آيا مي توان كلمه نور را بر خداوند اطلاق كرد؟

روايتي است در توحيد صدوق كه شخصي غير مسلمان خدمت اميرالمؤمنين‏ علي ( ع ) رسيد و عرض كرد: يا علي! خدا كجاست؟ علي (ع) فرمود: هيزم‏ بياوريد. هيزم آوردند ( گويا شب هم بوده است). فرمود آتش بزنيد. تا آتش زدند همه جا روشن شد. فرمود: اين نور كجاست؟ در كجاي‏ اينجاست؟ گفت: همه جا. فرمود: اين نور، مخلوقي از مخلوق هاي خداست‏ ، تو نمي ‏تواني بگويي كجاست، مي ‏گويي تا هر جا كه روشن كرده همه جا هست.‏
خدا هم همه جا هست و تا هر جا كه روشن كرده  هست و هر جا كه‏ هست او روشن كرده و جا هم جايي است كه او روشن كرده و ماوراء ندارد، « و بنور وجهك الذي اضاء له كل شي‏ء ». پس يك بحث اين است كه آيا ما مي ‏توانيم به خداوند متعال كلمه “نور” را اطلاق كنيم يا نه؟ بله، مي ‏توانيم، به دليل اينكه هم ائمه دين‏ اطلاق كرده‏ اند، هم ظاهر آيه قرآن در اينجا همين است و هم از نظر به‏ اصطلاح دليل عقلي مانعي ندارد. ولي بايد بدانيم كه اگر مي‏ گوييم خدا نور است، نه مقصود اين است كه العياذ بالله از نوع نورهاي حسي است [چرا] كه اينها از مخلوقات خدا هستند، بلكه فقط به معني اين است كه ذات‏ الهي ذات پيدا و پيدا كننده است، پيداترين پيداها و روشن‏ ترين روشنها اوست و هر چيزي كه روشن است، از پرتو او روشن است، هر چيزي كه‏ پيداست از پرتو او پيداست. به اين معنا خدا نور است. خداست آنچه كه‏ پيداست به خود و به ذات خود، چيزي او را پيدا نكرده است، چيزي است‏ كه هر چيز ديگر به او پيداست و به نور او پيداست و از فروغ او پيداست. به اين معنا خداوند متعال نور است و مي ‏توانيم به خداوند كلمه‏ “نور” را اطلاق كنيم. بعلاوه، يك خصوصيات ديگر در نور است و آن مساله هدايت و راهنمايي‏ است كه لازمه روشني است.

 نكته‏ ديگر اين است كه ما به خداوند” نور ” مي‏ گوييم ولي هرگز “نور اعظم” نمي ‏گوييم كه معنايش اين است كه‏ نورهايي داريم كه يكي بزرگتر است و ديگري كوچكتر و خدا نور بزرگتر است‏، نه ، در آنجا كه مي‏ گوييم خدا نور است  يعني همه چيز غير او ظلمت است. بله، به خدا كه كاري نداشته باشيم و اشياء را نسبت به‏ يكديگر بسنجيم ، يكي نور است و يكي نور نيست ، مثلا علم نور است ، ايمان نور است، همين قوه باصره نور است، قوه عاقله نور است. خدا به‏ اين معني “نور النور” است . خدا نه نور بزرگتر است، بلكه‏ نور همه نورها است، يعني همه نورها نسبت به خداوند، ظلمت است و خداوند نور بودن را به آنها داده است.

پي نوشت:

استاد مرتضي مطهري. آشنايي با قرآن، ج 4، ص103،104.