سیاه زخم

سیاه زخم (Anthrax)  یا آنتراکس نوعی بیماری نادر اما جدی است که توسط باکتری به نام اسپور سازند، Bacillus anthracis ایجاد می شود. این بیماری عمدتا دام ها و حیوانات وحشی را درگیر خواهد کرد. اما نیز انسان ممکن است از طریق تماس مستقیم یا غیرمستقیم با حیوانات بیمار آلوده شود.

هنوز هیچ مدرکی مبنی بر احتمال انتقال این بیماری از فرد مبتلا به افراد سالم وجود ندارد اما ممکن است ضایعات پوستی ناشی از سیاه زخم از طریق تماس مستقیم مسری باشد. معمولاً باکتری های سیاه زخم از طریق زخم پوستی وارد بدن شده و فرد را آلوده خواهند کرد. همچنین افراد سالم با خوردن گوشت آلوده نیز ممکن است دچار این بیماری شوند.

علائم و نشانه های این بیماری به شیوه آلوده شدن فرد بستگی خواهد داشت و فرد با توجه به نوع انتقال ممکن است دچار علائمی مثل زخم های پوستی، استفراغ یا شوک شود.

درمان سریع این بیماری با آنتی بیوتیک ها می تواند بیشتر عفونت های ناشی از سیاه زخم را درمان کند. اما درمان آنتراکس تنفسی از همه دشوارتر بوده و می تواند باعث مرگ فرد مبتلا شود.1
 

علت بروز سیاه زخم

بیماری سیاه زخم از طریق باکتری که به طور طبیعی در خاک سراسر جهان زندگی می کند به وجود می آید. هاگ های این باکتری ممکن است تا سال ها منتظر ورود به بدن میزبان خود بمانند. شایع ترین میزبانان این باکتری ها شامل دام هایی مثل گوسفند، گاو، اسب، بز و حیوانات وحشی می شود.

اگرچه که شیوع این بیماری در ایالات متحده بسیار کم و نادر است، اما ابتلا به این بیماری هنوز در کشورهای در حال توسعه جهان مانند ایران، عراق، ترکیه، پاکستان و کشورهای جنوب صحرای آفریقا رایج است.

بیشتر افراد آلوده به این نوع بیماری در اثر قرار گرفتن در معرض حیوانات آلوده یا مصرف گوشت آن ها به این بیماری دچار شده اند. تنها تعدادی از افراد قبلیه های آفریقایی در ایالات متحده آمریکا که برای ساختن طبل از پوست حیوانات آلوده استفاده کرده بودند به این بیماری دچار شده اند.

البته در یک مورد خاص در سال 2001 حدود 22 نفر آمریکایی به علت ارسال هاگ ها از طریق نامه دچار این بیماری شدند که 5 نفر از این 22 نفر متأسفانه جان خود را در اثر ابتلا به این بیماری از دست دادند.

اخیرا مصرف کنندگان هروئین در اروپا با تزریق مواد مخدر نیز دچار بیماری آنتراکس شدند. هجده نفر تاکنون در اثر تزریق و ورود این باکتری به بدنشان درگذشتند. علت ابتلا به این بیماری به خاطر هروئینی است که در اروپا فروخته می شود. زیرا به احتمال زیاد هروئین از مناطق آلوده به آنتراکس تهیه و سپس به کشورهای اروپایی ارسال خواهد شد.1

علائم بالینی سیاه زخم

سیاه زخم استنشاقی

در حدود 5 % از موارد را شامل می شود و توسط استنشاق اسپور باکتری در افرادی که با محصولات حیوانی آلوده تماس داشته اند ایجاد می شود . که در مدت 24 ساعت به مرگ می انجامد . میزان مرگ ومیر بیماری80 تا100 % است و درمان آن معمولا ناموفق است . علائم بیماری شامل تب شدید ، تنگی نفس ، استریدور ، هایپوکسی و هایپوتانسیون می باشد .
 

سیاه زخم جلدی

شایعترین فرم بیماری است و 95 % موارد را تشکیل می دهد . در ابتدا محل ورود باکتری به پوست دچار خارش شده و سپس یک ضایعه به شکل پاپول ایجاد می شود . این ضایعه تبدیل به یک ضایعه تاولی شده و 6-2 روز بعد به یک اسکار فرو رفته سیاه رنگ و بدون درد تبدیل می شود .

