تاثیر تغذیه و زندگی سالم در سلامت استخوان‌ها

پوکی استخوان یک اختلال استخوانی یا اسکلتی است که بیشتر در دوران کهنسالی بروز می ‌کند و ویژگی بارز آن کاهش استحکام استخوان بوده و فرد را در معرض خطر شکستگی‌های مکرر استخوان‌ها قرار می‌‌دهد.

شکستگی‌‌های لگن شایع‌ترین و وخیم ‌ترین عارضه این بیماری است. اگرچه میزان عوارض در شکستگی‌‌های مهره‌ای کمتر است اما میزان مرگ آن‌ها به دلیل خطر بیماری‌های ریوی و قلبی-عروقی بیشتر است. تغذیه نامناسب می‌تواند در ایجاد پوکی استخوان دخیل باشد و در عوض با تغذیه مناسب و سرشار از کلسیم، پروتئین و یتامین  دی می‌توان از ابتلا به این بیماری جلوگیری کرده و یا روند پیشرفت آن را کند کرد. 

به طور کلی کمبود مواد معدنی مانند کلسیم، پروتئین و ویتامین دی، کشیدن سیگارو اعتیاد به الکل باعث پوکی استخوان می‌‌شود و البته فرآیند یائسگی زنان به دلیل کاهش هورمون استروژن نیز از دیگر عوامل بروز این عارضه است. عواملی چون سن، جنسیت، نژاد و سوابق خانوادگی نیز در ابتلا به این بیماری موثر هستند بنابراین زنان، افراد مسن به ویژه ساکنین اروپا و آسیایی‌‌ها در ابتلا به پوکی استخوان مستعدتر هستند.

به باور کارشناسان، تغذیه نامناسب نیز می تواند باعث ایجاد این بیماری شود. افرادی که از مصرف لبنیات خودداری و در غذاهای خود از گوشت  بدون استخوان استفاده می کنند بدن خود را از داشتن کلسیم کافی محروم خواهند کرد. 

بیماری‌هایی مانند پرکاری تیروئید، کم‌ کاری غدد جنسی، آرتریت روماتوئید، بیماری کوشینگ و دیابت و مصرف برخی داروها مانند کورتن و لووتیروکسین٬ فورزماید، هپارین، فنیتوئین نیز در طول زمان باعث پوکی استخوان می شوند. نتایج پژوهش جدید دانشکده پزشکی دانشگاه نبراسکا آمریکا نشان می دهد که مصرف طولانی داروهای ضد افسردگی و به ویژه داروهای خانواده اوپیودی یا همان داروهای مخدر می تواند موجب بروز بیماری های استخوانی شود. این موضوع به طور ویژه ای در افراد مبتلا به بیماری های روماتیسمی مشاهده می شود.

پژوهشگران دانشگاه ساوتهمپتون انگلستان در بررسی های جدید خود به وجود ارتباط مستقیمی بین ابتلا به بیماری های قلبی و کم شدن سطح مواد معدنی استخوان‌ها در کهنسالی شدند که منجر به پوکی استخوان می شود. این عارضه در زنان شدید تر از مردان گزارش شده است. 

مطالعات جدید پزشکان و پژوهشگران اتریشی حوزه بیماری‌های استخوان نشان دهنده اهمیت تغذیه مناسب و داشتن تحرک بدنی کافی و انجام ورزش است.

بر اساس این پژوهش ها عدم داشتن تغذیه مناسب در سنین کودکی و جوانی می تواند  منجر به بروز بیماری پوکی استخوان در پیری شود. در همین راستا محققان دانشکده پزشکی دانشگاه آرکانزاس در پژوهش های جدید دریافتند استفاده از سویا در کنار مصرف شیر و لبنیات در دوران کودکی می تواند سبب استحکام استخوان های فرد در دوران بزرگسالی و جلوگیری از پوکی استخوان شود.

پژوهشگران دانشگاه هاروارد موفق به شناسائی ژنی شده اند که مسئولیت تراکم استخوان در بدن انسان را بر عهده داشته و موجب بروز بیماری پوکی استخوان در کهنسالی می شود. این یافته می‌تواند موجب ارائه روش درمانی جدیدی برای این بیماری شود.

پوکی استخوان یک بیماری خاموش و بدون علامت است تا زمانی که یک شکستگی رخ دهد. به طور کلی می توان گفت شکستگی‌‌های ناشی از پوکی استخوان، شکستگی‌‌هایی هستند که به طور معمول در آن موقعیت ‌ها برای افراد سالم رخ نمی ‌دهد. 

