در بیست و یکمین شماره از سلسله یادداشت های “یک آیه یک حدیث از مهدویت” به قلم حجت الاسلام مرتضی عبدی، پژوهشگر پژوهشکده مهدویت و آینده پژوهی به ادامه بررسی روایات شرح وقایع، سیره و اقدامات، تعداد و محل زندگی یاران حضرت مهدی(ع) پرداخته ایم.

شرح وقایع، سیره و اقدامات ، تعداد و محل زندگی یاران؛ حضرت مهدی(ع)

آیه: وَ لِکُلٍّ وِجْهَةٌ هُوَ مُوَلِّیها فَاسْتَبِقُوا الْخَیْراتِ أَیْنَ ما تَکُونُوا یَأْتِ بِکُمُ اللَّهُ جَمیعاً إِنَّ اللَّهَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدیرٌ: و برای هر کسی قبله ای است که وی روی خود را به آن [سوی ] می گرداند پس در کارهای نیک بر یکدیگر پیشی گیرید. هر کجا که باشید، خداوند همگی شما را [به سوی خود باز] می آورد در حقیقت، خدا بر همه چیز تواناست. (بقره: 148)

در ذیل این آیه روایات زیادی وجود دارد که تا به حال، 13 روایت ذکر شده است مابقی متعاقبا خواهد آمد.

