ببرید.

نام علمی: Agropyron repens (L.) Beauv .

از خانواده‌ی گندمیان‌ Graminaceae

نام انگلیسی: ‌Couchgrass, Twitch _ grass , Quick _ Grass

نام‌های‌ رایج‌ گیاه مرغ یا علف مرغ یا مـَرغ نجم، ثیل، بید گیاه، ثیل‌ صغیر، کرک‌ جرواش‌ (مازندران)، علف‌ قی‌.

مَرغ‌ گیاه‌ علفی‌ پایا میباشد که‌ دارای‌ ریزوم‌ های‌ سفید مایل‌ به‌ زرد به ‌قطر ۳ ـ ۱ میلی‌متر با دسته‌ های‌ باریک‌ و ریشه‌ چه‌ های‌ کوچک‌ است. ساقه‌ گیاه مرغ همیشه ‌عمودی‌ و معمولاً بدون‌ کرک‌ میباشد.رنگ‌ برگ‌ های گیاه مرغ سبز رنگ‌ یا مایل‌ به‌ کبود و به ‌ندرت ‌پهن‌تر از ۱۵ میلی‌ متر هست. گل‌ها و میوه‌های گیاه علف مرغ بر روی‌ یک‌ محور زیگزاگ‌ شکاف دار و در داخل‌ یک‌ غلاف‌ مسطح‌ و شل‌ محصور شده‌ است. گل‌های ‌‌ آن‌ در فاصله‌ی خرداد و تیر ظاهر می‌شوند. طعم‌ ریزوم‌ آن‌ کمی‌ شیرین‌ میباشد.

طبق اطلاعات بدست امده در خواص گیاه مرغ یا خواص علف مرغ یا خواص مـَرغ آمده است که این گیاه دارای‌ قند، اینوزیت‌ و تری‌تیسین‌ Rriticin که‌ از هیدرولیز آن‌ لولز و املاح ‌پتاسیم‌ به دست‌ می‌آید میباشد. همچنین علف مرغ دارای املاح‌ پتاسیم، مقدار کمی‌ اسانس، خواصّ‌ آنتی‌بیوتیکی، و ریزوم‌ آن‌ حاوی‌ لعاب، مانیتول ‌Manitol و ایززیتول‌ (Inositol) و دکستروز (Dextrose) است که فواید زیادی برای انسان دارد.

قسمت‌ مورد استفاده‌ی‌ گیاه‌ مَرغ‌ ریزوم و ساقه‌های‌ زیرزمینی‌ که‌ غلط‌ ریشه‌ خوانده‌ می‌ شود و نیز برگ‌ و ساقه‌های‌ جوان‌ که‌ در بهار یا پاییز جمع‌آوری‌ شده‌ و پس‌ از شستشوی‌ دقیق‌ ریزوم‌ها در سایه‌ خشکانده‌ می‌شود.از خواص گیاه مرغ یا خواص علف مرغ یا خواص مـَرغ میتوان به خواصّ‌ مدر بودن ، قابض بودن ، ضدّ عفونی‌ کننده‌ ادراری، مُعرّق بودن، تصفیه‌ کردن خون، نرم‌ کنندگی ، تب‌ بر، آنتی‌بیوتیک‌ و ضدّ میکرب‌ اشاره کرد.

از دیگر خواص گیاه مرغ یا خواص علف مرغ یا خواص مـَرغ میتوان به درمان التهاب‌ در دستگاه‌ هضم‌ و مجاری‌ ادرار، انسداد مجاری کبد و طحال، قولنج‌های‌ کبدی، یرقان، سنگ‌ کلیه، نقرس، رماتیسم، آب‌ آوردن ‌نسوج، بواسیر، بیماری‌های مزمن‌ پوست، تنظیم‌ ترشّحات‌ غدد داخلی، سنگ‌های‌ صفراوی‌ و بیماری‌های سیستم‌ لنفاتیک‌ و گانگلیون‌ها، رفع‌ دل‌ پیچه، زخم‌های‌ مثانه‌ و سخت‌ و قطره‌قطره‌ ادرار کردن‌ و .. اشاره کرد.

