اصل اینکه گفته اید :« امام وقتی جنگ را به ضرر مردم دید از گفته خود گذشت و صلح کرد » نیازمند بررسی و دقت نظر بیشتری است . به عنوان مثال نخست باید مشخص شود که امام خمینی ره چه گفته ای داشتند که وقتی شرایط خاص مذکور در سوال پیش آمد از این دیدگاه خود عدول کرده و صلح کردند . ثانیا آیا امام خمینی ره به صرف اینکه جنگ را به ضرر مردم دیدند حاضر به صلح شدند و آیا وجود ضرر در یک موضوعی به خودی خود دلیل مناسبی برای عقب نشینی می باشد یا نه ؟در پاسخ به سوال اول باید بدانیم که جنگ تحمیلی همانگونه که به خوبی عنوان «جنگ تحمیلی» بر آن گذاشته شده است یک جنگ تحمیلی بود که در راستای زیاده خواهی های صدام و نیز توطئه غرب به سرکردگی آمریکا برای سرنگونی جمهوری اسلامی ایران به کشور ما تحمیل شد و در این ماجرا جمهوری اسلامی ایران صرفا نقش مدافع از مرزهای خود را ایفا کرد و سرانجام نیز توانست با دفاعی وصف ناشدنی بزرگترین پیروزی جنگ های دویست سال اخیر را به دست آورد به گونه ای که در جریان آن ذره ای از خاک کشور به دست بیگانه نیفتاد . بر این اساس دیدگاهی که حضرت امام خمینی ره از همان ابتدا داشتند لزوم دفاع در برابر متجاوز و تنبیه آن و در عرصه بین المللی لزوم شناسایی متجاوز از سوی مجامع جهانی و به رسمیت شناخته شدن حقوق مردم کشور ما بود و جز این دیدگاه دیگری نداشتند و تا آخر نیز همین دیدگاه را داشتند و به همین دلیل کلیه طرح های صلحی که از سوی شورای امنیت ارائه می شد و در آن نه سخنی از شناسایی متجاوز و نه سخنی از خروج اشغالگران از خاک کشورمان وجود نداشت از سوی حضرت امام قاطعانه رد می شد و تنها زمانی که با ایستادگی مسئولان نظام جمهوری اسلامی بر مواضع اصولی و منطقی ، این قبیل شرایط تامین شد حضرت امام ره نیز قطعنامه را پذیرفتند (در این زمینه رک : فتح خرمشهر و چرایى ادامه جنگ؟! ، علیرضا محمدی ، مجله پرسمان ، شماره 21 – خرداد 1383) که این قطعنامه نیز نخستین قطعنامه ای بود که متضمن صلح پایدار بود و قطعنامه های سابق فاقد چنین ویژگی بود . بنابر این نخستین نکته این است که حضرت امام خمینی ره هرگز دیدگاهی نداشتند که از آن عدول کرده باشند بلکه دیدگاه ایشان حفظ مصالح کشور و پافشاری بر حقوق حقه ملت ایران بود که از ابتدا خواستار آن بودند و تا آخر نیز بر سر آن ایستادگی کردند تا اینکه به واسطه این ایستادگی ها توانستند نتیجه مطلوب را نیز بگیرند و همانگونه که گفته شد بزرگترین فتح تاریخ دویست ساله اخیر را که در آن حتی یک ذره از خاک وطن به دست دشمنان نیفتاد را رقم زدند و اگر این ایستادگی ها نبود امروز قطعا شاهد امضای قرارداد هایی به مراتب ننگین تر از گلستان و ترکمانچای بودیم و ایران عزیز و یکپارچه ما تبدیل به ایرانستان می شد . دومین نکته در این بخش این است که حضرت امام خمینی ره هرگز به بهانه وجود ضرر ، حاضر به دست کشیدن از مقاومت و پایداری نشدند و طرح این قبیل سخنان به هیچ وجه با شواهد تاریخی سازگار نمی باشد به ویژه اینکه اساس دفاع در برابر دشمن و حتی اساس قیام بر علیه طاغوت و نیز ایستادگی در برابر آمریکا متضمن وارد شدن ضرر ها و خسارت هایی بود که عمده آنها ناشی از دشمنی های جبهه مقابل بود . به عنوان مثال مقابله با شاه ، زندان و شکنجه و تبعید و حتی شهادت را به همراه داشت و یا ایستادگی در مقابل خوی استکباری آمریکا انواع تحریم ها و دشمنی ها را به همراه داشت . اما حضرت امام خمینی ره هرگز به بهانه این گونه مسائل دست از مبارزه و ایستادگی بر نداشتند. ایشان همچنین می دانستند که دفاع در برابر صدام ، خسارت هایی را هم به همراه خواهد داشت و هزاران نفر در این راه جان خود را از دست خواهند داد . اما اگر می خواستند به این بهانه دست از مقاومت بردارند نه در برابر شاه باید قیام می کردند و نه حتی از ابتدا باید در برابر صدام دفاع می کردند . بلکه بهترین گزینه این بود که اگر هم در برابر شاه قیام کرده و انقلاب اسلامی را به پیروزی رسانده اند به محض آغاز دشمنی های غرب و صدام ، دست از اهداف خود برداشته و بار دیگر کشور را تسلیم آنها نمایند و همچون شاهان بی لیاقت قاجار ، ننگ و نفرین ابدی را برای خود می خریدند . لذا صرف وجود ضرر هرگز بهانه مناسبی برای دست کشیدن از حقوق حقه ملت ها ، ترک ایستادگی در برابر زیاده خواهان و عقب نشینی در برابر آنها نمی باشد . داشتن فناوری صلح آمیز هسته ای یکی از حقوق مسلمی است که کشور ما همچون هر کشور دیگری از آن برخوردار است و همانگونه که در بالا اشاره شد دفاع از حقوق مسلم هر کشور وظیفه ای است که بر عهده مسئولان و دست اندرکاران یک نظام قرار دارد و هر گونه مماشاتی در قبال این حقوق جز کوتاهی و تقصیر در انجام وظیفه نمی باشد . در این میان ممکن است شما بگویید «دست یابی به انرژی صلح آمیز هسته ای باعث نابودی بیت المال مردم و جوانان و فلج اقتصادی می شود» که در این زمینه نیز باید بگوییم که اولا دست یابی به انرژی صلح آمیز هسته ای نه تنها باعث نابودی بیت المال نمی شود بلکه با توجه به کاربردهایی که انرژی صلح آمیز هسته ای در جهان امروز دارد امری است که یک ضرورت گریز ناپذیر به شمار می آید به گونه ای که یکی از فاکتورهای توسعه یافتگی اقتصادی کشورهای جهان امروز داشتن فناوری های مرتبط با انرژی هسته ای می باشد و در آینده نیز با توجه به رو به اتمام بودن انرژی های فسیلی ، قطعا این انرژی به یک منبع استراتژیک در تامین سوخت مورد نیاز کشورهای جهان تبدیل خواهد شد که در آن صورت اگر ما از امروز به فکر دست یابی به این انرژی نباشیم قطعا آیندگان مسئولان و ملت دوران فعلی را به خاطر اهمال در دست یابی به این فناوری پیشرفته ملامت خواهند کرد . در این جا به منظور آشنایی با کاربردهای انرژی هسته ای لازم است بخش هایی از این کاربردها و نیازهای کشورمان به این انرژی را مورد مطالعه قرار دهیم تا بدانیم که دست یابی به انرژی هسته ای نه اتلاف بیت المال بلکه یک سرمایه گذاری سودآور و استراتژیک می باشد :
در حال حاضر، کشور جمهورى اسلامى ایران با جمعیتى 75 میلیون نفرى داراى عرضه 9/932 میلیون بشکه نفت خام در سال است. عرضه انرژى اولیه کشور از سال 1977 تا کنون به طور متوسط 03/6 درصد افزایش یافته و کل مصرف انرژى از 9/180 میلیون بشکه نفت خام در سال 1977 با متوسط رشد سالانه 8/5 درصد به 6677 میلیون بشکه نفت خام تا سال 2001 افزایش یافته است.در همین دوره نیز،میزان تولید برق از 19847 میلیون کیلو وات ساعت در سال 1977، به 3/130082 میلیون کیلو وات ساعت در سال 2001 ارتقا، یافته است، لذا متوسط رشد سالانه تولید برق در طى سال هاى مذکور 52/8 درصد مى باشد.طى سال هاى 1977 لغایت 2001 نیز،نیروگاه هاى کشور جهت تولید برق مصرفى مورد نیاز، مصرف خود را از 6/29 میلیون بشکه نفت خام به 7/225 میلیون بشکه نفت خام افزایش داده اند.
میزان متوسط رشد مصرف نیروگاه در این دوره 8/8 درصد مى باشد که رقم بسیار بالایى است. لذا باید چاره اى اندیشید. جمهورى اسلامى ایران، با توجه به ملاحظات ذیل نمى تواند صرفاً به خاطر داشتن منابع عظیم نفت و گاز تنها متکى به تأمین انرژى خود از سوخت هاى فسیلى باشد:
اول؛ آنکه این منابع محدود بوده و متعلق به نسل هاى آتى کشور نیز مى باشد، لذا استفاده بى رویه از آنها مجاز نیست.
