ـ در حدیثی از پیامبراکرم صلی الله علیه و آله و سلم آمده است:
روز قیامت موقع حساب، خداوند به جبریل علیه السلام دستور میدهد که بچه های مؤمنین را به بهشت وارد کند (فرشته وحی آنها را به سوی بهشت راهنمایی میکند ولی آنان) دم در بهشت میایستند و داخل نمیشوند، از پدران و مادران خود سؤال میکنند، فرشتگان پاسخ میدهند که آنها مشغول حساب و اعمال خود میباشند و مانند شما نیستند، آنگاه اطفال مؤمنان فریاد میکشند و گریه میکنند، خداوند از جبرئیل سؤال میکند، و جبرئیل عرض میکند: خداوندا تو آگاهی، این صدای بچه های مؤمنان است که بدون پدران و مادرشان وارد بهشت نمیشوند، در نتیجه خداوند به جبرئیل فرمان میدهد که از میان مردم دست والدین آنها را بگیرد و با آنها داخل بهشت کند
کودک و بزرگ و انسان و غیر انسان فرقی نمی کند، هر موجود مادّی که بمیرد، وارد برزخ می شود؛ هم با روح هم با بدن؛ لکن بدنش غیر مادّی خواهد بود، مثل بدنهایی که در خواب می بینیم. در برزخ، عدّه ای در بهشتند، عدّه ای در جهنّمند؛ و عدّه ای هم در وضعی متوسّط قرار دارند که نه بهشت است و نه جهنّم؛ بلکه شباهتی به زندگی دنیا دارد. کودکان هم مثل بزرگترها حساب و کتاب دارند؛ لکن در حدّ خودشان؛ یعنی در حدّی که خوب و بد را می شناخته اند، حساب پس می دهند و خدای علیم و خبیر می داند که هر کسی چه اندازه فهم داشته و چه اندازه عمل نمود. البته کودکان جهنّم دائمی ندارند؛ بلکه چه بسا به فضل خدا اصلاً جهنّم نروند.
ذیل آیه 98 سوره مبارکه نساء که می فرماید: « إِلاَّ الْمُسْتَضْعَفینَ مِنَ الرِّجالِ وَ النِّساءِ وَ الْوِلْدانِ لا یَسْتَطیعُونَ حیلَةً وَ لا یَهْتَدُونَ سَبیلاً؛ فَأُولئِکَ عَسَى اللّهُ أَنْ یَعْفُوَ عَنْهُمْ»؛ بازگشت ستمگران به دوزخ است مگر آن از مردان و زنان وکودکان که به راستی ناتوان بودند و گریز و چاره ای برای ایشان میسر نبود و راهی به نجات خود نمی یافتند؛ امید است که خداوند آنها را مورد عفو خود قرار دهد.»
در تفسیر آیه مذکور روایات متعددی از اهل بیت علیهم السلام وارد شده است که بیانگر رفتن کودکان نابالغ به بهشت است، در ذیل به نمونه ای اشاره می شود:
عن ابی عبدالله علیه السلام فی قوله عزوجل: « ِلاَّ الْمُسْتَضْعَفینَ مِنَ الرِّجالِ وَ النِّساءِ وَ الْوِلْدانِ لا یَسْتَطیعُونَ حیلَةً وَ لا یَهْتَدُونَ سَبیلاً» فقال: لایستطعیون حیله الی النصب فینصبون و لایهتدون سبیل اهل الحق قیدخلون فیه و هولاء یدخلون الجنه بأعمال حسنه و باجتناب المحارم اللتی نهی الله عزوجل عنها و لاینالون منازل الأبرار.»(بحار، ج72، ص160، باب المستضعفین و المرجون لأمرالله») امام صادق علیه السلام در مور آیه 98 سوره مبارکه نساء می فرماید: این مستضعفین کسانی هستند که هیچ راهی را برای کفر و دشمنی برنگزدند تا در جرگه کفار درآیند و از سوی دیگر راه اهل حق را نیز تشخیص نداند تا به آنها بپیوندند، این گروه به وسیله کارهای نیک و شایسته ای که در دنیا انجام دادند وارد بهشت می شوند، گر چه به درجات ابرار نایل نمی شوند.»
