راه کلى تقویت رابطه عاطفى و محبت آمیز با اهل بیت ( ع ) انس است . انسان از انس است و به هر چیزى که انس پیدا کند ، به آن علاقه مند مى گردد و سپس در صورت فقدان آن چیز اندوهگین خواهد شد و ممکن است شدت علاقه به گونه اى باشد که برایش اشک بریزد و گریه کند . راه انس گرفتن نیز ارتباط است . رابطه و پیوند خود را با اهل بیت و امام حسین ( ع ) قوى نمایید و در مجالس آنان شرکت کنید و به زیارت آنان بروید و پیوند روزانه داشته باشید ، به تدریج انس خواهید گرفت و انس زمینه محبت و رابطه عاطفى قوى تر را ایجاد خواهد کرد و چه بسا که این عاطفه به عمل بیانجامد و آدمى در پیروى از ایشان کامل گردد .
براى نیل به انس با اهل بیت دو راه وجود دارد که هر دو ملازم یکدیگر است :
نظرى و عملى .
راه نظرى محبّت موجودى است که در دامان معرفت و شناسایى ، پرورش مى یابد و هنگامى که معرفت حاصل شود ، کشش به سوى محبوب و شکل گرفتن طبق روش او نیز حتمى خواهد بود . از این رو نخستین قدم در ایجاد محبّت و نیل به مقام دوستى با اهل بیت علیهم السلام ، شناخت آنان است . براى شناخت سه راه وجود دارد : . 1 مطالعه تاریخ زندگانى آنان . 2 مطالعه و تفکر در سخنان ایشان . 3 شناخت خدا ( با شناخت حضرت حق و صفات او مى توانیم بفهمیم که اهل بیت ع که متصف به اوصاف و اسماى الهى اند ، چه ویژگى هایى دارند ) .
راه عملى در این راه نیز چند روش اساسى وجود دارد : 1 – اطاعت از اهل بیت ( ع ) : اگر کسى شناخت لازم و کافى به اهل بیت ( ع ) پیدا کرد ، اطاعت از آنان را بر خود لازم مى داند ولى گاهى شناخت در آن حد بالا نیست در این صورت چه بسا نسبت به اوامر آنان عصیان شود . عصیان هم به هر اندازه باشد ، به همان اندازه کدورت و بغض مى آورد . کدورت و بغض هم ، ضد صفا و حب است . پس هر اندازه نسبت به اوامر آنان عصیان شود ، به همان اندازه بغض و کدورت نسبت به آنان در دل ایجاد مى شود و برعکس هر اندازه نسبت به اوامر آنان اطاعت شود ، به همان اندازه حب و صفاى به آنان دل را فرا مى گیرد . امام رضا ( ع ) مى فرماید : اللهم انى اسئلک . . . العمل الذى یبلغنى حبک . . . الها ! از تو آن عملى را مسألت مى کنم که حب خودت را به من برساند . ( میزان الحکمه ، ح 3093 )
بنابراین یکى از راه هاى عملى وصول به حب ، اصل عمل و طاعت عملى از دستورات ائمه ع است کما اینکه حضرت على ( علیه السلام ) فرموده است : انا مع رسول الله ( ص ) و معى عترتى على الحوض ، فمن ارادنا فلیأخذ بقولنا ولیعمل بعلمنا . . . من با رسول الله ( ص ) در حالى که عترت من هم با من هستند بر حوض ( کوثر ) اشراف داریم . پس هر کس ما را مى خواهد هم باید گفتار ما را بگیرد و هم عمل ما را عمل کند . . . ( بحار الأنوار ج 10 ص 103 ) .
. 2 رابطه و پیوند داشتن زیارت آنان در حرم هاى پاکشان و یاد کردن ایشان از دور و نزدیک ، موجب ایجاد محبّت مى شود . آیا تا به حال به این موضوع فکر کرده اید که چرا در زیارت عاشورا بیش از دویست مرتبه سلام به محضر امام حسین ع داده مى شود ؟ تمام این سلامها براى این است که رابطه و پیوند بیشتر شود سلام به معنى طلب سلامتى و سالم بودن و سالم ماندن شخص سلام شونده از جانب سلام کننده است . سلام علاوه بر امان رفتارى ، افکار سلام شونده را نیز در بر مى گیرد یعنى اى حسین ع من به گونه اى عمل و رفتار مى کنم که کوچکترین خدشه اى به افکار شما از جانب من وارد نشود و گویى در مسیر شما و اعتلاى هدف شما رفتار مى کنم . این گونه سلام کردن است که محبت آفرین است و این مستلزم شناختى کامل از سلام شونده است ، که در بالا راه رسیدن به شناخت را بیان کردیم .