 مرغ گونه ای چندساله بوده که به عنوان علوفه، گیاهی دارویی و بیابان زدایی کاربرد دارد. ریشه های این گیاه رشد سریعی داشته و باعث می شود این گیاه به سرعت پراکنده شود.مرغ برگهایی کرکدار و پهن و گلهایی خوشه ای دارد. هر گل آذین بین ۳ تا ۸ گل دارد. دوره گلدهی از تیر تا شهریور است. طول ساقه بین ۴۰ تا ۱۵۰ سانتیمتر است. مرغ ریشک نداشته و یا گاهی ریشکهای بسیار کوتاهی دارد.میوه مرغ مسطح، شیاردار و دارای کرک در قسمت نوک است.

مرغ در هر نوع خاکی می تواند رشد کند. در خاکهای حاصلخیز و غنی از نیتروژن رشد آن سریعتر می شود. درخاکهای اسیدی، خشک و کم عمق رشد آن کمتر می شود.

pHمناسب برای مرغ ۵.۲-۷.۸ است. دمای مناسب برای رشد مرغ ۲۶-۱۸ درجه است. ریزومها در دمای کمتر رشد می کنند.

ریزوم های خشک شده مرغ در طب سنتی اروپای شمالی به عنوان خوشبو کننده استفاده می شود. در اتریش از ریزوم مرغ برای درمان تب به کار می رفت که روش استفاده از آن یا به صورت چای و شربتهای خوراکی بود و یا به صورت خام بر روی پوست قرار می گرفت.مرغ دارای مانیتول و اینولین است و در نتیجه مدر است. به صورت سنتی از مرغ برای عفونتهای مجاری ادراری و اختلالات کلیوی مانند سنگ کلیه استفاده می شود. اسانس این گیاه ضد باکتری است. مطالعات بر روی خواص دارویی مرغ کم بوده و برای تائید خواص دارویی آن باید مطالعات بیشتری انجام شود.

از خواصی که به مرغ نسبت داده می شود می توان به این موارد اشاره کرد: ضد التهاب، ملین، نیرو بخش، مدر، نرم کننده پوست، درمان بزرگ شدن پروستات، التهاب مثانه، برونشیت، اختلالات پوستی، سرماخوردگی، دیابت، خلط آور، تب، نقرس، سنگ صفرا، سنگ کلیه، اختلالات کبدی، دردهای رماتیسمی و اختلالات ادراری. به صورت سنتی، مرغ با میزان آب مصرف می شود تا بتواند مجاری ادراری را شستشو دهد.

مرغ برای درمان اختلالات کلیوی مانند عفونتها، درد و سوزش در هنگام ادرار و همچنین آماس مثانه بسیار موثر است.

ملخها، سنها، شته ها، شپشک گندم، تریپس و به طور کلی آفات مهم خانواده گندمیان به مرغ نیز حمله می کنند. زنگ وسایر بیماری های مهم این خانواده از بیماری های مرغ نیز به حساب می آید.

تکثیر از طریق بذر و ریزوم صورت می گیرد. وقتی بذر جوانه زد و گیاه در زمین مستقر گردید، ریزومها می توانند در خاکهای سخت و در بین ریشه سایر گیاهان رشد کرده و گیاهان جدیدی را تولید کنند.

دمای پایین و طول روز بلند باعث افزایش رشد ریزوم می شود. هر گیاه به طور متوسط ۴۰ تا ۶۰ بذر در هر ساقه تولید می کند.از آنجاییکه دز مصرف این گیاه برای کودکان تعیین نشده است، نباید برای کودکان مورد استفاده قرار گیرد. افرادی که به هر یک از گیاهان خانواده گندمیان حساسیت دارند از این گیاه نیز نباید استفاده کنند. از آنجاییکه این گیاه به شدت مدر است، نباید بیش از اندازه مصرف شود زیرا باعث برخی اختلالات از جمله کاهش پتاسیم می شود.

