اصحاب رس چه كساني هستند؟

از اصحاب رس در آيه 38 سوره فرقان و آيه 12 سوره ق سخن گفته شده است:

«وَ عاداً وَ ثَمُودَ وَ أَصْحابَ الرَّسِّ وَ قُرُوناً بَيْنَ ذلِكَ كَثيرا» و عاد را و ثمود را و اصحاب رسّ را و نسل هاى بسيارى را كه ميان آنها بودند.[1]

«كَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوحٍ وَ أَصْحابُ الرَّسِّ وَ ثَمُودُ» پيش از آنها قوم نوح و اصحاب رَس و ثمود تكذيب كرده بودند.[2]

مفسران درباره اصحاب رس نظريات گوناگوني ابراز داشته اند. يكي از معاني واژه رسّ چاه قديمي و فرسوده است.[3] برخي گفته اند” اصحاب رس” مردمى بودند كه بعد از قوم ثمود روى كار آمدند و بر لب چاهى زندگى مى ‏كردند و خداوند پيغمبرى به سويشان فرستاد، ولى او را تكذيب كردند و خداوند هلاكشان كرد.[4]  دقيق مشخص نيست پيامبرشان چه كسي بوده است، برخي گفته اند نام او حنظله بوده و برخي گفته اند شعيب.[5]

بعضى ديگر گفته ‏اند:” رس” نام رودخانه‏ اى بود كه قوم رس در كنار آن منزل داشتند.[6] گفته شده مراد از رسّ رودخانه ارس فعلى است كه در شمال آذربايجان بطول 800 كيلومتر از كوههاى ارض روم در تركيه سرچشمه گرفته پس از عبور از دشت مغان به رود كورا متصل مي گردد و به درياى خزر مي ريزد. در قسمتى از كرانه‏ هاى اين رود بزرگ، تمدنى وجود داشته كه فعلا از بين رفته است . در خطبه 180 نهج البلاغه به شهرهايي بنام “رسّ” اشاره شده كه مردم آن شهر پيامبرانشان را كشتند، كه گويا اشاره به ساكنان اطراف رودخانه ارس است. در روايتي ديگر از امام علي(ع) نقل شده كه اصحاب رسّ درخت صنوبر را عبادت مي كردند و به آن شاه درخت مي گفتند، آنرا يافث پسر نوح در كنار چشمه‏ اي كه به آن روشن آب مي گفتند كاشته بود. آن قوم را دوازده شهر بود در كنار نهري كه آنرا رسّ مي گفتند. خداوند پيامبري بسويشان فرستاد اما او را تكذيب كرده، چاهى عميق كندند و او را در آن افكندند و سر آن را بستند و بر بالاى آن نشستند و پيوسته ناله او را شنيدند تا جان سپرد، خداوند به خاطر اين اعمال زشت، و اين ظلم و ستم ها آنها را به عذاب شديدى گرفتار كرد و نابود ساخت.[7] برخي معتقدند بخاطر همين عمل كه پيامبر خود را در چاه دفن كردند (رسّوا نبيّهم في الأرض) به آنها اصحاب رسّ گفته شده است.[8]

پي نوشت:

[1] .فرقان،38

[2] .ق،12

[3] .فرهنگ ابجدي،مهيار، رضا، بي تا، بي نا، ص429

[4] . مجمع البيان في تفسير القرآن، انتشارات ناصر خسرو، تهران، 1372ش، ج‏9، ص: 215

[5] . مجمع البيان في تفسير القرآن، ج‏7، ص: 266

[6] . تفسير القمي، دار الكتاب،قم،1367ش،ج‏2، ص: 323

[7] ،قاموس، دار الكتب الإسلامية، تهران،1371ش،ج3،ص89

[8] . الأصفى في تفسيرالقرآن، مركز انتشارات دفتر تبليغات اسلامى،قم،1418ق، ج‏2، ص: 868، يكي از معاني رس دفن كردن است.( مفاتيح الغيب، دار احياء التراث العربى، بيروت،1420ق، ج‏24، ص: 459)