تنبلی چشم

تنبلی چشم که در اصطلاح پزشکی به آن «آمبلوپیا» نیز گفته می شود زمانی اتفاق می افتد که مغز چشم سالم را برای دیدن انتخاب می کند و در نهایت یکی از چشم ها کارایی خود را از دست خواهد داد. در نهایت نیز مغز به کلی سیگنال های دریافتی از چشم ضعیف یا همان چشم «تنبل» را نادیده گرفته و به آن ها هیچ توجهی نمی کند. چنین وضعیتی باعث اختلال بینایی فرد خواهد شد.

معمولاً چشمی که دچار تنبلی می شود هیچ تفاوتی با چشم سالم نخواهد داشت. البته گاهی اوقات ممکن است چشم در جهت متفاوتی نسبت به چشم دیگر در حرکت باشد. به همین خاطر از اصطلاح «تنبل» برای چشمی که دچار اختلال شده، استفاده می شود. چنین بیماری ای معمولاً فقط یکی از چشم ها را درگیر کرده ولی به طور کلی دید هر دو چشم تحت تأثیر آن قرار خواهد گرفت.

عارضه تنبلی چشم بیشتر در کودکان اتفاق افتاده و موجب کاهش قدرت بینایی کودک خواهد شد. باید به این نکته دقت داشته باشید که تنبلی چشم کاملاً با چپ شدن چشم یا لوچی متفاوت بوده و به این موارد استرابیسموس گفته می شود. هرچند که استرابیسموس نیز می توانند در طولانی مدت منجر به بروز تنبلی چشم شود ولی این اتفاق تنها در صورتی می افتد که چشم سالم بسیار بیشتر از چشم دارای عیوب انکساری مورد استفاده قرار بگیرد.

در صورتی که آمبلیوپیا درمان نشود، ممکن است فرد بینایی اش را به صورت موقت یا دائمی از دست بدهد.1
 

نشانه های تنبلی چشم

درست است که گفته شد تنبلی چشم به صورت ظاهری قابل تشخیص نیست اما در طولانی مدت عوارض را در چشم ها پدید می آورد. از عوارض تنبلی چشم می توان به موارد زیر اشاره کرد :

1. منحرف شدن چشم ها به طرفین به صورت شدید

2. از بین رفتن هماهنگی چشم ها با هم

3. قدرت تشخیص عمق را تضعیف می کند

و در آخر باید گفت که این عوارض و نشانه ها در یک چشم ظاهر می شود اما قدرت بینایی هر دو چشم را کاهش می دهد و در آن اختلال ایجاد می کند.2

علت تنبلی چشم چیست؟

زمانی که عملکرد طبیعی چشم ها مختل میشود، تنبلی چشم اتفاق میفتدو همچنین در بسیاری از موارد میتوان گفت علت تنبلی چشم ارثی میباشد.

به صورت کلی علت های به وجود آمدن تنبلی چشم به سه دسته عمده تقسیم می شود:
 

1. استرابیسم(انحراف چشم)

تنبلی چشم اغلب به دنبال انحراف چشم رخ می‌دهد. در استرابیسم  یا انحراف چشم‌ها، کودک برای فرار از دوبینی، از چشمی که بینایی بهتری دارد، استفاده می کند و در نتیجه چشمی که منحرف است، تکامل نیافته و تنبل می‌شود.
 

2. عیوب انکساری

عیوب انکساری انواعی از اختلال‌های بینایی هستند که با تجویز عینک قابل اصلاح می‌باشند. تنبلی چشم زمانی اتفاق می‌افتد که عیب انکساری شامل دوربینی،نزدیک بینی یا آستیگماتیسم در یک چشم (در زمانی که چشم دیگر سالم است) و یا در دو چشم (در حالی که اختلاف قابل توجهی بین شماره دید دو چشم وجود دارد) پدید می‌آید. در این حالت چشم ضعیف‌تر تنبل می‌شود.

وجود عیب انکساری شدید در دو چشم نیز می‌تواند منجر به تنبلی هر دو چشم شود. تشخیص این نوع آمبلیوپی معمولاً مشکل است، زیرا در این حالت ظاهر چشم‌ها طبیعی بوده و به نظر می‌رسد که دید کودک اشکالی نداشته باشد.
 

3. عوامل مسدود کننده مسیر بینایی

عوامل مسدود کننده مسیر بینایی به مواردی مانند افتادگی پلک،آب مروارید، کدورت قرنیه و… گفته می‌شود. این مشکلات معمولاٌ شدیدترین حالت آمبلیوپی را ایجاد می‌کنند.3
 

تشخیص تنبلی چشم

بیماری آمبلوپیا یا تنبلی چشم معمولاً فقط برای یکی از چشم ها اتفاق افتاده و در مراحل اولیه والدین و حتی خود کودک متوجه بروز آن نخواهد شد. به همین خاطر معاینات منظم چشم ها در نوزادان و کودکان اهمیت بسیاری داشته و حتی در صورتی که ظاهر چشمان کودک سالم است باید برای تشخیص به موقع آن چشمان کودک مورد معاینه پزشک متخصص قرار بگیرد.

انجمن چشم پزشکان آمریکا توصیه می کند که بهتر است کودکان در سنین 6 ماهگی و 3 سالگی تحت معاینه چشم قرار گرفته و از سن 6 تا 18 سال، به فاصله هر 2 سال یکبار به چشم پزشک مراجعه کند.

پزشک متخصص برای ارزیابی وضعیت بینایی فرد از آزمایش چشم استاندارد استفاده می کند. معمولاً این آزمایشات شامل موارد زیر می شود:

نگاه و معاینه کردن چشم با ذره بین

تشخیص حروف و اشکال بر روی شکل

دنبال کردن نور با یک چشم یا با هر دو چشم به صورت همزمان

همچنین پزشک در حین انجام آزمایشات به بررسی قدرت عضلات چشم و قدرت تمرکز آن ها دقت نموده و آن ها را نیز مورد بررسی قرار خواهد داد. معمولاً پزشک به دنبال تشخیص تفاوت های بین هر دو چشم و انحراف به چپ چشم خواهد بود. در اکثر موارد می توان با استفاده از آزمایشات چشمی و معاینه بیماری تنبلی چشم را تشخیص داد.1
 

درمان تنبلی چشم

پچ روی چشم سالم قرار می‌گیرد و باعث می‌شود کودک از چشم ضعیفش بیشتر استفاده کند.

شروع درمان تنبلی چشم در دوران کودکی، بسیار اهمیت دارد. در این دوران ارتباطات پیچیده‌ی بین چشم و مغز در حال شکل‌گیری هستند. بهترین نتایج زمانی به دست می‌آیند که درمان پیش از سن ۷ سالگی آغاز شود، البته نیمی از کودکان و نوجوانانی که بین سنین ۷ تا ۱۷ سال هستند هم واکنش مثبتی به درمان نشان می‌دهند.

گزینه‌های درمانی، به علت تنبلی چشم بستگی دارد و اینکه این وضعیت چقدر روی بینایی کودک تأثیر گذاشته است. ممکن است پزشک‌تان این توصیه‌ها را داشته باشد:
 

عینک تصحیح‌کننده

عینک یا لنزی که بتواند مشکلاتی هم‌چون نزدیک‌بینی، دوربینی و آستیگماتیسم را که منجر به تنبلی چشم می‌شوند، تصحیح کند.

پچ چشم

فرزندتان باید از پچ روی چشم قوی‌تر استفاده کند تا چشم ضعیف‌تر را شبیه‌سازی نماید. عموما پچ چشم به مدت دو تا شش ساعت در روز استفاده می‌شود.
 

فیلترهای نیمه‌شفاف

این فیلتر مخصوص روی لنزهای عینکِ چشم قوی‌تر قرار می‌گیرد. در نتیجه چشم قوی‌تر را تار کرده و مانند پچ چشم، برای شبیه‌سازی چشم ضعیف‌تر به کار می‌رود.
 

قطره‌ی چشم

هفته‌ای دو بار قطره‌ی چشمی از دارویی با نام آتروپین (ایزوپوتو آتروپین) می‌تواند بینایی را در چشم قوی‌تر به طور موقت تار کند. این امر کودک شما را تشویق می‌کند تا از چشم ضعیف‌ترش استفاده کند و جای‌گزینی برای پچ محسوب می‌شود. عوارض جانبی این دارو حساسیت به نور است.
 

جراحی

اگر چشمان کودک‌تان چپ یا منحرف شوند، احتمالا پزشک جراحی عضلات چشم را توصیه می‌کند. اگر فرزندتان افتادگی پلک یا آب مروارید داشته باشد هم ممکن است به جراحی نیاز باشد.

درمان‌های مبتنی بر فعالیت هم‌چون طراحی، انجام پازل‌ها و بازی‌های کامپیوتری هم رایج هستند. تأثیر اضافه کردن این فعالیت‌ها به درمان‌های دیگر، هنوز اثبات نشده است.

برای بیشتر بچه‌هایی که تنبلی چشم دارند، درمان مناسب، دید او را بین چند هفته تا چند ماه بهبود می‌بخشد. دوره‌ی درمان ممکن است از شش ماه تا دو سال به طول بینجامد.

فرزندتان باید برای بازگشت تنبلی چشم هم تحت‌نظر باشد. در ۲۵ درصد از کودکانی که تنبلی چشم‌شان رفع شده، ممکن است این بیماری دوباره بازگشت کند. در این صورت درمان باید دوباره آغاز شود.4

پینوشتها
1.www.pezeshket.com
2.www.binaii.com
3.www.kmtmed.com
4.www.chetor.com