افرادی که به علت اختلالات کلیوی و یا قلبی دچار آماس و تورم هستند نباید از مرغ استفاده کنند. در دوران بارداری و شیردهی نباید از این گیاه استفاده کرد. این گیاه می تواند سبب افزایش فشار خون شود به همین دلیل با داروهای افزایش دهنده فشار خون تداخل دارویی دارد. از سویی دیگر، مرغ مدر بوده و با داروهای مدر دیگر نیز تداخل داشته و سبب تشدید اثرات این داروها می شود.1

فواید بی نظیر علف مرغ بر سلامت

زیادکننده ی ادرار که منجر به دفع سموم بیشتری از بدن میشود.

تصفیه کننده ی خون.

تقویت کننده ی قلب.

زیاد کننده ی عرق.

نرم کننده ی پوست.

رفع کننده ی خشکی زبان.

تقویت کننده ی دستگاه دفع ادرار.

معالج قولنج کبدی ، سنگ کلیه و مثانه ، نقرس ، یرقان و نیز سنگهای صفراوی.

مفید به فایده برای پیچش شکم ، زخم ها ، التهابات مثانه ، سختی ادرار و خرد کردن سنگهای داخلی.

ضماد ساقه زیرزمینى علف مرغ جهت التیام زخمهاى تازه و ورمهاى گرم و جلوگیرى از آبریزش بینی.

بذر این گیاه پیشاب آور بوده و از قى و اسهال جلوگیرى مى کند و براى سنگهاى داخلى و التیام زخم ها و رفع التهابات نافع.

حساسیت هاى مزمن و اختلالات هاضمه و امراض جلدى با نوشیدن جوشانده ى این گیاه برطرف مى شوند.

شیره و ساقه و برگ تازه علف مرغ ، خاصیت نرم کننده دارد و سرفه هاى پى در پى را معالجه میکند.

سى گرم از ساقه زیرزمینى خشک آن در یک لیتر آب و هشت گرم ریشه شیرین بیان و مقدارى پوست لیمو براى کلیه اختلالات معده ، یبوست و نفخ مفید است.2

مصرف به عنوان دمنوش داغ

برگ های علف مرغ را در آب داغ دم کنید و از آن یک دمنوش گیاهی تهیه نمایید. نوشیدن این دمنوش به تسکین درد، کاهش التهاب و احساس آرامش کمک می کند.

برای تهیه این دمنوش:

۳۰۰ گرم گیاه علف مرغ را در ۷۱۰ میلی لیتر آب داغ ریخته،

و اجازه دهید بر روی حرارت کم، به مدت ۱۰ دقیقه، دم بکشد.

سپس آن را صاف نموده و از نوشیدنش لذت ببرید.

مصرف برگ های خام

می توانید برگ های خام و خرد شده علف مرغ را به غذاهایی مانند انواع سوپ، غذاهای تخم مرغی، ماکارونی و یا پیتزا، اضافه کنید.

معایب و احتیاط ها

مصرف افراطی و بیش از حد علف مرغ می تواند موجب حالت تهوع، ناراحتی معده، اسهال و استفراغ شود. بعلاوه، این گیاه سرشار از ساپونین است. ساپونین ترکیبی است که در برخی افراد موجب ناراحتی های معده خواهد شد.

همچنین گزارش شده که استعمال مستقیم علف مرغ بر روی پوست می تواند موجب بثورات پوستی شود، اگرچه احتمالاً این پیامد نتیجه آلرژی برخی افراد به این گیاه است و به خود گیاه مربوط نمی شود.

بعلاوه، شواهد کافی برای بی ضرر بودن علف مرغ  در مورد کودکان و خانم ها باردار و شیرده در دست نیست، بنابراین این افراد باید در مورد مصرف این گیاه احتیاط کنند.3

پی نوشت:
1.www.pasokhgooyan.ir
2.www.delgarm.com
3.www.fa.parsiteb.com