روایت: 12 ـ « أَخْبَرَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ هَؤُلَاءِ الرِّجَالِ الْأَرْبَعَةِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ وَ أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ الْکُلَیْنِیُّ أَبُو جَعْفَرٍ قَالَ حَدَّثَنِی عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ وَ حَدَّثَنِی مُحَمَّدُ بْنُ عِمْرَانَ عن قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی قَالَ وَ حَدَّثَنِی عَلِیُّ بْنُ مُحَمَّدٍ وَ غَیْرُهُ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ جَمِیعاً عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ قَالَ وَ حَدَّثَنَا عَبْدُ الْوَاحِدِ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ الْمَوْصِلِیُّ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَاشِرٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ هِلَالٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ قال حدثنا عَنْ عَمْرِو بْنِ أَبِی الْمِقْدَامِ عَنْ جَابِرِ بْنِ یَزِیدَ الْجُعْفِیِّ قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ (ع): یَا جَابِرُ الْزَمِ الْأَرْضَ وَ لَا تُحَرِّکْ یَداً وَ لَا رِجْلًا حَتَّی تَرَی عَلَامَاتٍ أَذْکُرُهَا لَکَ إِنْ أَدْرَکْتَهَا أَوَّلُهَا اخْتِلَافُ بَنِی الْعَبَّاسِ وَ مَا أَرَاکَ تُدْرِکُ ذَلِکَ وَ لَکِنْ حَدِّثْ بِهِ مِنْ بَعْدِی عَنِّی وَ مُنَادٍ یُنَادِی مِنَ السَّمَاءِ وَ یَجِیئُکُمُ الصَّوْتُ مِنْ نَاحِیَةِ دِمَشْقَ بِالْفَتْحِ وَ تُخْسَفُ قَرْیَةٌ مِنْ قُرَی الشَّامِ تُسَمَّی الْجَابِیَةَ وَ تَسْقُطُ طَائِفَةٌ مِنْ مَسْجِدِ دِمَشْقَ الْأَیْمَنِ وَ مَارِقَةٌ تَمْرُقُ مِنْ نَاحِیَةِ التُّرْکِ وَ یُعَقِّبُهَا هَرْجُ الرُّومِ وَ سَیُقْبِلُ إِخْوَانُ التُّرْکِ حَتَّی یَنْزِلُوا الْجَزِیرَةَ وَ سَتُقْبِلُ مَارِقَةُ الرُّومِ حَتَّی یَنْزِلُوا الرَّمْلَةَ فَتِلْکَ السَّنَةَ یَا جَابِرُ اخْتِلَافٌ کَثِیرٌ فِی کُلِّ أَرْضٍ مِنْ نَاحِیَةِ الْمَغْرِبِ فَأَوَّلُ أَرْضِ الْمَغْرِبِ أَرْضُ الشَّامِ یَخْتَلِفُونَ عِنْدَ ذَلِکَ عَلَی ثَلَاثِ رَایَاتٍ رَایَةِ الْأَصْهَبِ وَ رَایَةِ الْأَبْقَعِ وَ رَایَةِ السُّفْیَانِیِّ فَیَلْتَقِی السُّفْیَانِیُّ بِالْأَبْقَعِ فَیَقْتَتِلُونَ وَ یَقْتُلُهُ السُّفْیَانِیُّ وَ مَنْ مَعَهُ وَ یَقْتُلُ الْأَصْهَبَ ثُمَّ لَا یَکُونُ لَهُ هِمَّةٌ إِلَّا الْإِقْبَالَ نَحْوَ الْعِرَاقِ وَ یَمُرُّ جَیْشُهُ بِقِرْقِیسَا فَیَقْتَتِلُونَ بِهَا فَیَقْتُلُ مِنَ الْجَبَّارِینَ مِائَةَ أَلْفٍ وَ یَبْعَثُ السُّفْیَانِیُّ جَیْشاً إِلَی الْکُوفَةِ وَ عِدَّتُهُمْ سَبْعُونَ أَلْفاً فَیُصِیبُونَ مِنْ أَهْلِ الْکُوفَةِ قَتْلًا وَ صَلْباً وَ سَبْیاً فَبَیْنَا هُمْ کَذَلِکَ إِذْ أَقْبَلَتْ رَایَاتٌ مِنْ قِبَلِ خُرَاسَانَ تَطْوِی الْمَنَازِلَ طَیّاً حَثِیثاً وَ مَعَهُمْ نَفَرٌ مِنْ أَصْحَابِ الْقَائِمِ ثُمَّ یَخْرُجُ رَجُلٌ مِنْ مَوَالِی أَهْلِ الْکُوفَةِ فِی ضُعَفَاءَ فَیَقْتُلُهُ أَمِیرُ جَیْشِ السُّفْیَانِیِّ بَیْنَ الْحِیرَةِ وَ الْکُوفَةِ وَ یَبْعَثُ السُّفْیَانِیُّ بَعْثاً إِلَی الْمَدِینَةِ فَیَنْفِرُ الْمَهْدِیُّ مِنْهَا إِلَی مَکَّةَ فَیَبْلُغُ أَمِیرَ جَیْشِ السُّفْیَانِیِّ أَنَّ الْمَهْدِیَّ قَدْ خَرَجَ إِلَی مَکَّةَ فَیَبْعَثُ جَیْشاً عَلَی أَثَرِهِ فَلَا یُدْرِکُهُ حَتَّی یَدْخُلَ مَکَّةَ خائِفاً یَتَرَقَّبُ عَلَی سُنَّةِ مُوسَی بْنِ عِمْرَانَ قَالَ وَ یَنْزِلُ أَمِیرُ جَیْشِ السُّفْیَانِیِّ الْبَیْدَاءَ فَیُنَادِی مُنَادٍ مِنَ السَّمَاءِ یَا بَیْدَاءُ أَبِیدِی الْقَوْمَ فَیُخْسَفُ بِهِمْ فَلَا یُفْلِتُ مِنْهُمْ إِلَّا ثَلَاثَةُ نَفَرٍ یُحَوِّلُ اللَّهُ وُجُوهَهُمْ إِلَی أَقْفِیَتِهِمْ وَ هُمْ مِنْ کَلْبٍ وَ فِیهِمْ نَزَلَتْ هَذِهِ الْآیَةُ یا أَیُّهَا الَّذِینَ أُوتُوا الْکِتابَ آمِنُوا بِما نَزَّلْنا مُصَدِّقاً لِما مَعَکُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَطْمِسَ وُجُوهاً فَنَرُدَّها عَلی أَدْبارِها[1] الْآیَةَ قَالَ وَ الْقَائِمُ یَوْمَئِذٍ بِمَکَّةَ وَ قَدْ أَسْنَدَ ظَهْرَهُ إِلَی الْبَیْتِ الْحَرَامِ مُسْتَجِیراً بِهِ یُنَادِی یَا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا نَسْتَنْصِرُ اللَّهَ وَ مَنْ أَجَابَنَا مِنَ النَّاسِ وَ إِنَّا أَهْلُ بَیْتِ نَبِیِّکُمْ مُحَمَّدٍ وَ نَحْنُ أَوْلَی النَّاسِ بِاللَّهِ وَ بِمُحَمَّدٍ (ص) فَمَنْ حَاجَّنِی فِی آدَمَ فَأَنَا أَوْلَی النَّاسِ بِآدَمَ وَ مَنْ حَاجَّنِی فِی نُوحٍ فَأَنَا أَوْلَی النَّاسِ بِنُوحٍ وَ مَنْ حَاجَّنِی فِی إِبْرَاهِیمَ فَأَنَا أَوْلَی النَّاسِ بِإِبْرَاهِیمَ[2] وَ مَنْ حَاجَّنِی فِی مُحَمَّدٍ (ص)فَأَنَا أَوْلَی النَّاسِ بِمُحَمَّدٍ وَ مَنْ حَاجَّنِی فِی النَّبِیِّینَ فَأَنَا أَوْلَی النَّاسِ بِالنَّبِیِّینَ أَ لَیْسَ اللَّهُ یَقُولُ فِی مُحْکَمِ کِتَابِهِ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفی آدَمَ وَ نُوحاً وَ آلَ إِبْراهِیمَ وَ آلَ عِمْرانَ عَلَی الْعالَمِینَ ذُرِّیَّةً بَعْضُها مِنْ بَعْضٍ وَ اللَّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ[3] فَأَنَا بَقِیَّةٌ مِنْ آدَمَ وَ ذَخِیرَةٌ مِنْ نُوحٍ وَ مُصْطَفًی مِنْ إِبْرَاهِیمَ وَ صَفْوَةٌ مِنْ مُحَمَّدٍ (ص)أَلَا وَ مَنْ حَاجَّنِی فِی کِتَابِ اللَّهِ فَأَنَا أَوْلَی النَّاسِ بِکِتَابِ اللَّهِ أَلَا وَ مَنْ حَاجَّنِی فِی سُنَّةِ رَسُولِ الله(ص) فَأَنَا أَوْلَی النَّاسِ بِسُنَّةِ رَسُولِ اللَّهِ فَأَنْشُدُ اللَّهَ مَنْ سَمِعَ کَلَامِی الْیَوْمَ لَمَّا بَلَّغَ الشَّاهِدُ مِنْکُمُ الْغَائِبَ وَ أَسْأَلُکُمْ بِحَقِّ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ بِحَقِّی فَإِنَّ لِی عَلَیْکُمْ حَقَّ الْقُرْبَی مِنْ رَسُولِ اللَّهِ إِلَّا أَعْنَتُمُونَا وَ مَنَعْتُمُونَا مِمَّنْ یَظْلِمُنَا فَقَدْ أُخِفْنَا وَ ظُلِمْنَا وَ طُرِدْنَا مِنْ دِیَارِنَا وَ أَبْنَائِنَا وَ بُغِیَ عَلَیْنَا وَ دُفِعْنَا عَنْ حَقِّنَا فَأَوْتَرَ [فَافْتَرَی ] أَهْلُ الْبَاطِلِ عَلَیْنَا فَاللَّهَ اللَّهَ فِینَا لَا تَخْذُلُونَا وَ انْصُرُونَا یَنْصُرْکُمُ اللَّهُ قَالَ فَیَجْمَعُ اللَّهُ عَلَیْهِ أَصْحَابُهُ ثَلَاثُمِائَةٍ وَ ثَلَاثَةَ عَشَرَ رَجُلًا وَ یَجْمَعُهُمُ اللَّهُ عَلَی غَیْرِ مِیعَادٍ قَزَعاً کَقَزَعِ الْخَرِیفِ وَ هِیَ یَا جَابِرُ الْآیَةُ الَّتِی ذَکَرَهَا اللَّهُ فِی کِتَابِهِ أَیْنَ ما تَکُونُوا یَأْتِ بِکُمُ اللَّهُ جَمِیعاً إِنَّ اللَّهَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ[4] فَیُبَایِعُونَهُ بَیْنَ الرُّکْنِ وَ الْمَقَامِ وَ مَعَهُ عَهْدٌ مِنْ رَسُولِ الله(ص) قَدْ تَوَارَثَتْهُ الْأَبْنَاءُ عَنِ الْآبَاءِ وَ الْقَائِمُ رَجُلٌ مِنْ وُلْدِ الْحُسَیْنِ یُصْلِحُ اللَّهُ لَهُ أَمْرَهُ فِی لَیْلَةٍ فَمَا أَشْکَلَ عَلَی النَّاسِ مِنْ ذَلِکَ یَا جَابِرُ فَلَا یُشْکِلُ عَلَیْهِمْ وِلَادَتُهُ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ وَ وِرَاثَتُهُ الْعُلَمَاءُ عَالِماً بَعْدَ عَالِمٍ فَإِنْ أَشْکَلَ هَذَا کُلُّهُ عَلَیْهِمْ فَإِنَّ الصَّوْتَ مِنَ السَّمَاءِ لَا یُشْکِلُ عَلَیْهِمْ إِذَا نُودِیَ بِاسْمِهِ وَ اسْمِ أَبِیهِ وَ أُمِّهِ .»: امام باقر (ع) فرمود: ای جابر زمین‌گیر باش و دست و پایی نزن[آرام باش و حرکت نکن] تا آن‌گاه که نشانه هایی را که برایت بگویم، [به طوری توضیح میدهم که] گویا آن علامات را می­بینید:

اوّلش اختلاف بنی عبّاس است و به نظر من تو آن روز را درک نخواهی کرد، ولی از من به کسانی که پس از من خواهند آمد، بازگو کن و ندا دهنده ای که از آسمان ندا خواهد داد و از سوی دمشق ندای فتح و پیروزی به شما خواهد رسید و یکی از آبادی‌های شام به نام «جابیه»[5] فرو خواهد رفت و بخشی از مسجد دمشق که در سمت راست واقع شده سقوط کند و گروهی خارج از دین که از ناحیه ترک باشند خروج کنند و به دنبالش در روم اغتشاش شود و برادران ترک روی آورند تا آن‌که به جزیره فرود آیند و گروه خارج از دین رومیان روی آورند تا آن‌که به «رمله» فرود آیند.

