ابتدا باید بدانیم که زمان ظهور معلوم نیست و چه بسا همین هفته یا همین ماه و سال ظهور رخ بدهد و همه ما قادر به درک عصر ظهور و دیدن رخ زیبای امام زمان باشیم. پس اصولا نا امیدی در این زمینه و یا صحبت کردن از دیر و غیر قابل دسترس بودن ظهور درست نیست. ما هر لحظه باید امیدوار و آماده درک عصر ظهور و یاری امام زمان باشیم.
دوم اینکه هیچ وقت راه یاری امام زمان و حضور در عصر ظهور بسته نیست و این راه عبارت است از پایبندی شدید به مسائل شرعی و خواندن دعای عهد در چهل صبح است.مرحوم شیخ عباس قمی روایتی را از امام صادق ـ علیه السلام ـ نقل می کند مبنی بر این که اگر کسی چهل صباح دعای عهد را بخواند ازیاران قائم ما باشد و اگر پیش از ظهور آن حضرت بمیرد خدا او را از قبر بیرون آورد که در خدمت حضرت باشد. (مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی، دعای عهد). ظاهر این روایت با توجه به معنی صباح که در مجمع البحرین و برخی کتب لغت آمده است می رساند که دعا باید چهل روز پی در پی قبل از اذان ظهر خوانده شود. زمان فضیلت خواندن دعای عهد پس از نماز صبح و قبل از طلوع آفتاب است.”و صبح به لحاظ فقهی از طلوع فجر صادق تا طلوع خورشید محسوب می شود. ولی عرفاً تا یکی دو ساعت از بر آمدن آفتاب را هم شامل می شود.”
اما فلسفه سفارش به قرائت دعای عهد هنگام صبحگاه می تواند این باشد که : عهد و پیمان و میثاق با امام از دیگر مضامین این دعاست. عهد در زندگی منتظر باید همیشگی باشد. وقتی زندگی بر مبنای انتظار شکل گرفت عهد، دائمی وهمیشگی می شود. منتظر واقعی هرگز از عهدش با امام رویگردان نمی شود. قرائت صبحگاهی این دعا موجب می شود که فراموش نکنیم پیش از هر کس با امام خود عهد بستیم و اولویت عهد با امام را بر همه پیمانها حفظ کنیم چرا که «رسم عاشق نیست با یک دل دو دلبر داشتن / یا ز جانان یا ز جان باید دل برداشتن»
البته باید دانست که خواندن دعا به تنهایی کافی نیست، بلکه انسان باید قابلیت یاوری امام را در خود ایجاد کند. در دعای عهد عاجزانه از پروردگار خود می خواهیم به ما قابلیتی عنایت کند که بتوانیم خود را برای یاوری امام آماده کنیم و واقعا دست بیعت و وفاداری به او بدهیم. از خداوند ظهور او را می طلبیم و از او می خواهیم ما را در امر زمینه سازی ظهور کمک کند. عدد چهل که در روایات متعددی مطرح شده است، بیانگر این مطلب است که تکرار عمل در چهل مرتبه تاثیرگذار است. برای نمونه در روایت آمده است: «هر کس چهل روز خود را برای خدا خالص کند چشمه های حکمت از قلبش بر زبانش جاری می گردد.»[ بحارالانوار، ج۶۷، ص۲۴۹.] یا مناجات حضرت موسی (علیه السلام) در کوه طور که چهل شب به طول انجامید و یا شهادت چهل مومن برای میت که باعث مغفرت او می شود، همگی تاییدی بر تاثیرگذاری با تکرار عمل هستند. شاید مراد از چهل بار خواندن دعای عهد نیز این باشد که حقیقت این دعا، وقتی با توجه خوانده شود، در درون انسان تجلی می یابد.
