پرسشگر گرامی ، اسراف ، مصرف بی‌رویه و نابودکردن داراییهای اقتصادی است که متأثر از عوامل متعددی؛ از قبیل فرهنگ عمومی، هنجارها و ارزشها و قوانین حاکم بر جامعه است. دین اسلام بر حفظ مال، تامین نیازهای زندگی، سرمایه گذاری اقتصادی و تامین رفاه زندگی برای خود و افراد تحت‌تکفل با معیار رعایت اعتدال و میانه روی تأکید کرده است.
شما به عنوان شوهر در ابتدا شایسته است با روش های آرام و با ملاطفت به برخورد با همسر خود بپردازید ، که به بعضی از آنها در جواب قبل اشاره شد ، در اینجا به بعضی از موارد دیگر اشاره می کنیم :
الف ) شناخت عامل یا عوامل اسراف در همسر و مبارزه با آن
اسراف نیز مانند سایر اعمال،‌ برخاسته از عواملی است که بدون توجه به آن،‌ حذف آن از زندگی فردی و اجتماعی عملی نخواهد بود، برخی از این عوامل عبارت‌اند از:
1 . خودنمایی
بسیاری از افراد خواهان خودنمایی و جلب توجه دیگرانند. افراد ناکام و نیز انسان‌های ثروتمندی که در رسیدن به خواسته‌هایشان سرخورده‌ و عقده‌ای شده‌اند، با اسراف و ولخرجی و ریخت‌و‌پاش‌های غیرمعقول، قصد خودنمایی دارند.
رسول اکرمصلی الله علیه و آله و سلم در حدیثی می‌فرماید: «هر کس بنایی را از روی ریا و سمعه بسازد، تهدید به عذاب الهی می‌شود. شخصی پرسید: چگونه بنایی با این وصف ساخته می‌شود؟ حضرت فرمود: ساخت‌وسازی بیش‌ازاندازه که برای فخرفروشی بر همسایگان و برادران دینی‌اش انجام شود»[۱].
2 . ضعف اخلاقی
در بعضی مردم، زمینه اسراف را باید در شخصیت اخلاقی آنان جستجو کرد؛ زیرا شخصی که خود را به قانون‌شکنی و سرکشی عادت کرده است، معمولاً نمی‌تواند فرد معتدلی در امور مالی‌اش باشد و همواره بر اثر هوس‌ رانی سرمایه خود را در راه تامین عادات زشت به‌ هدر خواهد داد.
بنابراین در بعضی از آیات قرآن کریم،‌ عنوان «اسراف» در کنار برخی گناهان دیگر بیان شده است: « کَذَلِکَ یُضِلُّ اللهُ مَنْ هُوَ مُسرِفٌ مُرتَابٌ» ؛ «این‌گونه خداوند هر اسراف‌پیشه گرفتار شک را، گمراه و به خود وامی‌گذارد».
3 . تقلید
تقلید،‌ نیز از عوامل اسراف شمرده می‌شود. چه بسا کسی که الگوی مصرف خود را؛ مانند نوع پوشش، وسیله نقلیه، لوازم زندگی و… براساس نوع و کیفیتِ مصرف دیگران قرار می‌دهد،‌ در بسیاری موارد از حدود فردی، اجتماعی و اقتصادی خود تجاوز ‌نموده و به اسراف مبتلا شود. به‌یقین، این افراد آسایش را از خود و خانواده‌شان سلب کرده و خود را در رنجی بی پایان قرار خواهند داد.
در حدیثی، امام باقر علیه السلام می‌فرماید: «ایاک ان تطمح بصرک الی من هو فوقک؛ زینهار که چشم به زندگی بالاتر از خویش دوزی»[2].
4 . اشاعه فرهنگ اسراف در رسانه ها
اشاعه فرهنگ ولخرجی در جوامع بشری، ‌می‌تواند از سوی استعمارگران حربه‌ای مؤثر باشد؛ زیرا استعمار از این راه، هم بازار فروشی برای کالاهای مصرفیِ اضافی خود فراهم می‌نماید و هم مردم را درگیر هزینه‌های سنگین زندگی ناشی از مصرف بی‌رویه می‌سازد.
