پرسشگر محترم با سلام و تشکر از ارتباطتان با این مرکزبایدعرض کرد اطلاق صیغه جمع بر مفرد یا بر تثنیه (دو نفر) تازگى ندارد، و در ادبیات عرب و قرآن موارد زیادى از آن را مى توان دید. در توضیح اینکه: بسیار مى شود که به هنگام بیان یک قانون، با تنظیم یک عهد نامه، حکم به صورت کلى و به صیغه جمع آورده مى شود، و مثلا در عهد نامه چنین مى نویسند که: مسئول اجراى آن امضا گنندکان عهدنامه و فرزندان آنها هستند، در حالى که ممکن است یکى از دو طرف تنها یک یا دو فرزند داشته باشد، این موضوع هیچ گونه منافاتى با تنظیم قانون و با عهدنامه به صورت جمع ندارد. خلاصه این که ما دو مرحله داریم: یکى مرحله قرارداد، دیگرى مرحله اجرا. در مرحله قرارداد گاهى الفاظ به صورت جمع ذکر مى شود تا بر همه مصادیق تطبیق گردند، ولى در مرحله اجرا ممکن است مصداق، منحصر به یک فرد باشد و این انحصار در مصداق منافاتى با کلى بودن مسئله ندارد. همچنین مراد از لفظ آیه چیزى است، و مصداقى که حکم آیه به حسب خارج منطبق بر آن است چیزى دیگر، و این بار اول نیست که خداوند حکم یا وعده را که بر حسب خارج بر یک نفر منطبق است به طور دسته جمعى حکایت مى کند، مثلا: با آن که فرد معینى زن خود را ظهار کرده بود و آیه در شأن او نازل شده بود مى فرماید: «الَّذینَ یُظاهِرُونَ مِنْکُمْ مِنْ نِسائِهِمْ ما هُنَّ أُمَّهاتِهِمْ إِنْ أُمَّهاتُهُمْ إِلاَّ اللاّئى وَلَدْنَهُمْ وَ إِنَّهُمْ لَیَقُولُونَ مُنْکَرًا مِنَ الْقَوْلِ وَ زُورًا وَ إِنَّ اللّهَ لَعَفُوٌّ غَفُورٌ از میان شما کسانى که زنانشان را ظهار مى کنند.و مى گویند پشت تو چون پشت مادر من است -آنان مادرانشان نیستند مادران آنها تنها کسانى اند که ایشان را زاده اند و قطعا آنها سخنى زشت و باطل مى گویند و لى خدا مسلما درگذرنده آمرزنده است». و باز در مورد همان یک نفر به صورت دسته جمعى مى فرماید: «وَ الَّذینَ یُظاهِرُونَ مِنْ نِسائِهِمْ ثُمَّ یَعُودُونَ لِما قالُوا فَتَحْریرُ رَقَبَهٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ یَتَمَاسّا ذلِکُمْ تُوعَظُونَ بِهِ وَ اللّهُ بِما تَعْمَلُونَ خَبیرٌ و کسانى که زنانشان را ظهار مى کنند سپس از آنچه گفته اند پشیمان مى شوند بر ایشان-فرض -است که پیش از آنکه با یکدیگر همخوابگى کنند بنده اى را آزاد گردانند این-حکمى-است که بدان پند داده مى شوید و خدا به آنچه انجام مى دهید آگاه است».و درباره شخص واحدى که گفته بود خدا فقیر است و من توانگرم، به صورت دسته جمعى فرموده: «شَهِدَ اللّهُ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلاّ هُوَ وَ الْمَلائِکَهُ وَ أُولُوا الْعِلْمِ قائِمًا بِالْقِسْطِ لا إِلهَ إِلاّ هُوَ الْعَزیزُ الْحَکیم خدا که همواره به عدل قیام دارد گواهى مى دهد که جز او هیچ معبودى نیست و فرشتگان -او- و دانشوران-نیز گواهى مى دهند که -جز او که توانا و حکیم است هیچ معبودى نیست».و در پاسخ شخص واحدى که پرسیده بود چه چیزى را انفاق کنیم؟
به صورت دسته جمعى فرمود: «یَسْئَلُونَکَ عَنِ الْخَمْرِ وَ الْمَیْسِرِ قُلْ فیهِما إِثْمٌ کَبیرٌ وَ مَنافِعُ لِلنّاسِ وَ إِثْمُهُما أَکْبَرُ مِنْ نَفْعِهِما وَ یَسْئَلُونَکَ ما ذا یُنْفِقُونَ قُلِ الْعَفْوَ کَذلِکَ یُبَیِّنُ اللّهُ لَکُمُ اْلآیاتِ لَعَلَّکُمْ تَتَفَکَّرُونَ»و از این قبیل آیات بسیارى وجود دارد که به لفظ جمع نازل شده است در حالى که مصداق خارجى آن به حسب شأن نزول فرد معینى است.
————————————————-
جهت مطالعه بیشتر ر. ک:
1- ترجمه تفسیر المیزان، ج. 3
2- تفسیر نمونه، ج. 2
3- پیام قرآن، مکارم شیرازى، ج.9