در ابتدا باید دانست؛ احساسات و عواطف و رقت قلب در همه افراد یکسان نیست و عوامل زیادی در شدت و ضعف آن دخالت دارد . مانند نوع اب و هوا و غذا و شرایط جسمی و نیز شرایط محیطی و خانوادگی و نوع تربیت و روحیات والدین.rn بنابر این گاهی اشک نداشتن از ویژگی های فیزیولوژی و یا تجربه های عاطفی ویا موقعیت خاص سن و دوره زندگی است. در این صورت نباید نگران باشد بلکه باید سعی کند از جهت عاطفی و تجربی توانایی لازم را به دست آورد . و در مجالس عزاداری همین مقدار که به حالت گریه کنندگان باشد کفایت می کند.rnاما عامل مهمی که از نظر روایات در خشک بودن چشم و گریه نکردن نقش مهمی دارد و مانع اصلی اشک ریزی در مصیبت و محبت اهل بیت( ع) است، گناه و معصیت است که موجب قساوت قلب و خشکیدن اشک می شود .rnمهمترین عوامل قساوت قلب گناه و غذای حرام و همچنین جهل ، لجاجت، جدال، هم نشینی با بدان و فاجران و مجرمان، دنیا پرستی و هوا پرستی و پر سخنی است. rnدر حدیثی از امام صادق (ع) می خوانیم: «خداوند متعال به حضرت موسی (ع) وحی فرستاد که ای موسی! از فزونی اموال خوشحال مباش و یاد مرا در هیچ حال ترک مکن، چون فزونی مال غالبا موجب فراموش کردن گناهان است و ترک یاد من قلب را سخت می گرداند». (تفسیر نمونه ج 19، ص 428) .rnدر حدیث دیگری از زبان حضرت عیسی مسیح(ع) می خوانیم «لا تکثروا الکلام بغیر ذکر الله فتقسو قلوبکم ، فان القلب القاسی بعید من الله ؛ بدون ذکر خداوند زیاد سخن نگویید که موجب قساوت و سختی قلب است». (تفسیر نمونه، ج 23، ص 342)rnحضرت علی (ع ) می فرمایند: اشکها خشکیده نشد مگر به خاطر سنگدلی ها و قساوت قلب ها و قلوب با قساوت نشد مگر به خاطر زیادی گناهان بنابراین ریشه اشک نداشتن قساوت قلب است و ریشه قساوت قلب گناه است پس ریشه اشک داشتن رقت قلب است و ریشه رقت قلب پرهیز از گناه است.rnعوامل نرمی و رقت قلب:rn- زهد در دنیا: امام علی (ع ) می فرمایند: «ان الزاهدین فی الدنیا تبکی قلوبهم و ان ضحکوا»؛(نهج البلاغه خطبه 113) زهد ورزان در دنیا قلب هایشان می گرید و گر چه بظاهر بخندند.rn گریه قلب همان رقت قلب است و با زهد در دنیا حاصل می شود و زهد یعنی دل را درگرو مال و آمال نگذاشتن.rn-ترک آرزوهای دراز: در روایتی خداوند تبارک و تعالی به حضرت موسی (ع ) می فرمایند: « لا تطول فی الدنیا املک فیقسو قلبک و القاسی القلب منی بعید ؛ آرزویت را در دنیا طولانی مکن تا که قلبت با قساوت گردد و کسی که قساوت قلب دارد از من دور است».(اصول کافی ج 3 ص 329 )rn4- کم خوری : امام علی (ع ) می فرمایند: « من کثر طعامه سقم بدنه و قسا قلبه ؛ هرکس طعامش زیاد شود بدنش بیمار و قلبش با قساوت می شود». مراد از کم خوری آن است که انسان به حدی بخورد که از پر خوری بدنش بیمار نگردد پس اگر از افراط در کم خوری هم کسی مریض شود نکوهیده می باشد بهرحال بدن چون مرکب پرواز روح است باید قوی و چالاک باشد غذاهای مقوی بخورد ولی هنوز اشتها دارد دست بکشد.rn- rnیاد مرگ و یادآوری سفر حتمی مرگ و احوال و حالات انسان پس از مرگ و رفتن به قبرستان به مدت کوتاه و تأمل و اندیشه در اوضاع مردگان نیز تأثیر محسوسی در رفع قساوت قلب و تأمین رقت قلب دارد.rnشاید یکی از دلایلی که باعث شده در مراسم سوگواری سیدالشهدا اشک از چشمان برخی جاری نشود. این باشد که توجیه مناسبی برای گریه کردن نیافته است و اگر به فلسفه گریه بر امام حسین (ع ) و دیگر ائمه مظلوم پی ببرداین مسأله حل شود. البته همان طور که می دانید گریه بر امام حسین (ع ) از واجبات نیست ولی از بافضیلت ترین اعمال است و فلسفه های سازنده و تربیتی متعددی از جمله :rn1- زنده داشتن یاد و تاریخ پرشکوه نهضت حسینی ,rn2- الهام بخش روح انقلابی و ستم ستیزی ,rn3- پیوند عمیق عاطفی بین امت و الگوهای راستین ,rn4- اقامه مجالس دینی در سطح وسیع و آشنا شدن توده ها با معارف دینی ,rn5- پالایش روح و تزکیه نفس ,rn6- اعلام وفاداری نسبت به مظلوم و مخالفت با ظالم rnاما نکته قابل ذکر این است که ائمه اطهار(ع) به ما تذکر دادند که در مراسم سوگواری حضرت اباعبدالله الحسین(ع) اگر گریه به چشمان شما نیامد، حالت حزن و اندوه به خود بگیرید و سرتان را پایین بیاورید و به اصطلاح حالت «تباکی» به خود بگیرید تا انشاءالله اجر و ثواب عزاداری آن حضرت نصیب شما بشود. rnبرای مطالعه بیشتر ر.ک:rnخود سازی یا تهذیب نفس، استاد ابراهیم امینی.