اسراف و تبذیر

اسراف: به معنى خارج شدن از حد اعتدال است بى آنکه چیزى را ظاهرا ضایع کرده باشد، یه طور مثال غذاى خود را آن چنان گرانقیمت تهیه کنیم که با قیمت آن بتوان عده زیادى را آبرومندانه تغذیه کرد. در اینجا از حد گذرانده ایم ولى ظاهرا چیزى نابود نشده است.

ریخت وپاش آنست که آن چنان مصرف کنیم که به اتلاف و تضییع بیانجامد، مثل اینکه براى دو نفر میهمان غذاى ده نفر را تهیه ببینیم، آن گونه که بعضى از جاهلان مى کنند و به آن افتخار مى نمایند، و باقیمانده را در زباله دان بریزیم و اتلاف کنیم. ولى ناگفته نماند بسیار مى شود که این دو کلمه درست در یک معنى به کار مى رود و حتى به عنوان تاکید پشت سر یکدیگر قرار مى گیرند.( تفسیر نمونه، ج12، ص97) امام صادق (ع) : کسی که آبی را از نهر فرات ( گوارا) برای خوردن بردارد و بعد از نوشیدن زیادی آنرا بیرون بریزد اسراف کرده است. (مجموعه الاخبار، باب 171 ،حدیث 3 ) و امام على (علیه السلام) طبق آنچه در نهج البلاغه نقل شده مى فرماید: «الا ان اعطاء المال فى غیر حقه تبذیر و اسراف و هو یرفع صاحبه فى الدنیا و یضعه فى الآخرة و یکرمه فى الناس و یهینه عند اللَّه _ آگاه باشید مال را در غیر مورد استحقاق صرف کردن، تبذیر و اسراف است، ممکن است این عمل انسان را در دنیا بلند مرتبه کند اما مسلما در آخرت پست و حقیر خواهد کرد، در نظر توده مردم ممکن است سبب اکرام گردد، اما در پیشگاه خدا موجب سقوط مقام انسان خواهد شد.» (به نقل از تفسیر نمونه، ج 12، ص: 98)

در آیه 31 سوره اعراف چنین آمده است:کُلُوا وَ اِشْرَبُوا وَ لا تُسْرِفُوا؛ نهی در «لاتسرفوا» مطلق است بنابراین موارد ذیل را شامل می شود:

الف) دور ریختن غذا و استفاده صحیح نکردن از آن؛

ب ) پرخوری و بیش از حد نیاز خوردن؛

ج ) اسراف در خوردن از الوان مختلف خوردنی ها و آشامیدنی ها؛ یعنی، هر چه را انسان هوس کرد بلا درنگ سراغ آن برود. از نبی اکرم(ص) نقل شده که می فرماید: انّ من الاسراف ان تأکل کل ما اشتهیت ؛ از موارد اسراف این است که هر چیزی را هوس کردی بخوری».

د ) اسراف در کیفیت؛ بدین معنی که وقتی غذای مورد نیاز بدن با هزینه کمتری تأمین می شود به قدری کیفیتش را بالا ببرند که چندین برابر هزینه پیدا کند؛ قهراً این هم اسراف خواهد بود.

اما در بررخی موارد ممکن است بر سر سفره رنگین نشستن (نه به اندازه اسراف و تبذیر و هزینه های اضافه،بلکه طوری که در جامعه اسلامی اسراف نباشد), برای عده ای اشکال نداشته و همینکه غذایی که می خورند و یا جلوی میهمان می گذارند از راه حلال بدست آمده باشد کفایت کرده و مورد تشویق خدا نیز قرار گیرند , ولی برای برخی دیگر از جمله ولی مومنین که الگوی مسلمانان است , این کار کراهت داشته باشد، زیرا بر او لازم است که خود را در حد پایین ترین فرد از امت قرار داده و سفره اش رنگین تر از فقیرترین آنها نبوده بلکه از آن نیز پایین تر باشد . لذا حضرت امیر علیه السلام کیسه ای داشتند که در آن نان جو خشک قرار داده و از آن می خوردند . البته ما نیز باید سعی کنیم از اسراف و تبذیر پرهیز کرده و از اهل بیت عصمت و طهارت الگو گرفته و از آنان پیروی کنیم .ساده زیستی امام علی (ع) می بایست برای ما درس عبرتی باشد . هر چند ما نمی توانیم عین حضرت زندگی کرده و عین او ارتزاق کنیم , ولی می توانیم شبیه به پیروان راستین او زندگی کنیم . ساده زیستی امام خمینی ها و سفره های ساده ای که در خانه های بزرگان ما وجود داشت و دارد , برای ما درسی بزرگ می باشد . بله ما نمی توانیم همچون امیرالمومنین (ع) از گرسنگی سنگ به شکم ببندیم , اما می توانیم همچون رهبر عزیز انقلابمان زندگی ساده و سفره ای بدون تجمل داشته باشیم . این بمعنای حرام کردن نعمتهای الهی بر خود نمی باشد , بلکه باید از نعمتها بهره برد , منتهی بدون اسراف ؛ همچنین باید به زیردستان و فقرا نیز کمک کرده و نعمتهای خداوند را بر سر سفره های آنان نیز قرار داد . زندگی نامه امام خمینی (ره) و رهبر انقلاب را مطالعه بفرمایید . پیروز باشید .