بی اختیاری ادرار چیست؟

عارضه بی اختیاری ادرار به معنای عدم کنترل مثانه یا نشت ادرار است. ادرار توسط کلیه ها ساخته شده و در مثانه ذخیره می شود. مثانه از ماهیچه هایی تشکیل شده است که هنگام نیاز به دفع ادرار، سفت می شوند. با سفت شدن ماهیچه های مثانه، ادرار از طریق لوله ای به نام مجرای ادرار از مثانه خارج می شود. در همین حال، ماهیچه های اسفنکتر (ماهیچه های تنگ‌کننده) در اطراف مجرای ادرار شُل می شوند تا ادرار از بدن خارج شود.

بی اختیاری ممکن است هنگامی رخ دهد که عضلات مثانه به طور ناگهانی سفت شده اما ماهیچه های اسفنکتر به اندازه کافی قوی نباشند تا مجرای ادرار را ببندند. این امر باعث بروز نیاز ناگهانی و جدی برای دفع ادرار می شود که ممکن است قادر به کنترل آن نباشید.

فشار ناشی از خندیدن، عطسه یا ورزش نیز می توانند باعث ریزش ادرار شود. بی اختیاری ادرار ممکن است در صورت بروز مشکلی در اعصاب کنترل کننده عضلات مثانه و مجرای ادرار نیز رخ دهد. بی اختیاری ادرار را می توان به صورت خروج مقدار جزئی ادرار یا دفع مقدار زیادی ادرار در یک مرحله بیان کرد.1
 

انواع بی اختیاری ادراری

بی اختیاری فشاری

زمانی که بر روی مثانه تان با سرفه، عطسه، خندیدن، ورزش یا بلند کردن چیز سنگین فشار وارد شود، ادرار نشت می کند.
 

بی اختیاری اضطراری

یک نیاز شدید و ناگهانی برای ادرار کردن و ریختن غیر ارادی ادرار. شما ممکن است زیاد نیاز به ادرار کردن داشته باشید، از جمله در طول شب. بی اختیاری اضطراری ممکن است ناشی از مشکلات کوچکی مثل عفونت، یا شرایط جدی تر از جمله اختلال عصبی یا دیابت باشد.
 

بی اختیاری بیش از حد

به دلیل اینکه مثانه به طور کامل خالی نمی شود، اغلب یا مداوم چکه کردن ادرار را تجربه می کنید.
 

بی اختیاری عمل کردی

اختلال جسمی یا روانی نمی گذارد به موقع به دستشویی بروید. برای مثال، اگر ورم مفاصل شدید داشته باشید، ممکن است به اندازه کافی نتوانید سریع دکمه های شلوار خود را باز کنید.
 

بی اختیاری مخلوط

شما بیش از یک نوع بی اختیاری ادراری را تجربه می کنید.2
 

عوامل خطرساز در بروز بی اختیاری ادراری در زن

افزایش سن

افزایش سن به‌ عنوان یک  عامل خطرساز مهم مطرح است. از سویی با ورود به سن یائسگی در خانم‌ها و کاهش سطح هورمون‌های جنسی شلی عضلات و تاندون های کف لگن بیشتر شده که طبیعتاً بروز بی اختیاری ادرار استرسی را افزایش می‌دهد. همچنین در دهه 7 و 8 زندگی به علت تغییرات بافتی در عضله مثانه، اختلالات انقباضی در مثانه شایع‌تر شده و بی اختیاری ادراری فوریتی افزایش می‌یابد.

از سوی دیگر به علت بیماری‌های همراه در سنین پیری مانند دیابت، فشارخون، نارسایی قلبی، سکته قلبی و سکته مغزی، اختلالات مغزی مانند دمانس، پارکینسون و الزام به استفاده از داروهای متعدد برای بیماری‌های همراه، شیوع بی اختیاری ادراری در سنین پیری تشدید می‌شود.