سوم اینکه ما اگر به وظایف دوران انتظار پایبند باشیم و بتوانیم منتظر واقعی امام زمان گردیم ، می توانیم امیدوار باشیم که به همان اجر مردم دوران ظهور برسیم. امام صادق علیه السلام فرمود: فَاِنْ ماتَ وَ قامَ القائِمُ بَعْدَهُ کانَ لَهُ مِنَ الاَْجْرِ مِثْلُ اَجْرِ مَنْ اَدْرَکَهُ، فَجِدُّوا وَانْتَظِرُوا هَنیئا لَکُمْ اَیَّتُهَا الْعِصابَهُ الْمَرْحُومَةُ ؛ اگر کسى که منتظر حضرت است از دنیا برود و حضرت بعد از او قیام کند اجر او همانند اجر کسى است که زمان او را درک کرده، پس بکوشید و منتظر باشید، گوارا باد بر شما اى یاران مورد لطف خدا. الغیبة (للنعمانی) , جلد۱ , صفحه۲۰۰
همچنین امام صادق(ع) فرمود: : من مات منکم على هذا الامر منتظرا له کان کمن کان فی فسطاط القائم علیه السلام . کسی از شما شیعیان که ضمن ثبات قدم بر ولایت ، منتظر فرج ما باشد همانند کسی است که با امام زمان(ع) در خیمه آنحضرت باشد.کمال الدین وتمام النعمة ص 644.
در نهایت اشتیاق درک محضر امام زمان در عصر و دیدن زیبایی های آن دوران امری بسیار زیبا و ستودنی است. قدر این روحیه خود را بدانید و سعی در تقویت علمی و عملی آن بکنید. اولیای الهی همیشه خواهان دیدار امام عصر(ع) و درک عصر ظهور بودهاند. از حضرت امیرالمؤمنین علی(ع) خطاب به کمیلبن زیاد نخعی، عباراتی در این باره بیان شده که هر یک به تنهایی اهل تدبر را کافی است. به این عبارت حیرتانگیز بنگرید: علم به آنها هجوم آورده، به گونهای که حقایق امور بر آنان آشکار گردیده است. پس آنها با روح یقین همراه شده اند… و آنها بدانچه نادانان از آن وحشت دارند، انس گرفتهاند. بدنهای آنها در دنیاست، اما ارواحشان به محل اعلی تعلق دارد. آنها خلفا و جانشین خداوند و دعوتکنندگان به سوی دین اویند. آه آه چه فراوان مشتاق و شیفته دیدارشان هستم!ابن ابیالحدید، شرح نهجالبلاغه، ج18، باب 143، ص347
هنگامی که از امام حسین(ع) درباره آن حضرت سوال شد؟ فرمود: … اما اگر او را درک کنم، تمام روزگار زندگیام را به خدمتگزاریش خواهم گذراند.10. امام زینالعابدین(ع) در دعایی پرشرافت که به حرز آن حضرت مشهور است، از خداوند متعال این چنین دیدار حضرت مهدی(ع) را تمنا میکند:دو دیدار قائم آل محمد را روزیام گردان.
ابوحمزة ثمالی که افتخار دیدار اهل بیت پیامبر(ص) را داشته است، میگوید: روزی در محضر امام باقر(ع) بودم در حالی که جمعی گرداگردش حضور داشتند. هنگامی که حاضران رفتند و مجلس خالی شد، امام فرمودند:
ای ابوحمزه، از رخدادهایی که خداوند وقوع آن را قطعی کرده، قیام قائم ماست. پس اگر کسی به آنچه میگویم تردید کند، به حال کفر، خداوند را ملاقات خواهد کرد. سپس فرمود: پدر و مادرم فدای او که همنام و همکنیة من است و هفتمین امام پس از من است. پدرم فدای کسی که زمین را لبریز از عدل و داد میکند، همانگونه که پر از ستم و بیداد شده باشد. ای ابوحمزه، هر کس سعادت دیدار او را یافت و با آن حضرت قیام کرد و تسلیم پیامبر(ص) و علی(ع) بود، بهشت بر او واجب میگردد، و هر کس که از آن وجود گرانمایه فرمانبرداری نکرد، البته خداوند بهشت را بر او حرام کرده و جایگاهش را در آتش قرار خواهد داد، و برای ستمگران چه بد جایگاهی است.بحار الانوار ، ج24، ص241
امهانی، بامدادان به دیدار امام باقر(ع) شرفیاب شد. پس از آن که بحثی دربارة ظهور امام حجت بن الحسن العسکری(ع) به میان آمد، آن حضرت امهانی را چنین نوید دادند: خوشا به حالت اگر او و زمان او را درک کنی! و خوشا به حال کسی که او را درک کند! آن حضرت در جایی دیگر آنگاه که نشانههایی ویژه را در آستانه ظهور حضرت صاحبالزمان(ع) برمیشمارد، چنین میفرماید: اگر آن زمانه را درک میکردم، خود را برای خدمت و یاری صاحبالامر آماده نگه میداشتم. همان، ج52، ص243
