رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران گفت: مدرنیته، معنویتی را جستجو می‌کند که برایش مشکل بحران این جهان را حل کند نه اینکه انسان را بسازد اما در معنویت دینی، همه ادیان الهی به دنبال ساختن انسان هستند.

به گزارش خبرنگار آیین و اندیشه خبرگزاری فارس، حجت‌الاسلام عبدالحسین خسروپناه، رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران در دومین روز از هفتمین دور نشست دینی مرکز گفت‌وگوی ادیان و تمدن‌ها با شورای جهانی کلیساها با محوریت «مدرنیته و معنویت» که به همت سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در حال برگزاری است، گفت: مدرنیته را نباید تنها به دستاوردهایش یعنی علم مدرن، تکنولوژی مدرن و مانند اینها شناخت بلکه باید به دنبال شناخت گوهر مدرنیته رفت؛ گوهر مدرنیته همانطور که فلاسفه مدرن مثل دکارت، کانت و هگل اعتراف کردند «سوبژکتیویسم» است به این معنا که تقدّم ذهن انسان بر واقعیات خارجی است. بنابراین ذهن انسان آئینه واقعیات خارجی است و باید موجودات جهان را از دریچه ذهن آدمی تفسیر کرد.

وی با بیان اینکه گوهر مدرنیته این است که همه چیز را می خواهد با آئینه ذهن خود تفسیر کند، خدا، وحی و ایمان در گوهر مدرنیته همچون سایر موجودات متعلق موجودات هستند، اظهار داشت: در پارادایم مدرنیته تنها ایمان بر فهم و معرفت تقدم ندارد بلکه همیشه متعلق فهم انسانی قرار می گیرد از این رو این جمله که «ایمان می آورم تا بفهمم» به هیچ وجه در مدرنیته پذیرفتنی نیست بلکه «می‌فهمم تا شاید ایمان بیاورم» درست است.

* معنویت دینی بسیار فراتر از رفع بحران‌های دنیوی است

رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران عنوان کرد: معنویت با تعاریف مختلف تجربی پدیدارشناختی، الهیاتی، تبارشناختی و … که دارد یک معنای مشترک دارد و آن اعتقاد به نیروهای فرامادی برای دست یابی به احساس آرامش و معنای زندگی است.

وی ادامه داد: براساس اینکه ممکن است این معنای معنویت با دین جمع شود یا نه، نمی‌توان گفت که معنویت دینی است چون معنویت‌های غیر دینی وجود دارد این معنای از معنویت در مدرنیته تنها با فاعل شناسای انسانی تأمین می‌شود و اینجاست که تفاوت میان معنویت مدرن و معنویت دینی آشکار می‌شود.

خسروپناه در بخش دیگر سخنان خود با اشاره به تفاوت معنویت دینی و معنویت مدرن خاطرنشان کرد: اولین تفاوت این دو در روش است؛ معنویت دینی علاوه بر عقل آدمی از وحی الهی و ایمان دینی در شناخت معنویت و چگونگی دستیابی بدان بهره می‌برد، یعنی معنویت دینی با تفسیر اسلام، هم از عقل و هم از وحی برای تعریف معنویت بهره می‌برد اما معنویت مدرن تنها از عقلانیت خودبنیاد برای شناخت معنویت استفاده می‌کند و در واقع وحی الهی و ایمان دینی به عنوان منبع معرفت در شناخت معنویت پذیرفته نیست.

وی گفت: معنویت دینی بسیار فراتر از رفع بحران‌های دنیوی است مدرنیته، معنویتی را جویا است که مشکل بحران این جهان را برای او حل کند نه اینکه انسان را بسازد اما در معنویت دینی، همه ادیان الهی به دنبال ساختن انسان هستند. گوهر مدرنیته یعنی عقلانیت خودبنیاد تنها بخشی از نیازهای معنوی بشر را در دنیای معاصر تأمین می‌کند اما بشر معاصر برای تأمین همه نیازهای خویش باید به سراغ عقل و دین یا عقل و وحی برود تا به معنویت دینی دست یابد.

رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه اسلامی در پایان سخنانش گفت: در دنیای کنونی محتاج مدل دیگری از عقلانیت هستیم که از آن تعبیر به «عقلانیت دینی» می کنم. عقلانیت در واقع جمع عقل و ایمان و جمع عقلانیت زمینی با ایمان آسمانی است اگر این عقلانیت جایگزین عقلانیت خودبنیاد شود می‌تواند برخی از بحران‌های بشر را حل کند.