حاملگی

افزایش احتمال بروز بی اختیاری ادرار به‌ ویژه نوع بی اختیاری استرسی در طول حاملگی و افزایش آن با سن حاملگی روی می‌دهد. البته پس از زایمان در طی سه ماه اول درصورتی‌ که ورزش‌های کف لگن به‌ طور مرتب انجام شود، بی اختیاری ادراری به طرز چشمگیری کاهش می‌یابد .
 

نوع زایمان

در مقایسه بین سزارین و زایمان طبیعی، سزارین احتمال خطر کمتری برای بروز بی اختیاری ادراری به ‌ویژه نوع استرسی دارد. البته نکات مهم خطرساز در زایمان طبیعی، طول مدت زایمان ، استفاده از فورسپس برای زایمان طبیعی و وزن بچه بیشتر از 4 کیلوگرم است. در یک خانم یک ‌بار حاملگی و زایمان بعدی ریسک بروز بی اختیاری ادراری را نسبت به خانمی که هرگز حاملگی نداشته یک و نیم برابر بالا می‌برد که با حاملگی‌های بعدی این ریسک بازهم بالاتر می‌رود.                                       
 

چاقی و داشتن اضافه وزن

چاقی و افزایش وزن روی همه انواع بی اختیاری ادراری اثر تشدید کننده دارد. هرچند با کاهش وزن اثرات بهبودی در بی اختیاری ادراری به‌طور واضح دیده می‌شود.
      

سیگار کشیدن

ارتباط واضحی بین بی اختیاری ادراری و سیگار کشیدن وجود دارد. سیگار باعث تشدید بیماری‌های مزمن ریوی و درنتیجه سرفه‌های مکرر و عفونت ریوی و درنتیجه افزایش بروز بی اختیاری استرسی می‌شود.
 

رژیم غذایی

 رابطه مستقیمی بین مصرف نوشیدنی‌های کافئین دار (چای و قهوه) و بی اختیاری ادراری فوریتی وجود دارد.
 

بیماری‌های طبی

دیابت و افسردگی دو تا از مهم‌ترین بیماری‌هایی هستند که با بی اختیاری ادراری ارتباط واضح دارند .3

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

ممکن است برای صحبت کردن با پزشکتان در مورد بی اختیاریتان احساس خوبی نداشته باشد اما اگر بی اختیاریتان مکرر است یا بر کیفیت زندگی شما تاثیر می گذارد، بسیار مهم است که به دنبال توصیه پزشکی باشید، زیرا بی اختیاری ادراری ممکن است:

_یک وضعیت و مشکل جدی تری را نشان دهد.

_فعالیت های شما و تعاملات اجتماعی تان را محدود کند.

_به خطر افتادن بزرگسالان مسن تر در هنگامی که به توالت می روند را افزایش دهد.2
 

پیشگیری از بی اختیاری ادرار

اگرچه همیشه نمی توانید از بی اختیاری ادرار جلوگیری کنید اما می توانید برای کاهش خطر ابتلا به این عارضه قدم هایی را بردارید:

• انجام تمرینات کگل به طور روزانه، به خصوص در دوران بارداری و بعد از صحبت با پزشک یا ماما. البته به یاد داشته باشید که انجام حرکات ورزشی برای درمان بی اختیاری ادراری برای تقویت عضلات کف لگن موثر است و در این بین، حرکات کگل بعنوان معروفترین ورزش برای درمان قطعی بی اختیاری ادراری شناخته شده است.

• حفظ وزن سلامت

• خوردن غذاهای فیبردار برای جلوگیری از یبوست.1
 

درمان بی‌اختیاری ادرار

رفتار درمانی

پزشک الگوی خاصی را با توجه به عملکرد مثانه تشخیص می‌دهد و به بیمار توصیه می‌کند که مثانه را در فواصل زمانی منظم تخلیه کند. این نوع رفتار درمانی تخلیه زمانبندی شده نام دارد. با افزایش کنترل بیمار بر مثانه می‌توان میزان بین تخلیه‌ها را بیشتر کرد. تمرین‌های کگل برای تقویت عضله‌های نگهدارنده ادرار نیز یکی از روش‌های رفتار درمانی محسوب می‌شود.
 

