نوار قلب چیست؟

یک تست نوار قلب یا الکتروکاردیوگرام نمایش ساده‌ای از فعالیت الکتریکی ماهیچه قلب و تغییرات آن در طول زمان است که این فعالیت‌های الکتریکی اغلب بر روی یک برگه کاغذی برای آنالیز و بررسی آسان‌تر پرینت می‌شود. مانند ماهیچه‌های دیگر، ماهیچه قلبی در پاسخ به دپلاریزاسیون الکتریکی سلول‌های ماهیچه منقبض می‌شود. در واقع نوار قلب، مجموع همین فعالیت‌های الکتریکی است که در زمان کوتاه به اندازه چند ثانیه تقویت شده و ثبت و ضبط می‌شوند.

الکتروکاردیوگرام با قرار دادن الکترود در قسمت‌های مختلف بدن ساخته می‌شود. الکترودهایی که فعالیت الکتریکی قلب را ضبط می‌کنند در ۱۰ مکان مختلف قرار می‌گیرند، ۴ الکترود روی هر یک از دست‌ها و پاها و شش الکترود دیگر در مکان‌های مختلف در سطح قدامی سینه قرار می‌گیرند.

پس از برقراری جریان در الکترودها، یک میلی ‌ولت از منبع الکتریکی خارجی وارد بدن می‌شود. در این حالت دستگاه کالیبره می‌شود. استاندارد کردن یا کالیبره کردن الکتروکاردیوگرام، امکان مقایسه آن را در افراد مختلف امکان پذیر می‌کند.

الکتروکاردیوگرام نرمال، نتایج انحرافات معمولی به سمت بالا و پایین را نشان می‌دهد که منعکس کننده انقباض متناوب دهلیز (دو اتاقک فوقانی) و بطن‌های (دو محفظه پایین) قلب است.

اولین انحراف به سمت بالا که با  حرف P نمایش داده می‌شود به دلیل انقباض دهلیزی است و به عنوان کمپلکس دهلیزی شناخته می‌شود. انحرافات دیگر الکتروکاردیوگرام Q ،R ،S و T همه به دلیل عمل بطن‌ها ایجاد می‌شوند و به عنوان کمپلکس‌های بطنی شناخته می‌شوند. هرگونه انحراف از حالت نرمال در یک الکتروکاردیوگرام خاص، نشانگر یک اختلال قلبی احتمالی است.1

در چه مواردی گرفتن نوار قلب یا الکتروکاردیوگرام ضروری است

نوار قلب به پزشک شما کمک خواهد کرد تا علت علائم را همراه با نوع درمان ممکن تشخیص دهد. نوار قلب یک آزمایش بدون دردسر و بدون درد با نتایج سریع است.

در طول گرفتن نوار قلب، سنسورها (الکترودها) که می‌توانند فعالیت الکتریکی قلب را تشخیص دهند، به قفسه سینه و دست و پای فرد متصل می‌شوند. این حسگرها معمولاً فقط چند دقیقه باقی می‌مانند.

اگر شما علائم یا نشانه‌هایی از مشکلات قلبی را داشته باشید، ممکن است پزشک برای شما یک نوار قلب تجویز کند. گرفتن نوار قلب در موارد زیر توصیه می‌شود:

آنژین صدری یا درد در قفسه سینه

مشکل تنفس

احساس خستگی یا ضعف

تپش قلب

احساس درد در قلب

اگر سابقه خانوادگی بیماری‌های قلبی دارید، پزشک ممکن است یک آزمایش الکتروکاردیوگرام را به عنوان تست غربالگری اولیه معرفی کند، حتی اگر علائم شما وجود ندارد. الکتروکاردیوگرام یا نوار قلب راه بی دردسر و غیرمخرب برای تشخیص بسیاری از مشکلات قلب معمول در افراد مختلف است. پزشک شما ممکن است از الکتروکاردیوگرام برای تشخیص موارد زیر استفاده کند:

بیماری عروق کرونر

حمله قلبی

مشکلات ساختاری در دریچه های قلب

سابقه حمله قلبی

ضعف، خستگی یا کاهش توانایی انجام ورزش

تشخیص صداهای غیر معمول قلب در معاینه پزشکی.2
 

شروع الکتروکاردیوگرام

الکتروکاردیوگرام نوعی آزمایش نسبتاً ساده است. غیر آسیب زننده است و ضرری ندارد.

