بعضی والدین از پرخوابی کودکانشان نگرانند که می‌گویند بچه من تا سرش روی بالش می‌رود می‌خوابد و به سختی او را بیدار می‌کنم و بعضی والدین از کم خوابی کودکانشان نگرانند و می‌گویند وروجک من که اصلا خواب ندارد و نمی‌گذارد ما یک نفس راحت بکشیم. اما در پاسخ به این والدین نگران می‌توان گفت:
اخیرا دانشمندان سوئیسی به این نگرانی پاسخ دادند: آنها با تحقیق روی سه تا پنج کودک 1 تا 10 ساله متوجه شدند کودکان از نظر میزان خواب با یکدیگر تفاوت قابل توجهی دارند و اگر کودکی کم خواب یا پرخواب باشد در سراسردوران کودکی به همان صورت باقی می‌ماند. نکته جالبتر این تحقیق آن است که مشخص شده بعد از 10 سالگی نیز عادت خواب دراکثر بچه‌ها ثابت باقی می‌ماند. به این ترتیب ساختار بیولوژیک (ساعت درونی) در کودک در تعیین مقدار خواب مورد نیاز کودکان نقش مهمی‌ایفا می‌کند و میزان خواب طبیعی از کودکی به کودک دیگر متفاوت است. البته احتمالا عوامل دیگری از قبیل محیط کودک، ژنتیک و عادت اطرافیان نیز بی تاثیر نیست.

در واقع والدین بایستی میزان خواب کودک خود را ارزیابی کنند و آن را بپذیرند زیرا همانطور که گفتیم میزان خواب کودک با کودک دیگر متفاوت است.
 

 اما چگونه می‌توان میزان خواب کودکمان را ارزیابی کنیم؟

اگر کودک صبح بدون مشکل بیدار شود و در طول روز خواب آلود و بدخلق و کسل نباشد مشخص است که خواب شب او خوب و کافی بوده در غیر اینصورت بایستی میزان خواب او را بیشتر کرد. درهر حال با توجه به تفاوت میزان خواب هرکودک بعد ازمدتی حساب آن دست والدین می‌آید اما در این زمینه محققان باز هم والدین را تنها نگذاشته و با تخمین مقدار خواب بچه‌ها در سنین مختلف والدین را دراین زمینه یاری داده اند:

نوزاد یک روزه تا یک ماه:

نوزادان معمولا بین 15 تا 18 ساعت در شبانه روز می‌خوابند اما دوره خواب آنها کوتاه و حدود دو تا چهار ساعت است. کودکان نارس معمولا به خواب بیشتری نیاز دارند و با توجه به اینکه نوزادان هنوزساعت بیولوژیک درونی یا ریتم شبانه روزی ندارند الگوی خواب آنها به چرخه روز و شب ارتباط ندارد.

در حقیقت نیاز آنها به خواب اصلا قابل پیش بینی نیست و در این مورد هم کاری ازکسی ساخته نیست بایستی این دوران با صبر و خونسردی بگذرد. به عبارتی والدین بایستی با ساعت کودک تنظیم شوند چون خواب کودک در این دوران قابل تنظیم نیست.
 

نوزاد یک تا دو ماه:

در این دوران که خنده و هیجانات کودک شروع می‌شود الگوی خواب منظم تر می‌شود و طولانی ترین دوره خواب چهار تا شش ساعت می‌باشد که بیشتر بعد از ظهرهاست تا شب. دراین دوران طولانی ترین بیدار باش دو ساعت است و بعد از آن خسته می‌شود و می‌خوابد.

لطفا به این نیازکودک احترام بگذارید چون اگر بچه را زیاده از حد بیدار نگهداریم تا خسته تر شود و راحت تر بخوابد نتیجه عکس حاصل می‌شود. در این صورت کودک برای خواب مقاومت می‌کند و ترشح هورمون‌های خاص موجب بیداری شبانه کودک می‌شود.
 

نوزاد سه تا چهار ماه:

در این دوران سه چهارم خواب کودک شبهاست و روزها با سه بار چرب زدن سپری می‌شود. دراین دوران چرخه روز و شب کودک پایدارترمی‌شود اما هنوز نظم ندارد و نمی‌توان برنامه مشخصی برایش تعیین کرد. در این دوران کودک اجتماعی‌تر شده و تمایل بیشتری به بازی دارد به این دلیل درمقابل خواب شب مقاومت می‌کند.
 