در آن سال ای جابر! در هر ناحیه از مغرب اختلاف فراوانی روی خواهد داد؛ پس نخستین سرزمینی که ویران شود، سرزمین شام باشد[6] این هنگام اختلاف­شان به سه پرچم انجامد: پرچم «اصهب» و پرچم «ابقع» و پرچم «سفیانی» پس سفیانی با ابقع برخورد کند و بجنگد و سفیانی او و پیروانش را می­کشد و سپس اصهب را می­کشد. سپس همّتی به جز آن‌که رو به سوی عراق کند؛ نخواهد داشت و سپاهیانش به «قرقیسیاء»[7] گذر کنند و در آن‌جا بجنگند و یک صد هزار از ستمگران در آن جنگ کشته شوند و سفیانی سپاهی به کوفه روانه کند که هفتاد هزار نفرند و اهل کوفه را می­کشند و به دار آویزند و اسیر کنند.

در این میان بناگاه پرچم‌هایی از جانب خراسان روی‌آور شود و به سرعت طی‌منازل کند و چند نفر از اصحاب قائم (عج) با آنان همراه خواهد بود سپس مردی از کارگران اهل کوفه با جمعی خروج می‌کند که فرمانده سپاه سفیانی او را میان حیره و کوفه می‌کشد.

و سفیانی هیئتی را روانه مدینه کند پس مهدی (عج) از مدینه به مکّه فرار کند، این خبر به سفیانی می‌رسد که مهدی (عج) به مکّه رفته است پس سپاهی به دنبال او می‌فرستد ولی موفّق به دستگیری او نمی‌شوند تا آن‌که آن حضرت در حال ترس و مراقبت طبق سنّت موسی بن عمران داخل مکّه می شود.

[امام باقر (ع)]فرمود: فرمانده سپاه سفیانی در «بیداء» فرود می آید پس ندا دهنده ای از آسمان آواز می‌دهد: «ای بیداء، این قوم را نابود کن!» پس زمین آنان را فرو می‌برد و به جز چند نفر، نجات نمی یابند که صورت آنان را خداوند به پشت برمی‌گرداند و آنان از قبیله کلب خواهند بود و این آیه درباره آنان نازل شده است: “ای کسانی که برای شما کتاب آسمانی فرستاده شد، به قرآنی که فرو فرستادیم که تورات و انجیل را که با شما است تصدیق می‌کند، ایمان آورید پیش از آن‌که چهره هایی را خطِّ نابودی کشیم و آنها را به پشت های­شان برگردانیم.”

[امام (ع)] فرمود: قائم در آن روز در مکّه خواهد بود، در حالی که پشت به بیت اللَّه الحرام داده و به آن پناهنده شده، صدا می‌زند: ای مردم، ما از خدا یاری می‌طلبیم هرکس از مردم که به ما پاسخ داد چه بهتر که ما خاندان پیامبر شما محمّد(ص)می‌باشیم و ما سزاوارترین مردم هستیم به خدا و به محمّد و هرکس که با من درباره آدم محاجّه کند، بداند که من سزاوارترین مردم به آدم (ع) هستم و هرکس با من درباره نوح گفتگو کند بداند که من سزاوارترین مردم به نوح (ع) می‌باشم و هرکس با من درباره ابراهیم (ع) احتجاج کند باید بداند که من سزاوارترین مردم به ابراهیم (ع) هستم و هرکس با من درباره محمّد(ص)، محاجّه کند پس من سزاوارترین مردم به محمّد(ص) هستم و هرکس با من درباره پیامبران محاجّه کند، پس من سزاوارترین مردم به پیامبران هستم، مگر نه این است که خداوند در قرآن می‌فرماید: «آدم و نوح و آل ابراهیم و آل عمران را خداوند بر جهانیان برگزید فرزندانی هستند برخی از نسل برخی دیگر و خداوند شنوا و دانا است» پس منم بازمانده آدم و ذخیره نوح و برگزیده از ابراهیم و خلاصه ای از محمّد(ص).

توجّه کنید! هرکس که با من درباره کتاب خدا گفتگو کند پس من سزاوارترین مردم به کتاب خدا هستم، توجّه کنید: هرکس که با من درباره سنّت رسول اللَّه (ص) گفتگو کند، پس من سزاوارترین مردم به سنت رسول اللَّه(ص)هستم، هرکس را که امروز سخن مرا می‌شنود؛ به خدا قسمش می‌دهم که حاضران [از شما] به غایبین برسانند و شما را به حقّ خدا و حقّ رسول او و حقّ خودم قسم می‌دهم، زیرا مرا بر شما حقّ خویشاوندی رسول خدا ثابت است که ما را کمک کنید و ما را از کسی که بر ما ستم می‌کند باز دارید که ما وحشت زده شدیم و مظلوم گشتیم و از شهرها و کنار فرزندانمان تبعید شدیم و بر ما ستم شد و از حقّ خودمان ممنوع شدیم و اهل باطل بر ما دروغ بستند[8] پس خدا را به یاد آرید درباره ما، ما را خوار نکنید و ما را یاری کنید تا خدا شما را یاری کند.

فرمود: پس خداوند سیصد و سیزده نفر یاران آن حضرت را بدون قرار قبلی بر گردش جمع می­کند، همانند پاره هایی از ابر پاییز که به هم می‌پیوندند. ای جابر! این همان آیه است که خداوند در قرآن فرموده است “هر جا باشید خداوند همه شما را می آورد که خداوند بر همه چیز توانا است.”

پس در میان رکن و مقام با او بیعت می‌کنند و با او وصیّت‌نامه ای از رسول خدا(ص) که به فرزندان از پدران­شان دست به دست، به ارث رسیده است؛ خواهد بود.

ای جابر! قائم، مردی است از فرزندان حسین (ع) که خداوند کارش را در یک شب اصلاح می‌فرماید و هر چه درباره او به نظر مردم مشکل آید این‌که او از فرزندان رسول خدا(ص)است و از علما یکی پس از دیگری ارث برده است مشکل نخواهد بود و به فرض که همه اینها هم به نظرشان مشکل آید آن ندایی که از آسمان بر آید هنگامی که او را به نام خودش و نام پدرش و مادرش ندا دهد، همه شبهات را بر طرف خواهد نمود.

