اردوغان در آغوش بن سلمان؛ آینده روابط آنکارا و ریاض چگونه خواهد بود؟

سایت شبکه الحره در گزارشی نوشت: رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه با سفر به عربستان “درها را به سمت عصر جدیدی از روابط با این کشور باز کرد”، وی روز پنجشنبه پس از مصافحه با پادشاه سعودی و به آغوش کشیدن فرزندش محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی اعلام کرد که کشورش تلاش فراوانی در راستای تقویت انواع روابط سیاسی و نظامی و اقتصادی با ریاض خواهد کرد.

در این گزارش آمده است: این اولین سفر اردوغان به عربستان پس از قتل جمال خاشقجی، روزنامه نگار سعودی در کنسولگری این کشور در آنکارا به شمار می رود؛ مساله ای که در روابط دو قدرت بین المللی شکاف ایجاد کرد و مکمل تنش ناشی از محاصره قطر بود. این سفر، ناگهانی نبود بلکه بسیاری از تحولات زمینه ساز آن بودند، آخرین تحولی که بوجود آمد این بود که وزارت دادگستری ترکیه مساله قتل جمال خاشقجی را به دستگاه قضایی عربستان انتقال داد و گفته می شود که عربستان این اقدام را شرطی برای از سرگیری روابط با ترکیه قرار داده بود، درحالی که آنکارا این مساله را تکذیب و اعلام کرده که این اقدام یک اقدام حقوقی است نه سیاسی.

در ادامه این گزارش آمده است: اردوغان، رئیس جمهور ترکیه با محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی در خصوص گسترش روابط میان دو کشور در جده رایزنی کرد و خبرگزاری رسمی عربستان (واس) تصاویری منتشر کرد که نشان می دهد دو طرف همدیگر را به آغوش کشیده اند و این امر می تواند مقدمه ای برای عبور از تنش بوجود آمده میان دو قدرت بین المللی باشد. اردوغان قبل از دیدار با ولیعهد سعودی در دیدار با ملک سلمان، پادشاه این کشور نیز تاکید کرد که افزایش همکاری میان ترکیه و عربستان در زمینه تکنولوژی و صنایع دفاعی در راستای منافع مشترک دو کشور است.

در بخش دیگر این گزارش آمده است: بر اساس بیانیه های صادره از سوی دو طرف، دو کشور علاوه بر موضوع از سرگیری همکاری های اقتصادی که ترکیه برای فعال کردن آن عجله دارد، بر بازگشت همکاری های نظامی، امنیتی و غیره نیز تاکید کرده اند. روند از سرگیری روابط آنکارا با ریاض شبیه به روند بازگشت روابط میان این کشور با پایتخت های دیگر مانند ابوظبی نبود زیرا قبل از تهیه این گزارش هیچ خبری در خصوص ملاقات های تجاری و یا توافقات و همکاری ها منتشر نشد. این امر هم به ماهیت اختلافات میان دو طرف باز می‌گردد و هم به جایگاه هر کدام از آنها در سطح منطقه مربوط می شود، بنابراین روند از سرگیری روابط میان ترکیه و عربستان تدریجی و مرحله ای خواهد بود.

سالم الیامی، مشاور پیشین وزارت خارجه عربستان می گوید که رسیدن دو کشور به این مرحله امری مهم است و می توان آن را ” روزنه ای جدید و یا روندی جدید در روابط دو کشور و متفاوت تر از قبل” توصیف کرد. وی معتقد است که دو کشور اختلافات را پشت سر گذاشته اند و به نظر می رسد که ترکیه تمایل و چه بسا پافشاری به بازگشت روابط دارد و در مقابل طرف سعودی صبورانه تر و با اشتیاق کمتر قدم برمیدارد.

ترکیه امیداور است که سرمایه های جدیدی از کشورهای حاشیه خلیج فارس جذب کند، توافقات مالی در راستای حمایت از ارز خود منعقد کند و به تحریم های غیر رسمی وضع شده علیه کالاهای خود در عربستان پایان دهد.

از سوی دیگر، برخی کارشناسان ترکیه ای معتقدند که با توجه به فعالیت های ایران در منطقه و اختلافات بوجود آمده میان ریاض و واشنگتن، عربستان اکنون از ناحیه امنیتی و نظامی به کشوری مانند ترکیه نیاز دارد.