اینکه بر زیارت اهل بیت علیهم السلام این همه ثواب مترتب بوده و این همه به آن توصیه شده است براى این است که با آنان رابطه پیدا شود . وقتى رابطه پیدا شد ، تشبّه پدید مى آید و وقتى تشبّه پدیدار گشت ، عشق و محبّت به حدّ عالى خود مى رسد . ( آیین مهر ورزى ، ص 121 – 127 )
. 3 توسل با معرفت : در سایه شناخت امام مى فهمیم همه چیزمان به او وابسته است . واسطه فیض و کمال و همه چیزمان امام مى باشد براى آشنایى بیشتر ترجمه زیارت جامعه کبیره را مطالعه کنید . اگر توسل بعد از شناخت و با حال همراه باشد ، نسیم عاشقانه اى است که حب را در دل بیش از پیش مى پروراند .
. 4 تولى و تبرى : دو اصلى که با حب اهل بیت ( ع ) تأثیر متقابل دارند یعنى ، حب اهل بیت ( ع ) ، تولى و دوستى با دوستان خدا و آنان ، و تبرى و بى زارى از دشمنان خدا و آنان را مى آورد و تولى و تبرى هم محبت اهل بیت ( ع ) را در پى دارد .
شرایط وصول به محبت اهل بیت (ع)
1 – محبت توام با عمل و تقوا
دوست داشتن اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام تقوای الهی و دلی پاک می خواهد. شیدای اهل بیت علیهم السلام باید دوستی خویش را در عمل نشان دهد وگرنه علاقه ظاهری نمی تواند چندان تاثیری در زندگی انسان داشته باشد.
علی علیه السلام می فرماید: «من احبنا فلیعمل بعملنا و لیتجلبب الورع; هر که ما را دوست دارد باید مثل ما عمل کند و لباس پرهیزگاری را جامه و پوشش خود قرار دهد.»
2 – عشق به دوستان اهل بیت علیهم السلام
کسی که آل پیامبر صلی الله علیه و آله را دوست داشته باشد لزوما دوستان آنان را هم باید دوست بدارد. و این یکی دیگر از نشانه های شیفتگان اهل بیت علیهم السلام است. امیرمؤمنان علیه السلام در این رابطه می فرماید:
«هر کس می خواهد بداند که آیا عاشق حقیقی اهل بیت علیهم السلام است یا نه، به قلب خویش رجوع نماید، اگر در دلش محبت دوستان ما هست پس او دشمن ما نیست; دوست ماست، ولی اگر یکی از دوستان ما را در دلش دشمن می دارد، او دوستدار حقیقی ما نیست.»
3 – کتمان محبت در نزد نامحرمان
بعضی افراد نه تنها قابلیت و استعداد محبت اهل بیت علیهم السلام را ندارند بلکه طاقت تحمل شنیدن مدح و ثنای آل پیامبر صلی الله علیه و آله را نیز ندارند. این خفاش صفتان که از دیدن نور حقیقت کورند از آن جا که از شنیدن فضایل و مناقب اهل بیت علیهم السلام گریزانند، از روی کینه و حسد موجب آزار و اذیت دوستان اهل بیت علیهم السلام می شوند و زمینه تحقیر آنان را فراهم می سازند.
4 – آمادگی برای محرومیت ها
ولایت اهل بیت و دلباختگی به این خاندان بدون آمادگی برای رنج و محنت ها و با گریختن از انواع محرومیت ها امکان پذیر نخواهد بود، زیرا راه عشق، راهی بس دشوار و رنج آور و بلاخیز است. عاشق صادق هرگز از رنج و بلای در راه دوست نمی ترسد بلکه با شوق و رغبت به استقبال آن می شتابد. امام علی علیه السلام می فرماید: «من تولانا فلیلبس للمحن اهابا; هر کس ما اهل بیت پیامبر صلی الله علیه و آله را دوست بدارد باید برای محنت ها پوستی دیگر بپوشد.» کنایه از اینکه آماده انواع بلاها و مشکلات باشد.