دوم؛ آنکه استفاده از این منابع در صنایع تبدیلى نظیر پترو شیمى به مراتب ارزش افزوده بیشترى براى کشور در پى دارد.
سوم؛ آنکه مصرف این منابع در داخل کشور به عنوان سوخت، به شدت ارز حاصل از صادرات نفت خام و گاز طبیعى را تحت الشعاع قرار داده است.در صورت ادامه روند مصرف حامل هاى انرژى به صورت فعلى، تا چند دهه آتى، ایران به عنوان یکى از واردکنندگان نفت خام و برخى فرآورده هاى مرتبط با آن نیز در خواهد آمد.
چهارم؛ آنکه دولت یارانه هاى پنهان زیادى بابت مصرف سوخت در داخل کشور مى پردازد که هزینه هاى فراوانى به دولت تحمیل نموده، به گونه اى که در سیستم قیمت گذارى فعلى، هزینه هاى تولید و توزیع این فرآورده هاى سوختى نیز تأمین نمى گردد،در نهایت موضوع بسیار مهم در این زمینه، مسایل زیست محیطى مى باشند که به صورت مسایل منطقه اى و جهانى درآمده و کشورها تا حدودى ملزم به اجرا و اعمال قوانین زیست محیطى در جهت بقاى کره زمین و محیط زیست آن مى باشند. خصوصاً آنکه فعالیت هاى بین المللى در این زمینه مدت ها آغاز شده است.مجموعه دلایل مذکور، اتکاء سیستم عرضه انرژى کشور به سوخت هاى فسیلى را غیر منطقى ساخته و استفاده کشور از تکنولوژى هاى جدید از جمله تکنولوژى هسته اى را در مقام مقایسه با سوخت هاى فسیلى،رقابتى مى سازد.
به منظور تعیین سهم بهینه انواع نیروگاه ها براى تأمین انرژى الکتریکى مورد نیاز کشور طى 20 سال آینده، نتایج استفاده از مدل برنامه ریزى WASP که معروف ترین و کاربردى ترین مدل بهینه سازى سیستم عرضه انرژى الکتریکى است، نشان مى دهد که تا سال 2020 در سناریوى رشد حداقل، سهم نیروگاه هاى هسته اى 4000 مگاوات، در سناریوى رشد متوسط حدود 7000 مگاوات و در سناریوى رشد بالاى کلیه شاخص هاى اقتصادى کشور، سهم برق هسته اى معادل 11000 مگاوات خواهد بود.
با توجه به مطالب فوق، جمهورى اسلامى ایران سناریوى رشد متوسط مؤلفه هاى اقتصادى کشور و ساخت 6000 مگاوات برق هسته اى علاوه بر نیروگاه در دست ساخت بوشهر را به عنوان برنامه اصلى توسعه نیروگاه هاى هسته اى کشور تعیین نموده است.نکته مهم در این زمینه، تصمیم و عزم ایران مبنى بر ایجاد تنوع در نیروگاه هاى اتمى و توجه به توانمندى داخلى از نظر طراحى و احداث نیروگاه هایى است که دانش آنها در ایران به وجود آمده است.ایران مصمم است که علاوه بر نیروگاه هایى از انواع LWR که در حال حاضر در بوشهر در حالا ساخت مى باشد، از نوع دیگر نیروگاه هاى اتمى از جمله HWR و به ویژه از نوع CANDUاستفاده کند که قابلیت تولید و ساخت آنها به صورت داخلى فراهم تر است.استفاده از نیروگاه هاى اتمى آب سنگین، این امکان را فراهم مى سازد که از اورانیوم طبیعى که از منابع داخلى ایران استحصال خواهد گردید، براى تولید سوخت هسته اى و بهره گیرى در نیروگاه هاى مذکور استفاده شود.
بدون تردید، عزم راسخ جمهورى اسلامى ایران بر توسعه تکنولوژى نیروگاه هاى HWRو راکتورهاى تحقیقاتى ما را بر آن خواهد داشت که یا از دانش کشورهاى صاحب این فن آورى بهره مند گردیم و یا خود با اتکاء به نیروهاى انسانى متخصص و منابع داخلى به چنین دانشى دست یابیم.در صورتى که برنامه ساخت نیروگاه هاى هسته اى و تولید 7000 مگاوات ظرفیت برق هسته اى در کشور تا سال 2020 محقق گردد، با احتساب ضریب تولید 60 درصد، به میزان سالانه 190 میلیون بشکه نفت خام در مصارف نیروگاهى کشور صرفه جویى به عمل خواهد آمد که ارزش اقتصادى آن بیش از 5 میلیارد دلار در سال است.از لحاظ اجتماعى و زیست محیطى نیز از تولید 157 هزار تن دى اکسید کربن، 1150 تن ذرات معلق در هوا، 130 تن گوگرد و 50 تن اکسید نیتروژن ممانعت به عمل خواهد آمد.قدر مسلم آن است که در صورتى که ضریب تولید بیش از مقدار منظور شده باشد، صرفه هاى اقتصادى و زیست محیطى ساخت نیروگاه هسته اى به مراتب بیش از مقادیر مذکور خواهد بود.
دومین نیاز اصلى در برنامه توسعه هسته اى ایران، خودکفایى در زمینه تولید سوخت هسته اى است. تصمیم به ساخت انواع نیروگاه هاى اتمى که تماماً تحت نظارت آژانس انجام خواهد شد، ما را ملزم مى سازد که در زمینه تولید انواع سوخت هسته اى فعالیت نماییم.روشن است که براى تولید سوخت هسته اى، مى بایست مراحل فن آورى سنگ معدن اورانیوم، تبدیل اورانیوم و غنى سازى اورانیوم اجرا گردد.پروژه ساغند یزد، نمایش عینى فعالیت ایران در زمینه استحصال اورانیوم از منابع طبیعى است. تأسیسات موجود در این کارخانه، اورانیوم را از عمق 350 مترى استخراج کرده و سپس در منطقه اردکان یزد پس از اعمال فرآیندهاى مختلف شیمیایى و فیزیکى به کیک زرد تبدیل مى کند.
کاربردهاى فناورى هسته اى در تولید برق
با توجه به رشد تقاضاى جهانى برق به میزان 15 برابر تا سال 2050 نسبت به امروز، استفاده از برق هسته اى براى برآورده سازى این نیاز روز افزون و حفظ منابع محدود طبیعى و بهبود کیفیت هوا اهمیتى حیاتى دارد. انرژى هسته اى حدود 17 درصد الکتریسیته دنیا را بدون انتشار هیچ نوع آلاینده هوا و گازهاى گلخانه اى تولید مى کند. انرژى هسته اى یک پنجم برق آمریکا و بیش از 40 درصد برق کشورهاى فرانسه، بلژیک، کره جنوبى، لیتونى، سوئد و اوکراین را تامین مى کند.
انرژى هسته اى همراه با برق آبى و منابع انرژى تجدیدپذیر به عنوان عنصرى حیاتى براى آینده اى مبتنى بر انرژى پایدار به حساب مى آید. یکى از اهداف اصلى توسعه پایدار، حفظ یا افزایش سرمایه هاى عمومى براى نسل هاى بعد و به حداقل رساندن مصرف ذخایر محدود و تجاوز نکردن از ظرفیت حاضر اکوسیستم ها است. توسعه برق هسته اى سبب گسترش منابع طبیعى قابل استفاده براى تولید انرژى، افزایش سرمایه هاى انسانى و ساخته دست انسان شده و در صورت کاربرد ایمن و سالم، تأثیر اندکى روى اکوسیستم ها خواهد داشت.
توسعه پایدار در کنفرانسى که در سال 1992 در ریودو ژانیرو برگزار شد، اهمیت خود را بازیافت. در این کنفرانس مجموعه اى از اصول سازمان ملل درباره نیاز به برقرارى تعادل میان مسائل زیست محیطى و نگرانى هاى توسعه،تدوین شد.بررسى تاریخى نشان مى دهد که توسعه اقتصادى سبب کاهش نرخ فقر مى شود و این که تسریع کننده توسعه اقتصادى، تأمین برق به میزان زیاد است. توسعه زیربنایى برخى موارد از جمله: مدارس، بهداشت، عملیات جراحى در پزشکى و حفظ مواد غذایى بدون استفاده از برق ناممکن است. گسترش تامین و ارائه برق، کلیدى براى دستیابى به این اهداف است و انرژى هسته اى نقشى بارز در کشورهاى توسعه یافته و نیز کشورهاى در حال توسعه (که داراى فن آورى پایه و نیروى کار ماهر براى پشتیبانى از عملکرد ایمن نیروگاه هاى هسته اى هستند) ایفا مى کند.انرژى هسته اى هم هدف هاى اقتصادى و هم اهداف حفاظت از محیط زیست را که در اصول کنفرانس ریودو ژانیرو مطرح شده است، ارضا مى کند.