عمر اوزکیزیلچیک، تحلیلگر مسائل امنیتی و سیاست خارجی می گوید: بعد از سفر اردوغان به عربستان، آنکارا و ریاض روابط اقتصادی خود را تقویت خواهند کرد. با توقف تحریم های سعودی علیه کالاهای ترکیه، روابط اقتصادی میان دو کشور به طور گسترده ای افزایش خواهد یافت، همچنین جغرافیای سیاسی و مقابله با ایران در خاورمیانه یکی از مهم ترین زمینه های شراکت راهبردی میان دو کشور خواهد بود.

وی معتقد است: با توجه به کوتاه آمدن عربستان از نفوذ خود در خاورمیانه، توافق هسته ای جدید میان ایران و آمریکا برای عربستان ویرانگر خواهد بود بنابراین عربستان به هم پیمانی نیازمند است که بتواند با ایران مقابله کند. لذا تنها طرفی که این قدرت را دارد ترکیه است، از سوی دیگر از دیدگاه ترکیه یک رقابتی میان تهران و آنکارا وجود دارد و این امر تداخل منافع میان ریاض و آنکار به شمار می رود.

همچنین سالم الیامی می گوید: روابط عربستان و ترکیه یکی از بارزترین نشانه‌های اقدام منطقه‌ای در مقابل دیگر بازیگران منطقه ای مانند ایران و اسرائیل است بنابراین بهتر است که روابط میان دو کشور از سرگرفته شود، اما من معتقد هستم که این امر زمانبر خواهد بود بویژه اینکه عربستان بر این باور است که در روابط خود با ترکیه و چه بسا شخص آقای اردوغان باید دقت بیشتری کند.

اردوغان پس از دیدار با ولیعهد سعودی در خصوص ” انرژی، دفاع، تامین مالی، امنیت غذایی، تکنولوژی کشاورزی” توئیت کرد و آنها را مسائل مورد اهتمام مشترک توصیف کرد، وی همچنین به پتانسیل و امکانات موجود برای همکاری در زمینه انرژی های تجدیدپذیر و پاک اشاره کرد، اما خارج از این زمینه ها نیز دو کشور می توانند همکاری های زیادی داشته باشند. یوسف اریم، تحلیلگر امور سیاسی می گوید که امکانات گسترده ای برای همکاری در مسائل امنیتی میان ترکیه و عربستان وجود دارد.

وی می گوید: طی سالیان متمادی ترکیه و عربستان منابع قابل توجهی را در راستای رقابت منطقه‌ای برای نفوذ هزینه کرده اند که این امر منجر به کاهش بازده و رقابت طاقت‌فرسا شده است، بنابراین دو طرف باید به گونه ای در مسائل منطقه ای با یکدیگر همکاری کنند که عاملی مضاعف برای موثر بودن هر دو کشور در منطقه باشد اما با توجه به یک دهه اختلاف میان دو کشور انتظار بازگشت فوری روابط امری واقعبینانه نیست. دو طرف به زمانی برای اعتماد سازی نیاز دارند و این امر به افزایش تجارت دوجانبه، سرمایه گذاری و مشارکت های دیپلماتیک نیاز دارد و بعد از آن در دوره آتی می توانیم شاهد فروش تسلیحات استراتژیک و همکاری در سیاست خارجی باشیم.

از سوی دیگر، عمر اوزکیزیلچیک معتقد است که در مرحله آتی روابط عربستان و ترکیه به سرعت بهبود خواهد یافت و بازگشت روابط میان دو کشور طبیعی خواهد بود. وی می گوید که این روابط می توانست خیلی زودتر و از یک سال پیش از سر گرفته شود اما قتل جمال خاشقجی باعث به تاخیر افتادن این موضوع شد، علاوه بر مسائلی که ذکر کردیم تجربه ثابت کرده است که کشورهای عربی خلیج‌ فارس خیلی سریع قطع رابطه می کنند و خیلی سریع آن را بهبود می بخشند.

در این گزارش آمده است که روند سیاست کشورهای خاورمیانه ثابت و روشن نیست، آنکارا قبل از اینکه به سمت ریاض بیاید روابط خود با ابوظبی را بهبود بخشید و اکنون تلاش می کند که این امر را بر قاهره تطبیق دهد، علاوه بر این ترکیه گام هایی در راستای از سرگیری روابط با اسرائیل و همچنین ارمنستان اتخاذ کرده است.

عمر اوزکیزیلچیک معتقد است که بهبود روابط میان ترکیه و عربستان در وقت کنونی نتایج منطقه ای مهمی به دنبال خواهد داشت و با توجه به تمرکز آمریکا بر روسیه و چین، عادی سازی روابط با ترکیه به سود طرف های منطقه ای مانند امارات، اسرائیل و عربستان خواهد بود.

311311