استاد مرکز تخصصی مهدویت حوزه علمیه تشریح کرد؛

آموزه مهدویت؛ هویت‌ساز فرهنگ شیعه در فرآیند جهانی‌شدن

گروه اندیشه: آموزه مهدویت به ویژه در زمانی که ما با پدیده‌ای مانند جهانی شدن روبرو هستیم می‌تواند نه‌تنها به عنوان یک فرهنگ پیشرو ما را به حرکت درآورد، بلکه به عنوان ابزاری قوی برای رویارویی با فرهنگ‌ها و هویت‌های منحط، هویت‌ساز ما در فرآیند جهانی‌شدن خواهد بود.

حجت‌الاسلام و المسلمین رسول کارگر، مدیر گروه آینده‌پژوهی پژوهشکده مهدویت و آینده‌پژوهی و استاد مرکز تخصصی مهدویت حوزه علمیه در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، با بیان این که موضوع مهدویت و آموزه انتظار سرمایه معنوی فوق العاده‌ای برای ما معتقدان به امام مهدی(عج) است، اظهار کرد: این سرمایه مهدوی هم بر جامعه فعلی ما اثرگذار است و هم تضمین‌کننده آینده روشن ماست و حرکت ما به سمت این آینده متعالی و این آینده زیبا خواهد بود.

کارگر افزود: اگر ما این آموزه را به عنوان یک سرمایه، یک ذخیره و یا در حقیقت یک نیروی فوق‌العاده معنوی و حتی ظاهری بدانیم و آن را در مقام یک نیروی مادی به حساب آوریم که می‌تواند باعث رشد و باعث تلاش و کوشش ما شود، به ویژه در زمانی که ما با پدیده‌ای مانند جهانی شدن روبرو هستیم، که همه عرصه‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی در نوردیده و در حال تولید فرهنگ و هویت خاص خویش است و انسان جدیدی را ارائه می‌دهد، این آموزه از اهمیتی خاص برخوردار خواهد بود و می‌تواند نه تنها به عنوان یک فرهنگ پیشرو ما را به حرکت درآورد، بلکه سرمایه‌ای هویت‌بخش خواهد بود.

سرمایه مهدویت که حاکمیت ادبیات امید و گفتمان اعتماد به آینده را به همراه خواهد داشت، هم موجب نشاط و پویایی جامعه ما می‌شود و هم می‌تواند به عنوان ابزاری قوی برای رویارویی با فرهنگ‌ها و هویت‌های منحطی که انسان‌هایی با هویت‌های جعلی و بیگانه درست می‌کند، هویت‌ساز ما در فرآیند جهانی‌شدن باشد

وی با اشاره به سطوح فردی، اجتماعی و دینیِ هویت، گفت: هویت فردی هر انسان ناظر به خودی است که هر فرد با آن تعریف می‌شود. هویت اجتماعی نیز شامل گستره وسیعی از هویت‌ها همچون هویت فرهنگی، هویت قومی و نژادی، هویت ملی، هویت جهانی و … و از جمله هویت دینی است؛ که نه فقط من، بلکه ما را از دیگران متمایز می‌کند و در نهایت از دل همین هویت اجتماعی، وقتی که یک هویت دینی شکل می‌گیرد می‌تواند قوام و پایداری یک کشور و ملت به همین هویت دینی آن تعریف شود و در این جاست که ما باید بررسی کنیم که آیا این هویت‌های ما به درستی شکل گرفته و در عرصه جهانی شدن و تغییر و تحولات سریع همراه با جریانات مدرنیته، می‌توانیم هویت‌های جدید و هویت‌هایی در مقابل هویت‌های ساختگی داشته باشیم یا نه.

استاد مرکز تخصصی مهدویت حوزه علمیه با بیان این که عوامل زیادی می‌توانند در سطح فردی و اجتماعی هویت‌بخش باشند، آموزه مهدویت را مهم‌ترین عامل هویت‌بخش در جامعه ما خواند و افزود: آموزه مهدویت به عنوان یک سرمایه معنوی هم از بعد داخلی و درونی و هم از بعد خارجی و بین‌الملل و در راستای همین جهانی شدن می‌تواند کاملاً این هویت‌بخشی را برای ما به ارمغان بیاورد. به تعبیر دیگر مهدویت دارای فرهنگ به خصوصی است که تجلی آن را می‌توانیم در فرهنگ انتظار ببینیم، اما این آموزه عناصر خاصی نیز دارد که می‌تواند در فرآیند و جریان جهانی شدن، و در گستره بین‌المللی، تولید هویت خاصی کند که نه‌تنها ما را از تهدیدات و خطرات آن حفظ می‌کند بلکه می‌تواند برای ما موجب رشد، تعالی و پیشرفت باشد.

عناصر هویت‌بخش مهدویت

وی با اشاره به حکومت واحد و فراگیر جهانی به عنوان اولین عنصر هویت‌بخش مهدویت گفت: اولین عنصر هویت‌بخش مهدویت همان شکل‌گیری حکومت واحد و فراگیر جهانی است؛ یعنی نه تنها مهدویت در عصر ظهور، در آن حکومت قاهر و گسترده جهانی تجلی و بروز می‌کند، بلکه پیش از تحقق این حکومت نیز می‌تواند افکار، اذهان و آراء بشری را به سمت تشکیل این حکومت واحد و فراگیر جهت دهد و جذب کند. بر این اساس این عنصر از آموزه مهدویت که در قرآن و روایات صریحاً با عنوان از دولت جهانی، دولت حق، دولت عدالت، آخرین دولت و بزرگترین دولت از آن سخن رفته است، می‌تواند نقشی کاملاً هویت‌بخش و متمایزکننده داشته باشد و در جریانات جهانی فعلی، شکل جدیدی از هویت جهانی برای ما ایجاد کند.

