آیا ازدواج و تشکیل خانواده فواید قابل توجهی دارد؟ آیابهتر نیست خودمان را گرفتار مخارج، دردسرها و مشکلات عدیده خانواده نکنیم؟ آیا واقعا به زحمتش می ارزد؟

ازدواج و تشکیل خانواده آثار و برکات زیادى در زندگى مادى ، معنوى ، تربیتى و روان شناختى انسان دارد که به نمونه هایى از آنها اشاره میکنیم و قضاوت نهایى را به عهده شما خواننده گرامى و فرهیخته مى گذاریم :
: . 1 زمینه ساز کمالات معنوى
علامه محمدتقى جعفرى در پاسخ این سؤال راسل که چرا اسلام این قدر به ازدواج بها داده و براى آن قانون قرار داده ، گفته است : « اسلام با ازدواج مى خواهد انسان واقعى به وجود آورد ، و مسئله انسان و انسانیت مطرح است . » 1
ازدواج در فرهنگ اسلامى ، پیوندى مقدس است که موجب حفظ دین 2 افزایش ثواب عبادات ، 3 و به وجود آورنده مودت و رحمت است . ازدواج همچنین عاملى مؤثر در حفظ پاک دامنى و طهارت دل هاست . رسول گرامى ( صلى الله علیه و آله ) مى فرماید : « هرکس مى خواهد خدا را در حال پاکیزگى و طهارت ملاقات کند به وسیله ازدواج عفّت پیشه سازد » . 4
همچنین حضرت فرمودند : کسى که همسرى برگزیده است و ازدواج کرده است ، خواب و استراحتش نزد خداوند ، از روزه دارى و شب زنده دارى افراد مجرد ( بدون همسر ) با فضیلت تر است . 5
. 2 باعث عفت و دورى از گناه
در اثر ازدواج ، غریزه جنسى که یکى از قوى ترین غرایز انسانى است ، در مسیر طبیعى خود قرار مى گیرد و این پدیده به نوبه خود ، موجب مى گردد تا انسان از گناهانى که به خاطر میل جنسى انجام مى دهد تا حد زیادى مصون بماند و هیچ گاه دامن خود را به روابط جنسى نامشروع ، که از نظر دین جزو گناهان کبیره است ، آلوده نسازد . همچنین ازدواج موجب مى گردد تا انسان در مسیر کمال و خودسازى معنوى بیشتر قدم بگذارد و خود را از گناه دور سازد . پیامبر اکرم ( صلى الله علیه و آله ) مى فرماید : هرکس در آغاز جوانى ازدواج کند شیطانى که مأمور اوست فریاد مى زند : اى واى ! او دو ثلث دینش را از دسترس من حفظ کرد ، و ثلث دیگر را هم مى تواند با تقوا حفظ کند . 6
حضرت رسول ( صلى الله علیه و آله ) همچنین درباره حفظ عفّت به واسطه ازدواج مى فرماید : اى گروه جوانان ! هر یک از شما که مى تواند ازدواج کند ، اقدام نماید زیرا ازدواج موجب مى گردد تا چشم و دامن انسان از گناه باز داشته شود و عفت انسان حفظ گردد . 7 و در جاى دیگر فرمودند : « دختران جوان مانند میوه هاى درختان هستند که در زمان رسیدن باید آنان را چید ، وگرنه حرارت خورشید فاسد مى کند . دختران نیز هرگاه آنچه را که زنها درمى یابند ( نیازهاى عاطفى جنسى ) ، یافتند و نیاز به شوهر داشتند ، اگر ازدواج نکنند ، احتمال فساد و تباهى آنان وجود دارد زیرا آنها هم بشر هستند . » 8 از این حدیث شریف ، به خوبى استفاده مى شود که تأخیر در ازدواج از سنین جوانى ، که سن نیاز به همسر است ، موجب مشکلات دینى و عاطفى در فرد مى گردد زیرا در این مقطع زندگى که نیازهاى عاطفى و جنسى در هر کس فعال است و انرژى کافى جنسى در او وجود دارد ، اگر این نیاز به طور صحیح ارضا نشود ، یا باید سرکوب گردد و یا به شیوه هاى نامناسب و ناهنجار تأمین شود که در هر صورت ، موجب احساس گناه شده ، به عزت نفس فرد آسیب مى رساند .