در این مراحل ادم متوسط تا شدید در اطراف ضایعه که گاهی دردناک می باشد ایجاد می شود . شایعترین محل ضایعات سر ، بازوها و دستها می باشد . باکتری در ضایعات درمان نشده می تواند وارد غدد لنفاوی و جریان خون شده و سپسمی ایجاد کند . میزان مرگ و میر بیماری در صورت عدم درمان 20-5 % می باشد .
 

سیاه زخم گوارشی

این شکل بیماری نادر است علائم آن شامل تب ، تهوع ، استفراغ ، دردشکم ، اسهال خونی و گاهی آسیت می باشد . میزان مرگ و میر در صورت عدم درمان 50 % است . 2
 

عوامل خطر ابتلا به سیاه زخم

برای ابتلا به این بیماری حتماً باید در معرض مستقیم هاگ های باکتری سیاه زخم قرار بگیرید.

در نتیجه احتمال آن در موارد زیر بیشتر خواهد شد:

تزریق مواد مخدر غیر قانونی

کار با سیاه زخم در محیط آزمایشگاه

قرار گرفتن در معرض پوست، خز یا پشم حیوانات آلوده

کار در دامپزشکی و تماس مستقیم با دام و حیوانات آلوده

کیف یا لباس از جنس پوست حیوانات و دام هایی مثل گوزن ها.1
 

تشخیص بیماری

پوستی

رنگ آمیزی گرم و یا کشت ضایعات پوستی ، کشت خون ، بیوپسی پوست.
 

تنفسی

مهمترین کلید شرح حال اپیدمیولوژیک مناسب در بیماری است که دچار دیسترس تنفسی شدید شده و در رادیوگرافی ، مدیاستن او به سرعت در حال بزرگ شدن است .
 

گوارشی

تشخیص قبل از مرگ به ندرت امکان پذیر است مگر در مناطق بومی سیاه زخم.2

درمان سیاه زخم

اشکال خفیف بیماری بدون درمان بهبودی می یابند. داروی انتخابی اولیه برای سیاه زخم، پنی سیلین است مگر اینکه بیمار بدان حساسیت داشته باشد.

اثر پنی سیلین نابودی با سیل است و اثر مستقیم بر ادم زخم ندارد و بهبودی زخم نیاز به مرور زمان دارد.

پنی سیلین پروکائینه 600 هزار واحد هر 12 ساعت به صورت عضلانی تا 7 روز توصیه می شود. در موارد اختلال تنفسی شدید تجویز پردنیزولون به صورت وریدی توصیه می شود.در صورت حساسیت به پنی سیلین استفاده از کلرامفنیکل و تتراسایکلین توصیه می شود که در این حالت باسیل مدت بیشتری در زخم می ماند.
 
با استفاده از آنتی بیوتیک های پنی سیلین ـ داکسی سیکلین و ترجیحاً سیپروفلوکساسین زیر نظر پزشک می باشد. تا کنون مقاومت قابل ملاحظه ای گزراش نشده است.
 
سیاه زخم نوع تنفسی بعد از شروع علائم بالینی علی رغم درمان ۱۰۰ درصد کشنده می باشد.3
 

روش‌های کنترل و پیشگیری

ایزولاسیون افراد مبتلا و انجام احتیاط های لازم در دوره بیماری

ضد عفونی کردن کلیه آلودکی های ناشی از ترشحات ضایعات جلدی و ترشحات تنفسی ( هیپو کلریت سدم 5 % ، پراکسید هیدروژن ، استیم اسید و گلوتارآلدئید موثر است )

کشف و بررسی منبع عفونت

آموزش کارکنان صنایعی که احتمال آلودگی آنها وجود دارد .

واکسیناسیون افراد در معرض خطر

شناسایی افراد در تماس با بیمار و در صورت وجود بیماری درمان آنها

معدوم نمودن لاسه حیوانات آلوده ( آتش زدن ، دفن کردن عمیق و پوشاندن با آهک )

عاری نمودن مواد از اسپور ها با استفاده از فرمالدئید

شست و شوی مرتی دستها و تمیز کردن مرتی وسایل و تجهیزات و محل کار

درمان حیوانات آلوده و واکسیناسیون حیوانات سالم گله

خود داری از مصرف سفیداب .2

پینوشتها
1.www.pezeshket.com
2.www.ssu.ac.ir
3.www.bazarteb.ir