5 – برائت از دشمنان اهل بیت علیهم السلام
یکی دیگر از نشانه های عشق حقیقی، دوری جستن از مخالفین و دشمنان عترت پیامبر صلی الله علیه و آله است. دوستدار حقیقی اهل بیت علیهم السلام باید از دشمنان آنان تبری جوید و محبت خویش را برای خاندان پیامبر صلی الله علیه و آله خالص و بی آلایش سازد و در سخنان معصومین علیهم السلام فراوان دیده می شود که فرموده اند: «دروغ می گوید کسی که ادعای محبت ما خاندان را می کند ولی از دشمنان ما برائت نمی جوید.»
براى نیل به انس با اهل بیت دو راه وجود دارد که هر دو ملازم یکدیگر است :
نظرى و عملى .
راه نظرى محبّت موجودى است که در دامان معرفت و شناسایى ، پرورش مى یابد و هنگامى که معرفت حاصل شود ، کشش به سوى محبوب و شکل گرفتن طبق روش او نیز حتمى خواهد بود . از این رو نخستین قدم در ایجاد محبّت و نیل به مقام دوستى با اهل بیت علیهم السلام ، شناخت آنان است . براى شناخت سه راه وجود دارد : . 1 مطالعه تاریخ زندگانى آنان . 2 مطالعه و تفکر در سخنان ایشان . 3 شناخت خدا ( با شناخت حضرت حق و صفات او مى توانیم بفهمیم که اهل بیت ع که متصف به اوصاف و اسماى الهى اند ، چه ویژگى هایى دارند ) .
راه عملى در این راه نیز چند روش اساسى وجود دارد : 1 – اطاعت از اهل بیت ( ع ) : اگر کسى شناخت لازم و کافى به اهل بیت ( ع ) پیدا کرد ، اطاعت از آنان را بر خود لازم مى داند ولى گاهى شناخت در آن حد بالا نیست در این صورت چه بسا نسبت به اوامر آنان عصیان شود . عصیان هم به هر اندازه باشد ، به همان اندازه کدورت و بغض مى آورد . کدورت و بغض هم ، ضد صفا و حب است . پس هر اندازه نسبت به اوامر آنان عصیان شود ، به همان اندازه بغض و کدورت نسبت به آنان در دل ایجاد مى شود و برعکس هر اندازه نسبت به اوامر آنان اطاعت شود ، به همان اندازه حب و صفاى به آنان دل را فرا مى گیرد . امام رضا ( ع ) مى فرماید : اللهم انى اسئلک . . . العمل الذى یبلغنى حبک . . . الها ! از تو آن عملى را مسألت مى کنم که حب خودت را به من برساند . ( میزان الحکمه ، ح 3093 )
بنابراین یکى از راه هاى عملى وصول به حب ، اصل عمل و طاعت عملى از دستورات ائمه ع است کما اینکه حضرت على ( علیه السلام ) فرموده است : انا مع رسول الله ( ص ) و معى عترتى على الحوض ، فمن ارادنا فلیأخذ بقولنا ولیعمل بعلمنا . . . من با رسول الله ( ص ) در حالى که عترت من هم با من هستند بر حوض ( کوثر ) اشراف داریم . پس هر کس ما را مى خواهد هم باید گفتار ما را بگیرد و هم عمل ما را عمل کند . . . ( بحار الأنوار ج 10 ص 103 ) .
. 2 رابطه و پیوند داشتن زیارت آنان در حرم هاى پاکشان و یاد کردن ایشان از دور و نزدیک ، موجب ایجاد محبّت مى شود . آیا تا به حال به این موضوع فکر کرده اید که چرا در زیارت عاشورا بیش از دویست مرتبه سلام به محضر امام حسین ع داده مى شود ؟ تمام این سلامها براى این است که رابطه و پیوند بیشتر شود سلام به معنى طلب سلامتى و سالم بودن و سالم ماندن شخص سلام شونده از جانب سلام کننده است . سلام علاوه بر امان رفتارى ، افکار سلام شونده را نیز در بر مى گیرد یعنى اى حسین ع من به گونه اى عمل و رفتار مى کنم که کوچکترین خدشه اى به افکار شما از جانب من وارد نشود و گویى در مسیر شما و اعتلاى هدف شما رفتار مى کنم . این گونه سلام کردن است که محبت آفرین است و این مستلزم شناختى کامل از سلام شونده است ، که در بالا راه رسیدن به شناخت را بیان کردیم .