. 3 مشمول رحمت الهى شدن
خداوند متعال به برخى کارها و رفتارهاى انسان ها عنایت ویژه و قابل توجهى دارد . به عنوان مثال خداوند ، جوانمردى و مروّت را دوست مى دارد و ارزشمند تلقى مى کند و فحشا و بى عفتى و هرزه گى را خیلى زشت و ناپسند مى داند و لذا تنبیه شدیدى براى آن لحاظ کرده است . از جمله کارهایى که و افرادى که مشمول رحمت ویژه حضرت پروردگار قرار دارند ، همسران و ازدواج کرده ها هستند . خداوند متعال در قرآن کریم بعد از توصیه به ازدواج و تشکیل خانواده ، روزى و رزق آنان را تضمین کرده است و وعده رهایى از فقر به آنان داده است . 9 امام صادق ( علیه السلام ) نیز فرمودند : رزق و روزى به خاطر بچه ها و زنان داده مى شود و افزایش مى یابد . 10 پیامبر گرامى اسلام ( صلى الله علیه و آله ) همچنین درباره نزول رحمت الهى به همسرداران فرمود : درهاى رحمت الهى در چهار زمان به طور ویژه گشوده مى شود در موقع بارش باران ، در موقع نگاه کردن فرزند به چهره والدین و موقع باز شدن درب خانه کعبه و موقع نکاح و وصلت زناشویى . 11
در آموزه هاى دینى همچنین مجرد ماندن و همسر انتخاب نکردن مورد نکوهش و لعن قرار گرفته و از یاران شیطان به شمار رفته اند . در این زمینه پیامبر گرامى اسلام مى فرمایند : ازدواج کنید و الا از یاران شیطان خواهید شد . 12 و در روایتى همچنین فرمودند : خداوند لعنت کرد و ملائکه آمین گفتند بر مردى که زن نمایى کند ( شبیه زنان شود ) و زنى که مردنمایى ( شبیه مردان شود ) و کسى که مجرد بماند . 13
از مجموع این روایت ها و روایات دیگر به این نتیجه مى رسیم که خداوند متعال به افراد خانواده دار و همسردار عنایت خاصى دارند و از افراد مجرد و بدون همسر ، راضى نیستند . حکمت این امر این است که از طریق ازدواج ، گناه و بى عفتى ، کنترل مى شود و از طرف دیگر ، تعداد بندگان خدا افزایش یافته و خداپرستى توسعه پیدا مى کند و در نهایت انسان هاى زیادى به کمال و سعادت حقیقى که هدف خلقت است ، نیل پیدا مى کنند .
. 4 آرامش و امنیت خاطر
، همسر موجب آرامش خاطر و امنیت دل است ، و جوان را که در اوایل جوانى با احساس تنهایى ، بیهودگى و نداشتن پناهگاه عاطفى ، دست به گریبان است ، به جایگاه امن رهنمون مى شود و موجب مى گردد تا همسران با اتکا به همدیگر در مقابل امواج و گرفتارى هاى زندگى مقاومت کنند و با امیدبخشیدن به همدیگر ، به زندگى محبّت آمیز خود ادامه دهند .
امام رضا ( علیه السلام ) درباره فواید همسر شایسته مى فرماید : « هیچ منفعتى بهتر از همسر شایسته نیست همسرى که وقتى انسان او را مى بیند شادمانش گرداند و در موقع نبودن او ، نگهدار ناموس و مالش باشد . » 14 یعنى در حضور او ، به نوعى او را شادمان مى کند و در غیبت او هم کارى مى کند که اگر شوهر متوجه عمل او گردد شادمان شود .
نبى مکرم اسلام حضرت محمد ( صلى الله علیه و آله ) نیز فرمودند : خداوند متعال مى فرماید وقتى اراده کردم تا به بنده ام خیر دنیا و آخرت را عطا کنم ، براى بنده ام زبانى ذکر گو ( ذکر خدا ) ، قلبى خاشع ، بدنى صبر کننده در بلاها و همسرى ( زنى ) مؤمن که وقتى به او نگاه مى کند شادمان مى شود و در موقع غیبت شوهر حافظ ناموس و اموال شوهر است . 15
در این دو روایت شریف به نکته اى روان شناختى و خانوادگى زیبایى اشاره شده است و آن اینکه همسر شایسته باعث نشاط و شادمانى و آرامش قلبى شوهر مى شود و وقتى نگاه شوهر به او مى افتد شادمان مى شود . البته درباره شوهر نیز باید این گونه باشد یعنى وقتى زن به شوهرش نگاه مى کند احساس نشاط و آرامش کند .
