آمفیسبانیا (/ ˌæmfɪsˈbiːnə / ، جمع: amphisbaenae ؛ یونانی باستان: ἀμφίσβαινα) یک مار اسطوره ای ، مورچه خوار است که در انتهای بدین این جانور، سر دیگری اوست. این موجود به طور متفاوتی  آمفیسبانیا، آمفیسبن ، آمفیسبوئنا ، آمفیسبونا ، آمفیستا ، آمفیونا ، آمفیونا یا آنفیونا (دو مورد آخر نام های زنانه هستند) نامیده و به عنوان “مادر مورچه ها” نیز شناخته می شود. [نام آن از کلمات یونانی آمفیس (amphis)، به معنی “هر دو راه” ، و bainein ، به معنی “رفتن” آمده است.

اشارات ادبیات کلاسیک درباره این  آمفیسبانیا

“چنین جسارتی را او [کلیتیمسترا (کلیتمنسترا)] ، برای کشتن یک مرد دارد. آیا نامناسب است او را هیولای کینه توز بخوانم؟ آمفیسبانیا (آمفیسبائنا)؟ یا اسکیلا (اسکیلا) ، تسخیرکننده صخره ها ، بلای دریانوردان ، مادری شیطانی  و خشمگین که بی امان علیه شوهرش است؟
 

Aeschylus, Agamemnon 1232 ff (trans. Weir Smyth) (Greek tragedy C5th B.C

نیکاندروس (نیکاندر) ادعا می کند که پوسته انداخته شده  آمفیسبانیا ( آمفیسبانئا) در صورت پیچیده شدن دور، مارها و موجودات دیگر، آنها را نه با گاز گرفتن بلکه با ضربه زدن می کشد.

Aelian, On Animals 8. 8 (trans. Scholfield) (Greek natural history C2nd A.D.

” آمفیسبانیا (آمفیسبانئا) یک مار است که دارای دو سر است ، یکی در بالا و دیگری در جهت دم. در هنگام حرکت رو به جلو سر عقب همراه با بدن به سمت جلو حرکت می کند، و به عنوان دم عمل می کند ، در حالی که سپس اگر می خواهد به عقب حرکت کند و همین اتفاق در هنگام حرکت رو به سمت عقب برای سر جلو می افتد و به مانند دم عمل می کند. “

Aelian, On Animals 9. 23

“آمفیسبانیا [مار] یک سر دوقلو دارد ، آن هم یکی از آنها در انتهای دمش وجود دارد، انگار که ریختن سم از یک دهان کافی برایش کافی نیست.”

Pliny the Elder, Natural History 8. 85 (trans. Rackham) (Roman encyclopedia C1st A.D.)

” مانند مارهایی بود که مزین به ستاره و مارپیج است. دو سر آمفیسبانیا (آمفیسبانئا) خیلی آرام بین مارپیچ خود می پیچید و از هر دو دهان خود زهر خود را به بیرون می ریخت و همچنان مارپیچ کنان با حالت سُر راه خود را ادامه می داد. همراه با حرکت لغزنده دو سر و خزیدن بدن،  سر جلویی با سر انتهایی بهم می پیوندید در حالی که امواج چرخشی، پشتش را به پهلو می پراند: به گونه ای که گردنبند با شکوهی پیچ خورده، که پشت آن کج بوده، با جفت گردنهای خمیده، در یک اتصال جالب همدیگر را ملاقات می کردند؛ دو سر منعطف که تا حدی دارای ضخامت هستند و توسط بند بندهای خمیده، دایره طلایی ستون فقرات متحرک دور آن، حرکت می کند؛ تا جایی که سر با حرکت موج دار به لغزش می افتد و از طریق فک ها صدای فیس فیس تولید می کند . با دو دهان در هر طرف ، عقب و جلو، مانند عقاب طلایی که به نظر می رسد هوای آزاد را می درد؛ بین سرهای ایستاده اش و پوزهای فوق العاده اش [یعنی عقابی آم phisbaina در چنگال آن]. “

Nonnus, Dionysiaca 5. 146 ff (trans. Rouse) (Greek epic C5th A.D.)

“[گفته می د لاک پشتی شبیه آمفیسبائنا در هفت جزیره افسانه ای اقیانوس هند ساکن است:] در میان آنها حیواناتی نیز وجود دارند ، به ما گفته می شود که اندازه آنها کوچک است اما به دلیل ماهیت بدن آنها و قدرت خون آنها مورد تعجب هستند؛ زیرا به شکل گرد و بسیار شبیه لاک پشت هستند، اما روی سطح آنها با دو نوار مورب مشخص شده است که در هر انتهای آن یک چشم و دهان دارند؛ بنابراین ، از طریق دیدن با با استفاده از چهار چشم و استفاده از دهان های زیاد ، غذای خود را در یک گلدان جمع می کند و از این طریق تغذیه می کند و همه با هم به یک معده می ریزند؛ و به همین ترتیب اعضای دیگر آن و تمام قسمتهای داخلی آن یکی است. در اطراف بدنش پاهای زیادی وجود دارد که به وسیله آن می تواند در هر جهتی که دوست دارد حرکت کند. و می گویند خون این حیوان قدرت شگفت انگیزی دارد ؛ زیرا هر عضوی زنده که قطع می شود بلافاصله به محل خود دوباره می جسبد؛ حتی اگر یک دست یا امثال آن قطع شود، با استفاده از این خون دوباره روی بدن چسبانده می شود، به شرطی که این برش تازه باشد و همین مورد در مورد سایر قسمت های بدن نیز صادق است که با مناطق حیاتی مرتبط نیستند و زندگی مار را حفظ می کنند. “
 

Diodorus Siculus, Library of History 2. 58. 2 – 4 (trans. Oldfather) (Greek historian C1st B.C.)

پی نوشت:
منابع یونانی:
Aeschylus, Agamemnon – Greek Tragedy C5th B.C.
Diodorus Siculus, The Library of History – Greek History C1st B.C.
Aelian, On Animals – Greek Natural History C2nd – 3rd A.D.
Nonnus, Dionysiaca – Greek Epic C5th A.D.

منابع رومی:
Pliny the Elder, Natural History – Latin Encyclopedia C1st A.D.

منابع دیگر:
Other references not currently quoted here: Aristophanes Frag 19D, Nicander Theriaca 372.

بیبلوگرافی:

A complete bibliography of the translations quoted on this page

منبع: https://www.theoi.com/Thaumasios/Amphisbainai.html