آيا «مقام محمود» و منافع آن اختصاصي پيامبر(ص) است؟

سوره اسراء، آيه 79: («وَ مِنَ الَّيْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَّك عَسى أَن يَبْعَثَك رَبُّك مَقَاماً محْمُوداً»)

مقام محمود چنانكه از لفظش پيداست معنى وسيعى دارد كه شامل هر مقامى كه درخور ستايش باشد مي شود ولى مسلما در اينجا اشاره به مقام ممتاز و فوق العاده اى است كه براى پيامبر(ص) در سايه عبادت هاى شبانه و نيايش در دل سحر حاصل مي شده است. معروف در ميان مفسرين – چنانكه سابقا گفتيم – اين است كه اين مقام همان شفاعت كبراى پيامبر (ص) است.
اين تفسير در روايات متعددى نيز وارد شده است: در تفسير عياشى از امام باقر (ع) يا امام صادق (ع) مي خوانيم كه در تفسير جمله «عسى ان يبعثك ربك مقاما محمودا» فرمود: هى الشفاعة.

بعضى از مفسران كوشش كرده اند كه از مفهوم خود آيه اين حقيقت را دريابند: آنها معتقدند كه جمله «عسى ان يبعثك» دليل بر اين است كه اين مقامى است كه خدا در آينده به تو خواهد داد. مقامى است كه ستايش همگان را برمى انگيزد، زيرا سودش به همگان مي رسد (چرا كه محمود در جمله بالا مطلق است و هيچ گونه قيد و شرطى ندارد). از اين گذشته حمد و ستايش در برابر يك عمل اختيارى است و چيزى كه واجد همه اين صفات باشد چيزى جز شفاعت عامه پيامبر (صلى اللّه عليه و آله و سلّم ) نيست.

اين احتمال نيز وجود دارد كه مقام محمود همان نهايت قرب به پروردگار است كه يكى از آثارش شفاعت كبرى مي باشد. گرچه مخاطب در اين آيه ظاهرا پيامبر (ص) است، ولى از يك نظر مي توان حكم آن را تعميم داد و گفت همه افراد با ايمان كه برنامه الهى روحانى تلاوت و نماز شب را انجام مي دهند سهمى از مقام محمود خواهند داشت و به ميزان ايمان و عمل خود به بارگاه قرب پروردگار راه خواهند يافت و به همان نسبت مي توانند شفيع و دستگير واماندگان در راه شوند. زيرا مى دانيم هر مؤمنى در شعاع ايمان خود از مقام شفاعت برخوردار خواهد بود، ولى مصداق اتم و اكمل اين آيه شخص ‍ پيامبر (صلى اللّه عليه و آله و سلّم ) است.

منبع:

تفسير نمونه ج12 ص231و232.