مقدمه : یکی از اهداف آفرینش انسان امتحان او است : قرآن می فرماید: »انا خلقنا الانسان من نطفه امشاج تبتلیه فجعلناه سمیعا بصیرا انا هدینا السبیل اما شاکرا و اما کفورا; ما انسان را از نطفه ی مختلفی آفریدیم , و او را می آزماییم و لذا او را شنوا و بینا قرار دادیم . ما راه را به او نشان دادیم , خواه شاکر باشد یا کفران کند«, (انسان , آیه ی 2 – 3). هم چنین فرموده است : »الذی خلق الموت و الحیاه لیبلوکم ایکم احسن عملا; او کسی است که مرگ و زندگی را آفرید, تا شما را آزمایش کند کدامین نفر بهتر عمل می کند«, (ملک , آیه ی 2). حتی آفرینش دیگر اجزا و پدیده های جهان را نیز به انگیزه ی آزمایش انسان می داند: »و هو الذی خلق السماوات و الارض فی سته ایام و کان عرشه علی المائ لیبلوکم ایکم احسن عملا; و او خدایی است که آسمان و زمین را در فاصله ی شش روز آفرید و عرش او بر آب قرار یافت تا شما را بیازماید که عمل کدام یک از شما نیکوتر است «, (هود, آیه 7 و نیز ر.ک : کهف , آیه 7; انبیائ, آیه 35; تغابن , آیه 15; محمد, آیه 5; اعراف , آیه 163; انفال , آیه 7).
اما در پاسخ باید توجه داشت سراسر زندگی انسان ( چه گنهکار و چه مومن ) محل ازمون الهی است . از دیدگاه قرآن حتی نعمت و نقمت و رفاه و رنج دنیا هر دو آزمون الهی است؛ نه هر انسان مرفّهی مورد اکرام خداست و نه هر انسان مبتلایی مورد تحقیر او
.
نکته مورد توجه:
اولا امتحان هر کسی به اندازه ظرفیت اوست. دوم اینکه حتی وفور نعمت برای بعضی انسانها که در ظاهر به صورت لطف صورت می گیرد خود نوعی ابتلاء است که در حقیقت غضب الهی است . سوم انکه از انجا که تمامی گرفتاریها و ابتلائات مومن برای ساخته شدن و رشد مومن است ناملایات زندگی مومن هم بیشتر است( توجه شود که به این گرفتاریها ، امتحان گفته میشود ) . در مورد ابتلاها حدیثی از امام صادق علیه السلام وجود دارد که می فرمایند : ان الله اذا احب عبدا غته بالبلاء غتا » ( بحارالانوار ، ج 15 ، جز اول ، ص 55) یعنی خدای متعال آنگاه که بنده ای را دوست بدارد او را در دریای بلا فرو می برد.( تشبیه به فرورفتن در آب شده است . )
جای دیگر از حضرت صادق علیه السلام روایت شده است که : « ان اشد الناس بلاء الانبیاء ، ثم الذین یلونهم ، ثم الامثل فالامثل » ( بحار الانوار ، ج 15 ، جزء اول ص 53) . پر گرفتاری ترین مردم انبیاء هستند ، در درجه بعد کسانی که از حیث فضیلت بعد از ایشان قرار دارند ، و سپس هر کس که با فضیلت تر است به ترتیب از بالا به پایین(گرفتاری او بیشتر است ) .