دوم اینکه هیچ وقت راه یاری امام زمان و حضور در عصر ظهور بسته نیست و این راه عبارت است از پایبندی شدید به مسائل شرعی و خواندن دعای عهد در چهل صبح است.مرحوم شیخ عباس قمی روایتی را از امام صادق ـ علیه السلام ـ نقل می کند مبنی بر این که اگر کسی چهل صباح دعای عهد را بخواند ازیاران قائم ما باشد و اگر پیش از ظهور آن حضرت بمیرد خدا او را از قبر بیرون آورد که در خدمت حضرت باشد. (مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی، دعای عهد). ظاهر این روایت با توجه به معنی صباح که در مجمع البحرین و برخی کتب لغت آمده است می رساند که دعا باید چهل روز پی در پی قبل از اذان ظهر خوانده شود. زمان فضیلت خواندن دعای عهد پس از نماز صبح و قبل از طلوع آفتاب است.”و صبح به لحاظ فقهی از طلوع فجر صادق تا طلوع خورشید محسوب می شود. ولی عرفاً تا یکی دو ساعت از بر آمدن آفتاب را هم شامل می شود.”
اما فلسفه سفارش به قرائت دعای عهد هنگام صبحگاه می تواند این باشد که : عهد و پیمان و میثاق با امام از دیگر مضامین این دعاست. عهد در زندگی منتظر باید همیشگی باشد. وقتی زندگی بر مبنای انتظار شکل گرفت عهد، دائمی وهمیشگی می شود. منتظر واقعی هرگز از عهدش با امام رویگردان نمی شود. قرائت صبحگاهی این دعا موجب می شود که فراموش نکنیم پیش از هر کس با امام خود عهد بستیم و اولویت عهد با امام را بر همه پیمانها حفظ کنیم چرا که «رسم عاشق نیست با یک دل دو دلبر داشتن / یا ز جانان یا ز جان باید دل برداشتن»
البته باید دانست که خواندن دعا به تنهایی کافی نیست، بلکه انسان باید قابلیت یاوری امام را در خود ایجاد کند. در دعای عهد عاجزانه از پروردگار خود می خواهیم به ما قابلیتی عنایت کند که بتوانیم خود را برای یاوری امام آماده کنیم و واقعا دست بیعت و وفاداری به او بدهیم. از خداوند ظهور او را می طلبیم و از او می خواهیم ما را در امر زمینه سازی ظهور کمک کند. عدد چهل که در روایات متعددی مطرح شده است، بیانگر این مطلب است که تکرار عمل در چهل مرتبه تاثیرگذار است. برای نمونه در روایت آمده است: «هر کس چهل روز خود را برای خدا خالص کند چشمه های حکمت از قلبش بر زبانش جاری می گردد.»[ بحارالانوار، ج۶۷، ص۲۴۹.] یا مناجات حضرت موسی (علیه السلام) در کوه طور که چهل شب به طول انجامید و یا شهادت چهل مومن برای میت که باعث مغفرت او می شود، همگی تاییدی بر تاثیرگذاری با تکرار عمل هستند. شاید مراد از چهل بار خواندن دعای عهد نیز این باشد که حقیقت این دعا، وقتی با توجه خوانده شود، در درون انسان تجلی می یابد.
سوم اینکه ما اگر به وظایف دوران انتظار پایبند باشیم و بتوانیم منتظر واقعی امام زمان گردیم ، می توانیم امیدوار باشیم که به همان اجر مردم دوران ظهور برسیم. امام صادق علیه السلام فرمود: فَاِنْ ماتَ وَ قامَ القائِمُ بَعْدَهُ کانَ لَهُ مِنَ الاَْجْرِ مِثْلُ اَجْرِ مَنْ اَدْرَکَهُ، فَجِدُّوا وَانْتَظِرُوا هَنیئا لَکُمْ اَیَّتُهَا الْعِصابَهُ الْمَرْحُومَةُ ؛ اگر کسى که منتظر حضرت است از دنیا برود و حضرت بعد از او قیام کند اجر او همانند اجر کسى است که زمان او را درک کرده، پس بکوشید و منتظر باشید، گوارا باد بر شما اى یاران مورد لطف خدا. الغیبة (للنعمانی) , جلد۱ , صفحه۲۰۰
همچنین امام صادق(ع) فرمود: : من مات منکم على هذا الامر منتظرا له کان کمن کان فی فسطاط القائم علیه السلام . کسی از شما شیعیان که ضمن ثبات قدم بر ولایت ، منتظر فرج ما باشد همانند کسی است که با امام زمان(ع) در خیمه آنحضرت باشد.کمال الدین وتمام النعمة ص 644.
