واسطه فیض بودن امام زمان
امام زمان واسطه فیض الهی است و از این لحاظ فرقی بین ظهور و حضور نیست و در واقع او همیشه حضور دارد هر چند در پس پرده غیبت و اینکه فعلا ظهور ندارد. البته امام عصرعلیه السلام به دو گونه بر مردم فیض رسانده و واسطه بین عالم غیب و عالم طبیعت است.
1. فیض تکوینی
حضرت حجت علیه السلام به عنوان یکی از چهارده معصوم علیهم السلام علت غایی آفرینش انسان و هستی است. غایب بودن امام عصرعلیه السلام هم نمی‌تواند مانع از این فیض تکوینی شود. زیرا وجود مقدس امام زمان علیه السلام واسطه و شرط در فیض رسانی است .[1]2. فیض‌های تشریعی
الف. «احکام ولایی»؛ حضرت مهدی علیه السلام گاهی به واسطه افراد خاص در مسائل مهم، حکم نهایی را بیان فرموده‌ اند و گاه بی ‌واسطه حکم و اختلافی را برطرف کرده‌ اند و این گونه احکام، در عصر غیبت صغری نمونه‌ های زیادی دارد به عنوان مثال، مرحوم صدوق نقل می‌کند که: «امام زمان علیه السلام بر جعفر کذّاب، هنگامی که به ناحق، ادّعای میراث امام حسن عسکری علیه السّلام کرد، از مکان مجهولی ظاهر شدند و فرمودند: «ای جعفر! چرا می‌خواهی حق مرا ببری؟! جعفر متحیر و مبهوت ماند. آن گاه حضرت مهدی علیه السلام غایب شدند. جعفر پس از آن، هر چه در میان مردم گشت، آن حضرت را نیافت تا آن که مادر حضرت امام حسن عسگری علیه السّلام از دنیا رفت و وصیت کرده بود در خانه ‌امام حسن عسکری علیه السّلام دفن شود. جعفر، مانع شد و گفت: «نباید در این خانه دفن شود». این جا نیز حضرت بر او ظاهر شدند و فرمودند: «ای جعفر! آیا این خانه تو است؟ سپس حضرت غایب شدند و دیگر دیده نشدند».[2]ب. حضرت مهدی علیه السلام به صالحان و پیروانشان نظر لطف دارند و می‌فرمایند: ما نظر خود را از شما بر نمی‌گیریم (که به حال خود رها شوید)، و فراموش ‌تان نمی‌ کنیم».[3]ج. حضرت مهدی علیه السلام در عصرغیبت صغری و کبری، مهدی باوران را از هدایت‌های عمومی و خصوصی خود بی‌بهره نکرده اند.[5]ح. وجود شریف امام عصرعلیه السلام و انتظار ظهورش مایه امیدواری مسلمانان است و این امیدواری یکی از بزرگترین اسباب موفقیت و پیشرفت در هدف می‌باشد».[6]در تأکید و تأیید مطالب فوق می‌توان روایات ذیل را بیان نمود.
1. امام باقر علیه السّلام فرمودند: «به خدا قسم خداوند از زمانی که آدم را قبض روح فرموده، زمین خود را تاکنون رها نکرده است مگر این که در روی آن امامی بوده که به وسیله او هدایت به سوی خدا انجام می‌گرفته است و او حجت خدا بر بندگانش بوده ‌و پس از این هم زمین بدون امامی که حجت خدا برای بندگان اوست، باقی نمی‌ماند».[7]2. امام صادق علیه السّلام فرمودند: «اگر زمین بدون امام بماند، حتما فرو خواهد رفت».[8]3. پیامبراکرم صلّی الله علیه و آله فرمودند: «ستارگان برای اهل آسمان امان هستند و اگر ستارگان از بین بروند، اهل آسمان هم از بین می‌روند و خاندان من هم امان اهل زمینند، پس اگر اهل بیت بروند، اهل زمین نیز از بین می‌روند».[9]4. امام صادق علیه السّلام فرمودند: «خدا ما را به نیکوترین خلقت آفرید و در آسمان و زمین خزانه ‌دارعلوم خویش قرار داد… و اگر ما نبودیم خدا عبادت نمی‌شد».[10]5. امام عصرعلیه السلام می‌فرمایند: «امامان از خدا درخواست می‌ کنند و او می ‌آفریند و روزی می ‌دهد و این اجابت درخواست به خاطر تعظیم حق و شأن امامان است.»[11]گفتنی است از این روایات و احادیث دیگر استفاده می‌شود که وجود مقدس امام، غایت نوع و فرد کامل انسانیت و رابطه میان عالم مادی و عالم ربوبی است و اگر امام نباشد، ‌رابطه بین عالم مادی و دستگاه آفرینش منقطع می‌گردد. قلب مقدس امام به منزله ترانسفورماتوری است که برق کارخانه را به هزاران لامپ می‌رساند. اشراقات و افاضات عالم‌ های غیبی، اولاً بر آینه پاک قلب امام و به وسیله او بر دلهای سایر افراد نازل می‌ گردد. امام قلب عالم وجود و رهبر و مربی نوع انسان است و معلوم است که حضور و غیبت او، در تربیت این آثار تفاوتی ندارد.