دارو

پزشک برای درمان مثانه بیش فعال دارویی را تجویز می‌کند که پیام‌های عصبی عامل تکرر ادرار و بی اختیاری فوریتی را مسدود می‌کند.
 

نورومدولاسیون

چنانچه بی‌اختیاری فوریتی به رفتار درمانی یا درمان دارویی واکنش نشان دهد، آن دسته از عصب‌های مثانه که از ستون فقرات خارج می‌شود، برای رفع مشکل بی اختیاری تحریک می‌شود.
 

دستگاه‌های واژینال

یکی از علل بی اختیاری استرسی ضعف عضله‌های لگن یعنی عضلاتی است که مثانه را در جای خود نگه می‌دارد و از خروج بی موقع ادرار جلوگیری می‌کند. پساری حلقه سفتی است که پزشک آن را داخل واژن قرار می‌دهد، این حلقه به دیواره واژن و مجاری ادراری نزدیک فشار می‎آورد. این فشار موقعیت مجرای ادرار را تغییر می‌دهد و ترشح یا بی اختیاری ادرار استرسی را کاهش می‌دهد. در صورت استفاده از پساری باید مراقب بروز علائم عفونت واژن و مجرای ادرار بود و به طور منظم به پزشک مراجعه کرد.
 

تزریق

عامل‌های حجیم کننده متعددی مانند کلاژن و کربن را می‌توان در نزدیکی اسفنکتر مجرای ادرار تزریق کرد. پزشک عامل حجیم کننده را در بافت‌های اطراف گردن مثانه و میزراه (مجرای خروج ادرار) تزریق می‌کند تا بافت‌ها ضخیم‌تر شود و بی‌اختیاری استرسی با بسته شدن دهانه مثانه کاهش یابد.

جراحی

برخی بانوان، به ویژه پس از زایمان، با مشکل جابجا شدن مثانه روبرو می‌شوند. جراح برای برگرداندن مثانه به موقعیت اصلی خود و ثابت نگه داشتن آن از روش‌های متفاوتی بهره می‌گیرد؛ سه روش اصلی جراحی به تکنیک رتروپوبیک ساسپنشن و دو روش به تکنیک اسلینگ انجام می‌شود.

متخصص تشخیص می‌دهد که آیا بیمار متقاضی مناسبی برای جراحی محسوب می‌شود یا خیر و این که بهترین روش انجام جراحی کدام است. عمل با توجه به ترجیح بیمار و تجربه و صلاحدید جراح انتخاب می‌شود. جراح عوارض احتمالی عمل را به بیمار توضیح می‌دهد. جراحان تاکنون بیش از 200 عمل را برای بی اختیاری استرسی شرح داده‌اند، بنابراین نمی‌توان یک تکنیک جراحی خاص را به عنوان بهترین روش درمان نام برد.
 

کاتتریزاسیون

اگر بی اختیاری ناشی از سرریز شدن ادرار و مشکل عصب مثانه باشد یا از حجم عضلانی ضعیف، انجام جراحی یا آسیب دیدن نخاع نشأت گرفته باشد، برای تخلیه مثانه از سوند استفاده می‌شود. سوند لوله‌ای است که بیمار می‌تواند شیوه قرار دادن آن در مجرای ادرار (میزراه) را برای تخلیه مثانه یاد بگیرد.

برخی بیماران فقط گاهی از سوند استفاده می‌کنند، اما عده دیگری به طور مداوم سوند دارند، در این حالت لوله به کیسه‌ای متصل می‌شود که می‌توان آن را روی پا چسباند. چنانچه از سوند طولانی مدت استفاده شود، باید مراقب بروز عفونت‌های احتمالی مجاری ادراری بود.4

پینوشتها
1.www.drzakerin.com
2.www.namnak.com
3.www.asriran.com
4.www.drnamdari.com