آيا شواهدي وجود دارد كه ثابت كند عرب جاهلي سواد داشته كه بتواند قرآن را بنويسد؟

برخي با استناد به اين موضوع كه عرب جاهلي سواد خواندن و نوشتن نداشت، مي خواهند ثابت كنند كه قرآن در زمان پيامبر(ص) تدوين نشده است. اما بايد گفت اين ادعا، يعني ادعاي بي سوادي توده مردم ، به طوري كه مانع تدوين كتاب الهي شود، از پايه بي اساس است و شواهدي بر اين مطلب وجود دارد كه در ادامه به آنها اشاره مي كنيم:
1.در قرآن كريم خداوند به مردم امر فرموده است كه هنگام وام گرفتن، آنرا بنويسند.[1] آيا مسأله كتابت قرآن از اهميت كمترى بر خوردار است؟ و آيا در زمانى كه همه بى سواد هستند خداوند به كتابت وام امر مى‏ كند؟ به يقين، اهميت كتابت قرآن بسيار بيشتر است و همين اقتضا مى‏ كرده كه نوشتن آن رايج باشد تا از اختلاف در آن جلوگيرى شود.
2. به گواهى تاريخ، رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ديوان ادارى تأسيس فرموده بودند و اسامى مسلمانان و مجاهدان را در آن مى‏ نوشتند و همين امر گوياى رواج كتابت بود.
3. روايات متعددى حاكي از تقاضاى افراد بسياري از پيامبر براي نوشتن آيه يا روايت است. به عنوان مثال بخارى روايت كرده است كه شخصى از يمن خدمت رسول خدا رسيد و عرض كرد: «يا رسول اللّه، برايم بنويسيد!» آن حضرت نيز دستور دادند براى او نوشته شود. و نيز رواياتى وجود دارد كه گوياى تدوين حديث در آن روزگار است. ابو هريره مى‏ گويد: «… عبد اللّه بن عمرو روايات را مى‏ نوشت، ولى من نمى‏ نوشتم.» و نيز عبد الرحمن حبلى مى ‏گويد: «عبد اللّه بن عمرو كاغذى به ما نشان داد كه در آن دعايى كه رسول خدا به او آموخته بود تا هنگام خواب آن را بخواند نوشته شده بود (و آن دعا اين بود): اللّهمّ فاطر السموات و الأرض …»
4. آموختن كتابت به كودكان در آن روزگار امرى رايج بود. در روايتي آمده است: «سعد اين كلمات را به فرزندان خود ياد مى‏ داد، همچنان كه معلم به كودكان نوشتن مى‏ آموزد.»
5. آموختن دانش در ميان انصار قبل از اسلام رايج بود. عبادة بن وليد بن عبادة بن صامت گويد: «من و پدرم در اين قبيله از انصار تحصيل مى‏ كرديم.اولين كسى را كه ديديم، ابو اليسر، صحابى رسول خدا بود كه دسته‏ هايى از كتاب به همراه داشت …»
6. در آن زمان، پوستهاى دباغى شده براى نوشتن رواج داشت كه مردم روي آن مي نوشتند.
دلايل ديگرى نيز گواه اين مطلب است، مانند اينكه عرب در آن روزگار، صورت زيبا را به كاغذ نوشته شده تشبيه مى‏ كرد و اين مطلب كه گذاشتن قلم در پشت گوش رواج داشت. مجموعه اين امور، خود دليلى بر رواج امر كتابت در روزگار پيامبر اسلام صلّى اللّه عليه و آله و سلّم بوده است، بنا بر اين هرگز نمى ‏توان پذيرفت كه كتاب الهى در زمان پيامبر(ص) نوشته نشده باشد![2] پي نوشت:
[1] .بقره،282
[2] . تدوين قرآن، علي كورانى(ترجمه سيد محمود عظيمى)، تهران، سروش، 1379، ص: 126-124