روایت: 13 ـ « حدثنی أبو الحسین محمد بن هارون قال حدثنا أبی هارون بن موسی بن أحمد قال حدثنا أبو علی الحسن بن محمد النهاوندی قال حدثنا أبو جعفر محمد بن إبراهیم بن عبد الله القمی القطان المعروف بابن الخزاز قال حدثنا محمد بن زیاد عن أبی عبد الله الخراسانی قال حدثنا أبو حسان سعید بن جناح عن مسعدة بن صدقة عَنْ أَبِی بَصِیرٍ ، عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ : قُلْتُ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ هَلْ کَانَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ یَعْلَمُ أَصْحَابِ الْقَائِمِ کَمَا کَانَ یَعْلَمُ عِدَّتُهُمْ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ حَدَّثَنِی أَبِی قَالَ وَ اللَّهِ لَقَدْ کَانَ یَعْرِفَهُمُ بِأَسْمَائِهِمْ وَ أَسْمَاءِ آبَائِهِمْ وَ قَبَائِلِهِمْ رَجُلًا فرجلا وَ مَوَاضِعَ مَنَازِلِهِمْ وَ مَرَاتِبِهِمْ فَکُلَّمَا عَرَفَهُ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَرَفَهُ الْحَسَنِ وَ کُلَّمَا عَرَفَهُ الْحَسَنِ فَقَدْ صَارَ عِلْمِهِ إِلَیَّ الْحُسَیْنِ وَ کُلَّمَا عَرَفَهُ الْحُسَیْنَ فَقَدْ عَرَفَهُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ وَ کُلَّمَا عِلْمِهِ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فَقَدْ صَارَ عِلْمِهِ إِلَیَّ مُحَمَّدَ بْنِ عَلِیٍّ وَ کُلَّمَا قَدْ عَلِمَهُ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ فَقَدْ عِلْمِهِ وَ عَرَّفَهُ صَاحِبَکُمْ یَعْنِی نَفْسَهُ . قَالَ أَبُو بَصِیرٍ قُلْتُ مَکْتُوبُ قَالَ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ مَکْتُوبُ فِی کِتَابٍ مَحْفُوظٍ فِی الْقَلْبِ مُثْبَتُ فِی الذِّکْرِ لَا یُنْسِی قَالَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ أَخْبِرْنِی بِعَدَدِهِمْ وَ بُلْدَانِهِمْ وَ مَوَاضِعِهِمْ فَذَاکَ یَقْتَضِی مِنْ أسمائهم قَالَ فَقَالَ إِذَا کَانَ یَوْمُ الْجُمُعَةِ بَعْدَ الصَّلَاةِ فَأْتِنِی قَالَ فَلَمَّا کَانَ یَوْمُ الْجُمُعَةِ أَتَیْتُهُ فَقَالَ یَا أَبَا بَصِیرٍ أَتَیْتَنَا لِمَا سَأَلْتَنَا عَنْهُ قُلْتُ نَعَمْ جُعِلْتُ فِدَاکَ قَالَ إِنَّکَ لَا تَحْفَظَ فَأَیْنَ صَاحِبَکَ الَّذِی یُکْتَبَ لَکَ فَقُلْتُ أَظُنُّ شَغَلَهُ شَاغِلٍ وَ کَرِهْتُ أَنْ أَ تَأَخَّرَ عَنْ وَقْتِ حَاجَتِی فَقَالَ لِلرَّجُلِ فِی مَجْلِسِهِ اکْتُبْ لَهُ هَذَا مَا أَمْلَاهُ رَسُولُ اللَّهِ عَلِیُّ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ وَ أَوْدَعَهُ إِیَّاهُ مِنْ تَسْمِیتِ أَصْحَابِ الْمَهْدِیِّ وَ عِدَّةُ مِنْ یوافیه مِنْ المفقودین عَنْ فُرُشِهِمْ وَ قَبَائِلِهِمْ وَ السَّائِرِینَ فِی لَیْلِهِمْ وَ نَهَارِهِمْ إِلَیَّ مَکَّةَ وَ ذَلِکَ عِنْدَ اسْتِمَاعُ الصَّوْتِ فِی السَّنَةِ الَّتِی یَظْهَرُ فِیهَا أَمَرَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ هُمْ النُّجَبَاءِ وَ الْقُضَاةِ وَ الْحُکَّامِ عَلِیِّ النَّاسِ مَنْ طازبند الشَّرْقِیِّ رَجُلٍ وَ هُوَ الْمُرَابِطُ السیاح وَ مَنْ الصامغان رَجُلَانِ وَ مِنْ أَهْلِ فرغانة رَجُلٍ وَ مِنْ أَهْلِ الْبَرِیدِ رَجُلَانِ وَ مَنِ الدَّیْلَمِ أَرْبَعَةُ رِجَالٍ وَ مَنْ مَرْوَ الروذ رَجُلَانِ وَ مَنْ مَرْوَ اثْنَا عَشَرَ رَجُلًا وَ مَنْ بیروت تِسْعَةً رِجَالٍ وَ مَنْ طُوسَ خَمْسَةُ رِجَالٍ وَ مَنْ القریات رَجُلَانِ وَ مِنْ سِجِسْتَانَ ثَلَاثَةُ رِجَالٍ وَ مَنْ الطالقان أَرْبَعَةُ وَ عِشْرُونَ رَجُلًا وَ مِنَ الْجَبَلِ الْغُرَرِ ثَمَانِیَةَ رِجَالٍ وَ مِنْ نَیْسَابُورَ ثَمَانِیَةَ عَشَرَ رَجُلًا وَ مَنْ هرات اثْنَا عَشَرَ رَجُلًا وَ مَنْ بوشنج أَرْبَعَةُ رِجَالٍ وَ مَنِ الرَّیِّ سَبْعَةَ رِجَالٍ وَ مِنْ طَبَرِسْتَانَ تِسْعَةً رِجَالٍ وَ مِنْ قُمَّ ثَمَانِیَةَ عَشَرَ رَجُلًا وَ مَنْ قرمس رَجُلَانِ وَ مَنْ جرجان اثْنَا عَشَرَ رَجُلًا وَ مَنِ الرِّقَّةَ ثَلَاثَةُ رِجَالٍ وَ مَنْ الرافقة رَجُلَانِ وَ مَنْ حَلْبَ ثَلَاثَةُ رِجَالٍ وَ مَنْ سلمیة خَمْسَةُ رِجَالٍ وَ مَنْ طبریة رَجُلٍ وَ مَنْ بافاد رَجُلٍ وَ مَنْ بلبیس رَجُلٍ وَ مَنْ دمیاط رَجُلٍ وَ مَنْ أسوان رَجُلٍ وَ مَنِ الْفُسْطَاطِ أَرْبَعَةُ رِجَالٍ وَ مَنِ الْقِیرَوَانِ رَجُلَانِ وَ مَنْ کَوْرِ کِرْمَانَ ثَلَاثَةُ رِجَالٍ وَ مَنْ قَزْوِینُ رَجُلَانِ وَ مِنْ هَمْدَانَ أَرْبَعَةُ رِجَالٍ وَ مَنْ جوقان رَجُلٍ وَ مَنِ الْبَدْوِ رَجُلٍ وَ مَنْ خِلَاطَ رَجُلٍ وَ مَنْ جابروان ثَلَاثَةُ رِجَالٍ وَ مَنْ النسوی رَجُلٍ وَ مَنْ سِنْجَارٍ أَرْبَعَةُ رِجَالٍ وَ مَنْ طالقان رَجُلٍ وَ مَنْ سیمسیاط رَجُلٍ وَ مَنْ نَصِیبِینَ رَجُلٍ وَ مَنْ حُرَّانِ رَجُلٍ وَ مَنْ باغة رَجُلٍ وَ مَنْ قابس رَجُلٍ وَ مَنْ صَنْعَاءَ رَجُلَانِ وَ مَنْ قَارَبَ رَجُلٍ وَ مَنْ طرابلس رَجُلَانِ وَ مَنْ القلزم رَجُلَانِ وَ مَنْ العبثة رَجُلٍ وَ مَنْ وَادِی القری رَجُلٍ وَ مَنْ خَیْبَرَ رَجُلٍ وَ مَنْ بَدَا رَجُلٍ وَ مَنِ الْحَارِّ رَجُلٍ وَ مَنِ الْکُوفَةِ أَرْبَعَةَ عَشَرَ رَجُلًا وَ مِنَ الْمَدِینَةِ رَجُلَانِ وَ مَنِ الرَّیِّ رَجُلٍ وَ مِنَ الْحَیَوَانِ رَجُلٍ وَ مَنْ کوثا رَجُلٍ وَ مَنْ طُهْرٍ رَجُلٍ وَ مَنْ بیرم رَجُلُ وَ الْأَهْوَازِ رَجُلَانِ وَ مَنْ الإصطخر رَجُلَانِ وَ مَنْ المولیان رَجُلَانِ وَ مَنِ الدُّبَیْلَةَ رَجُلٍ وَ مَنْ صیدائیل رَجُلٍ وَ مَنِ الْمَدَائِنِ ثَمَانِیَةَ رِجَالٍ وَ مَنْ عُکْبَرَا رَجُلُ وَ حُلْوَانَ رَجُلَانِ وَ مِنَ الْبَصْرَةِ ثَلَاثَةُ رِجَالٍ وَ أَصْحابَ الْکَهْفِ وَ هُمْ سَبْعَةٍ وَ التَّاجِرَانِ الخارجان