گیرنده هایی بر روی پوست قرار می گیرند تا تکانه های الکتریکی ایجاد شده از قلب را تشخیص دهند. این تکانه ها توسط یک دستگاه ECG ضبط می شوند.

چهار گیرنده روی اندام ها قرار می گیرد. یکی روی هر مچ دست و دیگری روی هر پا قرار می گیرد که به آن ها، گیرنده های منجر به اندام limb leads می گویند.

شش گیرنده دیگر به شکل نیم دایره ای که در نزدیکی زیر بغل به پایان می رسد روی قفسه سینه قرار می گیرند. به آن ها گیرنده های، قفسه های سینه chest leads گفته می شود. گیرنده ها به یک دستگاه ECG متصل شده اند که ردیابی ها را ثبت و روی کاغذ چاپ می کند.

دستگاه های جدید همچنین دارای صفحه نمایش فیلم هستند که به تکنسین و پزشک کمک می کند تا تصمیم بگیرد که کیفیت ردیابی مناسب است یا اینکه الکتروکاردیوگرام باید تکرار شود. دستگاه های ECG همچنین مجهز به برنامه های رایانه ای هستند که می توانند به تفسیر الکتروکاردیوگرام (ECG) کمک کنند، اگرچه کاملاً دقیق نیستند.

در شرایط خاص، پزشک ممکن است بعد از انجام ECG اولیه، از زوایای مختلف قلب را بررسی کند.

برای انجام الکتروکاردیوگرام، پوست باید تمیز و خشک باشد تا از تداخل الکتریکی جلوگیری شود. لرزیدن یا تکان خورن می توانند در ردیابی اختلال ایجاد کنند که بر کیفیت ردیابی ECG تأثیر بگذارد. معمولاً، بیمار باید 5-10 ثانیه بدون حرکت باقی بماند تا بتوان یک ECG دقیق تهیه کرد.3

نتایج تست نوار قلب

نتایج هر تست الکتروکاردیوگرام در همان روز قابل مشاهده و بررسی است.

اگر الکتروکاردیوگرام فرد طبیعی باشد، ممکن است به آزمایش‌های دیگری احتیاج نداشته باشد. اگر نتایج ناهنجاری خاصی را در قلب بیمار نشان ‌دهد، ممکن است به یک نوار قلب و آزمایش‌های دیگر مثل «اکوکاردیوگرام» (Echocardiogram) احتیاج داشته باشد. درمان بستگی به نشانه‌ها و علائم بیمار دارد.

پزشک اطلاعات ضبط شده توسط دستگاه الکتروکاردیوگرام را بررسی کرده و به دنبال مشکلی در قلب بیمار خواهد بود، از جمله این مشکلات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
 

ضربان قلب (Heart Rate)

به طور معمول، ضربان قلب با بررسی نبض بیمار قابل اندازه‌گیری است. اگر اندازه‌گیری و احساس ضربان قلب بیمار برای پزشک دشوار باشد یا ضربان قلب بیماری به گونه‌ای نامنظم و یا تند باشد که پزشک نتواند آن را به سادگی مورد بررسی قرار دهد، اغلب از تست نوار قلب کمک می‌گیرد. نوار قلب می‌تواند به پزشک کمک کند ضربان قلب بسیار تند یا پرتپشی قلب (تاکی کاردی) یا ضربان قلب بسیار کند یا کند تپشی (برادی کاردی) را تشخیص دهد.
 