در توضیح این روایت به دو نکته اشاره می شود:
نکته اول:
منظور امام علیه السلام از اینکه فرمودند: « این گروه به وسیله انجام کارهای خوب و شایسته ای که انجام دادن وارد بهشت می شوند» همان دو گروه اول یعنی «الرجال» و «النساء» که به سن بلوغ و تمییز رسیده اند، هستند و گرنه «الولدان» یعنی اطفال و کودکان از این موضوع خارج هستند، به قرینه مناسبت حکم و موضوع.
نکته دوم:
گروه مستعضفین گرچه وارد بهشت می شوند ولی از آنجا که بهشت از جهت برخورداری از نعمت ها و لذت ها دارای درجات متعددی است- «و لکل درجات مما علموا»- آنها به درجات عالی بهشت که تنها به حسن اختیار و انجام کارهای صالح به دست می آید، راه نمی یابند.
ب. همچنین در ذیل آیه 17 سوره مبارکه واقعه «یطوف علیهم ولدان مخلدون»؛ و فرزندانی زیبا که حسن و زیبائیشان ابدی است گرد آنها به خدمت می گردند.»
روایاتی را مرحوم طبرسی در تفسیر گرانسنگ خود «مجمع البیان» و مرحوم علامه طباطبایی در ذیل همین آیه در بحث روایی و مرحوم حویزی در تفسیر نور الثقلین در ذیل آیه مذکور، بیان می کنند که دلالت بر رفتن کودکان به بهشت می کند: علی علیه السلام فرمودند: « انهم اولاد اهل الدنیا لم یکن لهم حسنات فیثابوا علیها و لاسیئات فیعاقبوا علیها، فأنزلوا هذه المنزله»(تفسیر نور الثقلین، ج5 ص212) علی علیه السلام فرمودند: « منظور از «ولدان مخلدون» فرزندان مردم این دنیا هستند که هیچ حسنه و کار نیکی نداشتند که به سبب آن پاداشی دریافت کنند و هیچ گناهی نیز مرتکب نشده بودند که عقاب شوند لذا در این جایگاه از بهشت قرار گرفتند
روز قیامت موقع حساب، خداوند به جبریل علیه السلام دستور میدهد که بچه های مؤمنین را به بهشت وارد کند (فرشته وحی آنها را به سوی بهشت راهنمایی میکند ولی آنان) دم در بهشت میایستند و داخل نمیشوند، از پدران و مادران خود سؤال میکنند، فرشتگان پاسخ میدهند که آنها مشغول حساب و اعمال خود میباشند و مانند شما نیستند، آنگاه اطفال مؤمنان فریاد میکشند و گریه میکنند، خداوند از جبرئیل سؤال میکند، و جبرئیل عرض میکند: خداوندا تو آگاهی، این صدای بچه های مؤمنان است که بدون پدران و مادرشان وارد بهشت نمیشوند، در نتیجه خداوند به جبرئیل فرمان میدهد که از میان مردم دست والدین آنها را بگیرد و با آنها داخل بهشت کند
کودک و بزرگ و انسان و غیر انسان فرقی نمی کند، هر موجود مادّی که بمیرد، وارد برزخ می شود؛ هم با روح هم با بدن؛ لکن بدنش غیر مادّی خواهد بود، مثل بدنهایی که در خواب می بینیم. در برزخ، عدّه ای در بهشتند، عدّه ای در جهنّمند؛ و عدّه ای هم در وضعی متوسّط قرار دارند که نه بهشت است و نه جهنّم؛ بلکه شباهتی به زندگی دنیا دارد. کودکان هم مثل بزرگترها حساب و کتاب دارند؛ لکن در حدّ خودشان؛ یعنی در حدّی که خوب و بد را می شناخته اند، حساب پس می دهند و خدای علیم و خبیر می داند که هر کسی چه اندازه فهم داشته و چه اندازه عمل نمود. البته کودکان جهنّم دائمی ندارند؛ بلکه چه بسا به فضل خدا اصلاً جهنّم نروند.