مِنْ عَانَةُ إِلَیَّ أنطاکیة وَ غلامهما وَ هُمْ ثَلَاثَةُ نَفَرٍ وَ المستأمنون إِلَیَّ الرُّومُ مِنَ الْمُسْلِمِینَ وَ هُمْ أَحَدَ عَشَرَ رَجُلًا وَ النازلان بسرندیب رَجُلَانِ وَ مَنْ سمند أَرْبَعَةُ رِجَالٍ وَ الْمَفْقُودِ مِنْ مَرْکَبُهُ بسلاهط رَجُلٍ وَ مَنْ شِیرَازُ أَوْ قَالَ سیراف الشَّکُّ مِنْ مَسْعَدَةَ رَجُلُ وَ الهاربان إِلَیَّ السروانیة مِنِ الشِّعْبِ رَجُلَانِ وَ الْمُتَخَلِّیَ بصقلیة رَجُلُ وَ الطَّوَافُ الطَّالِبُ الْحَقُّ مِنْ یخشب رَجُلُ وَ الْهَارِبُ مِنْ عَشِیرَتِهِ رَجُلُ وَ المحتج بِالْکِتَابِ عَلِیِّ النَّاصِبُ مِنْ سَرَخْسَ رَجُلٍ فَذَلِکَ ثَلَاثَمِائَةٍ وَ ثَلَاثَةَ عَشَرَ رَجُلًا بِعَدَدِ أَهْلِ بَدْرٍ یَجْمَعُهُمْ اللَّهُ إِلَیَّ مَکَّةَ فِی لَیْلَةٍ وَاحِدَةً وَ هِیَ لَیْلَةُ الْجُمُعَةِ فیتوافون فِی صَبِیحَتِهَا إِلَیَّ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ لَا یَتَخَلَّفَ مِنْهُمْ رَجُلُ وَاحِدُ وَ یَنْتَشِرُونَ بِمَکَّةَ فِی أزقتها یَلْتَمِسُونَ منازلا یسکنونها فَیُنْکِرُهُمْ أَهْلِ مَکَّةَ وَ ذَلِکَ أَنَّهُمْ لَمْ یَعْلَمُوا بِرِفْقَةٍ دَخَلْتَ مِنْ بَلَدٍ مِنَ الْبُلْدَانِ لِحَجٍّ أَوْ عُمْرَةً وَ لَا تِجَارَةَ فَیَقُولُ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ إِنَّا لنری فِی یَوْمِنَا هَذَا قَوْماً لَمْ نَکُنْ رأیناهم قَبْلَ یَوْمِنَا هَذَا وَ لَیْسَ مِنْ بَلَدٍ وَاحِدٍ وَ لَا أَهْلِ بُدُوِّ وَ لَا مَعَهُمُ إِبِلٍ وَ لَا دَوَابَّ فَبَیْنَمَا هُمْ کَذَلِکَ وَ قَدْ ارْتابُوا بِهِمْ قَدْ أَقْبَلَ رَجُلُ مِنْ بَنِی مَخْزُومٍ یتخطی رِقَابَ النَّاسِ حتی یَأْتِی رَئِیسُهُمْ فَیَقُولُ لَقَدْ رَأَیْتُ لَیْلَتِی هَذِهِ رُؤْیَا عَجِیبَةٍ وَ إِنِّی مِنْهَا خَائِفُ وَ قَلْبِی مِنْهَا وَجَلٍ فَیَقُولُ لَهُ اقْصُصْ رُؤْیَاکَ فَیَقُولُ رَأَیْتُ کُبِتَ نَارِ انْقَضَتْ مِنْ عَنَانِ السَّمَاءِ فَلَمْ تَزَلْ تَهْوِی حتی انحطت عَلِیِّ الْکَعْبَةِ فَدَارَتِ فِیهَا فَإِذَا هِیَ جَرَادُ ذَوَاتُ خَطَرَ کالملاحف فأطافت بِالْکَعْبَةِ مَا شَاءَ اللَّهُ ثُمَّ تَطَایَرَتِ شَرْقاً وَ غَرْباً لَا تَمُرَّ بِبَلَدٍ إِلَّا أَحْرَقَتْهُ وَ لَا بحضر إِلَّا حَطَمَتْهُ فَاسْتَیْقَظْتَ وَ أَنَا مذعور الْقَلْبِ وَجَلٍ فَیَقُولُونَ لَقَدْ رَأَیْتَ هَؤُلَاءِ فَانْطَلِقْ بِنَا إِلَیَّ الْأَقْرَعِ لیعبرها وَ هُوَ رَجُلُ مِنْ ثَقِیفٍ فَقَصَّ عَلَیْهِ الرُّؤْیَا فَیَقُولُ الْأَقْرَعِ لَقَدْ رَأَیْتُ عَجَباً وَ لَقَدْ طَرَقَکُمْ فِی لَیْلَتِکُمْ جُنْدُ مِنْ جُنُودِ اللَّهِ لَا قُوَّةَ لَکُمْ بِهِمْ فَیَقُولُونَ لَقَدْ رَأَیْنَا فِی یَوْمِنَا هَذَا عَجَباً وَ یُحَدِّثُونَهُ بِأَمْرِ الْقَوْمِ ثُمَّ یَنْهَضُونَ مِنْ عِنْدِهِ وَ یهمون بالوثوب عَلَیْهِمْ وَ قَدْ مَلَأَ اللَّهُ قُلُوبَهُمْ مِنْهُمْ رُعْباً وَ خَوْفاً فَیَقُولُ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ وَ هُمْ یتأمرون بِذَلِکَ یا قَوْمِ لا تَعْجَلُوا عَلِیِّ الْقَوْمِ إِنَّهُمْ لَمْ یَأْتُوکُمْ بَعْدَ بِمُنْکَرٍ وَ لَا أَظْهَرُوا خِلَافاً وَ لَعَلَّ الرَّجُلُ مِنْهُمْ یَکُونُ فِی الْقَبِیلَةِ مِنْ قَبَائِلِکُمْ فَإِنْ بَدَا لَکُمْ مِنْهُمْ شَرِّ فَأَنْتُمْ حِینَئِذٍ وَ هُمْ وَ أَمَّا الْقَوْمِ فَإِنَّا نراهم متنسکین وَ سِیماهُمْ حَسَنَةً وَ هُمْ فِی حَرَمِ اللَّهِ تَعَالِی الَّذِی لَا یباح مَنْ دَخَلَهُ حتی یُحَدِّثَ بِهِ حَدَثاً تَجِبُ مُحَارَبَتِهِمْ فَیَقُولُ الْمَخْزُومِیُّ وَ هُوَ رَئِیسَ الْقَوْمِ وَ عمیدهم إِنَّا لَا نَأْمَنُ أَنْ یَکُونَ وَرَاءَهُمْ مَادَّةُ لَهُمْ فَإِذَا الْتَأَمَتْ إِلَیْهِمْ کَشْفِ أَمْرِهِمْ وَ عَظُمَ شَأْنِهِمْ فنهضتموهم وَ هُمْ فِی قُلْتُ مِنَ الْعَدَدِ وَ غَرَّ فِی الْبَلَدِ قَبْلَ أَنْ تَأْتِیَهُمْ الْمَادَّةِ فَإِنَّ هَؤُلَاءِ لَمْ یَأْتُوکُمْ مَکَّةَ إِلَّا وَ سَیَکُونُ لَهُمْ شَأْنٍ وَ ما أَحْسَبُ تَأْوِیلِ رُؤْیَا صَاحِبُکُمْ إِلَّا حَقّاً فَخَلُّوا لَهُمْ بَلَدِکُمْ وَ أَجِیلُوا الرَّأْیِ وَ الْأَمْرُ مُمْکِنُ فَیَقُولُ قائلهم إِنْ کَانَ مِنْ یَأْتِیهِمْ أَمْثَالَهُمْ فَلَا خَوْفُ عَلَیْکُمْ مِنْهُمْ فَإِنَّهُ لَا سِلَاحُ لِلْقَوْمِ وَ لَا کُرَاعٍ وَ لَا حِصْنٍ یَلْجَئُونَ إِلَیْهِ وَ هُمْ غُرَبَاءُ محتوون فَإِنْ أُتِیَ جَیْشُ لَهُمْ نهضتم إِلَیَّ هَؤُلَاءِ وَ هَؤُلَاءِ وَ کَانُوا کشربة الظَّمْآنُ فَلَا یَزَالُونَ فِی هَذَا الْکَلَامِ وَ نَحْوِهِ حتی یَحْجُزُ اللَّیْلِ بَیْنَ النَّاسِ ثُمَّ یَضْرِبُ اللَّهُ عَلَیَّ آذَانِهِمْ وَ عُیُونُهُمْ بِالنَّوْمِ فَلَا یَجْتَمِعُونَ بَعْدَ فِرَاقِهِمْ إِلَیَّ أَنْ یَقُومَ الْقَائِمُ (ع) وَ إِنَّ أَصْحَابِ الْقَائِمِ یُلْقِی بَعْضُهُمْ بَعْضاً کَأَنَّهُمْ یَقُولُونَ وَ أَنَّ افْتَرَقُوا عَشَاءُ وَ الْتَقَوْا غُدْوَةً وَ ذلِکَ تَأْوِیلُ هَذِهِ الْآیَةِ فَاسْتَبِقُوا الْخَیْراتِ أَیْنَ ما تَکُونُوا یَأْتِ بِکُمُ اللَّهُ جَمِیعاً[9] قَالَ أَبُو بَصِیرٍ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ لَیْسَ عَلَیَّ الْأَرْضِ یَوْمَئِذٍ مُؤْمِنٍ غَیْرِهِمْ قَالَ بَلِیَ وَ لَکِنْ هَذِهِ الَّتِی یُخْرِجُ اللَّهُ فِیهَا الْقَائِمِ وَ هُمُ النُّجَبَاءُ وَ الْقُضَاةُ وَ الْحُکَّامُ وَ الْفُقَهَاءُ فِی الدِّینِ یَمْسَحَ اللَّهُ بُطُونَهِمْ وَ ظُهُورَهُمْ فَلَا یَشْتَبِهُ عَلَیْهِمْ حُکْمٍ »: ابو بصیر گوید: به امام صادق(ع) عرضه داشتم: فدایت گردم! آیا امیرالمؤمنین (ع) اصحاب قائم (ع) را می‌شناخت؛ همچنان‌که شماره آنان را می‌دانست؟

