از دو بُعد این مسئله را باید مورد بررسی قرار داد:1. از بُعد تاریخی 2. از بُعد حدیثی (به دلیل وجود روایتی در این زمینه).1. از بُعد تاریخی: اصل داستان که یزدگرد دختری به نام شهربانو یا نام دیگر داشته و به افتخار عقد زناشویی حسین بن‌علی(ع) و مادری امام سجاد(ع) نائل شده باشد، از نظر مدارک تاریخی سخت مشکوک است. مورخین عصر حاضر عموماً در این قضیه تشکیک می کنند و آن را بی اساس می دانند. می گویند در میان همه مورخین، تنها یعقوبی جمله ای دارد به این مضمون که گفته است: «مادر علی بن الحسین(ع) «حرار» دختر یزدجرد بود و حسین(ع) نام او را غزاله نهاد». از مورخین عصر حاضر که در مورد ایشان اشکالات عمده و متینی مطرح کرده است می‌توان به استاد سید جعفر شهیدی اشاره نمود ایشان در کتاب «زندگانی علی بن الحسین» در همان صفحات ابتدایی به مناسب نام مادر ایشان نکات جالب توجهی را بیان نموده‌اند. سعید نفیسی در «تاریخ اجتماعی ایران» آن را افسانه می داند. حتی برخی از اسلام شناسان غربی همچون: «ادوارد براون» این داستان را مجعول می دانند. «کریستن سن» نیز قضیه را مشکوک تلقی می کند.2. از بُعد حدیثی: در پاره ای از احادیث پیوند زناشویی امام حسین(ع) با دختر یزدگرد، تأیید شده است. از آن جمله روایتی است که در کتاب کافی آمده است و می گوید: دختران یزدگرد را در زمان عمر به مدینه آوردند و دختران مدینه به تماشا آمدند. عمر به توصیه امیرالمؤمنین (ع) او را آزاد گذاشت که هرکه را می خواهد انتخاب کند و او حسین بن علی(ع) را انتخاب کرد. [1] نقد و بررسی این روایت: اولا: مضمون این روایت هرگز با گزارشات تاریخی سازگاری ندارد.
ثانیا: در سند این روایت دو نفر قرار دارند که حضورشان در سلسله سند، این روایت را غیرقابل اعتماد کرده است: یکی «ابراهیم بن اسحاق احمری نهاوندی»[2] است. علمای رجال، وی را از نظر دینی متهم می دانند و اخبار،‌ گزارشات و روایات او را غیرقابل اعتماد می شمارند. دیگر «عمرو بن شمر»[3] است که او نیز کذّاب و جَعّال خوانده شده است.
نتیجه: با توجه به اشکالاتی که در این روایت وجود دارد، همان قول تاریخ نگاران تقویت می‌شود. پس ازدواج امام حسین(ع) با دختر یزگرد سوم پادشاه امپراطوری ساسانی کاملا مورد تردید است. اما آن‌چه یقینی است ازدواج ایشان با دختری است که در سرزمین‌های ایرانی یا مجاور آن (طبق نقل برخی وی از اهالی سند و طبق نقل برخی دیگر از اهالی کابل بوده است) به اسارت در آمده و پس از انتقال به مدینه به همسری امام حسین (ع) در آمده است.
بهترین کتابی که در این زمینه می‌تواند به شما کمک کند کتاب استاد «سید جعفر شهیدی» به نام ، زندگانى على بن الحسین(ع) (تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی،1374 ش، چاپ ششم) است. ایشان در صفحات نخستین این کتاب، با قلمی زیبا به بیان، شرح و نقد این مسئله پرداخته است.
[1] . مرحوم کلینی، الاصول من الکافی، کتاب الحجّه، باب مولد علی بن الحسین(ع)، روایت اول.
[2] . عبارت الشیخ طوسی در مورد ایشان چنین است : «إبراهیم بن إسحاق أبو إسحاق الأحمری النهاوندی ،کان ضعیفا فی حدیثه ، متهما فی دینه» (آیه الله خویی، معجم رجال الحدیث، چاپ 5، 1413ق، ج1، ص185؛ همچنین در این مورد می‌توانید ر.ک: شهید مطهری، مجموعه آثار، ج14 (خدمات متقابل اسلام و ایران)، صفحه122. به نقل از سایت تبیان.
[3] . «مرحوم نجاشی» رجال شناس بزرگ شیعی در مورد وی می‌نویسد: «عمرو بن شمر أبو عبد الله الجعفی ، عربی ، روى عن أبی
عبد الله علیه السلام ، ضعیف جدا» روایات این شخص واقعا ضعیف است. (آیه الله خویی، معجم رجال الحدیث، چاپ 5، 1413ق، ج14، ص116).