ذیل آیه 98 سوره مبارکه نساء که می فرماید: « إِلاَّ الْمُسْتَضْعَفینَ مِنَ الرِّجالِ وَ النِّساءِ وَ الْوِلْدانِ لا یَسْتَطیعُونَ حیلَةً وَ لا یَهْتَدُونَ سَبیلاً؛ فَأُولئِکَ عَسَى اللّهُ أَنْ یَعْفُوَ عَنْهُمْ»؛ بازگشت ستمگران به دوزخ است مگر آن از مردان و زنان وکودکان که به راستی ناتوان بودند و گریز و چاره ای برای ایشان میسر نبود و راهی به نجات خود نمی یافتند؛ امید است که خداوند آنها را مورد عفو خود قرار دهد.»
در تفسیر آیه مذکور روایات متعددی از اهل بیت علیهم السلام وارد شده است که بیانگر رفتن کودکان نابالغ به بهشت است، در ذیل به نمونه ای اشاره می شود:
عن ابی عبدالله علیه السلام فی قوله عزوجل: « ِلاَّ الْمُسْتَضْعَفینَ مِنَ الرِّجالِ وَ النِّساءِ وَ الْوِلْدانِ لا یَسْتَطیعُونَ حیلَةً وَ لا یَهْتَدُونَ سَبیلاً» فقال: لایستطعیون حیله الی النصب فینصبون و لایهتدون سبیل اهل الحق قیدخلون فیه و هولاء یدخلون الجنه بأعمال حسنه و باجتناب المحارم اللتی نهی الله عزوجل عنها و لاینالون منازل الأبرار.»(بحار، ج72، ص160، باب المستضعفین و المرجون لأمرالله») امام صادق علیه السلام در مور آیه 98 سوره مبارکه نساء می فرماید: این مستضعفین کسانی هستند که هیچ راهی را برای کفر و دشمنی برنگزدند تا در جرگه کفار درآیند و از سوی دیگر راه اهل حق را نیز تشخیص نداند تا به آنها بپیوندند، این گروه به وسیله کارهای نیک و شایسته ای که در دنیا انجام دادند وارد بهشت می شوند، گر چه به درجات ابرار نایل نمی شوند.»
در توضیح این روایت به دو نکته اشاره می شود:
نکته اول:
منظور امام علیه السلام از اینکه فرمودند: « این گروه به وسیله انجام کارهای خوب و شایسته ای که انجام دادن وارد بهشت می شوند» همان دو گروه اول یعنی «الرجال» و «النساء» که به سن بلوغ و تمییز رسیده اند، هستند و گرنه «الولدان» یعنی اطفال و کودکان از این موضوع خارج هستند، به قرینه مناسبت حکم و موضوع.
نکته دوم:
گروه مستعضفین گرچه وارد بهشت می شوند ولی از آنجا که بهشت از جهت برخورداری از نعمت ها و لذت ها دارای درجات متعددی است- «و لکل درجات مما علموا»- آنها به درجات عالی بهشت که تنها به حسن اختیار و انجام کارهای صالح به دست می آید، راه نمی یابند.
ب. همچنین در ذیل آیه 17 سوره مبارکه واقعه «یطوف علیهم ولدان مخلدون»؛ و فرزندانی زیبا که حسن و زیبائیشان ابدی است گرد آنها به خدمت می گردند.»
روایاتی را مرحوم طبرسی در تفسیر گرانسنگ خود «مجمع البیان» و مرحوم علامه طباطبایی در ذیل همین آیه در بحث روایی و مرحوم حویزی در تفسیر نور الثقلین در ذیل آیه مذکور، بیان می کنند که دلالت بر رفتن کودکان به بهشت می کند: علی علیه السلام فرمودند: « انهم اولاد اهل الدنیا لم یکن لهم حسنات فیثابوا علیها و لاسیئات فیعاقبوا علیها، فأنزلوا هذه المنزله»(تفسیر نور الثقلین، ج5 ص212) علی علیه السلام فرمودند: « منظور از «ولدان مخلدون» فرزندان مردم این دنیا هستند که هیچ حسنه و کار نیکی نداشتند که به سبب آن پاداشی دریافت کنند و هیچ گناهی نیز مرتکب نشده بودند که عقاب شوند لذا در این جایگاه از بهشت قرار گرفتند