اثرات روانی استرس

اثرات روانی استرس

 

استرس نه تنها می تواند فرد را دچار بیماری های جسمانی کند ، بلکه می تواند بیماری ها و آسیب های روانی ، اجتماعی نیز ایجاد کند . یکی از مهم ترین بیماری های روانی که با استرس ارتباط دارد ، افسردگی است . اگر چه درمان افسردگی پیچیده و سخت نیست ، ولی بسیاری از مردم اصلا متوجه نمی شوند که به این بیماری دچار شده اند . به همین دلیل در جست وجوی درمان نمی باشند ، در نتیجه افسردگی شدت می یابد و روز به روز فرد را دچار مشکل می کند . تحقیقات متعددی در مورد افسردگی نشان داده :

 افسردگی می تواند باعث اعتیاد شود .

 افسردگی می تواند باعث بزهکاری شود .

 افسردگی می تواند باعث بی بند و باری شود .

 افسردگی باعث افت تحصیلی و ترک تحصیل می شود .

برای آشنایی بیشتر در مورد نقش استرس در ایجاد بیماری افسردگی به این مثال دقت کنید :

 امین دانش آموز فعال و کوشایی بود ، با این حال در کنکور در رشته ی مورد نظرش قبول نشد . به همین دلیل پس از قبولی در دانشگاه از رشته ی خود ناراضی بود و همیشه خود را سرزنش می کرد که چرا نتوانسته در رشته ی بهتری قبول شود . به تدریج او علاقه ی خود به تحصیل را دست داد ، انگیزه ای برای تحصیل نداشت ، خواب و اشتهای او کاهش یافت و به همین دلیل دچار کاهش وزن نیز شد . او اعتماد به نفس خود را از دست داد ، مرتب احساس می کرد فرد بی ارزشی است و از این که هزینه ای بابت کلاس های کنکور به خانواده تحمیل کرده ، دچار عذاب وجدان می شد . او به آینده ی خود امیدوار نیست .

با توجه به این که افسردگی بیماری بسیار شایعی در جهان است و حداقل 10-12 درصد مردان و 20-25 درصد زنان زمانی در طول عمر خود دچار افسردگی می شوند ، خوب است شما هم با این بیماری آشنا شوید . علائم افسردگی عبارت است از :

 احساس غم ، غصه و افسردگی

 کاهش علاقه و بی علاقه شدن

 کاهش انگیزه و بی انگیزه شدن

 کاهش احساس لذت

 بی اشتهایی که باعث لاغری می شود

 پراشتهایی که باعث چاقی می شود

 پرخوابی

 کم خوابی

 خواب ناراحت

 احساس خستگی و کوفتگی در بدن

 زود از کوره در رفتن و عصبانی شدن

 کند شدن حرکات و تفکر

 بی قراری و نا آرامی

 ناامیدی

 درماندگی

 کاهش میزان انرژی ، بی حالی و احساس ضعف

 کاهش قدرت تفکر ، تمرکز ، تصمیم گیری

 مرتب به مرگ و مردن فکر کردن

 فکر کردن به خودکشی یا اقدام به خودکشی

 بیزاری از خود

 نداشتن اعتماد به نفس و احساس بی ارزش و بی فایده بودن

نکته ی مهم آن است که در هر فردی فقط تعدادی از علائم بیان شده ، وجود دارد و لازم نیست همه ی نشانه ها در یک فرد وجود داشته باشد . چنان چه بیشتر از پنج مورد از حالات و نشانه ها را در خود و دیگران مشاهده می کنید ، بهتر است با یک روان شناس ، روان پزشک ، مشاور یا پزشک تماس بگیرید .

نه تنها استرس با افسردگی رابطه دارد ، بلکه می تواند باعث اختلالات روانی دیگری نیز شود ، از جمله وسواس ، اضطراب ، بیماری شدید اسکیزوفرنیا و … .

 

 

 اعتیاد – بسیاری از افراد نمی دانند که در مقابل استرس چگونه باید برخورد کنند . به همین دلیل هنگامی که با استرس روبه رو می شوند ، دچار احساسات و ناراحتی های مختلفی می شوند و بنا به توصیه ی غلط دوستان و آشنایان یا بر اساس اطلاعات غلط خود برای درمان این ناراحتی ها به مواد مخدر و الکل روی می آورند . به این ترتیب مشکل اولیه ی آنان حل نشده ، دچار مشکل ثانویه ای نیز می شوند که مشکلات بعدی را نیز به دنبال دارد . به مثال زیر دقت کنید :

 خواهر شهرام یک سال پیش در اثر تصادف رانندگی فوت کرد . شهرام و خواهرش با یکدیگر بسیار صمیمی و نزدیک بودند . پس از این حادثه به تدریج شهرام افسرده شد و بنا به توصیه ی دوستان خود و به غلط برای بهتر شدن و رهایی از این غم و غصه به مصرف مواد پناه برد . اما اکنون او با سه مشکل روبه روست : ۱- همان افسردگی سابق ، ۲ – اعتیاد و ۳- نگرانی و ناراحتی خانواده از اعتیاد او . مصرف مواد باعث شده که شهرام بیشتر از خودش بدش بیاید . به این ترتیب ، مشکل اولیه ی شهرام بهتر نشده ، مشکلات دیگری هم به آنها اضافه شد .