انرژى هسته اى با استفاده از مقدار کم اورانیوم، مقادیر زیادى الکتریسیته تولید مى کند. استفاده از سوخت اورانیوم نسبت به سوخت هاى کربنى نظیر زغال سنگ و گاز طبیعى، از آزاد شدن گازهاى کربنى و دیگر محصولات فرعى احتراق که بیشتر آنها را اکسیدهاى گوگرد (SOX) و نیتروژن (NOX) تشکیل مى دهند، جلوگیرى مى کند. نیروگاه هاى هسته اى در آمریکا در 31 ایالت سالانه از انتشار حدود 1/5 میلیون تن SOX، 4/2 میلیون تن NOX و 150 میلیون تن گازهاى کربنى ممانعت مى کنند.اگر از برق هسته اى در آمریکا استفاده نمى شد، حدود 135 میلیون ماشین مسافرکش یا حدود 70 میلیون کامیون سبک باید حذف مى شد تا انتشار دى اکسید کربن در ایالات متحده در سطح حاضر باقى مى ماند.انرژى هسته اى هم اکنون از انتشار 600 میلیون تن کربن در سطح جهان جلوگیرى مى کند که این مقدار حدود 8 درصد انتشار جهانى گازهاى گلخانه اى است.
مزیت دیگر انرژى هسته اى، قابلیت آن براى جلوگیرى از کاهش منابع سوخت هاى فسیلى نه تنها در بخش انرژى بلکه براى کاربردهاى حیاتى و مهم دیگر شامل گرم کردن منازل، پخت و پز و فرآیندهاى شیمیایى ذخایر غذایى است.طبق بیانیه آژانس اطلاعات انرژى آمریکا (EIA) تخمین زده مى شود که با نرخ جارى مصرف سوختهاى فسیلى در جهان، منابع نفت دنیا در 37 سال آینده به پایان مى رسند. منابع طبیعى اورانیوم در سرتاسر جهان دست کم تا 65 سال آینده باقى مى مانند.
هزینه ایجاد نیروگاه هاى هسته اى بیشتر از هزینه نیروگاه هاى فسیلى و به ویژه نیروگاه هاى گازى است. هنگامى که زغال سنگ یا گاز طبیعى موجود باشد، نیروگاه هاى جدید زغالى یا گازى هزینه تولید برق پایین ترى نسبت به نیروگاه هاى جدید هسته اى دارند. در بازارهاى آزاد انرژى که بر دوره هاى کوتاه مدت بازپرداخت تاکید مى شود، هزینه هاى بالاى سرمایه گذارى نیروگاه هسته اى و دوره هاى بازپرداخت طولانى از معایب مهم آن نسبت به نیروگاه هاى سوخت فسیلى به ویژه نیروگاه هاى گازى محسوب مى شود. اگر قیمت گاز مرتب افزایش یابد، هزینه هاى پایین و پایدار سوخت هاى هسته اى به منزله مزیتى براى نیروگاه هاى هسته اى در این رقابت مطرح است. صرف نظر از قیمت سوخت فسیلى، ساخت نیروگاه هاى جدید هسته اى در برخى از کشورها (ژاپن، کره شمالى و چندین کشور اروپایى شرقى) که منابع سوخت هاى فسیلى محدودى دارند و یا فواصل طولانى براى حمل سوخت هاى فسیلى در آنها وجود دارد (هندوستان و چین) و یا کشورهایى که اولویت بالایى به تنوع منابع انرژى، امنیت، توسعه فن آورى و کاهش انتشار آلاینده ها مى دهند (فنلاند) و یا آنهایى که منابع گاز خود را براى تامین درآمد صادر مى کنند (روسیه) همچنان ادامه دارد.
پیشرفت فن آورى در آینده مى تواند هزینه هاى نیروگاه هاى هسته اى را پایین بیاورد. بهترین راه براى اطمینان از تولید برق با هزینه پایین، ادامه روند آزاد سازى بازارهاى برق و انرژى است. آزاد سازى بازار با طرحى مناسب، سبب کاهش هزینه ها مى شود و امکان استفاده از بازارهاى گوناگون را به وسیله مناسب ترین فن آورى ها (فن آورى برق خورشیدى و برق آبى) فراهم مى سازد.هر نوع بحث در زمینه پایدارى را بدون بررسى هزینه هاى درونى و بیرونى الکتریسیته تولید شده نمى توان کامل کرد. هزینه هاى بیرونى همان هزینه هاى ارزیابى شده براى جامعه از نظر سلامت عمومى و محیط زیست هستند که از تمامى منابع تولید برق ناشى مى شوند.هزینه هاى بیرونى، فاکتور مهم دیگرى در معادله توسعه پایدار محسوب مى شوند. پروژه Exteern، مطالعه اى تحقیقاتى است که اتحادیه اروپا (EU) طى دوره اى 10 ساله انجام داد. این پروژه نتیجه مى گیرد که اگرچه برق هاى بادى و خورشیدى، هزینه هاى پایینى دربردارند، اما برق هسته اى نیز به دلیل تأثیر کم خود روى گرم شدن جهان و احتمال پایین وقوع حادثه در نیروگاه ها، هزینه بیرونى نسبتاً پایینى دارد. پروژه Externe بیان مى کند که اگر هزینه هاى بیرونى در نظر گرفته شوند، هزینه تولید برق از زغال سنگ یا نفت دو برابر مى شود و درباره گاز نیز حدود 30 درصد افزایش خواهد داشت. توسعه پایدار به پیشرفتى تدریجى براى درونى کردن تمام هزینه هاى زیست محیطى و سیکل عمر مربوط به تولید و استفاده از انرژى نیازمند است. امروز، انرژى هسته اى نسبت به دیگر فن آورى هاى تولید انرژى، هزینه ها را به میزان بالاترى درونى کرده است.
درباره نیروگاه ها و سیکل سوخت هسته اى نیز همانند فن آورى هاى دیگر، پیشرفت و تکامل در حال انجام است. توسعه طرح هاى جدید نیروگاه هاى هسته اى و سیکل سوخت، با توجه به پیشرفت اقتصادى، استفاده بهتر از منابع، حداقل کردن زباله هاى رادیواکتیو، پیشبرد هدف هاى صلح آمیز (عدم تکثیر سلاح هاى هسته اى) و افزایش ایمنى صورت مى گیرد. براى تسریع در دسترسى به این اهداف، آژانس بین المللى انرژى اتمى (IAEA) پروژه بین المللى جدیدى را درباره نوآورى راکتورها و سیکل هاى سوخت با عنوان INPROآغاز کرده است. این پروژه دیگر اقدامات ملى و بین المللى را در زمینه طرح هاى ابداعى جدید براى پیشرفت در رقابت اقتصادى، ایمنى، مدیریت پسمانده هاى هسته اى و مقاومت در برابر تکثیر سلاح هاى اتمى، تکمیل مى کند و توسعه مى دهد.
در حال حاضر برق هسته اى همانند برق هاى آبى، بادى و خورشیدى به عنوان مناسب ترین روش هاى تولید الکتریسیته مطرح است. پیشرفت فن آورى، احتمالا امکان تولید سوخت هاى شیمیایى با صرفه از نظر اقتصادى (هیدروژن) را از این منابع فراهم مى کند. در آینده، از برق هسته اى مى توان براى نمک زدایى آب دریا نیز استفاده کرد. بنابراین برق هسته اى توسعه پایدار را با به کارگیرى و تامین سالم و ایمن آب تازه و تمیز براى جمعیت در حال رشد دنیا فراهم مى کند. تامین برق یک کشور، نیازمند مجموعه اى از فن آورى هاى گوناگون است! به گونه اى که انتخاب فن آورى هاى مناسب براى پیشرفت در توسعه پایدار، انتخابى بسیار مهم محسوب مى شود. با توجه به مزایاى برق هسته اى و سهم آن در پیشبرد اهداف توسعه پایدار، انرژى هسته اى بخش مهمى از این فن آورى ها را در بسیارى از کشورها تشکیل مى دهد.طى چند سال اخیر راکتورهاى تجارتى جدیدى به شبکه برق برزیل، جمهورى چک، هند و پاکستان اضافه شده است. در حال حاضر حدود 32 راکتور در سرتاسر جهان در حال ساخت است که بیش از نیمى از این راکتورها در کشورهاى در حال توسعه مانند چین، کره جنوبى، هند، آرژانتین و ایران قرار دارند.
