درجواب سوال   پرسشگرمحترم باید عرض کرد منظور از احسن تقویم درقرآن کریم اینکه   تقویم معانى متعدّدى دارد، که از جمله مى توان به «بها دادن به چیزى»، «سامان دادن»، «صورت زیبا دادن»، «قوام دادن» و «اساس و پایه دادن» اشاره کرد. همه این معانى در مفهوم کلمه تقویم جمع است. بنابراین، خداوند متعال انسان را به بهایى سنگین و صورتى زیبا، و اساس و پایه اى محکم سامان داده است. به عبارت دیگر«تقویم» به معنى چیزى به صورت مناسب در آوردن، و نظام معتدل و کیفیت شایسته است، و گستردگى مفهوم آن، اشاره به این است که: خداوند انسان را از هر نظر موزون و شایسته آفرید، هم از نظر جسمى، و هم از نظر روحى و عقلى؛ چرا که هر گونه استعدادى را در وجود او قرار داده، و او را براى پیمودن قوس صعودى بسیار عظیمى آماده ساخته، و با این که انسان «جرم صغیرى» است، «عالم کبیر» را در او جا داده و آن قدر شایستگى ها به او بخشیده، که لایق خلعت: وَ لَقَدْ کَرَّمْنا بَنی آدَمَ: «ما فرزندان آدم را کرامت و عظمت بخشیدیم شده است. همان انسانى که بعد از اتمام خلقتش مى فرماید: فَتَبارَکَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخالِقین: «پس بزرگ و پر برکت است خدائى که بهترین خلق کنندگان است». . خداوند، انسان را آفریداما آفرینش بسیار شگفت که به خاطر آن از خود با جمله، «فَتَبارَکَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخالِقِینَ» یاد کرد، زیرا همه گونه هنرنمایى و ظرافت و طرّاحى در آن به کار برد. چنانکه در آیه اى دیگر مى فرماید: «لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ فِی أَحْسَنِ تَقْوِیمٍ »   ما انسان را در بهترین قالب آفریدیم.
آرى، آفریده نشانه آفریدگار است و هر چه روى آن هنرنمایى عالمانه و حکیمانه شود، نشانه علم و حکمت و قدرت آن آفریدگار است.
  خدا، کارهاى خود را به نحو احسن انجام مى دهد: «أحسن الخالقین» ، «أحسن تقویم » ، «نزل أحسن الحدیث»، از ما هم خواسته که کارهایمان به نحو احسن باشد، «لیبلوکم ایّکم احسن عملا»   چه در تصرّفات و فعالیّت هاى اقتصادى، «الّا بالّتى هى احسن» ، چه در گفتگو با مخالفان، «جادلهم بالّتى هى احسن» ، چه در پذیرش سخنان دیگران، «یستمعون القول فیتّبعون احسنه» و چه بدى هاى مردم را با بهترین نحو جواب دادن، «ادفع بالّتى هى احسن السیّئة» که در تمام این موارد، کلمه ى «احسن» به کار رفته است .
  ولى، همین انسان با تمام این امتیازات، اگر از مسیر حق منحرف گردد، چنان سقوط مى کند که به «اسفل السافلین» کشیده مى شود، لذا در آیه بعد مى فرماید: «سپس ما او را به پائین ترین مراحل باز گرداندیم» «ثُمَّ رَدَدْناهُ أَسْفَلَ سافِلینَ».-مى گویند: همیشه در کنار کوه هاى بلند، دره هاى بسیار عمیق وجود دارد، و در برابر آن قوس صعودى تکامل انسان، قوس نزولى وحشتناکى دیده مى شود، چرا چنین نباشد، در حالى که موجودى است مملو از استعدادهاى سرشار، که اگر در طریق صلاح از آن استفاده کند، بر بالاترین قله افتخار قرار مى گیرد، و اگر این همه هوش و استعداد را در طریق فساد به کار اندازد، بزرگترین مفسده رامى آفریند و طبیعى است که به «اسفل السافلین» کشیده شود.
شناخت انسان به عنوان یکى از موضوعات علوم انسانى همواره مورد بحث دانشمندان بوده است. علما و دانشمندان مادّى که اعتقادى به ماوراى طبیعت و جهان دیگر ندارند، انسان را به قدرى پایین آورده اند که وى را در ردیف میمون قرار داده، و بشر را تکامل یافته شانپانزه مى دانند! برخى از این دانشمندان مى گویند: «دانشمندان خیال مى کردند انسان موجود برتر و تافته جدابافته اى از سایر حیوانات است، در حالى که چنین نیست، و انسان تکامل یافته میمون است. و ما با این اعتقاد درّه عمیق بین انسان و حیوان را پر کرده، و فاصله میان این دو را برداشته ایم، و آدمى را به حیوانات ملحق نموده ایم.
امّا دانشمندان معتقد به جهان ماوراى طبیعت، به تبعیّت از تعلیمات الهى اعتقاد دیگرى دارند. آنها انسان را گل سرسبد آفرینش مى دانند، چرا که خداوند متعال در آغاز آفرینش چهار امتیاز و ویژگى منحصر به فرد براى انسان ذکر کرد که در هیچ یک از موجودات دیگر، حتّى فرشتگان یافت نمى شود. توجّه کنید الإِنْسانَ فِی أَحْسَنِ تَقْویمٍ
________________

  سوگندهاى پر بار قرآن، ص: 216
تفسیر نور(ج 10    ص 520
تفسیر نمونه، ج 27، ص: 166