به نظر شما آیا راه دیگری برای کاهش درد ناشی از افسردگی وجود دارد ؟

آیا مصرف مواد کمکی به کاهش مشکلات شهرام کرد ؟ به نظر شما بهتر بود شهرام برای مشکل خود چه کاری انجام می داد ؟

 

 

 فرار از منزل – بعضی از نوجوانان که در شرایط خانوادگی نامناسبی به سر می برند و از نظر مهارت مقابله و حل مساله نیز ضعیف می باشند ، به هنگام مواجهه با شرایط نامناسب تنها راه حلی که به نظرشان می آید ، آن است که از منزل فرار کنند . نکته ی مهم آن است که فرار از منزل همانند اعتیاد سبب می شود مشکلات فرد تشدید شده و هنوز مشکل اولیه حل نشده ، مشکلات ثانویه و ثالث نیز ایجاد شوند که به مراتب بدتر از مشکل اولیه است . معمولا چنین نوجوانانی در دام باندهای فساد و فحشا و بزهکاری می افتند . به این مثال دقت کنید :

 هدیه در خانواده ای آشفته و نا به سامان زندگی می کند . والدین او با هم اختلاف و درگیری زیادی دارند و دائما با یکدیگر درگیر هستند . اکثراً مادر هدیه قهر می کند و به خانه ی پدرش می رود . پدر هدیه معتاد به مواد مخدر و الکل است و وقتی مواد ، به خصوص الكل ، مصرف می کند ، با فرزندانش بسیار بد رفتاری می کند . هدیه از این شرایط بسیار ناراحت است و گاه گاه به فکرش می رسد که از خانه فرار کند .

آیا هدیه می تواند راه دیگری غیر از فرار از خانه پیدا کند ؟

آیا فرار از خانه مشکلات او را بیشتر می کند یا کمتر ؟

 

 

 بزهکاری و بی بند و باری – بعضی از افراد هنگامی که با استرس روبه رو می شوند ، برای بیرون آمدن از این شرایط به علت ناتوانی در مهارت های مقابله با استرس و حل مسأله به بزهکاری و بی بند و باری روی می آورند . نتیجه ی بزهکاری و بی بند و باری نیز همانند اعتیاد و فرار از منزل است . با این تفاوت که در چنین مواردی سروکار فرد به نیروهای انتظامی ، بدنامی ، سوء پیشینه و … می افتد .

 حمید به تازگی شروع به کار کرده است ، ولی درآمد او برای مخارج زندگی اش کافی نیست . او به تازگی با دختری نامزد شده و به همین دلیل نیاز به پول دارد . او برای به دست آوردن این مبلغ ، چک بی محل کشیده است . به همین خاطر طلب کارها همیشه به سراغش می آیند و او مجبور شده خود را مخفی کند .

 والدین سارا مدت ها قبل از هم جدا شده بودند و به تازگی پدرش ازدواج مجدد کرده است ، ولی سارا با نامادری خود مشکل دارد . از طرف دیگر از ازدواج پدرش نیز ناراضی است . او احساس می کند نه پدرش و نه مادرش به او اهمیت نداده و او را رها کرده اند . او نیاز به محبت و توجه دارد . به همین علت با لباس و آرایش نامناسب به خیابان می رود تا توجه دیگران را به خود جلب کند و با افراد مختلفی دوست شده است . این رفتار نه تنها مشکل کمبود محبت او را جبران نکرده ، بلکه آشنایان و همسایگان او را دختری بی بند و بار و ناسالم می دانند و مایل نیستند دختران شان با او ارتباط برقرار کنند .

آیا رفتارهای سارا در جلب توجه دیگران و دوستی های ناسالم ، مشکل او را برطرف می کند ؟

آیا باعث سازگاری او با شرایط جدیدش می شود ؟

آیا سارا می تواند از راه یا راهه ای دیگری با استرس های زندگی اش سازگار شود ؟

 

 

در این جا سؤالی پیش می آید : آیا وجود استرس به معنی آن است که فرد دچار بیماری جسمی ، روانی یا آسیب های روانی ، اجتماعی خواهد شد ؟ پس هر کسی که با استرس روبه رو می شود ، باید دچار بیماری ، بزهکاری ، بی بند و باری ، اعتیاد و … شود ؟ این در حالی است که همه ی ما با استرس روبه رو هستیم و با آن زندگی می کنیم ، پس همه ی ما باید دچار چنین مشکلاتی باشیم . در حالی که می بینیم این طور نیست . بسیاری از افراد هستند که با استرس های سنگین رو به رو هستند و نه تنها به چنین مشکلاتی دچار نشده اند ، بلکه حتی از نظر سلامت روان و جسم هم در وضعیت بسیار بالایی قرار دارند . از سوی دیگر ، هستند افرادی که با کمترین استرس به مشکلات جسمی ، روانی یا آسیب ها دچار شده اند . به نظر می رسد عواملی وجود دارند که می توانند اثرات منفی استرس را کاهش دهند . تحقیقات نشان داده اند که تعدادی از توانایی ها در انسان وجود دارد که می تواند اثرات زیان بار استرس ها را کاهش دهد ، از جمله داشتن روابط و ارتباطات اجتماعی و مقابله که در بخش بعدی به آن پرداخته می شود .

 

 

منبع : کتاب مهارت مقابله با استرس (ویژه ی دانش آموزان) – ربابه نوری

برچسب‌ها: مهارت مقابله با استرس