به گزارش خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا)، علامه طباطبايی در تفسير عبارت «و على الذين يطيقونه فدية طعام مسكين» در آيه ۱۸۴ سوره بقره میفرمايد:
كلمه «يطيقون» از مصدر اطاقه است و اطاقه همانطور كه بعضى گفتهاند به معناى به كار بستن تمامى قدرت در عمل است كه لازمه آن اين است كه عمل نامبرده آنقدر دشوار باشد كه همه نيروى انسان در انجامش مصرف شود، در نتيجه معناى جمله «و على الذين يطيقونه» اين است كه هر كس روزه برايش مشقت داشته باشد.
كلمه «فديه» به معناى بدل و عوض است و در اينجا به معناى عوض مالى است كه همان طعام مسكين؛ يعنى سير كردن يك مسكين گرسنه از غذایى كه خود انسان مىخورد، البته نه آن غذاى سادهاى كه گاهى مىخورد و نه آن غذاى لذيذى كه باز گاه گاه مىخورد، بلكه از غذاى متوسطى كه در بيشتر مواقع استفاده مىكند و حكم اين فديه نيز مانند حكم قضاى روزه مريض و مسافر واجب است؛ چون تعبير «و على الذين»، تعبيرى است كه وجوب تعيينى را مىرساند، نه تخييرى و نه رخصت را.
بعضى از مفسران گفتهاند: «جمله نامبرده نيز رخصت را مىرسانده و سپس نسخ شده است؛ زيرا خداى سبحان در اول، همه مردم را كه مىتوانند روزه بگيرند بين روزه گرفتن و كفاره دادن از هر روز به طعام يك مسكين مخير كرد چون مردم در آن ايام عادت به روزه نداشتند بعدها كه رفته رفته عادت كردند، اين آيه به وسيله آيه: «فمن شهد منكم الشهر فليصمه…» نسخ شد.»
بعضى ديگر گفتهاند: «تنها نسبت به اشخاص توانا نسخ شد و قرار شد حتما روزه بگيرند و اما مثل پير زن و پيرمرد سالخورده و زن حامله و زن بچه شيرده آيه نسخ نشد و حكم جواز افطار و فديه دادن باقى ماند.»
علامه در پاسخ میفرمايد: اينگونه تفسيرها بازى كردن با قرآن و پاره پاره كردن آيات آن است و اگر خواننده عزيز در آيات سهگانه مورد بحث دقت كند، خواهد ديد كه هر سه يك غرض را دنبال مىكند و يك سياق متصل و جملاتى به هم پيوسته و بيانى روشن دارد، آنگاه اگر اين كلام واحد و پيوسته را با نظريه اين مفسران تطبيق دهد، خواهد ديد كه ديگر آن سياق پيوسته را ندارد، جملاتش با يكديگر متنافى است، اولش آخرش را نقض مىكند، يك جا مىگويد: «كتب عليكم الصيام:روزه بر شما واجب شده»، دنبالش مىگويد: «آنهایى كه مىتوانند روزه بگيرند مىتوانند افطار كرده به جاى آن طعام دهند» و در آخر مىگويد: «روزه بر همه شما واجب است» تا حكم آخر ناسخ حكم فديه نسبت به خصوص قادران باشد و حكم فديه نسبت به غير قادران به حال خود باقى بماند، با اينكه در آيه شريفه بنا بر اين تصوير حكم غير قادران اصلا بيان نشده است.
مگر اينكه كسى بگويد كلمه «يطيقونه» قبل از نسخ شدن به معناى قدرت داشتن است و بعد از نسخ به معناى قدرت نداشتن و اين پيداست كه چقدر بىپايه است بنابراين بايد جمله: «و على الذين يطيقونه» كه در وسط آيات قرار گرفته ناسخ جمله: «كتب عليكم الصيام» در اول آيات باشد، كه با آن تنافى دارد، آن وقت اين سؤال پيش مىآيد كه چرا بدون هيچ علتى حكم ناسخ را مقيد به كسانى كرده كه توانایى ندارند؟
و نيز لازمه اين تفسير اين است كه جمله: «فمن شهد منكم الشهر فليصمه» تنها ناسخ حكم كسانى باشد كه قادر بر روزهاند، نه آنهایى كه از روزه عاجزند با اينكه ظاهر عبارت ناسخ مطلق است، هم قادر را شامل مىشود و هم عاجز را، علاوه بر اينكه اصلا منسوخ شامل حكم عاجز نبود، تا ناسخ بخواهد آن حكم را براى عاجز باقى بدارد و اين تالى فاسدها فاحشترين تالى فاسدهايند.
حال اگر علاوه بر نسخهایى كه نقل كرديم، نسخهاى ديگرى كه درباره اين سه آيه ذكر كردهاند اضافه كنى، آن وقت تفسيرى عجيب خواهى ديد و آن نسخها اين است كه گفتهاند: جمله «شهر رمضان» ناسخ جمله: «اياما معدودات» است و جمله «اياما معدودات» هم ناسخ جمله «كتب عليكم الصيام» است.
بد نيست دوباره نسخهایى را كه مفسران در سه آيه قرآن قائل شدهاند، بشماريم تا بازيگرى با كلام خدا برايمان روشنتر شود:
۱. جمله «و على الذين يطيقونه…» ناسخ جمله «كتب عليكم الصيام» است.
۲. جمله «فمن شهد منكم الشهر فليصمه» ناسخ حكم «و على الذين يطيقونه» است.
۳. جمله «شهر رمضان» ناسخ جمله «اياما معدودات» است.
۴. جمله «اياما معدودات…» ناسخ «كتب عليكم الصيام» است.