تاریخچه شهر رشت

عصراسلام: نام قدیم رشت ،«دارالمرز» یا «دارالامان» بوده که قبل از این دو به آن «بیه» می‌گفتند. بیه در فرهنگ‌ها، رود و یا مصب بین دو رودخانه معنی شده‌است و چنین به نظر می‌رسد که دلیل این نامگذاری قرار گرفتن آن در میان دو رودخانه‌است که به مثابه حفاظ و دیوار شهر نیز محسوب می‌گردید. 

بعد ها در قرن هشتم هجری حمداﷲ مستوفی قزوینی اولین کسی است که از رشت نام می‌برد. در زمان شاه عباس اول صفوی در آنجا آبادانی‌هایی کرد و رشت توسعه یافت و در اوایل قرن یازدهم هجری قمری مرکز کل ایالت گیلان شد و مراکز بیه پس و بیه پیش گیلان, یعنی فومن و لاهیجان وخاندان های حکومتگر محلی از میان برداشته شدند.  پس از این در زمان قاجاریه بواسطهٔ بسط روابط اقتصادی ایران با روسیه و تماس آنها از راه بندرپیربازار، بندر انزلی و رشت باز هم بر توسعهٔ این شهر افزود و در زمان ناصرالدین شاه از رشت با سی هزار تن جمعیت یاد شده و محلات اولیه و بازارهای آن از مال التجاره مملو بوده است.

این شهر زیبا و مترقی در قرن اخیر بزرگترین دروازهٔ تجارتی ایران در شمال بود و بوسیلهٔ بندرانزلی از طریق روسیه با  ممالک اروپای شرقی و مرکزی تجارت داشت. از سوی دیگر بوسیلهٔ جادهٔ شوسه از طریق قزوین به تهران و از طریق لاهیجان و رودسر به مازندران و گرگان و از راه بندر انزلی و تالش به آذربایجان شرقی مربوط است.  ایجاد بنای اولیه رشت را به اوایل قرون اسلامی نسبت می‌دهند، در حالی که به نوشته برخی از محققان؛ رشت در پیش از اسلام و دست کم در دوره ساسانیان وجود داشته است. 

رشت از سال ۱۰۰۴ هجری قمری به فرمان شاه عباس مرکز استان گیلان و مرکز معاملات نوغان و ابريشم شد که در آن زمان محصول اول گيلان بود. اين امر موجب شد كه مالكان بزرگ و بازرگانان ايراني، روسي، يوناني و ارمني كه تاجر نوغان ابريشم بودند به اين شهر توجه كنند و شهر رشت رشد چشمگيري پيدا نمايد. 

ملگونف، جهانگرد روس که در سال ۱۲۷۵ هجری قمری به رشت سفر کرده بود، در خاطرات خود نوشته است که این شهر در آن روزگار داراي ۵۴۶۳ خانه ۱۰۲۱ مغازه و ۲۷۳۱۴ نفر جمعیت بوده است. در نظر او رشت شهری بود بسیار خوش وضع با خانه هاي زيباي رو به دريا که بازرگانان از هند، بخارا، روم و عثماني به سوداي ابريشم به آن سفر مي کردند. در دوران مشروطه و بعد از آن، گيلان به يکي از كانونهاي تحولات سياسي، اجتماعي و اقتصادي ايران تبديل شد. نهضت استقلال طلبانه جنگل، گسترش شهرها، تاسيس آموزشگاه هاي متعدد و ارتقاي سطح فرهنگ شهروندان رشت، اين شهر را در زمره پيشروترين شهرهاي كشور قرار داد.