1ـ سرنوشت را صرفاً خدا نمی نویسد، سرنوشت را صرفاً انسان هم نمی نویسد، بلکه سرنوشت را خدا می نویسد با قلم اختیار انسان.
پس تا خدا ننویسد، سرنوشتی نوشته نمی شود؛ و از طرف دیگر، تا قلم اختیار انسان به کار نیفتد، سرنوشتی از سوی خدا نوشته نمی شود. امّا وقتی اختیار ما با فاعلیّت خدا همراه شد، آنگاه سرنوشت ما رقم می خورد.

2ـ منظور از سرنوشت چیست؟
سرنوشت یعنی آنچه در برزخ و آخرت با آن محشور خواهیم شد.
پس آنچه در دنیا برایمان رخ می دهد چیست؟
اینها سرنوشت نیستند بلکه سوالات امتحانی اند. در دنیا، جز سوال امتحانی هیچ چیزی وجود ندارد. با پاسخ دادن به این سوالات است که سرنوشت حقیقی ما (سرنوشت برزخی و اخروی ما) رقم می خورد.
پس مراقب باشید که سوالات امتحانی را با سرنوشت اشتباه گرفته و خودتان را بدبخت ابدی نکنید. کسی که سوال امتحانی را سوال امتحانی نداند، روشن است که به فکر پاسخ درست دادن به آن هم نمی افتد.

3- در دنیا چیزی به نام سرنوشت وجود ندارد که از قبل تعیین شده باشد. در منطق دین، دنیا فقط جلسه ی امتحان است و سرنوشت یا به تعبیر درستتر، محصول کار هر کسی در آخرت به او داده می شود؛ « الدّنیا، مزرعة الاخرة». بلی شکّ نیست که تمام سوالات امتحانی انسان، از قبل مشخّص شده اند؛ امّا اینکه ما به این سوالات چه پاسخی بدهیم، به دست اختیار خودمان است.
امّا اشتباه مردم اینجاست که اسم سوالات امتحانی را گذاشته اند سرنوشت.

4- حال، آیا قسمت و سرنوشت را می توان تغییر داد؟
سرنوشت بر اصل قانون علیت استوار است و محصول طبیعی و نتیجه تکوینی افعال و افکار و عقاید انسان است. همان گونه که افعال و افکار انسان سرنوشت او را رقم می زند، تغییر افعال و افکار نیز موجب تغییر و تبدیل سرنوشت می گردد.
قرآن کریم می فرماید: « ان الله لا یغیر ما بقوم حتی یغیروا ما بأنفسهم ــــ خداوند سرنوشت هیچ قومی (و ملتی) را تغییر نمیدهد مگر آن که آنان آن چه را در خودشان است، تغییر دهند».(رعد / 11)

البته باید دو نکته در امر تبدیل و تغییر سرنوشت مورد دقت و تأمل قرار گیرد:
یک. سر مطلب در امکان تبدیل سرنوشت این است که قضا و قدر، وجود هر موجودی را فقط از راه علل و اسباب خاص او ایجاب می کند. ایجاب و ایجاد موجودی از غیر مجرای علل و اسباب خاص او، ممتنع (غیر ممکن) است. از طرف دیگر، علل و اسباب طبیعی، مختلف است و مواد این عالم در آن واحد استعداد متأثر شدن از چندین علت را دارند.
شهید مطهری (ره) در این مورد می گوید: اعمال و افعال بشر از آن سلسله حوادث است که سرنوشت حتمی و تخلف ناپذیر ندارد، زیرا بستگی دارد به هزاران علل و اسباب و از آن جمله انواع اراده ها و انتخابها و اختیارها که از خود بشر ظهور می کند.(کتاب انسان و سرنوشت)

دو. سعادت و شقاوت، خوشبختی و بدبختی یک امر حتمی و اجتناب ناپذیر نیست، حتی اگر انسان کارهایی انجام داده باشد که در صف اشقیا قرار گیرد، اما بازهم می تواند با تغییر موضع خود و روی آوردن به نیکی ها، مخصوصاً خدمت به خلق خدا (با قصد نزدیکی به خدا) سرنوشت خود را دگرگون سازد.
چنان که در دعای مخصوص شب سوم ماه مبارک رمضان میخوانیم: « و ان کنتُ من الاشقیا فامحنی من الاشقیا و اکتبنی من السعداء ـــ خدایا! اگر من از شقاوتمندانم (یعنی کارهای من موجب شده که اسم من در فهرست بدبختها و شقاوتمندان قرار گیرد)، نامم را از آن ردیف حذف کن و در فهرست سعادتمندان و خوشبختها بنویس»، یعنی توفیق این کار را به من مرحمت کن. سپس در ذیل دعا علت درخواست دگرگونی سرنوشت را مستند می کند به آیه قرآن که خدایا! تو در قرآنت که بر پیامبر(ص) فرستاده ای فرمودی: « یمحو الله ما یشاء و یثبت ــــ خداوند هر چه را بخواهد (از آن چه که قبلاً ثبت شده) محو می کند و هر چه را بخواهد (از آن چه که قبلاً ثبت نشده) ثبت می کند».(رعد / 39)

5- جهت آگاهی بیش تر می‌توانید به کتاب علم پیشین الهی و اختیار، سعیدی مهر؛ یا کتاب انسان و سرنوشت، استاد مطهری مراجعه فرمایید.