حضرت صادق (ع) فرمود: [پدرم برایم حدیث گفت و فرمود:] به خدا سوگند آنان را با اسامی خودشان و نام‌های پدران‌شان و قبایل‌شان [و همسران‌شان یک به یک] می‌شناختم و منزل‌گاه و مراتب‌شان را می‌دانست و هرچه را امیرالمؤمنین (ع) می‌دانست امام حسن (ع) نیز آن را شناخت و هرچه را امام حسن می‌شناخت امام حسین (ع) هم آن را شناخت [عملش به او رسید] و هر چه را امام حسین (ع) شناخت علی ‌بن ‌الحسین (ع) آن را دانست و هرچه را علی‌بن‌الحسین می‌دانست [علم آن به] محمدبن‌علی (ع) انتقال یافت و هرچه را محمد ‌بن ‌علی (ع) می‌دانست صاحب شما [منظور خود آن حضرت(ص) است] آن را شناخت و دانست.

ابو بصیر گوید: عرضه داشتم: آیا این اسامی نوشته شده است؟ حضرت صادق (ع) فرمود: در کتابی که در دل، محفوظ و در ذکر، ثبت گردیده، که فراموش نمی‌شود؛ نوشته و مسطور است. ابو بصیر گوید: عرض کردم فدایت شوم! تعداد آنان و شهرها و جایگاه‌های­شان را برایم بفرمای [که از نام بردن‌شان کفایت می‌کند] آن‌جناب فرمود: چون روز جمعه شود بعد از نماز نزد من آی.

[گوید]: پس چون روز جمعه شد به خدمت آن حضرت رفتم فرمود: ای ابو بصیر! به جهت آنچه سؤال کرده بودی آمدی؟ گفتم: آری فدایت شوم! فرمود: تو آن را حفظ نخواهی کرد، کجاست آن دوستت که برایت می‌نوشت؟ عرضه داشتم: گمان می‌کنم کاری او را مشغول داشته من هم خوش نداشتم که از وقت کارم عقب بیفتم. پس آن بزرگوار به مردی که در مجلس بود، فرمود: برایش بنویس: این است آن‌چه رسول خدا(ص) آن را بر امیرالمؤمنین (ع) املا فرمود؛ و آن را نزد او به ودیعت سپرد از نام‌های [اصحاب] مهدی (عج) و شماره آنان‌که به خدمتش می‌شتابند از مفقودین از خوابگاه‌ها و قبایل‌شان و روندگان در شب و روز به مکه و آن هنگامی است که مردم صدای [آسمانی] را می‌شنوند در سالی که امر خدای عز و جل ظاهر می‌شود و آنان نجبا و قضات حکم‌ران بر مردمند:

از «طازبند شرقی» یک مرد و اوست «مربط سیّاح» و از «صامغان»[10] دو مرد و از اهل «فرغانه»[11] یک مرد و از اهل «ترمد»[12] دو مرد و از «دیلم»[13] چهار مرد و از «مرو رود»[14] دو مرد و از «مرو» دوازده مرد و از «بیروت» نه مرد و از «طوس» پنج مرد و از «قریات» دو مرد و از «سجستان»[15] سه مرد ، [و از «طالقان» بیست و چهار مرد و از «جبل الغر» هشت مرد]، و از «نیشابور» هجده مرد و از «هرات» دوازده مرد و از «یوسنج» چهار مرد و از «ری» هفت مرد و از «طبرستان» هفت [ نه ] مرد و از «قم» هجده مرد، ‌[و از «قدس» دو مرد و از «جرجان» دوازده مرد] ،‌و از «رقه»[16] دو مرد و از «رافقه»[17] دو مرد و از «حلب» سه مرد و از «سلمیه»[18] پنج مرد ، [ و از «دمشق» دو مرد و از «فلسطین» یک مرد و از «بعلبک» یک مرد ] و از «اسوان»[19] یک مرد و از «فسطاط» چهار مرد و از «قیروان»[20] دو مرد و از «کور کرمان» سه مرد و از «قزوین» دو مرد و از «همدان» چهار مرد و از «موقان»[21] یک مرد و از «ید» [بدو] یک مرد و از «خلاط»[22] یک مرد ،‌و از «حایروان» سه مرد و از «نسوی» یک مرد و از «سنجار»[23] چهار مرد و از «قالی قلا»[24] یک مرد ،‌و از «سمیساط»[25] یک مرد ،‌و از «نصیبین»[26] یک مرد ،‌ [ و از «موصول» یک مرد و از «بارق»[27] دو مرد و از «رُهاء»[28] یک مرد ] و از «حرّان»[29] دو مرد [ یک مرد ] و از «باغه»[30] یک مرد و از «قابس»[31] یک مرد و از «صنعاء» دو مرد و از «قبه»[32] یک مرد [ و از «طرابلس» دو مرد و از «قلزم»[33] دو مرد و از «عبثه» یک مرد ] و از «وادی القری» یک مرد و از «خیبر» یک مرد و از «بدا»[34] یک مرد و از «جاز»[35] یک مرد و از «کوش» و یا [کوثار] یکی و از «طهنی» [طهر] یکی «ریال» و از «یبرم» یک مرد،‌ و از «اهواز» دو مرد و از «اصطخر»[36] دو مرد و از «مولیان» یکی [دو مرد] و از «دبیله» یکی و از «صیداتیل» یک مرد ،‌و از «مداین» هشت مرد و از «عکبرا»[37] یک مرد و از «حلوان»[38] دو مرد و از «بصره» سه مرد و «اصحاب کهف» که هفت ( مرد ) هستند و آن دو تاجری که از (عانه‌به)[39] انطاکیه می‌روند و غلام‌شان که سه تن می‌باشند و مسلمانی که به روم پناهنده می‌شوند که یازده تن می‌باشند و آن دو که در «سرندیب»[40] منزل می‌کنند؛ دو مرد و از «سمند» چهار مرد و آن‌که از روی مرکبش مفقود می‌شود ، در «سلاهط» یک مرد و از «شیراز» ـ یا این‌که گفت : سیراف ، تردید از مسعده است ـ یک مرد و آن دو از «درّه به سردابته» [سروانیه] فرار می‌کنند دو مرد و آن‌که به طلب حق به جستجو و گردش می‌پردازد و در «صقلیه»[41] منزل می‌گیرد، ‌از «یخشب» یک مرد. و آن‌که از عشیره‌اش فرار می‌کند یک مرد و آن‌که با کتاب خدا بر ناصبی محاجّه کند [از سرخس[42] ] یک مرد.

پس این‌ها سیصد و سیزده مرد هستند به شمار اهل بدر، خداوند در یک شب آنان را در مکه جمع خواهد کرد و آن شب جمعه است، پس صبح آن شب همه آن‌ها در مسجدالحرام خواهند بود، هیچ‌یک از آنان عقب نمی‌ماند و در کوچه‌های مکه پراکنده می‌شوند و در پی فراهم کردن منازلی برای خود می‌روند، که اهل مکه آنان را ناشناس می‌بینند، چون‌که کاروان خاصی را ندیده‌اند که از شهر معینی به قصد حج یا عمره و یا تجارت آمده باشد، لذا به یکدیگر می‌گویند: امروز ما گروهی را می‌بینیم که پیش‌تر ندیده‌ایم که اهل یک شهر نیستند از بادیه‌نشینان هم نمی‌باشند و نه شتری با آنان هست و نه مرکبی، در همین حال که از وضع آن گروه به تردید افتاده‌اند، مردی از بنی مخزوم می‌آید، مردم را عقب می‌زند تا به نزد رئیس‌شان می‌رسد، می‌گوید: من دیشب خواب عجیبی دیده‌ام که از آن ترسانم و دلم از آن لرزان است! رئیس به او می‌گوید: خوابت را تعریف کن! و او چنین بیان می‌کند: دیدم انبوهی آتش از آسمان کنده شده و آن‌قدر پائین آمد تا این‌که به [بر] کعبه فرود آمد، در آن نگریستم دیدم ملخ‌هایی است، با بال‌های سبز، مانند چادر، مقداری زیادی دور کعبه طواف کردند، سپس به سوی شرق و مغرب به پرواز در آمدند، به هر شهری رسیدند آن را آتش زدند و هر دژی را ویران ساختند، پس از این خواب من دل‌پریش و ترسان از جایم جستم و بیدار شدم! مردم به او می‌گویند: همین‌ها را در خواب دیده‌ای بیا نزد «اقرع» برویم تا خوابت را تعبیر کند، اقرع مردی از خاندان ثقیف است، نزد او می‌روند، آن مرد خوابش را تعریف می‌کند، اقرع پاسخ می‌دهد: خواب عجیبی دیده‌ای و البته دیشب یکی از سپاهیان خداوند بر شما وارد شده‌اند که نمی‌توانید آن‌ها را از خود برانید، مردم می‌گویند: امروز ما چیز عجیبی دیده‌ایم! و ماجرای آن گروه را برای اقرع بیان می‌کنند؛ سپس از نزد او بیرون می‌آیند و در صدد یورش بردن بر آن گروه برمی‌آیند در حالی‌که خداوند دل‌های‌شان را از رعب و ترس آنان پر کرده است، آن‌گاه وقتی برای انجام آن کار با هم مشورت می‌کنند بعضی از آن‌ها به دیگران می‌گویند: در این کار عجله مکنید! زیرا که این گروه هنوز عمل ناشایستی نسبت به شما مرتکب نشده و خلافی آشکار نکرده‌اند و شاید کسی از آنان منسوب به یکی از قبایل شما باشد، پس چنانچه شرّی از آنان برایتان معلوم گشت، آن وقت شما دانید و آنان[اقدام کنید]. از این گذشته ما این گروه را اهل عبادت می‌بینیم و آثار خوبی را در چهره‌های‌شان مشاهده می‌کنیم و ایشان در حرم خدای [تعالی] هستند که هرکس در آن داخل گشت روا نیست به او صدمه بزند مگر این ‌که خلافی از او صادر شود، ‌[و این افراد کاری نکرده‌اند] که موجب جنگیدن با آنان گردد .

در این‌جا مخزومی ـ که رئیس و رهبر آن‌هاست ـ می‌گوید: ما ایمن نیستیم از این‌که اینان نیروی کمکی در پشت‌سر نداشته باشند که چنانچه به آنان بپیوندند مقصودشان آشکار گردد و کارشان بالا بگیرد، پس حالا که هنوز شماره‌شان اندک و در دیار غربت هستند آنان را سرکوب کنید پیش از آن‌که نیروی کمکی آن‌ها برسد، چون این‌ها به مکه بیامده‌اند مگر برای این‌که در آتیه نزدیک جریان مهمی داشته باشند و من تعبیر خواب دوست شما را جز حق نمی‌دانم، بنابراین تا می‌توانید شهرتان را از آنان خالی کنید. کسی از میان مردم می‌گوید: اگر کسانی که به اینان ملحق خواهند شد مانند همین‌ها باشند ترسی از آنان بر شما نیست، زیرا که نه اسلحه‌ای با خود دارند و نه مرکب‌های سواری و نه پناه‌گاه و دژی که به آن پناه برند، این‌ها جعمی هستند غریب که چیره شدن بر آنان سهل و آسان است و چنانچه لشکری برای آنان آمد، بپا خواهید خاست و هم اینان و هم آنان را همچون آب خوردنی که به تشنه لبی داده شود، همه را از پای درمی‌آورید.