اینکه بر زیارت اهل بیت علیهم السلام این همه ثواب مترتب بوده و این همه به آن توصیه شده است براى این است که با آنان رابطه پیدا شود . وقتى رابطه پیدا شد ، تشبّه پدید مى آید و وقتى تشبّه پدیدار گشت ، عشق و محبّت به حدّ عالى خود مى رسد . ( آیین مهر ورزى ، ص 121 – 127 )
. 3 توسل با معرفت : در سایه شناخت امام مى فهمیم همه چیزمان به او وابسته است . واسطه فیض و کمال و همه چیزمان امام مى باشد براى آشنایى بیشتر ترجمه زیارت جامعه کبیره را مطالعه کنید . اگر توسل بعد از شناخت و با حال همراه باشد ، نسیم عاشقانه اى است که حب را در دل بیش از پیش مى پروراند .
. 4 تولى و تبرى : دو اصلى که با حب اهل بیت ( ع ) تأثیر متقابل دارند یعنى ، حب اهل بیت ( ع ) ، تولى و دوستى با دوستان خدا و آنان ، و تبرى و بى زارى از دشمنان خدا و آنان را مى آورد و تولى و تبرى هم محبت اهل بیت ( ع ) را در پى دارد .
شرایط وصول به محبت اهل بیت (ع)
1 – محبت توام با عمل و تقوا
دوست داشتن اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام تقوای الهی و دلی پاک می خواهد. شیدای اهل بیت علیهم السلام باید دوستی خویش را در عمل نشان دهد وگرنه علاقه ظاهری نمی تواند چندان تاثیری در زندگی انسان داشته باشد.
علی علیه السلام می فرماید: «من احبنا فلیعمل بعملنا و لیتجلبب الورع; هر که ما را دوست دارد باید مثل ما عمل کند و لباس پرهیزگاری را جامه و پوشش خود قرار دهد.»
2 – عشق به دوستان اهل بیت علیهم السلام
کسی که آل پیامبر صلی الله علیه و آله را دوست داشته باشد لزوما دوستان آنان را هم باید دوست بدارد. و این یکی دیگر از نشانه های شیفتگان اهل بیت علیهم السلام است. امیرمؤمنان علیه السلام در این رابطه می فرماید:
«هر کس می خواهد بداند که آیا عاشق حقیقی اهل بیت علیهم السلام است یا نه، به قلب خویش رجوع نماید، اگر در دلش محبت دوستان ما هست پس او دشمن ما نیست; دوست ماست، ولی اگر یکی از دوستان ما را در دلش دشمن می دارد، او دوستدار حقیقی ما نیست.»
3 – کتمان محبت در نزد نامحرمان
بعضی افراد نه تنها قابلیت و استعداد محبت اهل بیت علیهم السلام را ندارند بلکه طاقت تحمل شنیدن مدح و ثنای آل پیامبر صلی الله علیه و آله را نیز ندارند. این خفاش صفتان که از دیدن نور حقیقت کورند از آن جا که از شنیدن فضایل و مناقب اهل بیت علیهم السلام گریزانند، از روی کینه و حسد موجب آزار و اذیت دوستان اهل بیت علیهم السلام می شوند و زمینه تحقیر آنان را فراهم می سازند.
4 – آمادگی برای محرومیت ها
ولایت اهل بیت و دلباختگی به این خاندان بدون آمادگی برای رنج و محنت ها و با گریختن از انواع محرومیت ها امکان پذیر نخواهد بود، زیرا راه عشق، راهی بس دشوار و رنج آور و بلاخیز است. عاشق صادق هرگز از رنج و بلای در راه دوست نمی ترسد بلکه با شوق و رغبت به استقبال آن می شتابد. امام علی علیه السلام می فرماید: «من تولانا فلیلبس للمحن اهابا; هر کس ما اهل بیت پیامبر صلی الله علیه و آله را دوست بدارد باید برای محنت ها پوستی دیگر بپوشد.» کنایه از اینکه آماده انواع بلاها و مشکلات باشد.
5 – برائت از دشمنان اهل بیت علیهم السلام
یکی دیگر از نشانه های عشق حقیقی، دوری جستن از مخالفین و دشمنان عترت پیامبر صلی الله علیه و آله است. دوستدار حقیقی اهل بیت علیهم السلام باید از دشمنان آنان تبری جوید و محبت خویش را برای خاندان پیامبر صلی الله علیه و آله خالص و بی آلایش سازد و در سخنان معصومین علیهم السلام فراوان دیده می شود که فرموده اند: «دروغ می گوید کسی که ادعای محبت ما خاندان را می کند ولی از دشمنان ما برائت نمی جوید.»