در نهایت اشتیاق درک محضر امام زمان در عصر و دیدن زیبایی های آن دوران امری بسیار زیبا و ستودنی است. قدر این روحیه خود را بدانید و سعی در تقویت علمی و عملی آن بکنید. اولیای الهی همیشه خواهان دیدار امام عصر(ع) و درک عصر ظهور بودهاند. از حضرت امیرالمؤمنین علی(ع) خطاب به کمیلبن زیاد نخعی، عباراتی در این باره بیان شده که هر یک به تنهایی اهل تدبر را کافی است. به این عبارت حیرتانگیز بنگرید: علم به آنها هجوم آورده، به گونهای که حقایق امور بر آنان آشکار گردیده است. پس آنها با روح یقین همراه شده اند… و آنها بدانچه نادانان از آن وحشت دارند، انس گرفتهاند. بدنهای آنها در دنیاست، اما ارواحشان به محل اعلی تعلق دارد. آنها خلفا و جانشین خداوند و دعوتکنندگان به سوی دین اویند. آه آه چه فراوان مشتاق و شیفته دیدارشان هستم!ابن ابیالحدید، شرح نهجالبلاغه، ج18، باب 143، ص347
هنگامی که از امام حسین(ع) درباره آن حضرت سوال شد؟ فرمود: … اما اگر او را درک کنم، تمام روزگار زندگیام را به خدمتگزاریش خواهم گذراند.10. امام زینالعابدین(ع) در دعایی پرشرافت که به حرز آن حضرت مشهور است، از خداوند متعال این چنین دیدار حضرت مهدی(ع) را تمنا میکند:دو دیدار قائم آل محمد را روزیام گردان.
ابوحمزة ثمالی که افتخار دیدار اهل بیت پیامبر(ص) را داشته است، میگوید: روزی در محضر امام باقر(ع) بودم در حالی که جمعی گرداگردش حضور داشتند. هنگامی که حاضران رفتند و مجلس خالی شد، امام فرمودند:
ای ابوحمزه، از رخدادهایی که خداوند وقوع آن را قطعی کرده، قیام قائم ماست. پس اگر کسی به آنچه میگویم تردید کند، به حال کفر، خداوند را ملاقات خواهد کرد. سپس فرمود: پدر و مادرم فدای او که همنام و همکنیة من است و هفتمین امام پس از من است. پدرم فدای کسی که زمین را لبریز از عدل و داد میکند، همانگونه که پر از ستم و بیداد شده باشد. ای ابوحمزه، هر کس سعادت دیدار او را یافت و با آن حضرت قیام کرد و تسلیم پیامبر(ص) و علی(ع) بود، بهشت بر او واجب میگردد، و هر کس که از آن وجود گرانمایه فرمانبرداری نکرد، البته خداوند بهشت را بر او حرام کرده و جایگاهش را در آتش قرار خواهد داد، و برای ستمگران چه بد جایگاهی است.بحار الانوار ، ج24، ص241
امهانی، بامدادان به دیدار امام باقر(ع) شرفیاب شد. پس از آن که بحثی دربارة ظهور امام حجت بن الحسن العسکری(ع) به میان آمد، آن حضرت امهانی را چنین نوید دادند: خوشا به حالت اگر او و زمان او را درک کنی! و خوشا به حال کسی که او را درک کند! آن حضرت در جایی دیگر آنگاه که نشانههایی ویژه را در آستانه ظهور حضرت صاحبالزمان(ع) برمیشمارد، چنین میفرماید: اگر آن زمانه را درک میکردم، خود را برای خدمت و یاری صاحبالامر آماده نگه میداشتم. همان، ج52، ص243