. 5 تولید نسل
یکى از ثمرات بزرگ ازدواج ، بقاى نسل بشریت است که مطابق هدف آفرینش است . همسران جوان از طریق فرزنددار شدن موجب پیوند بین نسل ها مى گردند و با پرورش فرزندان صالح و مؤمن ، در اصلاح جامعه انسانى شریک مى شوند و روح بندگى خالق متعال را ، که هدف اساسى خلقت انسان است ، در عرصه گیتى گسترش مى دهند . پیامبر اکرم ( صلى الله علیه و آله ) مى فرماید : « ازدواج کنید تا صاحب فرزند شوید . قطعاً من به زیادى شما در روز قیامت بر امت هاى دیگر مباهات مى کنم » . 16 این نکته بسى واضح و روشن است که پیامبر گرامى ( صلى الله علیه و آله ) به صرف زیادى جمعیت مباهات نمى کند ، بلکه مباهات پیامبر اعظم ( صلى الله علیه و آله ) به خاطر جمعیتى است که مسلمان بوده و بندگى خدا کرده باشند و از طریق انجام وظایف ، موجب آبادانى جهان گردند .
. 6 سلامت و امنیت اجتماعى
ازدواج و تأسیس کانون خانواده ، براى سلامت و امنیت جامعه مفید است و زمینه ارتکاب جرم و بزه کارى را کم مى کند . آمارى که توسط محققان علوم اجتماعى ارائه مى گردد مؤید این مطلب است . در یک تحقیق میدانى که بر 500 تن از جوانان انگلستان انجام گرفت ، این نتیجه به دست آمد که جوانان پس از ازدواج و تشکیل خانواده ، کمتر به انجام اعمال مجرمانه روى مى آورند و خلاف کارى و جرم در آنان کاهش مى یابد ، و در مقابل ، افرادى که مجردند به اعمال خلاف و بزه کارى اجتماعى بیشترى روى مى آورند و زمینه کارهاى ناهنجار در آنان بیشتر است . 17
پیامبر گرامى ( صلى الله علیه و آله ) مى فرماید : « بیشتر اهل جهنم مجردها هستند . » 18 این حدیث شریف به روشنى دلالت مى کند بر اینکه گناه و ناهنجارى در میان مجردها بیشتر است و به همین دلیل ، گرفتار آتش شده اند و وقتى گناه و ناهنجارى از طریق مجردها بیشتر شود ، امنیت اجتماعى و سلامت روانى اجتماع به مخاطره مى افتد .
ویل دورانت ، 19 دانشمند معروف ، درباره ترغیب به ازدواج و فواید آن مى گوید : « اگر راهى پیدا شود که ازدواج درسال هاى طبیعى انجام گیرد ، فحشا ، امراض روانى ، تنهایى بى ثمر ، عزلت ناپسند و انحرافات جنسى ، که زندگى را لکه دار کرده است ، تا نصف تقلیل خواهد یافت . . . عشق جنسى جوانان ، زودتر از توانایى اقتصادى شان فرا مى رسد ، ما نباید از این پیشامد رم کنیم و بگذاریم آن عشق افسرده شود و بمیرد . ازدواجى که بر پایه عشق تازه و نمرده دختر و پسر انجام مى شود ، در طى سال هاى درازى ، زندگى آنها را معطر و خوش بو مى کند ، و گرنه عمیق و طبیعى و آرمانى نخواهد بود . » 20
. 7 رشد و شکوفایى استعدادها
ازدواج زمینه بروز خلاقیت ها و موفقیت ها را در همسران افزایش داده ، همچنین موجب مى شود تا فضایل اخلاقى و انسانى در آنان به فعلیت برسد . وقتى از مرد خانواده انتظار مى رود تا هنگام ضرورت براى حمایت از خانواده خویش ، ایستادگى کند این انتظار روحیه دفاع و جوان مردى را در او تقویت خواهد کرد . همچنین به وجود آمدن شرایط مادرى براى زنان ، موجب مى شود تا با تحمل مشکلات فرزندپرورى و شوهر دارى ، به کمال روحى بیشترى برسند و روح خود را در اثر شکیبایى و ایثار بالنده کنند و از طریق مسئولیتى که در خانه و خانواده دارند ، به تلاش بیشتر روى آورند و استعدادهاى خود را براى اداره مناسب خانواده به کار گیرند و در نتیجه ، به موفقیت بیشترى نایل آیند .
