این مسئله در رابطه با منذر بن جارود عبدى است که در پاره اى از آنچه امام علیه السلام او را بر آن ولایت داده بودند خیانت کرد. آن گاه امام علیه السلام نامه اى به وى نوشتند و…در رابطه با این مسئله توجّه به چند نکته لازم است:1. پیامبر صلى الله علیه و آله و امامان علیهم السلام موظّف بوده اند که در امور این جهانى به طور معمول براساس روش عقلایى و بر مبناى علم عادى عمل کنند، مگر در مواردى که خداوند حکم خاصى را معین نموده و یا از آنان خواسته باشد که بر اساس علم فراعادى عملى را انجام دهند. راز این مطلب نیز روشن است. تکیه دائمى به دانسته هاى غیبى و کنار نهادن موازین و روش هاى عقلایى در انجام امور، باعث از بین رفتن جنبه الگویى آنان مى شود. براى مثال پیامبر صلى الله علیه و آله با آنکه انسان کامل و داناى کامل است، مأمور به مشورت با مردم مى شود؛ و یکى از علل آن الگو شدن این روش براى دیگر حاکمان، والیان و مدیران است. نتیجه پیامبر (ص) وامام (ع) همیشه از علم غیب خود استفاده نمی کرده است و در شرایطی مجاز به استفاده از آن نبوده است .چنانچه درمحاکم اسلامی علم قاضی در صورتی معتبر و قابل استناد است که در اثر مطالعه پرونده و اوضاع و احوال و قرائن موجود در پرونده برای وی حاصل شود و علمی که قاضی،‌خارج از پرونده و از راه‌های غیرعادی مانند مکاشفه و الهام یا علوم غریبه (نظیر رمل، خواب مصنوعی، هیپنوتیزم، سحر و جادو، تله‌پاتی و…) به دست می‌آورد فاقد اعتبار و حجیت قضایی است و..
2. بر اساس آنچه گفته شد حضرت على علیه السلام مى بایست با تکیه بر معیارها و شاخص هاى معقول و معمول در شناسایى و جذب نیروها اقدام نموده و کارگزارانى را در مسئولیت هاى مختلف به کار گیرند. یکى از این معیارها توجّه به محیط تربیتى و شرایط خانوادگى و فضایى است که شخص در آن نشو و نما کرده و از آن اثر پذیرفته است. این اگر چه تمام معیارها نیست و سخن حضرت على علیه السلام هم هیچ دلالتى بر تکیه انحصارى ایشان به معیار فوق ندارد، لیکن در عین حال مطلب حائز اهمیتى است و توجّه به آن در چنین مواردى راهگشا و قابل اعتماد است. 3. به طور کلّى پست ها و مسئولیت هاى اجرایى مجال امتحانى بزرگ و لغزشگاهى خطرناک است که بسیارى از انسان ها را در معرض انحطاط و سقوط قرار مى دهد. از این رو امیرمؤمنان علیه السلام افزون بر توجّه به صلاحیت ها و شایستگى ها، به اصل کنترل و خبرگیرى از عملکرد کارگزاران، پس از به کار گمارى آنها، توجّه جدّى داشته و در شرایط مقتضى عکس العمل مناسب نشان مى دادند.
4. در مورد منذر بن جارود اصول عقلایى یاد شده دقیقا رعایت شده و امیرمؤمنان علیه السلام کوچک ترین خطایى در به کارگیرى او مرتکب نشده و هرگز نفرموده اند که من در این باره خطایى مرتکب شدم.
اشتباه این است که آن حضرت بدون توجّه به معیارها و سنجه هاى معقول کسى را به کارى گمارند، و یا در مرحله انتخاب وى نیروى بهترى در دسترس امام علیه السلام بوده و به آن توجّه نکرده باشند. نیز اشتباه این است که آن حضرت به هنگام نصب نیروها تذکّرات لازم را ندهند و پس از به کار گمارى از احوال آنان غفلت ورزیده و کنترل و عکس العمل مناسب در برابر رفتارهاى آنها نداشته باشند. اما هیچ یک از گزینه هاى فوق در این باره رخ نداده و دلیلى هم وجود ندارد که در مرحله به کارگیرى منذر بن جارود نیروى بهترى در دسترس امام علیه السلام بوده و به آن بى اعتنایى کرده باشند.
5. این که امیرمومنان علیه السلام فرمودند: «پارسایى پدرت مرا درباره تو فریفت، و گمان کردم پیرو پدرت هستى و به راه او مى روى.» هرگز به معناى وقوع خطایى از آن حضرت نیست، بلکه بیانگر عدم توقّع کجروى از سوى منذر بن جارود است، و چنین توقّعى به جا و بخردانه مى باشد. به عبارت دیگر این سخن نوعى بیان توبیخى و اعلام زشت کردارى از کسى است که در فضاى تربیتى مناسبى رشد کرده و انتظار معقول از او این است که راه درست را بپوید و از ناراستى و نادرستى بپرهیزد.
6. حتى اگر امیرمؤمنان علیه السلام در مورد فوق فرموده باشند: «من درباره تو اشتباه کردم»، باز به معناى رخ دادن خطایى نافى عصمت از آن حضرت نیست. توضیح این که خطا گاه در استفاده از روش نادرست به کار مى رود و گاهى به دنبال اخذ نتیجه نامطلوب؛ بدون آنکه به لحاظ روش شناختى خطایى رخ داده باشد.
این مسئله بسیار رایج است که وقتى نتیجه نامطلوبى از کارى عاید انسان مى شود مى گوید اشتباه کردم، در حالى که واقعا خطایى از شخص سر نزده، اما نتیجه مطلوب نیز حاصل نشده است. در مورد فوق نیز هیچ گونه خطاى روش شناختى را نمى توان به امیرمؤمنان علیه السلام نسبت داد. بنابراین حتّى اگر تعبیر خطا هم در کلام آن حضرت مى آمد حمل بر تعبیر رایج در گرفتن نتیجه نامطلوب مى شد.

گردآوری و پاسخ:
سید محمد مهدی حسین پور
مدیر گروه سایت وهابیت