مقابله و ایستادگی در برابر تهاجمات فرهنگی و اقتصادی، جز با آگاهی کافی میسر نخواهد بود و انسان باید با بصیرت کافی، خود و دیگران را از این بلای خانمان‌سوز رهایی بخشد[3].
ب ) تقویت بینش دینی در همسر
یقین و اعتقاد راستین به حضور خداوند متعال و مالکیت مطلق او، مانع از اسراف و تجاوزگری‌ است. فردی که در راه حق قدم‌ نهاده، محال است ذره‌ای از امکانات و استعدادهای مادی و معنوی خود را در مسیر باطل مصرف کند.
امام صادق علیه السلام فرموده‌اند: «المؤمن حسن المعونـه، خفیف المؤونـه، جید التدبیر لمعیشتـه؛[4] فرد با ایمان، کمک و یاریش به دیگران نیک است، هزینه‌اش اندک و مدیریت زندگیش نیکوست.
شما می توانید از راههای مختلف ( خرید کتاب ، فضای مجازی و … ) در این زمینه ( اسراف ) همسر خود را با الگوی صحیح مصرف آشنا سازید .
ج ) مدیریت شایسته
امام علی علیه السلام فرمود: «حسن التدبیر و تجنب التبذیر من حسن السیاسـه؛ نیکی تدبیر و دوری‌گزیدن از اسراف و تبذیر از خوش‌سیاستی است».[5]شما می توانید مدیریت شایسته ، با تدابیری مناسب در امور مالی و خرید از اسراف همسر خود جلوگیری کنید ، میانه‌روی در تهیه و مصرف مواد گوناگون؛ مانند خوراکی‌ها، توجه به حلال و حرام‌بودن نعمت‌های الهی و رعایت کردن یک حد مشخص و معین در زمینه خرید خوراکی ها می توانید از این امر جلوگیری کنید .
د ) به پایین تر از خود نگاه کن .
« قال الصادق علیه السلام : یَا حُمْرَانُ اُنْظُرْ إِلَى مَنْ هُوَ دُونَکَ فِی اَلْمَقْدُرَةِ وَ لاَ تَنْظُرْ إِلَى مَنْ هُوَ فَوْقَکَ فِی اَلْمَقْدُرَةِ فَإِنَّ ذَلِکَ أَقْنَعُ لَکَ بِمَا قُسِمَ لَکَ وَ أَحْرَى أَنْ تَسْتَوْجِبَ اَلزِّیَادَةَ مِنْ رَبِّکَ … . » [6]امام صادق علیه السلام به حمران بن اعین مى‌فرمود: به کسى بنگر که در قدرت،دون توست ، و به کسى منگر که در قدرت، فوق توست که این شیوه براى تو در آنچه روزیت شده قانع‌کننده‌تر است و شایسته است که تو را سزاوار نعمت بیشترى از سوى پروردگارت گرداند … .
یکی از راههای عملی این است که همسر خود را با زندگی افرادی که از لحاظ مادی پایین تر از شما هستند و به نان شبی محتاج هستند ، آشنا کنید ، تا ایشان ببینند که با مواد خوراکی که دور ریخته می شوند ، چند گرسنه می توانند سیر شوند .
پی نوشتها :
1 . حرانی حلبی، علی‌بن‌حسین‌‌بن‌شعبه، تحف‌العقول، آل‌علی:، چ سوم، ۱۳۸۳
2 . حر عاملی، محمد‌بن‌حسن، وسائل الشیعـۂ، تحقیقِ مؤسسه آل‌البیت: لاحیاء التراث، مهر، قم، بی‌تا.
3 . حکیمی، محمد و محمدرضا، الحیاہ، ترجمه احمد آرام، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران.
4 . کلانتری، علی‌اکبر، اسلام و الگوی مصرف، بوستان کتاب، دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم.
5 . عبدالواحد آمدی، غررالحکم، ج‌۱۱، ص۳۲۲
6 . الکافی ، جلد 8 ، صفحه 244