سلیمان می‌گوید: مردم چگونه از وجود امام غایب منتفع می‌شوند؟ فرمودند: همان طور که از خورشید پشت ابر انتفاع می‌برند.
در این حدیث و چندین حدیث دیگر، وجود مقدس صاحب الامر و انتفاع مردم از وی تشبیه به خورشید پشت ابر و انتفاع مردم از آن شده است. وجه تشبیه از این قرار است. درعلوم طبیعی و فلکیات ثابت شده است که خورشید مرکز منظومه شمسی است،‌ جاذبه‌ اش حافظ زمین و آن را از سقوط نگه می‌ دارد، زمین را به دور خود چرخانده، شب و روز و فصول مختلف را ایجاد می‌کند، حرارتش سبب حیات و زندگی حیوانات و گیاهان و انسان است و نورش روشنی بخش زمین است. در ترتیب این آثار بین این که ظاهر باشد یا پشت ابر، تفاوتی وجود ندارد گرچه کم و بیش دارد.
وجود مقدس امام هم خورشید و قلب انسانیت و مربی و هادی تکوینی است و در ترتیب این آثار، بین حضور و غیبت او تفاوتی نیست.[12]»
«امّا این که امام واسطه فیض است، چون فرد کاملی است که به تمام عقاید حقه عقیده‌ مند است و از اشتباه و خطا و عصیان معصوم است و به واسطه علم و عمل تمام کمالات ممکنه انسانی در وی به فعلیت رسیده است».[13]حضرت امام صادق علیه السّلام در این باره می‌فرمایند: «خداوند ما را به نیکوترین خلقت آفرید و در آسمان و زمین خزانه دار علوم خویش قرار داد… و اگر ما نبودیم خدا عبادت نمی‌شد».[14]امام عصر علیه السلام نیز فرمودند: «امامان از خداوند تعالی درخواست می‌کنند و خداوند به خاطر تعظیم حق ایشان، می‌آفریند و روزی می‌دهد».
برای مطالعه بیشتر به کتاب‌های مکیال المکارم، ج 1، مناظرات امامت و رهبری، ج 3 ، دادگستر جهان و علم الیقین، 1 / 381 فی صفات الامام. مراجعه بفرمایید.
پی نوشتها:
[1] . فصلنامه انتظار، ش 5، ص 306، به نقل اکمال الدین، ج 2، ص 442.
[2] . سید محمد تقی موسوی، مکیال المکارم، ج 1 در صفحه‌های نخستین.
[3] . به کتاب «عنایات حضرت مهدی علیه السلام »، نوشته محمد رضا اصفهانی، به علما و طلاب و کتاب کمال الدین صدوق، ج 2 مراجعه شود.
[5] . ابراهیم امینی، دادگستر جهان، ص 157.
[6] . النعمانی، غیبت، ترجمه محمد جواد غفاری، نشر صدوق، ص 193، حدیث 7.
[7] . همان.
[8] . ابراهیم امینی، دادگستر جهان، ص 81، به نقل از تذکره الخواص‌و نیز از کتاب کمال الدین، ج 20، ص 205 نقل شده است.
[9] . ابراهیم امینی، دادگستر جهان، به نقل از اصول کافی، ج 1، ص 368.
[10] . مکیال المکارم، ج 1، ص 90، به نقل از الاحتجاج، 2 / 284.
[11] . ابراهیم امینی، دادگستر جهان، ناشر: انتشارات شفق، چ قدس، نوبت چاپ 25، 1381، ص 155.
[12] . همان، ص 78.
[13] . ابراهیم امینی، دادگستر جهان، به نقل از اصول کافی، ج 1، ص 368.
[14] . سید محمد تقی موسوی اصفهانی، مکیال المکارم، ج 1، چ نگین، مترجم سید مهدی حایری، ص 90، به نقل از الاحتجاج، 2 / 284.