آیا فردی از صحابه پیامبر(ص) به نام زاهر در روز عاشورا و در رکاب امام حسین(ع) به شهادت رسید؟

یکی از شهدای کربلا که توانست روز عاشورا در راه مکتب امام حسین(ع) به فیض شهادت برسد، زاهر؛[1] (زاهد)[2] همراه و هم‌پیمان عمرو بن حمق است. وی از قبیله کنده بود[3] که ساکن کوفه شد.[4]

در مورد نام پدر وی اختلاف است. برخی نام پدر وی را أسود بن حجّاج بن قیس بن عبد بن دعبل[5] و یا أسود بن مخلع بن قیس بن دعبل دانسته‌‌‌اند.[6] برخی نیز نام پدر وی را أسود بن مخلع،[7] (عمرو)[8] ذکر کرده‌‌اند.

زاهر در کنار اهل‌بیت(ع)

زاهر، دلیر مردى کارآزموده بود که به شجاعت و علاقه‌‌‏مندی‌ به اهل‌بیت(ع) مشهور بود. زاهر در جریان «صلح حدیبیه» حضور داشت و در کنار شجره با پیامبر اکرم(ص) بیعت نمود[9] از اصحاب ویژه آن‌حضرت(ص) شد و توانست از ایشان روایت نیز نقل کند.[10]

او بعد از وفات پیامبر(ص)، در کنار امام علی(ع) بود.[11] بعد از مرگ معاویه، زاهر به همراه عمرو بن حمق(یکی از یاران امام علی)[12] فرار کردند. در بین راه عمرو که با نیش مارى مسموم شده بود، توسط مأموران معاویه کشته شد، اما زاهر که به دستور عمرو مخفی شده بود، نجات پیدا کرد و جسد عمرو بن حمق را دفن کرد.[13]

زاهر در کربلا

زاهر از کسانی بود که در حملات اول روز عاشورا به شهادت رسید.[14]

طبق برخی از نقل‌های متأخر، او در ایام حج در مکه حاضر شد و با امام حسین(ع) دیدار کرد و همراه ایشان به کربلا آمد.[15]

با توجه به این‌که زاهر از صحابیان پیامبر(ص) بود، می‌توان ایشان را در ردیف شهدای کهن‌سال کربلا رده‌بندی کرد.

فرزندان و نوادگان زاهر

محمد بن حسین زاهری از فرزندان زاهر است که از اصحاب امام صادق‌(ع) بود و توانست دعای «خَابَ الْوَافِدُونَ عَلَى غَیرِکَ وَ خَسِرَ الْمُتَعَرِّضُونَ إِلَّا لَک‏…»، را حفظ و ثبت نماید.‏[16] محمد بن سنان، صحابی امام رضا(ع) نیز از نوادگان وی است.[17]

زیارت‌نامه زاهر

در زیارت ناحیه و نیز در زیارت امام حسین(ع) در اول ماه رجب و نیمه ماه شعبان بر این شهید کربلا درود فرستاده شده است:

«السَّلامُ‏ عَلى‏ زاهِرٍ مَوْلى‏ عَمْرِو بْنِ‏ الْحمِقْ‏ الْخُزاعِی‏».[18] «السَّلَامُ‏ عَلَى‏ زَاهِرٍ [زاهد] مَوْلَى عَمْرِو بْنِ الْحَمِقِ».[19]

[1]. رسان، فضیل بن زبیر، تسمیة من قتل مع الحسین ع‏، ص 155، قم، آل البیت ع‏، چاپ دوم‏، 1406ق.

[2]. ابن طاووس، علی بن موسی، اقبال الاعمال، ج 2، ص 714، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1367ش.

[3]. تسمیة من قتل مع الحسین ع ‏، ص 155.

[4]. ابن اثیر جزری، علی بن محمد، اسد الغابة فی معرفة الصحابة، ج 2، ص 93، بیروت، دار الفکر، 1409ق.

[5]. همان.

[6]. ابونعیم، احمد بن عبدالله‏، معرفة الصحابة، محقق، شافعى، محمدحسن اسماعیل‏، سعدنى، مسعد عبدالحمید، ج 2، ص 383، بیروت، دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون‏، چاپ اول، 1422ق.

[7]. ابن سعد کاتب واقدی، محمد بن سعد‏، الطبقات الکبری‏، تحقیق، عطا، محمد عبد القادر، ج 4، ص 238، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1410ق.

[8]. ابن شهر آشوب مازندرانی، مناقب آل أبی طالب ع، ج 4، ص 113، قم، علامه، چاپ اول، 1379ق.

[9]. اسد الغابة فی معرفة الصحابة، ج 2، ص 93.

[10]. معرفة الصحابة، ج ‏2، ص 383 –   384.

[11]. مقریزی، تقی الدین‏، امتاع الاسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع‏، تحقیق، نمیسی، محمد عبد الحمید، ج 12، ص 222، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1420ق.

[12]. شیخ طوسی، محمد بن حسن، الابواب(رجال طوسی)، محقق، مصحح، قیومی اصفهانی، جواد، ص 70، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ سوم، 1427ق.

[13]. امتاع الاسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع‏، ج ‏12، ص 222.

[14]. مناقب آل أبی طالب ع، ج 4، ص 113

[15]. مامقانی، عبدالله‏، تنقیح المقال فی علم الرجال‏، محقق، مامقانی، محی‏الدین و مامقانی، محمدرضا، ج 28، ص 30 – 31، قم، موسسة آل البیت(ع) لإحیاء التراث‏، چاپ اول، 1431ق.

[16]. اقبال الاعمال، ج ‏2، ص 643.

[17]. حلی، حسن بن علیّ بن داود، الرجال، ص 251، تهران، دانشگاه تهران، ‏چاپ اول‏، 1342ش.

[18]. ابن طاووس، على بن موسى‏، إقبال بالأعمال الحسنة، محقق، مصحح، قیومى اصفهانى، جواد، ج 3، ص 79، قم، دفتر تبلیغات اسلامى‏، چاپ اول، 1376ش.

[19]. اقبال الاعمال، ج 2، ص 714.