ریتم قلب (Heart Rhythm)

نوار قلب می‌تواند بی نظمی‌ ریتم قلب (آریتمی) را نشان دهد. این شرایط ممکن است در صورت بروز نقص در هر بخشی از سیستم الکتریکی قلب ایجاد شود. در موارد دیگر، دارو‌هایی مانند مسدود کننده‌های بتا، کوکائین، آمفتامین و دارو‌های سرماخوردگی و حساسیت، می‌توانند باعث ایجاد آریتمی ‌شوند.
 

حمله قلبی (Heart Attack)

نوار قلب می‌تواند شواهدی از حملات قلبی گذشته یا حمله قلبی احتمالی آینده بیمار را نشان دهد. الگو‌های موجود بر روی نوار قلب می‌تواند نشان دهد که کدام قسمت از قلب فرد آسیب دیده است و همچنین میزان آسیب را تعیین می‌کند.
 

تأمین ناکافی خون و اکسیژن برای قلب

نوار قلبی که در حین بروز علائم انجام می‌گیرد، می‌تواند به پزشک کمک کند تا تشخیص دهد که دلیل درد قفسه سینه بیمار در اثر کاهش جریان خون به عضله قلب ایجاد می‌شود یا خیر.

ناهنجاری‌های ساختاری (Structural Abnormalities)

نوار قلب می‌تواند سرنخ‌هایی در مورد بزرگ شدن محفظه‌ها یا دیواره‌های قلب، نقص ساختاری قلب و سایر مشکلات قلبی را به پزشک ارائه دهد.

اگر پزشک مشکلی را در نوار قلب بیمار مشاهده کرد، ممکن است آزمایش‌های تکمیلی را انجام دهد تا تشخیص بیماری به طور دقیق و کامل انجام شود.1

کاربردهای نوار قلب

الکتروکاردیوگرام بیشترین کاربرد را در تشخیص آریتمی‌های قلبی، انفارکتوس‌های حاد و انفارکتوس میوکارد (سکته قلبی)، بیماری پریکارد و بزرگ شدن قلب (دهلیزی و بطن) دارد. وجود فشار خون بالا (فشار خون بالا)، بیماری تیروئید و انواع خاصی از سوء تغذیه نیز ممکن است توسط یک نوار قلب مشخص شود. به علاوه‌، می‌توان از الکتروکاردیوگرافی برای تعیین اینکه آیا ضربان آهسته قلب دلایل فیزیولوژیکی دارد یا ناشی از انسداد قلب است، استفاده کرد.

الکتروکاردیوگرام ورزش (تست ورزش)، یا تست استرس ECG، برای ارزیابی توانایی عروق کرونر در تحویل اکسیژن، در حالتی که قلب تحت فشار قرار گرفته توسط پروتکل‌های ورزشی استاندارد انجام می‌شود.

اگر خون رسانی به قلب در هنگام ورزش به خطر بیفتد، اکسیژن رسانی ناکافی عضله قلب با تغییرات معمولی در الکتروکاردیوگرام ثبت می‌شود که نشان دهنده بیماری عروق کرونر قلب (باریک شدن عروق کرونر) است. با این وجود، یک الکتروکاردیوگرام معمولی، بیماری عروق کرونری قلب را همیشه شناسایی نمی‌کند و پیش بینی کننده دوره بیماری نیست.1
 

خطرات گرفتن نوار قلب

الکتروکاردیوگرام یک روش امن است. شما در معرض خطر ابتلا به شوک الکتریکی در طول آزمایش نیستید زیرا الکترودها روی بدن شما قرار نمی‌گیرند. آنها فقط فعالیت الکتریکی قلب را ثبت می‌کنند. هنگام برداشتن الکترود، ممکن است ناراحتی ناخوشایند، مشابه با برداشتن یک باند یا چسب را احساس کنید. به ندرت، ممکن است چسب الکترود باعث ایجاد قرمزی یا تورم در پوست شود.2

پینوشتها
1.www.faradars.org
2.www.drdr.ir
3.www.pezeshket.com