نوزاد چهار تا هشت ماه:

در این دوران است که باید الگوی خواب سالم را در کودک به وجود آورد. از آنجایی که در این دوران الگوی خواب کودک به بزرگسالان شباهت بیشتری پیدا می‌کند توجه کنید که به نیازهای خواب کودکتان حساس باشید و سبک زندگی خود را با او هماهنگ کنید. اگر تا دیر وقت بیدارید و او را هم بیدار نگه می‌دارید این یک عادت غلط است و کم خوابی برایش نهادینه می‌کنید که درست به اندازه سو تغذیه برای کودک مضر است.

به همین دلیل برای کودک خود الگوی خواب منظمی ‌در نظر بگیرید و به آن پایبند باشید. بچه‌ها ممکن است در این سن صبح‌ها زود بیدار شوند حدود شش – پنج و دوباره بخوابند.

کودکان شش ماهه حدود دو تا سه ساعت چرت روزانه دارند که معمولا اولین چرت آنها حدود 9 تا 10 صبح است و یک ساعت طول می‌کشد. چرت بعدی 12 ظهر است و یک تا دو ساعت طول می‌کشد و چرت عصرگاهی بین سه تا پنج بعد از ظهر متغیر است و مدت زمان متفاوتی دارد. محققان توصیه می‌کنند هیچ گاه نگذارید کودک بعد از سه بعد از ظهر بخوابد در عوض شب او را زودتر بخوابانید.

نوزاد 9 تا 12 ماه:

کودک شب‌ها 10 تا 12 ساعت می‌خوابد و دو بار در روز چرت می‌زند دیگر به شیرخوردن شبانگاهی نیاز چندانی ندارد. با توجه به اینکه در این دوران سومین چرت روزانه حذف می‌شود ممکن است شبها زودتر بخوابد. البته این مساله بسته به کودک فرق می‌کند.

جالب این است که در این سن اگر فقط 20 دقیقه درمقدار خواب او تغییر اتفاق نیفتد بر روی رفتار او اثر زیادی دارد.

هرگز به خاطر یک خواب کامل شبانه چرت بچه را حذف نکنید چون این عمل باعث خستگی و بد خلقی او شده و کودک شب سخت تر و بامقاومت می‌خوابد و تا صبح چند بار بیدار می‌شود.
 

کودک یک تا سه سال:

در این دوران چرت صبحگاهی او حذف می‌شود و فقط یک بار در روز آن هم برای 1/5 تا دو ساعت چرت می‌زند. این تغییر گاهی باعث دردسر می‌شود چون برای بعضی کودکان یک بار چرت زدن کافی نیست و دو بار چرت زدن هم زیاد است.

اگر چنین کودکی دارید شب او را کمی‌ زودتر بخوابانید تا استراحت کافی داشته باشد و از خیر چرت صبحگاهی او بگذرید. اگر بچه‌های 21 تا 36 ماهه فقط یک بار چرت روزانه احتیاج دارند که بین 1 تا 5/3 ساعت متغیر است. این کودکان معمولا بین 7 تا 9 شب می‌خوابند و بین 6 تا هشت صبح بیدار می‌شوند. برای کودکانی به این سن بهتر است خواب شبانه ون چرت آنها منظم باشد اما خیلی هم در این موارد سخت گیری نکنید چون نتیجه عکس می‌دهد.
 

کودک 3 تا 6 ساله:

معمولا دراین دوران کودکان نه شب به بسترمی‌روند و حدود شش تا هشت صبح بیدار می‌شوند. اکثر بچه‌ها در سن سه سالگی هنوز چرت روزانه دارند ولی تا سن پنج سالگی این چرت کوتاه تر و یا حذف می‌شود.

در این دوران هم توجه به نیاز خواب کودک از واجبات است. مهدکودک یا کلاس‌های ورزشی یا … گاهی باعث حذف چرت عصرگاهی می‌شود. دراین صورت باید برنامه خواب شبانه بچه را تغییر دهید (مثلا او را زودتر بخوابانید) و هیچوقت به اصرار چرت روزانه او را حذف نکنید. توجه کنید که خواب تاثیر زیادی بر خلق و خوی کودک می‌گذارد. کم خوابی باعث بروز مشکلات رفتاری مثل حالت تهاجمی، تدافعی، عدم پذیرش شرایط، رفتار متضاد و مخالف و گاهی بیش فعالی می‌شود.

کودک 7 تا 12 سال:

در این سنین ب توجه به فعالیت‌های اجتماعی مدرسه و غیره زمان خواب شبانه دیرتر می‌شود و به حدود ساعت هشت تا 10 شب می‌رسد. مقدار خواب هم بین 9 تا 12 ساعت در شبانه روز متغیر است. توجه کنید دراین سنین هنوز میزان خواب کافی برای کودک اهمیت ویژه‌ای دارد و کم خوابی باعث خواب آلودگی روزانه کودک می‌شود و ضعف درسی به همراه دارد.
 