بدیهى است که منابع انرژى تجدیدپذیر مانند برق بادى و برق خورشیدى نمى توانند نیاز انرژى جمعیت و اقتصاد در حال رشد جهان را تامین کنند. تکمیل فن آورى هاى انرژى هاى تجدیدپذیر از نظر اقتصادى پرهزینه است و به زمین هاى وسیعى نیاز دارد که در دسترس نیستند. براى مثال اگر انرژى باد قادر به تولید 769 میلیارد کیلو وات ساعت برق باشد، مساحتى حدود 22734 مایل مربع مورد نیاز است. همچنین اگر برق خورشیدى بتواند مقدار الکتریسیته یاد شده را تولید کند، به حدود 5305 مایل مربع زمین نیاز دارد. براساس واحد نیروگاهى، مجموعه 113 مزرعه بادى که 200000 مایل مربع زمین را تحت پوشش قرار مى دهند و هر کدام 20 مگاوات برق تولید مى کنند)، معادل تولید برق یک نیروگاه هسته اى هستند.
انرژى هاى تجدیدپذیر جایگاه خود را در برنامه توازن انرژى دارا هستند و توسعه برق هاى خورشیدى، بادى براى رفع نیازهاى اصلى رشد جمعیت جهان تا سال 2050 (که حدود 10 میلیارد نفر پیش بینى مى شود) لازم است. به منظور تامین تقاضاهاى کنونى و آتى برق در کشور، توجه به تمام منابع بالقوه تولید برق مساله اى ضرورى است. پیش بینى ها نشان مى دهند که نور خورشید، باد و دیگر منابع انرژى تجدیدپذیر تنها 1 تا 2 درصد تولید الکتریسیته جهان را طى دهه آینده شامل مى شوند. برق آبى داراى محدودیت هایى است که یکى از آنها تعداد رودخانه هایى است که براى تولید برق آبى به کار مى روند. محدودیت دیگر آن است که نیروگاه هاى برق آبى در معرض شرایط خشکسالى هستند. برزیل مثال بارزى از کمبودهاى برق آبى است. برزیل که 94 درصد الکتریسته خود را از برق آبى تامین مى کند، در سال 2001 به علت نبود ریزش باران (که به شدت بر میزان آب منابع نیروگاه هاى آبى تأثیر مى گذارد) دچار بحران شد. به گفته یکى از اپراتورهاى هسته اى برزیل اگر دو واحد نیروگاه هسته اى موجود در برزیل وجود نداشتند، این بحران بسیار وخیم تر مى شد.
کاربردهاى فناورى هسته اى در علوم کشاورزى
با توجه به جمعیت رو به رشد کره زمین، دستیابى به روش هاى جدید به منظور افزایش تولید در واحد سطح و کاهش میزان ضایعات پس از تولید،ضرورى و لازم به نظر مى رسد. در این راستا، بکارگیرى ایزوتوپ ها (پایدار و رادیواکتیو) در تحقیقات کشاورزى، افق هاى تازه اى را براى پژوهشگران نمایان ساخته تا در قالب شاخه هاى علوم کشاورزى، پاسخگوى بسیارى از مشکلات و مجهولات باشند. فناورى هسته اى (در مقایسه با سایر روش ها) ابزارى دقیق و سریع و در پاره اى از موارد به عنوان تنها روش در حل معضلات کشاورزى به شمار مى روند. کاربرد این فناورى براساس نیاز گرایش هاى مختلف این علم، متفاوت خواهد بود اما بطور کلى شامل دو فناورى اصلى، پرتودهى و ردیابى مى باشد.
1 – اولین استفاده عمده از ایزوتوپ ها (به عنوان ردیاب) در دهه 1940 و در سیکل هاى تغذیه گیاهى آغاز شد. در این راستا، فراید (1952). لارسن (1952) و راسل (1954) در سرى آزمایشات گلخانه اى و مزرعه اى و با استفاده از رادیو ایزوتوپ فسفر-32، کارایى مصرف کودهاى فسفرى را در محصولات مختلف مورد بررسى قرار دادند. پس از آن با گسترش فناورى هسته اى (در کشورهاى مختلف) کاربرد ردیاب هاى ایزوتوپى، از جایگاه ویژه اى در علوم کشاورزى برخوردار گردید. باید توجه نمود که خواص فیزیکى هسته عناصر رادیواکتیو، تعیین کننده ارزش آنها به عنوان ردیاب مى باشد. سه خصوصیت عمده [نیمه عمر، نوع پرتو و انرژى واپاشى ]انتخاب نوع ردیاب را ممکن مى سازد. به عنوان مثال اگر نیمه عمر ماده ردیاب خیلى کوتاه باشد، ساخت ترکیبات نشاندار شده با آن مشکل بوده و ضمناً بواسطه محدودیت زمان، اندازه گیرى آن با مشکل مواجه مى شود. على رغم اینکه اندازه گیرى رادیوایزوتوپ ها (در مقایسه با ایزوتوپهاى پایدار) راحت تر مى باشد، اما مخاطرات جانى و محدودیت زمانى نیمه عمر این مواد، دو محدودیت کاربرد این ردیاب ها به شمار مى روند.در ذیل به پاره اى از موارد کاربرد ردیاب ها در علوم کشاورزى اشاره مى گردد.
1/1 – اولین مرحله ردیابى عناصر در مطالعات تغذیه گیاهى، تولید ماده نشاندار شده (با استفاده از فرم هاى متعارف مواد شیمیایى) مى باشد. جهت تغییر و افزایش نسبت ایزوتوپى در مواد ردیاب، روش هاى متعددى وجود دارد. عمده ترین روش، قراردهى ماده مورد نظر در معرض پرتوهاى ساطع شده از راکتورهاى تحقیقاتى (و یا دیگر ادوات مولد پرتوهاى یونساز) مى باشد. لذا با تغییر نسبت ایزوتوپى، فرم نشاندار شده آن ماده حاصل مى گردد. سپس با وارد نمودن این ماده در چرخه تغذیه گیاهى و نمونه بردارى از جاى جاى آن چرخه، مى توان آن عنصر را ردیابى نمود. بواسطه هزینه زیاد تولید مواد نشاندار، استعمال آنها در مقیاس وسیع مقدور نبوده،لذا جهت انجام آزمایشات مزرعه اى و گلخانه اى، قطعاتى به مساحت 2-1 متر مربع در نظر گرفته شده و مواد نشاندار در آن محدوده استعمال مى گردند. نحوه کاربرد ماده نشاندار براساس اهداف پروژه تعیین مى گردد. پس از اتمام فصل رویش، نمونه هاى گیاهى جمع آورى شده و مراحل آماده سازى نمونه بر روى آنها صورت مى گیرد. شمارنده هاى سینتیلاسیون، گایگرمولر، چرنکو، بتا، گاما 1 و روش اتو رادیو گرافى 2 از جمله روش هاى اندازه گیرى نسبت ایزوتوپى در ایزوتوپهاى رادیواکتیو مى باشند. همچنین با استفاده از روش هاى اسپکترومترى جرمى و نورى 3 مى توان ایزوتوپ هاى پایدار را شناسایى و ردیابى نمود.
در قالب پروژه مشترک (بالانس عناصر غذایى و آب جهت افزایش محصول)، مرکز تحقیقات کشاورزى و پزشکى هسته اى و بخش همکارى هاى فنى FAO/IAEA و با استفاده از ایزوتوپ سنگین ازت – 15 در سیستم آبیارى تحت فشار، کارایى مصرف کودهاى ازتى مورد بررسى قرار گرفت. بواسطه مدیریت بهینه منابع خاک و کود کارایى مصرف این عنصر در سیستم کود آبیارى قطره اى تا 62 درصد افزایش یافت . نتایج همچنین مؤید این مطلب بود که در خاکهاى با بافت سبک، روش تفاضلى کارایى مصرف کود کمترى را نسبت به روش ایزوتوپى برآورد خواهد نمود. همچنین با استفاده از ردیاب اسید ارتو فسفر یک نشاندار شده با فسفر- 32 نتایج مؤید این مطلب بود که تحت سیستم کود آبیارى قطره اى، 7/11% از کود، مورد استفاده گیاه گوجه فرنگى قرار گرفته و این میزان در خصوص برگ، ساقه و ریشه به ترتیب برابر 8/7%، 2/2% و 6/1% بوده است. در این سیستم 5/61% از کود فسفرى در پروفیل خاک، به فاصله 50 و عمق 60 سانتى متر توزیع گردیده و 2/15% از آن از پروفیل خاص مورد مطالعه خارج گردیده بود.
2/1 – کاربرد ردیاب ها در کنترل آفات و علف هاى هرز تعیین مناسب ترین زمان کاربرد علف کش، غلظت مفید، تاثیر مواد افزودنى و ترکیب چند علف کش، با استفاده از فناورى ردیابى علف کش هاى نشاندار به عنصر رادیواکتیو (عمدتاً کربن -14) از جمله کاربردهاى ردیاب ها در کنترل آفات و علفهاى هرز مى باشد. این روش طى سال هاى 1382- 1379 در قالب دو طرح تحقیقاتى، جهت تعیین بهترین زمان بکارگیرى علف کش هاى D – 4،2 و گلایفوسیت در کنترل علف هاى هرز دائمى شیرین بیان و پیچک و مناسب ترین زمان کاربرد D- 4،2 براى کنترل انتخابى علف هاى هرز پهن برگ مزارع ذرت، در مزرعه تحقیقات کشاورزى سازمان انرژى اتمى ایران (مرکز تحقیقات کشاورزى و پزشکى هسته اى) به اجراء درآمد.
