آيا قيامت در تمامي سطح جهان و عالم رخ مي دهد يا فقط كره زمين متأثر مي شود و اگر تمامي جهان متأثر مي شود، موجوداتي كه مخلوق پروردگارند و احتمالاً در كرات ديگر زندگي مي كنند چه سرانجامي مي يابند؟

آنچه كه از منابع اسلامي استفاده مي شود، اين است كه هنگام قيامت، نظام آفرينش به هم مي خورد، و به صورت نظام ديگري كه مناسب با قيامت باشد در مي آيد. در اين رابطه ده ها آيه در قرآن آمده است كه به شماري از آنها اشاره مي كنيم:
در آيات قرآن براي آفرينش آسمان ها و زمين مدت معين قرار داده شده است. آنجا كه مي فرمايد: ما آسمان ها و زمين را نيافريديم مگر بر اساس حق آن هم براي مدتي معين كه همان روز قيامت است».[1]در مورد اينكه نه تنها زمين و آسمان بلكه خورشيد و ماه و ستارگان و ساير كرات هم براي هميشه در اين نظام نيستند و حركت و نظام آنها موقت و تا مدت معيني است و بعد از آن مدت بساط آنها برچيده مي شود. مي فرمايد: «سخَّر الشمس و القمر كلّ يجري الي أجل مسمّي؛[2] خداوند خورشيد و ماه را مسخّر گرداند و همة آنها براي مدتي معين در جريان هستند».
بنابراين قرآن از اول، موقت بودن اين نظام را با كلمة «أجل مسمّي» به ما گوشزد كرده است. و اعلام كرده كه نظام موجود فعلي هميشگي نيست بلكه سرانجامي دارد كه هر وقت فرا برسد اين نظام از بين مي رود و   وقتي كه براي اين نظام معين شده است، همان فرا رسيدن قيامت است.
قرآن در مورد آسمان در آستانه قيامت مي فرمايد: «و إذا السماءُ انشقّت؛[3] آنگاه كه آسمان از هم بشكافد». «و إذا السماء كُشطَت؛[4] و آنگاه كه آسمان از جا كنده شود». و در آية ديگر بسيار صريح تر به از بين بردن آسمان و دوباره ايجا كردن آن توجه داده، مي فرمايد: روزي كه آسمان را همچون در پيچيدن صفحة نامه ها در مي پيچيم همان گونه كه بار نخست آفرينش را آغاز كرديم، دوباره آن را باز مي گردانيم. وعده اي است بر عهده ما كه ما انجام دهنده آنيم.»[5]در مورد وضعيت خورشيد و ماه، در هنگام قيامت مي فرمايد: «و إذا الشمس كُوّرت؛[6] آنگاه كه خورشيد به هم در پيچيد و خورشيد به تاريكي مي گرايد و آن دامن نوراني و گسترده اش همچون طومار و پارچه اي در هم پيچيده
مي شود». «و خسِف القمر و جُمعَ الشَّمس و القمَر؛[7] و ماه بي نور گردد و خورشيد و ماه يك جا جمع شوند  و طومار هستي كنوني شان جمع شوند و از بين بروند».
و در مورد وضع ستارگان مي فرمايد: «و إذا الكواكب انتثرت؛[8] و آنگاه كه اختران پراكنده شوند». «و إذا النّجوم انكدرت؛[9] و آنگاه كه ستارگان همگي تيره شوند». به اين گونه نظام جاري و هستي كنوني همه ستارگان در آستانه قيامت به امر الهي از بين مي روند.
و در توصيف سرنوشت زمين و كوه ها در هنگام قيامت، مي فرمايد: روزي كه زمين و كوه ها به لرزه در آيند و كوه ها بسان ريگ روان گردند».[10] «و إذا دكّت الأرض دكّاً دكّاً؛[11] آنگاه كه زمين سخت در هم كوبيده شود». «يوم تبدّل الأرض غير الأرض؛[12] روزي كه زمين به غير اين زمين مبدّل گردد». «و إذا الجبال نُسفَت؛[13] و آنگاه كه كوه ها از جا كنده شوند». «و بسّتِ الجبال بسّاً فكانت هباءً منبثّاً؛[14] و كوه ها ريزه ريزه شوند و غباري پراكنده گردند».
بنابراين با توجه به اين آيات و آيات ديگري كه در قرآن كريم آمده است، روشن مي شود كه قيامت در تمامي سطوح جهان رخ مي دهد، و همة آسمان ها و زمين از واقعه قيامت متأثر مي گردند.
و در رابطه با موجودات زندة ساكن آسمان و زمين بيان قرآن اين است كه آنها نيز مي ميرند: و در صور دميده مي شود، و تمام كساني كه در آسمان ها و زمين هستند مي ميرند مگر كساني كه خدا بخواهد، سپس بار ديگر در صور دميده مي شود، ناگهان همگي به پا مي خيزند، و در انتظار (حساب و جزا) هستند.[15]از اين آيه به خوبي استفاده مي شود كه در پايان جهان و آغاز رستاخيز دو حادثة ناگهاني رخ مي دهد: در حادثه اول همه موجودات زنده فوراً مي ميرند و در حادثه دوم كه با فاصله  صورت مي گيرد همه ناگهان زنده مي شوند و به پا مي خيزند و در انتظار حسابند.[16]اما اينكه موجودات زنده كه ممكن است در آسمان ها و كرات ديگر باشند، در قيامت چگونه محشور مي شوند، آيا حساب و كتاب دارند يا نه؟ اين امور بستگي به نحوه وجود آنها دارد كه ما اطلاع از آنها نداريم. آيا موجودات مختار و مكلف هستند؟ يا چنين نيستند؟ ولي آنچه مي توان گفت اين است كه اگر آنها مثلاً مانند انسان ها موجودات مختار و مكلف باشند، حساب و جزاء هم خواهند داشت چون حساب و جزاء فرع تكليف و اختيار است. و اگر اختيار و تكليف نداشته باشند حساب و جزاء هم نخواهند داشت. در واقع علم آن نزد خداوند است، و ما نمي دانيم كه آنها نحوه وجود و زندگي شان چگونه است ولي مطابق آنچه از آيات قرآن استفاده مي شود _ چنانكه بيان كرديم _ در آستانه قيامت همة نظام آفرينش بهم مي خورد، و همه موجودات زنده از بين مي روند، و دوباره در قيامت و روز رستاخيز زنده مي شوند.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. معاد، محسن قرائتي، مؤسسه در راه حق، قم، چاپ سوم، 1368.
2. تفسير نمونه، ناصر مكارم شيرازي، ج 19، دارالكتب الاسلامية، تهران، چاپ بيست و دوم، 1382، ص 534- 542.
 
پي نوشت ها:
[1] . احقاف/ 3.
[2] . لقمان/ 29؛ فاطر/ 13؛ زمر/ 5.
[3] . انشقاق/ 1.
[4] . تكوير/ 11.
[5] . انبياء/ 104.
[6] . تكوير/ 1.
[7] . قيامت/ 8- 9.
[8] . انفطار/ 2.
[9] . تكوير/ 2.
[10] . مزّمّل/ 14.
[11] . فجر/ 21.
[12] . ابراهيم/ 48.
[13] . مرسلات/ 10.
[14] . واقعه/ 5- 6.
[15] . زمر/ 68.
[16] . مكارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دارالكتب الاسلامية، بيست و دوم، 1382، ج 19، ص 534.