هنگامی که استخوان‌های فرد مبتلا تضعیف شوند، ممکن است به غیر از شکستگی استخوان علائم و نشانه‌هایی از قبیل: درد پشت و کمر ناشی از یک مهره شکسته یا کج شده، کاهش همیشگی و مداوم قد، کمر خمیده داشته باشند. 

معمولا پوکی استخوان در افراد به دنبال یک شکستگی یا انجام آزمایش سنجش تراکم استخوان تشخیص داده می شود. رادیوگرافی ‌ها می‌توانند شکستگی فشاری مهره‌ ها را نشان دهند اما پرتونگاری تنها کاهش توده استخوانی بالای ۳۰ درصد را نشان می دهد. تشخیص توسط رادیو گرافی‌ها و پرتونگاری ها زیاد دقیق نیستند اما سنجش تراکم مواد معدنی استخوان بهترین روش برای تشخیص این بیماری است.

استفاده از هورمون رشد در اوایل یائسگی یک روش درمانی است که می‌ تواند علایم پوکی استخوان را کاهش دهد و از شکستگی استخوان جلوگیری کند. 

از سوی دیگر تغذیه مناسب سرشار از کلسیم مانند لبنیات، سوپ قلم، ماهی ها، میوه جات، سبزیجات تازه برگ پهن سبز تیره به تامین کلسیم کافی بدن کمک می‌کند در کنار تغذیه مناسب و سالم، استفاده از نور آفتاب برای تامین ویتامین دی به جذب کلسیم کمک می‌شود.

چراکه کلسیم برای جذب نیازمند ویتامین دی است. طب سنتی به وسیله گیاهان می تواند به درمان و پیشگیری از پوکی استخوان کمک کند. مصرف دمنوش تخم ‌گشنیز، شیر بادام، دمنوش گزنه معجون زردچوبه- گزنه- رازیانه و پوست تخم‌ مرغ، معجون سنجد به دلیل داشتن کلسیم، پتاسیم، منگنز، آهن، منیزیم، مس، روی، فسفر و ویتامین K و D زیاد توصیه می شود. 

علل و عواملی در ایجاد پوکی استخوان دخیل هستند که با پیشگری و رعایت بخشی از آنها می توان از بروز این بیماری جلوگیری کرد یا آن را به تعویق انداخت. انجام ورزش منظم، نکشیدن سیگار و خودداری از مصرف الکل نمونه هایی از آنها هستند. ورزش هایی مانند دو به استحکام استخوان ها کمک می کند. 

مصرف محصولات لبنی کم چرب همچون شیر یا پنیر، ماهی‌ها از جمله ساردین کنسرو شده در روغن، میوه جات، سبزیجات دارای برگ سبز تیره در کنار قرار گرفتن در نور آفتاب البته با در نظر گرفتن مسائل ایمنی، می تواند کلسیم و ویتامین دی لازم بدن را تامین کرده و از ابتلا به پوکی استخوان جلوگیری کند. 

پوکی استخوان نتیجه فرایند طبیعی پیری است: این باور اشتباه است. اگرچه پوکی استخوان و شکستگی های ناشی از آن در زمان بیشتر رخ می دهد، اما این بیماری فرایند اجتناب ناپذیر پیری نیست. مصرف کلسیم کافی، ویتامین دی و ورزش مناسب از بروز بیماری پوکی استخوان پیشگیری می‌کند.

فقط زنان به پوکی استخوان مبتلا می شوند: این باور غلط است. زنان به دلیل فرآینده یائسگی بیشتر از مردان به پوکی استخوان مبتلا می‌شوند اما اینطور نیست که این بیماری فقط برای زنان باشد. 

پوکی استخوان فقط در سنین میانسالی و پیری ایجاد می شود: حدود نود درصد توده استخوانی دختران تا ۱۸ سالگی و در پسران تا ۲۰ سالگی تشکیل می شود و تراکم استخوان در مابقی عمر بستگی به نحوه تشکیل توده استخوانی در این سنین دارد و خیلی از افراد از جوانی مستعد ابتلا به بیماری پوکی استخوان هستند. رژیم غذایی و  تغذیه ای سالم احتمال بروز پوکی استخوان در سنین پیری را کاهش می دهد.

در بروز پوکی استخوان علائمی چون درد، ضعف و کم قوه شدن استخوان‌ها ظهور می کند: این باور عامیانه غلط است چراکه پوکی استخوان بیماری خاموش نامیده می شود چون تا شکسته نشود هیچ علامتی از خود بروز نمی‌دهد.