از موارد دیگر کاربرد ردیاب ها در کنترل آفات و علف هاى هرز مى توان به روش علامت گذارى بدن حشره بوسیله ماده رادیواکتیو در تعیین رفتارهاى بیولوژیک، مکان هاى تجمع و زمستان گذرانى و تخمین جمعیت حشرات در یک منطقه خاص و تعیین اندازه جذب و انتقال سم به سیستم داخلى بدن حشره و مشخص نمودن میزان نفوذپذیرى کوتیکول آنها نسبت به یک حشره کش، با بکارگیرى ترکیبات شیمیایى نشاندار به عناصر رادیواکتیو (نظیر فسفر- 32) اشاره نمود.
2 – از هنگامى که هانرى بکرل (1896) بطور تصادفى متوجه تاثیر سنگ معدن اورانیوم بر صفحه حساس عکاسى شد و آنرا به اشعه نامرئى نسبت داد، تاکنون حقایق بسیارى توسط دانشمندان مشخص گردیده است. نتایج این تحقیقات نشان داد عناصرى که داراى هسته هاى ناپایدار مى باشند، براى رسیدن به حالت پایدارى، تجزیه شده و انرژى اضافى را در قالب امواج الکترومغناطیسى (نظیر گاما، ایکس و یا ذراتى مانند آلفا و بتا) ساطع مى کنند. امروزه تولید این پرتوها مى تواند بوسیله شتاب دهنده ها، دستگاه هاى مولد اشعه ایکس، راکتورها و یا ایزوتوپ هاى رادیواکتیو صورت پذیرد. کاربرد عملى این فناورى در علوم کشاورزى نیز همگام با سایر علوم رو به توسعه نهاده و در زمینه هاى مختلف به عنوان ابزارى مناسب و کارآمد، جایگاه ویژه اى به خود اختصاص داده است که ذیلا به مواردى از آن اشاره مى گردد.
1/2 – کاربرد پرتوتابى در نگهدارى مواد غذایى افرایش زمان نگهدارى مواد غذایى نظیر میوه جات، سبزیجات، ادویه جات و گوشت به روش کاهش میکروبى (اعم از باکترى، کپک و مخمر)، با پذیرش استاندارد پرتودهى مواد غذایى در سال 1983 به وسیله کمیته غذایى سازمان خواروبار کشاورزى (FAO) و سازمان بهداشت جهانى (WHO) آغاز گردید. انرژى حاصل از تابش هاى گاما، ایکس و یا الکترون مى تواند بوسیله نابودى آفات (در کلیه مراحل زندگى) در محصولاتى مانند خشکبار و حبوبات و یا ممانعت از جوانه زنى در غده هاى سیب زمینى، پیاز و سیر، موجب ارتقاء مدت انباردارى محصولات کشاورزى گردد.
2/2 – کنترل منطقه اى آفات با بکارگیرى فناورى عقیم سازى حشرات نر امکان پذیر مى باشد. در طى این روش با پرتو تابى تعداد زیادى حشره نر عقیم شده و رها سازى آنها در منطقه مورد مطالعه و متعاقباً تولید نابارور توسط حشرات ماده، کاهش ناگهانى در جمعیت آفت رخ خواهد داد. این فناورى نخستین بار براى مبارزه با مگس دام به اجرا درآمد و با ریشه کنى آفت در سال 1954 کارایى بالاى خود را نمایان ساخت.
3/2 – کاربرد پرتوتابى در ژنتیک و اصلاح نباتات در اثر برخورد پرتوهاى رادیواکتیو (خصوصاً پرتو گاما) با سلول هاى گیاهى، شکست کروموزومى صورت گرفته و این امر مى تواند (بطور مستقیم) موجب جهش زدایى و با موتاسیون در نباتات زراعى گردد. پیامد این امر وقوع تنوع ژنتیکى بوده که از ملزومات اساسى علوم اصلاح نباتات به شمار مى رود.
4/2 – حاصل فعالیت هاى مرکز تحقیقات کشاورزى و پزشکى هسته اى در زمینه موتاسیون، ایجاد رقم هاى مقاوم به خوابیدگى و پرمحصول (گندم)، متحمل به بیمارى ورتیسلوز (پنبه)، زودرس (سویا)، متحمل به سرما و افزایش محصول (جو) و مقاوم به خوابیدگى، زودرس و پرمحصول (برنج) بوده است.
5/2 – فناورى پرتو تابى کاربرد گسترده در مطالعات آب مصرفى، حرکت آب در خاک و افزایش راندمان مصرف زراعى آب (در سیستم هاى مختلف آبرسانى) دارد. در نتیجه واکنش آمرسیم ( Am241) و برلیم (Re 9) در دستگاه نوترون متر، نوترونهاى سریع ساطع مى گردد. برخورد این نوترون ها با مولکول هاى آب، تولید نوترون هاى حرارتى (یا کند) مى نماید. شمارنده (3 BF) موجود در دستگاه نوترون متر قابلیت آنرا داشته تا نوترون هاى حرارتى را شمارش نموده و در نتیجه، برآورد میزان موجودى آب در پروفیل خاک ممکن مى گردد. بدین ترتیب مى توان از این فناورى در تصحیح جداول آبیارى و افزایش راندمان مصرف آب در سیستم هاى پیشرفته آبیارى (نظیر مدیریت هاى آبیارى تحت فشار) سود جست.

کاربردهاى فناورى هسته اى در علوم دامى
در رابطه با امکان استفاده از تکنیک هسته اى در تغذیه و تولید مثل دام ها و بهبودى در قدرت بارورى دام و نیز رسیدن به افزایش محصول دامى مثل شیر و گوشت، مى توان به استفاده از برخى مواد رادیوایزوتوپ در این زمینه اشاره نمود.به عنوان مثال امروزه با عنایت به اهمیت صنعت دام و طیور و فرآورده هاى آنها در ابعاد مختلف بهداشتى و اقتصادى در جامعه، به حداقل رساندن خسارات هنگفت در این صنعت ناشى از بروز بیماریهاى مختلف، پرورش و نگهدارى نامناسب، عدم تغذیه مناسب، کیفیت نامطلوب محصولات دام و طیور و خوراک آنها و مشکلاتى نظایر آن ضرورى مى باشد.
جهت نیل به این هدف تلاشهاى متعددى توسط پژوهشگران بسیارى در جهان صورت گرفته و فعالیتهاى مختلف تحقیقاتى انجام شده است که برخى از آنها به روشهاى علمى کاربردى تبدیل و متداول شده اند. در این رابطه مى توان از برخى متدهاى معمول شیمیایى و فیزیکى نام برد که بعضى از آنها تاکنون موجب موفقیتهاى قابل ملاحظه اى جهت ناقل شدن به هدف مذکور شده اند،اما على رغم بکارگیرى این روشها بروز مجدد برخى بیماریها، مقاومت بعضى از میکروارگانیسم هاى بیماریزا شناسایى عوامل پاتوژن جدید نشانگر این واقعیت است که به منظور دستیابى به پیشرفتهاى بیشتر و رفع نواقص موجود انجام تحقیقات گسترده تر جهت ارائه متدهاى فاقد و یا داراى حداقل معایب ضرورى است.
در این راستا استفاده از دانش هسته اى مى تواند الگوى مناسبى جهت جانشین شدن برخى روشهاى رایج باشد. در دنیاى کنونى نقش مفید تکنیکهاى هسته اى ( TechniguesNoclear) در عرصه هاى مختلف علوم روشن است و مى تواند گسترده تر گردد که البته علوم دامى و طب دام نیز از این قاعده مستثنى نیستند. از کاربردهاى این فناورى مى توان به استفاده از آن در زمینه هاى پیشگیرى، کنترل و تشخیص بیماریهاى دام و طیور، تغذیه و تولید مثل، همچنین ارتقاء بهداشت، رفع آلودگى و افزایش زمان نگهدارى محصولات آنها و خوراک مصرفى دام و طیور اشاره نمود که بعضى از این کاربردها در زمینه آبزیان و حیوانات آزمایشگاهى قابل تعمیم مى باشند.
اهمیت دام و بالطبع سلامتى و بهداشت دام و ارتباط بین سلامتى آن با تندرستى انسان بر هیچکس پوشیده نیست. از دیرباز محصولات دامى نظیر گوشت، فرآورده هاى لبنى، پشم و حتى کود دام ها هر یک به نوبه خود در زندگى انسان نقش بسیار مهمى را ایفا کرده و مى کنند. در این راستا دام مبتلا به بیماریهاى مشترک بطور مستقیم و یا به بیماریهاى خاص خود (بطور غیرمستقیم) مى تواند سلامتى انسان را تهدید نماید. این در حالى است که به علت عدم تشخیص به موقع و یا عدم دقت کافى در امر تشخیص و قرنطینه و یا عدم ایمنى کافى حاصل از واکسیناسیون در برابر بیماریهاى مختلف در گله هاى پرورش و مزارع نگهدارى دام و طیور و متعاقباً تلفات و افت محصولات آنها در سطح بسیار وسیع و تحمل خسارت فراوان مالى در کشور هستیم. در نتیجه مبارزه با انواع بیماریهاى دامى، اعم از مشترک با انسان و خاص خود دام (از طریق درمان، پیشگیرى و کنترل آنها) از یک طرف خسارات ناشى از افت محصولات دامى را کاهش مى دهیم و از طرف دیگر با حفظ و حتى افزایش سطح بهداشت دامها، از خطر مبتلا شدن انسان به بیماریهاى مشترک کاسته مى شود.
در حال حاضر بیش از 450 نوع بیمارى مشترک بین انسان و دام شناخته شده است. با توجه به اطلاعات فوق الذکر نیاز به اتخاذ تصمیمات اساسى بر پایه علمى محکم و بکار بستن آن، کاملا احساس مى شود تا اقداماتى جهت تسهیل، تسریع و بهبود روشهاى معمول و یا در برخى موارد اتخاذ سیاستهاى جدید و ارائه روشهاى نوین جهت تشخیص، درمان، پیشگیرى و کنترل بیماریهاى دامى، تغذیه، تولید مثل، بهداشت، رفع آلودگى، افزایش زمان نگهدارى محصولات دامى و نیز خوراک مصرفى دام صورت گیرد. بروز مجدد بعضى بیماریها و یا مقاومت بعضى میکروارگانیسم هاى بیماریزا در برابر روش هاى کنترلى، ریشه کنى و… متداول، نشانگر این واقعیت است که براى نیل به موفقیتهاى بیشتر و رفع نواقص موجود نیاز به تحقیقات وسیعتر و ارائه متدهاى جدیدترى مى باشد که بهره گیرى از تکنیکهاى هسته اى از جمله روش هاى رسیدن به اهداف مذکور مى باشد.
امروزه در زمینه هاى علوم مختلف که علوم دامى، دامپزشکى و دامپرورى نیز از این قاعده مستثنى نیستند،به وضوح مى توان نقش تکنیک هسته اى را ملاحظه نمود، که براى روشن نمودن نقش آن به صورت مجمل مطالبى ارائه مى گردد:

1. پیشگیرى، کنترل و تشخیص بیماریهاى دامى و فناورى هسته اى:
در زمینه نقش تکنیک هسته اى در این ارتباط مى توان بیماریهاى دامى را به 2 گروه عمده تقسیم کرد:
1/1 – بیماریهاى انگلى: که شامل انواع انگلها نظیر آلودگى ها و امراض کرمى (مثل فاسیولا هپاتیکا و تنیا ساجیناتا)، تک باخته اى (مثل تیلریا، بابزیا) و بندپایان (مثل اسکرووروم Screwworm) مى باشد. این دسته از بیماریهاى دامى بقدرى حائز اهمیت هستند که استفاده از پرتوتابى براى تولید واکسن هاى ضدانگل، پایه و اساس تحقیقات و بررسى هاى اولیه FAO(سازمان غذا و خواربار جهانى) و AEA(آژانس بین المللى انرژى اتمى) جهت اصلاح و بهبود محصولات دامى و افزایش سطح بهداشت و سلامتى دام را تشکیل داده است.در خیلى از کشورها، با استفاده از پرتو تابى علیه بیماریهاى انگلى مثل کرم ریه در گاو و گوسفند، شیستوزومیازیس و بابزیوزیس در گاو، و کرم قلابدار در سگ تولید واکسن هایى کرده اند (رادیو واکسن)، در انگلستان با این طریق فقط در درمان آلودگى کرم ریه در گاو و گوسفند به تنهایى بیش از 10 میلیون دلار صرفه جویى اقتصادى براى تولیدکنندگان مربوطه داشته است. البته در کشورهایى مثل سودان، اتیوپى، سریلانکا و هند نیز از چنین واکسن هایى براى کنترل بیماریهاى مذکور استفاده کرده اند.شایان ذکر است اهمیت واکسیناسیون دامها و عملیات پیشگیرى از بیماریهاى دامى بقدرى زیاد است که به این طریق مى توان افزایش تولید گوشت قرمز در یک دوره را به 50 هزار تن رساند.
همچنین استفاده از پرتو تابى در حساسترین مرحله تکاملى حشرات مولد بیمارى هاى مختلف در دام (مانند مگس کرایزومیابزیانا و یا پشه تسه تسه) جهت جلوگیرى از رشد و نمو آنها تحت عنوان تکنیک عقیم سازى حشرات (SIT) از دیگر کاربردهاى دانش هسته اى است.
2/1. بیماریهاى میکروبى، مثل: سالمونلوز، بروسلوز (تب مالت) و سل که هم اکنون در کشور ما، جزء بیماریهاى مهم باکتریایى در دام و طیور محسوب مى شوند. در این رابطه نیز مى توان با استفاده از رادیو واکسن باکتریایى (استفاده از پرتو گاما در تهیه واکسن هاى بیماریهاى باکتریایى مثل توبرکلوزبس، بروسلوزیس و سالموتلوزیس) مى توان دام را از مبتلا شدن به برخى بیماریهاى باکتریایى ایمن ساخته یعنى با استفاده از دز مناسب پرتودهى جهت کشتن باکترى هاى مایکو باکتریوم، بروسلا و یا سالمونلا یک نوع واکسن کشته باکتریایى با استفاده از پرتو یابى را تولید نمود (همانند واکسن هاى کنونى که بوسیله کشته شدن عوامل باکتریایى توسط بعضى مواد شیمیایى و یا حرارت تولید مى شوند اما به دلایلى که گذشت،فاقد ایمنى زدایى لازم و کافى مى باشند)
3/1. بیماریهاى قارچى، مثل: آسپرژیلوزیس و مایکوتوکسیکوزیس بعنوان مثال با استفاده از مواد رادیو ایزوتوپ در نشاندار کردن توکسین هاى قارچى مى توان به وجود و میزان این توکسین ها بطور طبیعى در نمونه هاى ارسالى (خون، شیر و یا…) دامى پى برد.
4/1. بیماریهاى ویروسى، مثل: نیوکاسل، طاعون گاوى و تب برفکى. در این راستا از تکنیک هسته اى مى توان، هم به عنوان کاهش دهنده و یا رفع کننده عوامل ویروسى بیماریزا استفاده نمود و هم از طریق تکنیک یا تکنیکهاى وابسته مى توان بعنوان متدهاى تشخیصى بهره گیرى نمود. FAO با همکارى IAEA اقدام به برنامه ریزى دقیق و وسیع با هدف ریشه کنى برخى بیماریها نظیر بیماریهاى ویروسى طاعون گاوى در کشورهاى منطقه آسیا بویژه آسیاى غربى نمود،بطوریکه از سال 1995 طرح ریشه کنى طاعون گاوى را با آموزش، تجهیز آزمایشگاههاى مربوطه و تاسیس آزمایشگاههاى جدید و فرستادن کارشناسان مربوطه از سازمانهاى بین المللى به آسیا آغاز کردند. در این طرح،هدف استفاده از تکنیک الایزا (Enzyme Linked Immunosorbent Assay) به عنوان یک روش مرتبط با متد هسته اى جهت تشخیص سریع و دقیق این بیمارى در سطح گله و یا منطقه آلوده مى باشد، که البته کشورمان در این رابطه جزء کشورهاى بسیار فعال و موفق در پیشبرد اهداف مذکور مى باشد.شایان ذکر است در تمامى موارد تشخیص بیماریهاى انگلى، باکتریایى، قارچى و ویروسى مى توان از: A- مواد رادیو ایزوتوپ (مثل ید فسفر، کربن، تریتیوم، سزیم و… اکتیو) و اتصال هر یک از آنها به عوامل یا مواد بیماریزا مثل آنتى ژن و یا عوامل یا مواد حاصل از مکانیسم دفاعى بدن دام، مثل آنتى بادى (یعنى نشاندار کردن) و یا از B – مواد آنزیمى (مثل آنزیم پراکسیدار، فسفاتاز آلکالن، مالات دهیدروژناز و…) استفاده نمود که در این صورت روش A را رادیوایمونواسى (RIA) و روش B را الایزا (ELISA) مى نامند، از مزایاى هر دو روش نسبت به روشهاى تشخیص معمول سرعت و دقت بسیار بالاى آنها مى باشد، که به عنوان کیت تشخیص در آزمایشگاههاى مربوطه کاربرد دارند.

2. تولید دام و دانش هسته اى:
از برخى از مواد رادیوایزوتوپ (مثل ید 123 یا 125) در اندازه گیرى هورمون پروژسترون در نمونه خون و یا شیر دام از یک طرف بهترین زمان لقاح و کاهش فاصله تولد نوزاد دام و شروع فعالیت تخمدان مادر براى باردارى بعدى را تعیین مى نماییم و از طرف دیگر در صورت مثبت بودن باردارى سن جنین را مشخص مى کنیم. بنابراین با این عمل، باعث رسیدن به یک افزایش قابل ملاحظه در بره زایى یا گوساله زایى مى شویم (با کاهش فاصله دو زایمان که در صنعت دامپرورى از اهمیت زیادى برخوردار است) و در نهایت باعث سرعت در افزایش تولیدات دامى اعم از گوشت و شیر مى گردیم.ضمناً مى توان از این تکنیک در تشخیص و تعیین میزان برخى دیگر از هورمونها و مواد نظیر تستسترون، استروژن، اسیدفولیک، ویتامین 12 Bهورمون تحریک کننده فولیکول و… استفاده نمود، که به عنوان کیت تشخیصى در آزمایشگاههاى مربوطه قابل استفاده هستند.همچنین مى توان به استفاده از پرتوى گاما به عنوان یک تکنیک هسته اى جهت پرتو تابى به تخم مرغ نطفه دار مرغان گوشتى با هدف افزایش جوجه درآورى، کاهش تلفات و افزایش وزن جوجه هاى تازه از تخم درآمده و با استفاده از این پرتو (گاما) جهت نر عقیمى ماهیان خاویارى (استروژن) با هدف افزایش تعداد ماهیان ماده خاویارى و در نتیجه افزایش خاویار حاصله از آنها اشاره نمود.

3. تغذیه دام و تکنیک هسته اى:
در این رابطه مى توان به این نکته اشاره نمود که از موادى مثل 2 H،12 C،15 N،22 P،35 S،51C به عنوان رادیوایزوتوپ مى توان بهره جست بعنوان مثال برخى در اندازه گیرى مقدار پرتئین، مکمل هاى معدنى موجود در علوفه مصرفى دامها، در تعیین ارزش غذائى یا اندازه گیرى تولید اسیدهاى چرب فرار، گازهاى حاصل از عملیات تخمیرى باکتریهاى موجود در دستگاه گوارش دامها (توسط نشاندار کردن عنصر هدف در آن ماده غذایى با یک ماده رادیوایزوتوپ) قابل استفاده هستند که نهایتاً ماحصل این اندازه گیرى و سنجش هاى غذایى، فرموله کردن خوراک جدید با کیفیت بالاتر جهت تغذیه دامها مى باشد.

4. بهداشت و ایمنى محصولات دامى و خوراک آنها و علم هسته اى:
از دیگر کاربردهاى پرتوى گاما (ساطع شده از عنصر کبالت 60) استفاده از آن در کاهش و یا رفع آلودگى میکروارگانیسم هاى بیماریزاى مختلف قارچى، باکتریایى، انگلى و غیره موجود در محصولات دامى مثل گوشت قرمز، مرغ و یا در خوراک مصرفى دامها و طیور و حیوانات آزمایشگاهى یعنى علوفه دام و طیور و پلت هاى غذایى حیوانات آزمایشگاهى (رت، مایس، خوکچه هندى، خرگوش، هامستر) مى باشد بطورى که دز مناسبى از این اشعه مى تواند باعث کاهش و در بعضى موارد باعث از بین رفتن عواملى چون عوامل انگلى مثل فاسیولاهپاتیکا و سیستى سرکوس بویس در گوشت قرمز، بیمارى انگلى مثل آنیزاکیس در ماهى، عوامل باکتریایى مثل سالمونلا، اشیرشیاکولى، استافیلوکوکوس اورئوس در گوشت مرغ و گوشت قرمز، عوامل باکتریایى مثل سالمونلا در خوراک دام و طیور و حیوانات آزمایشگاهى، عوامل قارچى مثل آسپرژیلوس، رایزویوس و موکور در خوراک دام و طیور و حیوانات آزمایشگاهى گردد که با استفاده از پرتوى گاما در موارد مذکور کاهش بروز بیمارى در مصرف کننده (انسان و دام) را خواهیم داشت، علاوه بر آن سطح بهداشت و ضریب اطمینان استفاده از محصولات دامى و خوراک دام و طیور را افزایش مى دهیم و در ضمن مدت زمان نگهدارى آنها نیز بدینوسیله افزایش مى یابد.هم اکنون در سازمان انرژى اتمى ایران فعالیتهاى پژوهشى تقریباً در کلیه محورهاى مذکور مرتبط با علوم دامى در قالب پروژه هاى تحقیقاتى خاتمه یافته و یا در حال اجرا وجود دارد.

نتیجه: کاربردهاى فناورى هسته اى در علوم پزشکى
یکى از مهم ترین و گسترده ترین موارد استفاده صلح آمیز از انرژى هسته اى، بخش پزشکى است که از آن به پزشکى هسته اى یاد مى شود.این رشته تخصصى در توصیف روش هاى وسیع تشخیص و درمان به کار مى رود و بزرگ ترین صفت مشترک این روش ها، استفاده از ماده رادیواکتیو است. از مواد رادیواکتیو که به حالت باز (unsealed) استفاده مى شود، مى توان براى بیماران یا در شرایط آزمایشگاهى در مطالعه مایعات بدن انسان استفاده کرد.پس از دهه 1940 نخستین دسترسى آسان به مواد رادیواکتیو ممکن و مشخص شد که بیشتر این مواد را با مولکول هایى که در علوم بیولوژى کاربرد دارند، مى توان ترکیب کرد. همچنین قابلیت مطالعه اندام ها و سیستم هاى فیزیولوژیک و امکان درمان بعضى بیمارى ها مشخص و میدان جدیدى در پرتو پزشکى گشوده شد.گستردگى و اهمیت استفاده صلح آمیز انرژى هسته اى در بخش پزشکى، به ایجاد رشته هاى مطالعاتى و تخصصى فراوان منجر شد. در ذیل به هر یک از رشته هاى ایجاد شده مى پردازیم:
1. پزشکى هسته اى درمانى (Therapeutic nuclear): این روش کاربرد محدودى دارد، اما در درمان روند بیمارى نقش مهمى دارد. این روش شامل تجویز دوز پرتوى زیاد به وسیله منبع رادیواکتیو باز به اندامى خاص یا بخشى از بدن است.این کار با تزریق ساده داروى رادیواکتیو به داخل حفره بدن صورت مى گیرد. براى مثال، در درمان بدخیمى هاى پلورابا کلویید یوتیریوم 90 از این روش استفاده مى شود. از سوى دیگر، ممکن است مسیر بیولوژیک بسیار پیچیده باشد. براى مثال در درمان تیروتوکسیکوز یا بعضى کارسینوماهاى غده تیرویید باید 131 خوراکى، براى آن درمان مؤثر باشد، در هر مورد دوزیمترى دقیق پرتو ضرورى است.
2. اندازه گیرى میزان جذب اندام ها (Organ uptake measurement): در این آزمایش ها به کمک داروهاى رادیواکتیو، کار اندام ها به لحاظ کمى به دقت اندازه گیرى مى شود. حدود این جنبه از پزشکى هسته اى بسیار وسیع است و با روش تصویربردارى به میزان قابل توجهى مشترک است. دستگاه هاى مدرن، امکان تصویربردارى از اندام ها و اندازه گیرى کمى از میزان جذب آنها را هم زمان فراهم مى کنند. حدود این آزمایش ها از مطالعات عملى بسیار ساده از فعالیت تیرویید با استفاده از ید رادیواکتیو تا آنالیز بسیار پیچیده از فعالیت متابولیک موضعى مغز با کمک مولکول هاى نشانه گذار رادیواکتیو متعدد، نظیر رادیواکتیو نوکلیدهاى تابش کننده پوزیترون نظیر کربن 11 یا اکسیژن 15 را در برمى گیرد.
3. اندازه گیرى نمونه ها (Measurements on specimens): بیشتر اندازه گیرى نمونه ها، روش هایى را شامل مى شود که به متخصصان آزمایشگاه پزشکى مربوط مى شود تا به رادیوگرافرها. از این روش براى ارزیابى سیستم فیزیولوژیک استفاده مى شود، که شامل تجویز مقدار معینى ماده رادیواکتیو به بیمار است. سپس تجمع این ماده در نمونه هایى از مایعات بدن، بافت، خون، ادرار یا مدفوع بررسى مى شود. مثالى در این مورد، تخمین زمان بقاى گلبول هاى قرمز با نشان دار کردن مقدارى از اریتروسیت هاى خون بیمار یا کروم 51 است.
4. آزمایش ها در خارج از بدن (In vitro): این آزمایش ها به دلیل آن که بیمار در معرض ماده رادیواکتیو قرار نمى گیرد، منحصر به فرد هستند. به جاى آن که آزمایش ها در مایعات بدن (معمولاً سرم یا پلاسما) انجام شود، نمونه اى از این مایعات از بیمار گرفته مى شود و به روش داخل لوله آزمایش (in vitro) با رادیونوکلید خاصى ترکیب مى شود. رشته اى موسوم به رادیوایمنواسى در این مقوله جاى مى گیرد که امکان اندازه گیرى دقیق مقادیر ناچیز هورمون هاى بدن را فراهم مى کند. در پزشکى هسته اى این تکنیک رشته بسیار گسترده اى است که تاکنون در موارد گوناگون، بسیارى از قابلیت هاى فراوان آن از نظر ارزانى، درستى (accurate) و غیر تعرضى بودن آزمایش هاى تشخیص ( inrasirenon) مشخص شده است.
5. تصویربردارى اندام ها: این جنبه از پزشکى هسته اى، ارتباط نزدیک و زیادى با رادیولوژیست و رادیوگرافر دارد. اساس کار تمام روش هاى تصویربردارى هسته اى اندام هاى آن است که مقدارى از ماده رادیواکتیو به بیمار داده مى شود و در بخش هاى خاصى از بدن تجمع مى یابد. تجمع ماده در این بخش ها به داروهایى که به همراه ماده رادیواکتیو استفاده مى شود و به طرز تجویز آن بستگى دارد. از آنجا که به طور طبیعى، ماده دارویى رادیواکتیو داراى مسیر بیولوژیک، نحوه پخش و روش هاى دفع آن مشخص است. مطالعه را مى توان خارج از بدن انجام داد. مطالعه خارج از بدن به مفهوم جمع آورى پرتوهاى منتشر شده خارج از بدن و تبدیل این اطلاعات به تصویر مرئى است. بى شک، بسیارى از عناصر جدول تناوبى، ایزوتوپ هایى دارند که رادیواکتیو هستند. بیشتر این مواد را مى توان به طور مصنوعى در رادیواکتیوهاى هسته اى با شتاب دهنده هاى ذره اى تولید کرد.خطر آلودگى کارکنان و بیماران به آثار سوء رادیواکتیویته بسیار کم است و با رعایت چند توصیه ساده مى توان این آلودگى را به مرز ناممکن رساند.
( مرتضى شیرودى، پگاه حوزه، شماره 181، ص 21-16.)
3 – ما هرگز نه با هیچ کشور و سازمانی و نه حتی با غرب بر سر دست یابی به انرژی هسته ای صلح آمیز سر جنگ نداریم تا با آنها صلح نماییم بلکه داشتن فناوری هسته ای صلح آمیز حق کشور ماست و ما صرفا در صدد دست یابی به حق خود هستیم و جالب اینجاست که سازمان انرژی اتمی بارها و اخیرا نیز به دنبال ایستادگی های مسئولان کشورمان ، غرب نیز به کرات ، بر حق جمهوری اسلامی ایران برداشتن فناوری هسته ای صلح آمیز تاکید کرده اند و تنها ایرادی که در این موضوع وارد کرده اند این است که جمهوری اسلامی ایران باید نسبت به عدم انحراف از فعالیت های صلح آمیز اعتماد سازی نماید که مسئولان کشورمان نیز بارها حسن نیت و اقدامات اعتماد ساز را از خود بروز داده اند که به دلیل گستردگی موضوع وارد بحث آن نمی شویم . بنابر این امروزه و در سایه مقاومت دولتمردان کشورمان ، حتی خود غربی ها نیز با ما بر سر اصل این فناوری جنگی ندارند تا اینکه با آنها بخواهیم وارد صلح شویم و البته اگر هم بخواهند حق چنین درخواست های زیاده خواهانه ای را ندارند چرا که داشتن فناوری صلح آمیز هسته ای و تسهیل نقل و انتقال فناوری هسته ای صلح آمیز به کشورهای عضو آژانس انرژی اتمی که ایران نیز یکی از آنها می باشد بر اساس مواد 4 و 5 معاهده موسوم به NPT حق مسلم هر کشور عضوی بوده و اتفاقا در این قضیه جمهوری اسلامی ایران باید مدعی باشد که چرا کشورهای عضو بر خلاف این مواد دست یابی کشور مان به انرژ ی صلح آمیز هسته ای را تسهیل ننموده اند .
4 – آخرین نکته این است که دشمنان می دانند که فعالیت های هسته ای جمهوری اسلامی ایران صلح آمیز بوده اما آنان به طور کلی با هر گونه پیشرفت کشورمان مخالف هستند که علت این مخالفت ها عبارت است از :
1 – هر گونه پیشرفت کشور ما باعث ایجاد اقتدار برای نظام جمهوری اسلامی ایران می شود . به ویژه که در حال حاضر هر گونه پیشرفتی یک قدم به اقتدار کشور اضافه می کند و اقتدار کشور نیز به نوبه خود مانع و سدی مستحکم در برابر زیاده خواهی ابرقدرتهای جهانخوار می گردد . چرا که امروزه مهمترین ابزار فشار قدرتها بر ملت های آزاده و مستقل سوء استفاده از نقاط ضعف ، ناتوانی ها و خلا های موجود آنان می باشد و هر کشوری به تناسب وابستگی ای که به جهان خارج دارد از این نظر ضربه پذیر می باشد و در مقابل به تناسب پیشرفتی که در بخش های مختلف به دست می آورد خود را ایمن می سازد . با چنین اوضاعی و با توجه به اینکه در حال حاضر نظام جمهوری اسلامی تنها نظامی است که با گسستن زنجیرهای استبداد بین المللی قصد استیفای حقوق حقه خویش و به دست آوردن استقلال واقعی خود را دارد و تلاش می کند تا با پر کردن نقاط ضعف خویش ، میزان ضربه پذیری خود را کاهش دهد ، طبیعی است که کشورهای سلطه گر و قدرتهایی که قصد تسلط بر جهان را دارند و یا کشورهایی که آرزوی تسلط بر منطقه را در سر می پرورانند از جمله رژیم صهیونیستی به مخالفت برخیزند و با این پیشرفت ها که مانع ضربه پذیری کشور ما می باشد مخالفت کنند .
2 – پیشرفت های کشور ما باعث الگو گیری کشورها و ملت های دیگری که خواهان کسب آزادی و استقلال خویش هستند شده و نظام استبدادی طراحی شده توسط قدرتهای استکباری که بر اساس آن تنها برخی کشورهای خاص امکان توسعه داشته و سایر کشورها صرفا نقش خدمتکار کشورهای توسعه یافته را ایفا می کردند و منابع و امکانات آنها به صورت مستقیم به غارت کشورهای سلطه گر می رفت ، دچار چالش می شود . بنابر این ترس از بیداری ملت های جهان و آگاهی آنان از حقوقی که توسط قدرتهای سلطه گر غارت شده است و فهم این نکته که حتی با دست های خالی نیز می توان به جنگ ابرقدرتها و نظام سلطه رفته و حقوق قانونی خویش را استیفا نمود ، خود به خود خطری بزرگ برای مدعیان حاکمیت نظام ظالمانه ایجاد شده بوده و لذا با هر گونه اقدامی که به این بیداری عظیم و الگو پذیری کمک کند مخالفت می کنند و از آنجایی که پیشرفت های هسته ای کشور ما نماد پیشرفت و خودباوری ایرانیان می باشد لذا آنان با این پیشرفت ها نیز مخالفت می کنند . همچنین پیشرفت های کشور ما باعث بالا رفتن انتظارات جهانیان و آغاز تلاش هایی برای خارج ساختن علوم وفنون از انحصار چند کشور معدود سلطه طلب شده و منافع نامشروع این قدرتها را به خطر خواهد انداخت . علاوه بر این نکته ، پیشرفت های کشور ما ، تصور غلطی که غربی ها و به ویژه رسانه های صهیونیستی در ذهن جهانیان جا انداخته بودند و بر اساس آن چنین القا می کردند که حاکمیت اسلام گرایان در ایران یعنی بازگشت به دوران اسب و شتر و مخالفت با هر گونه فناوری و تکنولوژی و نو آوری را در هم ریخته و همه این تبلیغات غلط را نقش بر آب کرده است .
بنابر این اگر امروز دست از فعالیت های هسته ای صلح آمیز برداریم قطعا بهانه های آنان تمام نخواهد شد و بهانه های دیگری برای تحمیل هزینه بر ملت ایران پیدا خواهند کرد و تجربه تاریخی نیز نشان داده است که تنها راه مقابله و عقب نشاندن غربی ها از مواضع زیاده خواهانه آنان ، مقاومت و پایداری می باشد چنانکه روزگاری نه چندان دور غربی ها حتی منکر حق جمهوری اسلامی ایران برای داشتن فعالیت صلح آمیز هسته ای بودند ولی مقاومت ها باعث شد تا آنها قدم به قدم عقب نشینی نمایند و آنان که باز تا چندی پیش حتی حاضر نبودند که چند عدد سانتریفیوژ را تحمل نمایند و حتی نام بردن از غنی سازی اورانیوم را جرم می دانستند امروزه حاضر شده اند که هم داشتن این فناوری را به رسمیت بشناسند و هم اینکه غنی سازی در سطح پایین را قبول کرده اند و صحبت بر سر غنی سازی در سطح بالا می باشد .