پیامبر گرامى اسلام فرمودند : به جوانان خود ، همسر دهید ، به درستى که خداوند در سایه همسر اخلاقشان را نیکو مى کند ، رزقشان را زیاد مى کند و جوانمردى آنان را زیاد مى کند . 21
8 – رشد اقتصادى
همسران جوان به دلیل احساس مسئولیت بیشتر و به دلیل اینکه خود را مدیر خانواده مى دانند بعد از ازدواج تلاش بیشترى در راستاى رشد اقتصادى خویش و تأمین مایحتاج زندگى و تهیه مسکن و غیره مى نمایند . انسان ها به طور ذاتى به گونه اى هستند که تا فشار اجتماعى و نیازهاى زندگى وجود نداشته باشد ، کمتر به تلاش و کوشش مبادرت مى کنند و لذا پسر و دختر تا زمانى که خانه پدرشان هستند و از جیب پدر ، هزینه مى کنند ، کمتر به فکر مسایل اقتصادى و پس انداز و توسعه زندگى هستند .
وقتى ازدواج مى کنند و مسئولیت خانواده و فرزندان را به دوش مى گیرند ، زمینه تلاش و فعالیت در آنان بیشتر شده و به صورت طبیعى امکانات زندگى نیز در سایه تلاش و کوشش ، توسعه پیدا مى کند . علاوه بر اینها ، افراد داراى همسر ، مورد عنایت افراد جامعه بوده و به طور معمول در مراکز اقتصادى و کارى ، به اینها اعتماد بیشترى دارند و کار را به اینها واگذار مى کنند تا افراد مجرد و بدون همسر . همچنین از عوامل بسیار مهم در رشد اقتصادى افراد داراى همسر و خانواده ، عنایت ویژه خداوند به اینها مى باشد . خداوند متعال رزق و روزى این افراد را تضمین نموده است و در تعهّدات خداوند خطا و اشتباه ، ممکن نیست .
خداوند متعال در قران کریم مى فرماید : مردان و زنان بى همسر خود را همسر دهید ، همچنین غلامان و کنیزان صالح و درستکارتان را اگر فقیر و تنگدست باشند ، خداوند از فضل خود ، آنان را بى نیاز مى سازد بدرستى که خداوند ، گشایش دهنده و آگاه است . 22 امام صادق ( علیه السلام ) نیز فرمودند : رزق و روزى به خاطر بچّه ها و خانواده داده مى شود . 23 همچنین پیامبر گرامى اسلام حضرت محمد ( صلى الله علیه و آله ) درباره آثار اقتصادى ازدواج فرمودند : پسر و دخترهاى مجرد خود را همسر دهید که خداوند اخلاق آنها را نیکو مى گرداند و روزیشان را افزایش داده و بر مروت و جوانمردى آنان مى افزاید . 24
پى نوشت ها
. 1 سعید آزرمى سه سارى ، میثاق مقدس ، ص . 7
. 2 قال رسول اللّه ( : من تزوج احرز نصف دینه ( الحر العاملى ، وسایل الشیعه ، ج 20 ، ص 17 ) .
. 3 قال الصادق ( : رکعتان یصلّیها المتزوج افضل من سبعین رکعه یصلیها اعزب ( همان ، ص 18 ) .
. 4 من احب ان یلقى اللّه طاهرا مطهّرا فلیتعففّ بزوجه ( نورى ، مستدرک الوسایل ، ج 14 ، ص 150 ) .
. 5 التمزوّج النّائمُ اَفضَلُ عندالله مِنَ الصّائم القائِم العَزَب ( نورى ، مستدرک الوسایل ، ج 14 ، ص 155 ) .
. 6 ما من شاب تزوّج فى حداثه سنّه ، الاّ عجّ شیطانه و یقول : یا ویلاه عصم هذا منّى ثلثى دینه ، ولیتق اللّه فى الثلث الباقى ( نورى ، مستدرک الوسایل ، ج 14 ، ص 150 ) .