۱۳ توصیه طلایی برای خواب کودکان

1٫ اتاق خواب باید یک محیط آرام باشد. کارشناسان می گویند که اتاق خواب ها به شدت با خواب در ارتباط هستند. اما برخی چیز ها این ارتباط را خدشه دار می کنند. برخی از این موارد عبارت اند از: کامپیوتر ها و تبلت ها، تلفن های همراه و گوشی های هوشمند، تلویزیون و دیگر ابزارهای الکترونیکی، نور و یا سر و صدا، و یک تشک بد یا تختی که روی آن راحت نباشید.

۲٫ آرام کردن کودک و ایجاد آسودگی ذهنی وی یک مرحله ی مهم در آماده سازی کودک برای رفتن به تخت خواب است.

۳٫ تمریناتی مانند یوگا به شل شدن عضلات کودک کمک خواهد کرد.

۴٫ موزیک های ملایم و خواب آور برای کودک خالی از فایده نیست.

۵٫ خواندن کتاب یا گوش دادن به رادیو کودک را از هر گونه انحراف ذهنی، نگرانی و اضطراب دور می کند.

۶٫ اتاق خواب کودک باید تاریک، آرام و مرتب باشد. هوای داخل اتاق باید بین ۱۸ تا ۲۴ درجه سانتی گراد نگه داری شود.

۷٫ فعالیتهای بدنی کودک مانند بازی کردن در پارک، برنامه‌های ورزشی را در طول روز افزایش دهید. کودکان قبل از خواب باید آرام باشند تا برای خوابیدن آماده شوند. بازی هایی که نیازمند فعالیت زیاد هستند برای ساعات قبل از خواب مناسب نیستند.

۸٫ اگر کودکتان شب‌ها سخت به خواب می‌رود یا از خواب می‌پرد به او اجازه خوابیدن در طول روز را ندهید. اینکار به کودک در ایجاد الگوی خواب منظم کمک خواهد کرد.

۹٫ به خاطر داشته باشید مصرف شبانه برخی مواد غذایی مانند چای و نوشابه خواب کودک را کاهش می‌دهد.

۱۰٫ کودکان ترسها و تشویش‌هایی دارند که قبل از خواب به سراغشان می‌آید. کودک خود را تشویق کنید در مورد مسائلش با شما صحبت کند. این کار به شما در درک بهتر مسائل کودک کمک خواهد کرد.

۱۱٫ در اختیار دادن یک دفترچه یادداشت به کودک برای مرور وقایعی که شاید علت اشکال در به خواب رفتن او است، می تواند مفید باشد.

۱۲٫ اگر با وجود این اقدامات هنوز کودک در به خواب رفتن مشکل دارد، نیاز به تداخلات پزشک و یا روان شناس کودک است.

۱۳٫ گاهی اوقات مشکلات خواب کودک شاید ناشی از یک مشکل بهداشت روانی باشد مثل افسردگی که این شرایط درمان های خاص خود را می طلبد.

راهکارهایی برای مدیریت خواب نوزادان

– نوزادان باید از همان ابتدا در اتاق خواب مشترک با والدین اما در تختخوابی جداگانه باشند و به هیچ وجه نباید روی کاناپه، راحتی کنار تختخواب و تختهای بدون حفاظ (برای افزایش ضریب ایمنی) بخوابند.

– طبق متون و شواهد بهتر است بعد از 6ماهگی و درنهایت یک سالگی اتاق خواب کودک از اتاق خواب والدین جدا شود.

– تماس پوستی مادر با نوزاد میتواند در تنظیم ساعت خواب و بیداری نوزاد موثر باشد.

– تشک نوزاد باید سفت باشد و ترجیحا روی بالش کوتاه و سفت بخوابد.به هیچ وجه نباید از تشک، بالش و رواندازهای نرم و حجیم برای خواب نوزاد استفاده کرد زیرا میتواند باعث افزایش خطر خفگی یا تنگی نفس حین خواب در نوزاد شود و خواب او را آشفته کند.

– بهتر است در اتاق خواب شیرخوار از تلویزیونهای ال سی دی و گوشی تلفن همراه (مثلا برای پخش لالایی) استفاده نشود زیرا طول موج ساطع شده از آنها میتواند چرخه شبانه روزی در  نوزاد شیرخوار را به هم بزند.

نکته آخر و مهم اینکه اختلالات خواب در شیرخواران و کودکان پیچیده و چندعاملی است که گاهی بهتر است به وسیله چند متخصص رشته های مختلف مدیریت شود.

منبع: سایت سیمرغ
سایت سرسره
سایت شفا جو