سنگ مجرای بزاقی

سنگ مجرای بزاقی یا سیالولیتیازیس، توده های تشکیل شده از مواد معدنی بلورین هستند که در لوله هایی بزاقی تشکیل می شوند. بزاق پس از ساخته شدن در غدد بزاقی از این لوله ها عبور می کند. این بیماری عمدتا در بزرگسالان رخ می دهد.سنگ مجرای بزاقی شایع ترین علت انسداد مجاری بزاقی است.

از آنجا که سنگ مجرای بزاق باعث درد دهان می شود، هم پزشکان و هم دندانپزشکان می توانند این بیماری را تشخیص داده و در صورت لزوم درمان پزشکی را ارائه دهند. این سنگ ها به ندرت باعث ایجاد مشکلات جدی می شوند و اغلب در خانه قابل درمان هستند.1
 

علت سنگ مجرای بزاقی

برخی از مواد موجود در بزاق، مانند کلسیم فسفات و کربنات کلسیم، می توانند متبلور شوند و سنگ مجرا را تشکیل دهند. سنگ های مجرای بزاقی می توانند از چند میلی متر تا بیش از دو سانتی متر رشد کنند.

دلیل تشکیل سنگ در وهله اول مشخص نیست. اما برخی عوامل ممکن است خطر بروز این بیماری را افزایش دهند، از جمله:

مصرف داروهایی مانند داروهای فشار خون و آنتی هیستامین ها که میزان بزاق تولید شده توسط غدد را کاهش می دهد.

کمبود آب بدن که منجر به غلیظ تر شدن بزاق می شود.

عدم خوردن غذای کافی که کاهش تولید بزاق را در پی دارد.

شما سه جفت غدد بزاقی اصلی در دهان دارید. سنگ مجرای بزاقی اغلب در مجاری متصل به غدد submandibular رخ می دهد. این غده ها در دو طرف فک در قسمت پشت دهان قرار دارند.

سنگ ها همچنین می توانند در مجاری متصل به غدد پاروتید تشکیل شوند که در هر طرف صورت در جلوی گوش قرار دارد. سنگ های موجود در غدد ساب مندیبولار معمولاً بزرگتر از نمونه هایی هستند که در غدد پاروتید تشکیل می شوند. ممکن است یک یا چند سنگ در مجرای غده بزاقی تشکیل شود. حدود 25 درصد از مبتلایان به این بیماری معمولاً بیش از یک سنگ دارند.1

علائم سنگ های بزاق

سنگ های بزاق معمولاً هنگام تشکیل ، علائمی ایجاد نمی کنند و بعضی اوقات ممکن است خود به خود از بین بروند. سنگ ها می توانند از نظر اندازه متفاوت باشند ، اما معمولاً سخت و سفید هستند.

سنگ های بزرگتر می توانند جریان بزاق در مسیر غدد بزاقی  مسدود کنند. این انسداد می تواند باعث جمع شدن بزاق در پشت سنگ شود که می تواند منجر به درد و تورم شود.
 

علائم شایع مسدود بودن غدد بزاقی

علائم خاص عفونت غده بزاقی ممکن است در بین افراد متفاوت باشد و به محل و شدت آنها بستگی دارد. این علائم معمولاً بر قسمت هایی از سر یا گردن تأثیر می گذارد و ممکن است باعث شود:

درد

قرمزی پوست

تورم تدریجی در اطراف منطقه

حساسیت

چرک در دهان

طعم وحشتناکی در دهان که با بهداشت دندان خوب از بین نمی رود

درد یا درد در باز کردن دهان ، جویدن یا بلعیدن

تب

لرز

یک توده دردناک یا متورم در زیر زبان

درد یا تورم در زیر فک یا گوش

دردی که هنگام خوردن زیاد می شود

علائم عفونت می تواند شامل تب و ایجاد چرک باشد.2
 

عوامل افزایش دهنده ریسک ابتلا

* جنسیت (در مردان شایع تر است)

* افزایش سن

* در معرض رادیوگرافی قرار گرفتن نواحی سر و گردن

* جراحات دهانی

* مصرف داروهای اقرگذار بر تولید بزاق مانند آنتی کولینرژیک

* ابتلا به نقرس

* مشکلات کلیوی

* عدم نوشیدن آب کافی.3

چه زمانی لازم است در مورد سنگ غدد بزاقی به پزشک مراجعه کنید

سنگهای بزاق گاهی می توانند باعث عفونت یا آبسه شوند ، بنابراین افرادی که قادر به درمان سنگها به صورت خانگی نیستند باید به پزشک مراجعه کنند. اگر پزشک نتواند سنگها را خارج کند ، ممکن است فرد را به بیمارستان مراجعه کند.