پس [مردم مکه] پیوسته چنین حرف‌هایی را می‌زنند تا این‌که شب دامن خویش را بر مردم سایه می‌گستراند، سپس خداوند خواب را بر گوش‌ها و چشم‌های‌شان مستولی می‌نماید و پس از جدا شدن­شان از یکدیگر جمع نخواهند شد تا آن‌گاه که حضرت قائم (عج) قیام فرماید [البته اصحاب حضرت قائم (عج) ] با یکدیگر ملاقات می‌کنند؛ انگار که از یک پدر و مادر هستند و اگر از هم جدا شوند، شب هنگام خواهند بود و باز با هم ملاقات خواهند داشت و این است تاویل این آیه: “پس به کارهای به یک سبقت گیرید، هر کجا باشید خداوند همه شما را خواهد آورد.”

ابو بصیر گوید: عرضه داشتم : فدایت گردم آیا در آن هنگام جز آن‌ها هیچ مؤمنی بر روی زمین نیست؟ امام فرمود: چرا، ‌ولی این‌ها جمعیتی هستند که با پیدایش‌شان خداوند حضرت قائم (عج) را ظاهر خواهد کرد و اینان نجبا و قضات و حکام و فقهای در دین می‌باشند، دل‌ها و پشت‌های­شان مسح می‌گردد، پس هیچ حکمی برای­شان مشتبه نخواهد شد.

نکته: 1ـ موضوع مشترک در بین روایات بسیاری که ذیل این آیان بیان شده است وجود یاران حضرت مهدی(عج)، چگونگی جمع شدن، محل قرار آنها، تعداد آنها و همینطور شخصیت و قدرت و حتی محل زندگی بعضی از آنها؛ بیان شده است و با توجه به این روایات و توضیحاتی که حضرات معصومین : در روایات بعدی داده­اند؛ دیگر نیاز به توضیح اضافه درباره یاران حضرت ندیدم.

2ـ ذکر روایت در ذیل آیه، دال بر صحت آن روایت نیست و نیاز به توضیح بیشتری درباره سند و صحت روایت است؛ اما بنای ما در این نوشتار به بیان روایات ذیل آیات است، صحت و وثاقت روایات نیاز به تجزیه و تحلیل دقیق علمی دارد؛ که در این نوشتار نمی­گنجد. البته پژوهشگران و کاربران محترم می­توانند نکته، نظرات، نقد وپیشنهاد خود را به آدرس ما بفرستند؛ و ما نیز با بررسی نظرات محققان در صورت لزوم در ذیل روایت با عنوان دیدگاه محققان قرار می­دهیم تا بر غنای و کیفیت مباحث افزوه گردد.

منابع:

الغیبةالنعمانی، ص 279 ـ 282، باب 14، ح 67.

الاختصاص، ص 255.

المحجة فی ما نزل فی القائم الحجة(عج)، ص 25 ـ 27.

المحجة فی ما نزل فی القائم الحجة(عج)، ص 53 ـ 55، .

البرهان فی تفسیر القرآن ، ج 1، ص 347 ـ 355، ح 697.

بحار الأنوار، ج 52، ص 238 ـ 239، باب 25، ح 105.

دلائل الإمامة، ص 307 ـ 310.

الملاحم و الفتن فی ظهور الغائب المنتظر(عج)؛ ص 201 – 205.

البرهان فی تفسیر القرآن ، ج 1، ص 349، ح 693.

المحجة فی ما نزل فی القائم الحجة(عج)، ص 28 ـ 34.

[1] . نساء 47.

[2] . آل‌عمران: 68.

[3] . آل‌عمران: 34 – 33

[4] . بقره: 148.

[5] . «جابیه»، دهى است از دهات دمشق و از توابع جیدور از سمت جولان نزدیک مرج الصفر.

[6] . در بعضى از نسخه ها است که ( نخستین زمین مغرب سرزمین شام خواهد بود) و عیاشى آن را در تفسیرش نقل کرده و آن‌جا است که نخستین زمین مغرب که ویران مى شود زمین شام خواهد بود) در اختصاص مفید نیز چنین است.

[7] . قرقیساء، شهری است در خابور در کنار فرات.

[8] . در کتاب بحار چاپ کمپانى است( اهل باطل را بر ما مقدّم داشتند) ولی در کتاب اختصاص است:( اهل باطل بر ما مقدّم داشت) و آن‌چه در بحار است مناسب‌تر است .

[9] . بقره: 148.

[10]. از آبادی‌های خطّه طبرستان است که به فارسی آن را « بمیان » گویند.

[11] . یکی از شهرهای بزرگ ماوراءالنهر بوده است.

[12] . ترمد ـ به فتح تاء و سکون راء و ضمّ میم ـ جایی در بلاد بنی اسد بوده است.

[13] . نام چشمه آبی از بنی عبس می‌باشد.

[14] . مرو رود : شهری نزدیکی کروشاهجان از شهرهای مشهور خراسان است.

[15] . سجستان : از نواحی و بلاد بزرگ است.

[16] . رقّه – به فتح راء و تشدید قاف-: شهری معروف درر کنار نهر فرات است.

[17]. رافّقه.

[18]. شهرکی از توابع حماة است.

[19] . یکی از شهرهای بزرگ در کناره صحرای مصر است.

[20] . از شهرهای بزرگ آفریقا.

[21] . از شهرهای آذربایجان که روستاهای زیادی دارد.

[22] . خلاط ـ به کسر خاء ـ شهری است معمور و مشهور در اقلیم پنجم.

[23] . سنجار ـ به کسر سین ـ شهری است مشهور که بین آن تا موصل سه روز راه است.

[24] . یکی از شهرهای ارمنستان، از نواحی خلاط.

[25] . سمیساط ـ به ضم سین ـ یکی از شهرهای کرانه رود فرات.

[26] . یکی از شهرهای آباد الجزایر است.

[27] . از نواحی کوفه در عراق است.

[28] . رها ـ به ضم راء ـ شهری بین موصل و شام.

[29] . یکی از شهرهای بین موصل و شام و روم.

[30] . از شهرهای اندلس (= اسپانیا ).

[31] . قابس : شهری است بین طرابلس و سفاقس.

[32] . قبه : چشمه‌ای از بنی‌عبدالقیس در بحرین و قبه : یکی از نواحی کوفه است.

[33] . قلزم ـ به ضم قاف ـ شهری بر کناره دریای یمن.

[34] . درهّ‌ای نزدیک ایله از ساحل دریا و بقولی : در وادری القری و بقولی : وادی عذره نزدیکی شام.

[35] . قریه‌ای است محاذی مدینه کنار دریا.

[36] . شهری در استان فارس.

[37] . عکبرا ـ به ضم عین ـ شهرکی از نواحی دجیل عراق .

[38] . حلوان ـ به ضم اول ـ شهری بزرگ در مرز عراق بوده که از بین رفته و به جای آن شهر سر پل ذهاب بنا گشته.

[39] . عانه : شهری مشهور بین رقه و هیت است.

[40] . سر ندیب : جزیره بزرگی در اقصی نقاط هند.

[41] . صقیله : از جزایر دریای مغرب مقابل آفریقا است.

[42] . از شهرهای قدیمی خطّه خراسان است.

منبع: پایگاه اطلاع رسانی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی