اوضاع و شرایط قبل از ظهور منطقه خاور میانه – قسمت اول

قبل از ظهور حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف جهان و به خصوص، منطقه خاورمیانه، دارای اوضاع و شرایط خاصی چون فتنه و آشوب، کشتار و ناامنی، ستم و بیداد گری، یأس و ناامیدی از گشایش می‌شود که در احادیث اهل‌بیت علیه السلام به آن‌ها اشاره شده است. در این قسمت، برخی از این موارد بررسی می‌شود.

اول: ظهور فتنه

«فتنه» به معنای ابتلا و آزمایش، استعمال شده و در اصل، به معنای قرار دادن طلا در آتش برای جدایی ناخالصی از آن است. راغب در این زمینه می‌نویسد: «اصل الفتن ادخال الذهب النار لتظهر جودته من ردائته».[1] ایشان اضافه می‌کند که این کلمه برای دخول انسان در آتش، وسیله عذاب و همچنین آزمایش و ابتلا به کار رفته، و در حقیقت با کلمه فتنه، معامله کلمه «بلا» شده است که هر دو، در سختی و آسانی به انسان می‌رسد؛ ولی کاربردشان در سختی بیشتر است. چنانچه در قرآن کریم آمده است: «و نَبْلُونکُمْ بِالشَّرِّ وَ الْخَیْرِ فِتْنَة؛[2] شما را به امتحان بدی (سختی و مصیبت و بلا) و نیکی (آسانی و نعمت و دولت) می‌آزماییم.»

پروردگار بلند مرتبه، انسان‌ها را در این دنیا با وسایل مختلف می‌آزماید تا انسان‌های خوب و نیک سرشت از بدان و زشت کرداران، جدا و هر کدام مطابق رفتارشان جزا داده شوند. یکی از این فتنه‌ها و آزمایش‌ها در احادیث اهل‌بیت، غیبت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف معرفی شده است.

برای نمونه حسن بن محبوب روایت کرده است که امام رضا علیه السلام به من فرمود:

«به ناچار فتنه‌ای سخت و هولناک اتفاق خواهد افتاد که در آن هر صمیمیت و دوستی ساقط می‌شود و آن هنگامی است که شیعه، سومین نفر از نوادگان مرا از دست بدهد و اهل آسمان و زمین و هر دلسوخته و اندوهناکی بر او بگرید».[3]

امام هشتم از فتنه‌ای خبر می‌دهد که بعد از ایشان اتفاق می‌افتد. مقصود ایشان از سومین نفر از نوادگانشان، امام حسن عسکری علیه السلام است. با شهادت ایشان، شیعه با امامی مواجه شد که از دیدگان آنان پنهان بود. این موضوع، فتنه و آزمایشی سخت برای شیعیان محسوب می‌شد. گرچه پیشوایان معصوم با روش‌های گوناگون، پیروان خود را برای برخورد با چنین روزی آماده کرده بودند؛ از جمله پیشگویی غیبت امام دوازدهم و کم کردن ارتباط مستقیم با مردم که توسط امام دهم و یازدهم صورت گرفت تا شیعیان به ندیدن امامشان عادت کنند. اضافه بر این، امام حسن عسکری علیه السلام فرزندش را به بزرگان شیعه معرفی کرده بود؛ ولی با این حال، پذیرفتن امامی که بسیاری از شیعیان، او را ندیده بودند دشوار بود؛ زیرا شیعه، برای اوّلین مرتبه با این مشکل مواجه می‌شد.

اکثر شیعیان در آن زمان با هدایت امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و به وسیله نایبان خاص و بزرگان شیعه، شرایط حساس و فتنه انگیز را پشت سر گذاشتند؛ ولی تا وقت ظهور، فتنه و آزمایش برای انسان‌ها به وسیله امامی که از دیدگان آنان پنهان است همچنان ادامه دارد. در حدیثی که از رسول اکرم نقل شده، به بودن این فتنه در زمان غیبت اشاره شده است. رسول گرامی اسلام فرموده‌اند:

قسم به کسی که مرا بشیر مبعوث کرد، به تحقیق، قائم از فرزندان من است و طبق پیمانی که از جانب من بر عهده اوست، غایب می‌شود تا جایی که اکثر مردم گویند خدا را به خاندان محمّد علیه السلام نیازی نیست و دیگران در اصل ولادت او شک کنند. پس هر کس در زمان او واقع شود، باید به دین او متمسک شود و به واسطه شک خود، راه شیطان را باز نسازد تا شیطان او را از آیین من زایل ساخته و از دین من بیرون ببرد که او پیش تر، پدر و مادر شما را از بهشت بیرون کرد و خدای تعالی شیطان‌ها را سرپرست انسان‌های بی‌ایمان قرار داده است»[4]. این روایت از جهت سند، معتبر است.

دوم: گسترش ظلم و ستم

بیشتر احادیثی که عدالت گستری امام عصرعجل الله تعالی فرجه الشریف را بیان داشته‌اند، در کنار آن، گسترش بیداد و ستمگری در زمان قبل از ظهور را آورده‌اند. در آن زمان، حقوق انسان‌ها رعایت نمی‌شود و بی‌دلیل، خونشان ریخته، مالشان غارت و به ناموس آنان تجاوز می‌شود و این مسأله فراگیر است و در همه جا مشاهده می‌شود. مصداق‌های فراگیری ظلم و ستم در موارد‌ بعد بیان می‌شود. در این قسمت، تنها به یک روایت اشاره می‌کنیم.

اصبغ بن نباته می‌گوید: «نزد امیرمؤمنان علی علیه السلام رفتم و دیدم در حال تفکر، بر زمین می‌زند. گفتم: ای امیرمؤمنان؛ چرا با حال تفکر، بر زمین نشانه می‌گذاری؟ آیا به آن میل داری؟! فرمود: به خدا سوگند، هرگز؛ حتّی یک روز هم به زمین و دنیا رغبت نداشته‌ام؛ ولی اندیشه من درباره فرزندی است که از پشت من است. او مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف یازدهمین نفر از نوادگان من است. او کسی است که زمین را پر از عدل و داد می‌کند، همچنان‌که پر از ستم شده باشد[5].»

سوم: ناامنی و کشتار

یکی از حوادث قبل از ظهور، افزایش و تداوم قتل و غارت در میان مردم، به خصوص در منطقه خاور میانه است. این مسئله، باعث ترس همگانی، سلب آسایش و سختی برای همه می‌شود.

عبدالله بن سنان روایت کرده است که امام جعفر صادق علیه السلام فرمود:

«یشمل الناس موت و قتل حتى یلجأ الناس عند ذلک إلى الحرم فینادی مناد صادق من شدة القتال فیم القتل و القتال صاحبکم فلان؛ [6] مرگ و کشتار، مردم را فرا می‌گیرد تا اینکه مردم درآن وقت به حرم الهی پناه می‌برند. در آن هنگام خبر دهنده راستگویی به دلیل شدت کشتار، ندا می‌دهد: برای چه قتل و کشتار؟! امامتان فلانی است». روایت از جهت سند، معتبر است.

در حدیثی دیگر، احمد بن محمد بن ابی نصر بزنطی می‌گوید: امام رضا علیه السلام فرمود: «قدّام هذا الامر قتل بیوح؛ پیش از این امر، کشتار بیوح است». پرسیدم: بیوح چیست؟ فرمود: «دائم لا یفتر[7] دائمی است و قطع نمی‌شود». یعنی قبل از ظهور، کشتار و غارتی دامن‌گیر مردم می‌شود که تمامی ندارد. این روایت نیز از جهت سند، معتبر است.

——————-

پی نوشت:

[1]. مفردات فی غریب القرآن، ص371. [2]. انبیاء(25)، آیه35. [3]. عیون اخبار الرضا، ج2، ص6، ح14. [4]. کمال الدین و تمام النعمة، ج1، ص80. [5]. کافی، ج1، ص338،ح7. [6]. غیبت، نعمانی، ص267، باب14، ح35. [7]. قرب الاسناد، ص170.