هرکسی که علائم عفونت یا آبسه دارد باید سریعاً به پزشک مراجعه کند. پزشک معمولاً می تواند عفونت را با آنتی بیوتیک درمان کند.2
 

تشخیص عفونت غدد بزاقی

برای تشخیص عفونت های غدد بزاقی و سنگ غدد بزاقی، پزشک اغلب در مورد علائم آنها از شخص سؤال پرسیده ، تاریخچه پزشکی بیمار را مرور کرده و معاینه فیزیکی دهان و فک را انجام می دهد.

در جایی که غده باعث ایجاد عفونت شده است ، پزشک ممکن است یک نمونه را نیز برای آزمایش به آزمایشگاه بفرستد.

اگر انسداد در غده بزاقی وجود داشته باشد ، یک پزشک با استفاده از آزمایشات تصویربرداری می تواند دید بهتری از منطقه داشته باشد ، مانند موارد زیر:

سونوگرافی

اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT)

اسکن تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)

آندوسکوپی بزاق (سیالو ودوسکوپی

سیالوگرافی ، شامل تزریق رنگ به غدد بزاقی است که در اسکن های اشعه ایکس نشان داده می شود.2
 

درمان سنگ های بزاق

درمان های خانگی

* مکیدن مرکبات یا آب نبات های سفت و آدامس های بدون قند به دلیل افزایش جریان بزاق

* مصرف زیاد مایعات

* ماساژ محتاطانه و ملایم ناحیه درگیر

* استفاده از مسکن هایی مانند ایبوپروفن و استامینوفن جهت کاهش درد و تورم

* مکیدن مکعب ها و قالب های یخی جهت کاهش درد.3
 

درمان های پزشکی

اگر سنگ با درمان های خانگی جابجا نشود، پزشک یا دندانپزشک می تواند با فشار دادن هر دو طرف مجرا، آن را حرکت دهد و خارج کند.  سنگ های بزرگتر یا آنهایی که در عمقی مجرای بزاقی قرار دارند، نیاز به جراحی دارند.

در بعضی موارد، پزشک ممکن است استفاده از امواج شوک را برای شکستن سنگ به قطعات کوچکتر پیشنهاد کند. به این روش لیتوتریپسی موج شوک برونگرایی (ESWL) گفته می شود. ESWL سنگ را به قطعات کوچکتر تبدیل کرده تا بتوانند از مجرا عبور کنند.

 در طی این روش، امواج صوتی با انرژی بالا به سمت سنگ هدایت می شوند.  این فرایند احتمالاً تحت بیهوشی عمومی صورت می گیرد. ESWL بیشتر برای شکسته شدن انواع دیگر سنگ های بدن مانند سنگ کلیه یا مثانه استفاده می شود. در شرایطی که غده بزاقی عفونی شده باشد، پزشک می تواند برای درمان آنتی بیوتیک را تجویز کند.1

پیشگیری از سنگ غدد بزاقی

در بسیاری از موارد ، روش های خاصی برای جلوگیری از عفونت غده بزاقی به طور کامل وجود ندارد.

با این حال ، چند نکته در مورد شیوه زندگی ممکن است به کاهش خطر ابتلا به عفونت کمک کند. این موارد  شامل:

در طول روز هیدراته بمانید و از مایعات فراوان استفاده کنید

روزانه دو بار مسواک بزنید

نخ دندان روزانه پس از صرف غذا استفاده شود

بعد از خوردن غذا یا نوشیدن نوشیدنی یا غذاهای شیرین یا گازدار ، دهان را با آب بشویید

هر شش ماه یکبار به دندانپزشک مراجعه نموده و پیگیری دوره ای انجام می شود

جویدن آدامس بدون قند یا خوردن آب نبات های بدون قند توصیه می شود

اجتناب از محصولات دخانی شامل سیگار و قلیان و …

خوردن مواد غذایی در قسمت جلویی دهان برای تشویق تولید بزاق

همیشه با پزشک در مورد علائم درد در دهان و فک صحبت کنید ، در مورد دردی که بیشتر از دو هفته دوام داشته باشد و درمانهای خانگی و مراقبت های اولیه پاسخ ندهد لازم است به پزشک مراجعه نمایید.2

پینوشتها
1.www.pezeshket.com
2.www.salamateaval.com
3.www.jdmdentalclinic.ir