اسفند یا اسپند که در زبان عربی و روایات «حَرمَل» نامیده می­ شود[1]، گیاهی است خودرو، که بیشتر در نواحی کویری می‌روید. جزو گیاهان دارویی به حساب می‌آید و از قدیم در مناطق مختلف جهان کاربرد طبی داشته است.[2]در مورد دود کردن اسفند حدیثی نیافتیم ولی در روایاتی که درباره گیاه اسفند نقل شده است، به جنبه دارویی بودن این گیاه برای درمان بیماری­های روحی و جسمی سفارش شده است؛ و به طور خاص برای درمان و جلوگیری از چشم زخم سفارش نشده . و در حدیثی است پیغمبر اکرم (ص) فرمود: از اسفند درخت یا برگ یا میوه اى نمی روید، مگر آن که فرشته اى بر آن گماشته شده است تا آن را به آن که باید برساند، یا خشک شود، و در ریشه و ساقه اش شفا است، و در دانه آن داروى 72 بیمارى (3) نیز از محمد بن حکم نقل شده است: پیغمبرى به خداوند از ترسویى امتش شکایت کرد، خداوند به وى وحى فرمود: دستور ده امتت اسفند بخورند که شجاعت را زیاد مى کند. [3] بنابر این برای درمان برخی بیماری­های روحی؛ مثل ترس، استفاده از این گیاه سودمند دانسته شده است.[4] هم چنین در روایات برای درمان بیماری‌های جسمی؛ مانند جذام[5] و تقطیر بول[6] مفید معرفی شده است.در حدیثی امام علی (ع) می­ فرماید: « در ریشه اسفند نشره[7] و در تنه آن شفای هفتاد و دو مرض است.»[8]، اما روایت از لحاظ سند معتبر نیست.نتیجه این که روایتی در مورد اسپند دود کردن، وجود ندارد.پی نوشت ها:
[1]. مصطفی حسینی دشتی، معارف و معاریف، ج 2، ص 178 ماده اسفند.
[2]. نک: کتابخانه دیجیتالی مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی.
[3]. آسمان و جهان، ترجمه کتاب السماء و العالم بحار، ج 6، ص 184 باب هشتاد و سوم: اسفند و کندر، ص182.
[4]. بحارالانوار، ج 59، ص 234.
[5]. بحارالانوار، ج 59، ص 234.
[6]. بحارالانوار، ج 59، ص 188؛ نوری، حسین، مستدرک الوسائل، ج 16، ص 446، چاپ مؤسسة آل البیت، قم، 1408 ه. ق.
[7] یعنی دور کردن حسد.
[8]. کوفی، محمد بن محمد، الجعفریات، ص 244، مکتبة نینوی الحدیثة، تهران، بی تا؛ تمیمی مغربی، نعمان بن محمد، دعائم الاسلام، ج 2، ص 150، چاپ دارالمعارف، مصر، 1385 ه. ق؛ مستدرک الوسائل، ج 16، ص 460.