آيا حضرت سليمان(ع) علم منطق الطير را از پدرش به ارث برد؟

سوره نمل، آيه16: («وَ وَرِثَ سُلَيْمانُ داوُدَ وَ قالَ يا أَيُّهَا النَّاسُ عُلِّمْنا مَنْطِقَ الطَّيْرِ وَ أُوتِينا مِنْ كُلِّ شَيْ‏ءٍ إِنَّ هذا لَهُوَ الْفَضْلُ الْمُبِين‏»).

در رواياتى كه از منابع اهل بيت (عليهم السلام) نقل شده است به اين آيه در برابر كسانى كه مى‏ گفتند پيامبران ارثى نمى‏ گذارند و به حديث «نحن معاشر الانبياء لا نورث»: “ما پيامبران ارثى نمى‏ گذاريم”، تكيه مى ‏كردند استدلال شده، و دليل بر اين‏ گرفته شده كه حديث مزبور چون مخالف كتاب اللَّه است از درجه اعتبار ساقط است[1]. اما در اينكه منظور از «ارث» در اينجا چه اموري است؟ در ميان مفسران گفتگو بسيار است:
1. بعضى آن را منحصر به ميراث علم و دانش دانسته ‏اند، چرا كه به پندار آنها پيامبران ارثى از اموال خود نمى ‏گذارند.
2. بعضى ديگر منحصرا ميراث مال و حكومت را ذكر كرده‏ اند، چرا كه اين كلمه قبل از هر چيز آن مفهوم را به ذهن تداعى مى ‏كند.
3. و بعضى علم سخن گفتن با پرندگان را (منطق الطير).
ولى با توجه به اينكه آيه مطلق است و در جمله‏ هاى بعد هم سخن از علم به ميان آمده و هم از تمام مواهب (أُوتِينا مِنْ كُلِّ شَيْ‏ءٍ)، دليلى ندارد كه مفهوم آيه را محدود كنيم، بنا بر اين سليمان وارث همه مواهب پدرش داود، از جمله علم منطق الطير شد. 

 اما در مقابل نويسنده تفسير الميزان معتقد است مراد از اين ارث، شامل علم نمي شود، زيرا علم، هر چند با نوعى عنايت و مجاز مى ‏توان گفت كه قابل انتقال است – نه حقيقتا- براى اينكه استاد، علم را از خود به شاگرد انتقال نمى ‏دهد، و گرنه بايد ديگر خودش علم نداشته باشد؛ ليكن اين انتقال مجازى هم، در علم فكرى است، كه با درس خواندن به دست مى ‏آيد و علمى كه انبياء اختصاص به آن داده شده ‏اند، از مقوله درس خواندن نيست، بلكه كرامتى است از خدا به ايشان، كه دست فكر و ممارست بدان نمى ‏رسد، ممكن است با همان عنايت و مجازگويى بگوييم فلان مرد عادى علم را از پيغمبرى ارث‏ برده، يعنى آن پيغمبر وى را تعليم داده، ولى نمى ‏شود گفت: فلان پيغمبر علم خود را از پيغمبر ديگر يا از غير پيغمبر ارث برده است‏.

پي نوشت:

[1] تفسير نورالثقلين به نقل تفسير نور، ج6، ص401.
تفسير نمونه، ج‏15، ص 417.ترجمه تفسير الميزان، ج‏15، ص 496.