. 7 یامعشر الشباب من استطاع منکم الباه فلیتزوج فانّه اغضّ للبصر و احصن للفرج ( همان ، ص 153 ) .
. 8 ان الابکار بمنزله الثمر على الشجر ، اذا ادرک ثمارها فلم تجتن افسدته الشمس و کذلک الابکار اذا ادرکن ما یدرکن النساء ، فلیس لهنّ دواء الاّ البعوله و الاّ لم یؤمن علیهن الفساد لانهنّ بشر ( الحر العاملى ، وسایل الشیعه ، ج 20 ، ص 61 ) .
. 9 وَأَنکحُوا الْأَیامَى مِنکمْ وَالصَّالِحِینَ مِنْ عِبَادِکمْ وَإِمَائِکمْ إِن یکونُوا فُقَرَاء یغْنِهِمُ اللَّهُ مِن فَضْلِهِ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِیمٌ مردان و زنان بى‌همسر خود را همسر دهید ، همچنین غلامان و کنیزان صالح و درستکارتان را اگر فقیر و تنگدست باشند ، خداوند از فضل خود ، آنان را بى‌نیاز مى‌سازد بدرستى که خداوند گشایش دهنده و آگاه است . ( سوره نور ، آیه 32 ) .
. 10 الرزق مع النساء و العیال ( الحر العاملى ، وسایل الشیعه ، ج 20 ، ص 44 ) .
. 11 یفتح أبواب السماء ( ( بالرحمه ) ) فى أربع مواضع : عند نزول المطر ، و عند نظر الولد فى وجه الوالد و عند فتح باب الکعبه و عند النکاح ( نورى ، مستدرک الوسایل ، ج 14 ، ص 152 ) .
. 12 تزوّج والاّ فأنت مِن إخوان الشیاطین ( همان ، ص 155 ) .
. 13 لعن الله و أمّنت الملائکه على رجل تأنّث ، و أمرأه تذکّرت ، و رجل متحصّر ( همان ، ص 157 ) .
. 14 ما افاد عبد فائده خیرا من زوجه صالحه اذا رأها سرّته و اذا غاب عنها حفظته فى نفسها و ماله ( الحر العاملى ، وسایل الشیعه ، ج 20 ، ص 39 ) .
. 15 یقول الله تبارک و تعالى : إذا أردت أن أعطى عبدى خیر الدنیا و الآخره ، جعلت له لساناً ذکراً ، و قلباً خاشعاً ، و جسداً على البلاء صابراً ، و زوجه مؤمنه تسره إذا نظر إلیها ، و تحفظه إذا غاب عنها فى نفسها و ماله ( نورى ، مستدرک الوسایل ، ج 14 ، ص 169 ) .
. 16 تناکحوا تناسلوا ، انّى أباهى بکم الامم فى یوم القیامه ( نورى ، مستدرک الوسایل ، ج 14 ، ص 153 ) .
. 17 حسین محبوبى منش ، کتاب زنان ، ص . 183
. 18 اکثر اهل النّار العزّاب ( الحر العاملى ، وسایل الشیعه ، ج 20 ، ص 20 ) .
{L= .19WillDurant =L}
. 20 على‌احمد پناهى ، مجله علمى ترویجى معرفت ، شماره 104 ، ص . 38
. 21 زَوِّجُوا اَیامَکم فَان الله یحسِنُ لَهُم فى اخلاقِهِم ویوَسّعُ لهم فى ارزاقهم ویزیدُهُم فى مرواتِهِم ( مجلسى ، بحار الانوار ، ج 100 ، ص 222 ) .
. 22 وَأَنکحُوا الْأَیامَى مِنکمْ وَالصَّالِحِینَ مِنْ عِبَادِکمْ وَإِمَائِکمْ إِن یکونُوا فُقَرَاء یغْنِهِمُ اللَّهُ مِن فَضْلِهِ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِیمٌ ( نور ، 32 ) .
. 23 الرزق مع النساء و العیال ( الحر العاملى ، وسایل الشیعه ، ج 20 ، ص 44 ) .
. 24 زوّجوا اَیامکم فإَّن الله یحسِنُ لَهم فى اَخلاقِهم و یوسِّعُ لَهم فى اَرزاقِهم و یزیدُهم فى مُّروّاتِهِم ( مجلسى ، بحارالانوار ، ج 100 ، ص 222 ) .