الف. معنای اصفیاء
1.اصفیاء جمع صفی است و صفی از ماده صفو است و صفو در لغت به معنای خالص بودن چیزی است و از این رو به سنگ صاف و خالص «صفا» می گویند و به عسل خالص و صاف که آمیخته با چیزی نباشد عسل مصفّی گفته می شود، «انهار من عسل مصفی»(محمد ص ) / 15)، و بنا بر این «اصطفا» به معنای انتخاب کردن قسمت خالص چیزی است . بنا بر این صفی به انسان خالصی که از میان انسان های دیگر انتخاب و گزینش شده گفت می شود .
2.هر چند « صفی الله » لقب حضرت آدم علیه السلام است اما همه پیامبران صفی خدایند؛ به طور کلی لقب «صفی» درباره بسیاری از پیامبران آمده است. اما پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله وسلم برگزیده و صفی از میان پیامبران اولوالعزم است و پیامبران اولوالعزم پنج پیامبر هستند که از میان همه پیامبران برگزیده شده اند.
3.تعبیر « اصفیاء الله » در مورد شهدای کربلا و درزیارتنامه آنها به کار رفته است :
اَلسَّلامُ عَلَیکُم یَا اَولِیاءَ اللهِ وَ اَحِبّائَهُ ، اَلسَّلامُ عَلَیکُم یَا اَصفِیَآءَ اللهِ وَ اَوِدّآئَهُ ، اَلسَلامُ عَلَیکُم یا اَنصَارَ دینِ اللهِ ، اَلسَلامُ عَلَیکُم یا اَنصارَ رَسُولِ اللهِ…..
4.در برخی روایات یاران حضرت امیر علیه السلام در مراتبی معرفی شده اند: اصحاب و سپس اصفیاء و سپس اولیاء وسپس شرطة الخمیس .
در گروه اصحاب نام این افراد مشاهد می شود: عمرو بن الحمق الخزاعی ، ومیثم التمار ، و رشید الهجری ، وحبیب بن مظاهر الأسدی ، ومحمد بن أبی بکر. و در گروه اصفیاء و برگزیدگان نام این افراد مشاهده می شود: سلمان الفارسی ، والمقداد ، وأبو ذر ، وعمار ، وأبو لیلى ، وشبیر ، وأبو سنان ، وأبو عمرة ، وأبو سعید الخدری ، وأبو برزة ، وجابر بن عبد الله ، والبراء بن عازب، وطرفة الأزدی. ودر گروه اولیاء نام این افراد آمده است: : الأعلم الأزدی ، سوید بن غفلة الجعفی ، الحارث بن عبد الله الأعور الهمدانی ، أبو عبد الله الجدلی ، وأبو یحیى حکیم بن سعید الحنفی ، (اضواء علی عقائد الشیعة الامامیة، جعفر سبحانی، ص23، به نقل از رجال برقی ) .
5.در روایتی از پیامبر صلی الله علیه و آله آمده :
مَنْ أَحَبَّ فِی اللَّهِ وَ أَبْغَضَ فِی اللَّهِ وَ أَعْطَى فِی اللَّهِ وَ مَنَعَ فِی اللَّهِ فَهُوَ مِنْ أَصْفِیَاءِ اللَّهِ
هر کس در راه خدا دوست بدارد و دشمن بدارد و در راه خدا عطا کند و منع نماید از اصفیاء الله است .
الکافی 2 125 باب الحب فی الله و البغض فی الله ..
6.از مجموع مطالب یاد شده استفاده می شود که اصفیاء بندگان خالص و برگزیده الهی هستند که دارای مراتب مختلفی هستند که در راس آنها انبیا و اولیای الهی قرار دارند و دیگران به میزان نزدیکی به درجه آنها در مراتب بعد قرار می گیرند .
ب. ولی خدا شدن و قرب به خداوند پیدا کردن دارای درجات مختلفی است و هر کس با سعی و کوشش و مجاهدت و اطاعت از دستورات الهی و رعایت تقوا و توجه به خدا می تواند به درجاتی از ان دست یابد . هوا پرستی و غفلت و گناه از موانع رسیدن به این درجه و مقام است و اولیای الهی با مبارزه با این موانع و بر طرف نمودن آنها به این درجه و مقام نائل شده اند که البته هر چند حد عالی و درجه نهایی آن به آنها اختصاص دارد اما رسیدن به برخی درجات آن برای همه ممکن است .
ج. از مطالب بالا روشن شد که صفی الله شدن و برگزیده شدن دارای درجات مختلفی است و بالاترین درجه ان به انبیا و اولیای الهی اختصاص دارد اما وصول به درجات پایین تر آن برای همه انسان ها ممکن است و رسیدن به آن در پرتو عبودیت و بندگی و اطاعت و تقوا میسر است .