نویسنده کتاب «تعلیم و تربیت در عصر ظهور» ملت واحد جهانی را دومین عنصر از آموزه مهدویت عنوان کرد، و گفت: مهدویت با تکیه بر فطرت و سرشت پاک انسان‌ها و با تکیه بر این که انسان‌ها دارای گوهری واحد و یکسان هستند و هیچ تمایز و تبعیض و برتری و چندگانگی بین آن‌ها نیست، می‌تواند در کمرنگ شدن جدایی‌ها و اختلافات تأثیر بگذارد و انسان‌ها را تحت ملتی مشترک، واحد و جهانی در بیاورد و در اینجا نیز این ایده و چشم‌انداز خود به خود می‌تواند در اراده‌ها و اندیشه‌ها تأثیرگذار واقع شده و منجر به خلق هویت اجتماعی جدیدی در راستای ملت واحد جهانی شود.

آموزه مهدویت با تأکید بر یگانگی ادیان و در نهایت حاکمیت و برتری دین اسلام بر همه ادیان، ذهن‌ها را به سمت دین واحد و دین فراگیر و جهانی سوق می‌دهد و در نتیجه به کمک همین ایده و همین فکر پایه‌گذار هویت دینی جدیدی است

وی در توضیح این بخش از صحبت‌های خود بیان کرد: هر نوع نگاهی که ما به آینده داریم دو تأثیر مستقیم بر ما دارد که یکی از این تأثیرات در همان زمان حال و به شکل هویت‌بخشانه خواهد بود و تأثیر دیگر در آینده خود را نشان خواهد داد. در واقع هر چیزی که متعلق به آینده است و ما درباره آن صحبت می‌کنیم این می‌تواند در اندیشه ما و در ذهن ما تأثیر بگذارد و اندیشه ما را به آن سمت جلب کند. وقتی اندیشه به سمت آن موضوع و مطلوب مورد نظر پیش رفت خود به خود در اراده ما تأثیر می‌گذارد و باعث حرکت ما به سمت آن می‌شود و امروزه به همین خاطر است که در آینده‌پژوهی، خلق چشم‌اندازها و تصویرهای روشن از آینده بسیار مهم و اساسی و حرکت‌آفرین است.

نویسنده کتاب «جستارهایی در مهدویت» از دین واحد جهانی به عنوان سومین عنصر هویت‌بخش مهدویت یاد کرد و گفت: آموزه مهدویت با تأکید بر یگانگی ادیان و در نهایت حاکمیت و برتری دین اسلام بر همه ادیان، ذهن‌ها را به سمت دین واحد و دین فراگیر و جهانی سوق می‌دهد و در نتیجه به کمک همین ایده و همین فکر پایه‌گذار هویت دینی جدیدی است که در زمان ظهور نیز با سوق دادن افکار و اندیشه‌ها به سمت قرآن و تعلیم و تربیت براساس آن توسط حضرت مهدی(عج) ادامه و کمال خواهد یافت.

کارگر در مورد دیگر عنصر هویت‌بخش مهدویت بیان کرد: مهدویت به کمک ایجاد یک سرنوشت مشترک و توجه به غایت و پایان تاریخ می‌تواند هویت‌بخشی خود را به نحو أحسن انجام دهد. در واقع مهدویت می‌تواند انسان‌ها را نسبت به آینده و فرجام نهایی خود حساس و ذهن‌ها را به آن سمت متمایل بسازد. مهدویت می‌تواند رفتارها، برنامه‌ها و سیاست‌ها را متناسب با آن جامعه آرمانی و جامعه مقصد تعیین کند و به کمک همین تغییر و تحولاتی که به کمک ایجاد یک حس مشترک و ایجاد یک نگاه جدید به سرنوشت مشترک، در نوع نگاه انسان به غایت تاریخ پدید می‌آورد، می‌تواند باعث خلق هویت جدید جهانی براساس آموزه مهدویت باشد.

مدیر گروه آینده‌پژوهی پژوهشکده مهدویت و آینده‌پژوهی در پایان این بخش از این گفت‌وگو با اشاره به این که محقق شدن این عناصر هویتی می‌تواند موجب نشاط و پویایی اجتماعی شود، عنوان کرد: ما داریم با یک چنین سرمایه قوی و با یک چنین انرژی فراوانی به سمت برخورد و تلاطم با امواج جهانی شدن پیش می‌رویم و باید نسبت به آینده بسیار امیدوار باشیم. در حقیقت این سرمایه که حاکمیت ادبیات امید و گفتمان اعتماد به آینده را به همراه خواهد داشت، هم موجب نشاط و پویایی جامعه ما می‌شود و هم می‌تواند به عنوان ابزاری قوی برای رویارویی با فرهنگ‌ها و هویت‌های منحطی که انسان‌هایی با هویت‌های جعلی و بیگانه درست می‌کند، هویت‌ساز ما در فرآیند جهانی‌شدن باشد.