با نگاهی به تاریخ زندگانی امام حسن مجبتی(ع)‌ مشاهده می‌شود درباره تاریخ شهادت آن حضرت، گزارش‌های متعدد و پراکنده‌ای وجود دارد که گزارش شهادت امام حسن مجتبی(ع) در تاریخ‌های هفتم و 28 صفر در میان شیعیان، مشهورتر است. بنابراین لازم است که برای تشخیص دقیق شهادت آن حضرت(ع)، گزارش‌های منابع شیعی و اهل سنت درباره این تاریخ مورد بررسی قرار گیرد.با بررسی منابع کهن شیعه و سنی درباره ماه شهادت امام حسن(ع)، مشاهده می‌شود که نظر یکسانی ندارند. دسته‌ای از این منابع به ماه شهادت آن حضرت(ع) اشاره‌ای نکردند و دسته‌ای دیگر که از آن زمان یاد کرده‌اند بر دو ماه صفر و ربیع‌الاول تاکید می‌کنند. منابع شیعه ماه صفر را ماه شهادت آن حضرت(ع) می‌دانند و بسیاری از عالمان شیعه همچون سعد بن عبدالله اشعری،‌ نوبختی، کلینی،‌ابن خزاز،‌ شیخ مفید، شیخ طوسی، طبری امامی، شهید اول، کفعمی و شیخ بهائی در آثارشان به این موضوع اشاره دارند،‌ اما بیشتر منابع اهل سنت و عالمان آنان همچون محمد بن سعد، زبیری،‌ ابن قتیبه،‌ دولابی، ابن ابی الحدید و ابن جوزی ماه ربیع الاول را زمان شهادت امام حسن مجتبی(ع) عنوان می‌کنند. بررسی اسناد اهل سنت درباره ماه شهادت آن حضرت(ع) نشان می‌دهد که این اسناد در این‌باره پراکنده‌اند و این نویسندگان منابع و مستندات قابل اعتمادی را در اختیار نداشتند و شنیده‌های خود را صرفا ثبت نموده‌اند‌ که با توجه به فاصله زمانی که با شهادت امام(ع) داشتند، در خور نقد‌اند.در مقابل،‌ مورخان شیعه در منابع کهن، ماه صفر را به عنوان ماه شهادت پذیرفته‌اند که برخی از آنها سند این مطلب را بیان کرده‌اند. درباره اینکه در کدام روز از ماه صفر،‌ شهادت آن حضرت(ع) اتفاق افتاده است نیز در میان نویسندگان شیعی دارای پراکندگی می‌باشد. در حالی که پیش از شهید اول، در کتب تاریخی شیعی همچون «فرق‌الشیعة» اسماعیل نوبختی، «المقالات و الفرق» سعد بن عبدالله اشعری، «اصول کافی» شیخ کلینی، «مسارالشیعة» شیخ مفید، «مصباح‌المتجهد» شیخ طوسی، «اعلام‌الوراء» و «تاج‌الموالید» مرحوم طبرسی، «روضةالواعظین» فتال نیشابوری و «کشف‌الغمة» اربلی تاریخ وفات امام حسن مجتبی(ع) را آخر صفر یا 28 صفر ذکر ‌کردند، اما از زمان شهید اول به بعد، هفتم صفر نیز در کنار 28 صفر به عنوان روز شهادت آن حضرت(ع) مطرح شده است و عالمانی از شیعه همچون شیخ بهائی جبل عاملی و پدرش شیخ حسین عاملی، کاشف الغطاء و صاحب جواهر به بیان این تاریخ می‌پردازند اما با بررسی اسناد مرتبط با این دیدگاه، مشاهده می‌شود که اینان سخن شهید اول را در این ارتباط پذیرفته‌اند؛ ولی در این که مستند سخن شهید چیست، مطلبی در دست نیست. یک احتمال وجود دارد که سخن وی به کتاب قاسم رسی (246 ق) مستند باشد که در قسمت پایانی آن کتاب، تاریخ شهادت امام مجتبی(ع) در هفتم صفر ثبت شده است؛ ولی این گزارش از چند جهت در خور نقد است: 1- کتاب تثبیت الامامة رسی درباره امامت امیرالمومنین(ع) است، نه تاریخ ولادت و شهادت امامان(ع). 2- مطلبی که در پایان کتابش آمده، تاریخ شهادت دو امام هادی(ع) و عسکری(ع) را هم ثبت کرده است؛ در حالی که قاسم رسی پیش از امام هادی(ع) از دنیا رفت، بنابراین این مطلب پایانی کتابش از او نیست.3- چون روز شهادت امام مجتبی(ع) به لحاظ تاریخ شمسی، مطابق نهم حَمَل ( فروردین) بوده است و در خط کوفی به گونه‌ی شکسته آن، سابع و تاسع همانند یکدیگر نوشته می‌شود، احتمالا سابع صفر به جای تاسع حَمَل، ثبت شده و این اشتباه در نسخه‌ای ثبت شده و آن نسخه به دوران شهید راه یافته و مستند گزارش او قرار گرفت.
بنابراین می‌توان گفت صحت گزارش هفتم صفر به سبب تردید در انتساب گزارش به راوی و احتمال اشتباه در نسخه‌برداری از منابع اولیه، تردیدهای فراوانی وجود دارد و به همین دلیل بسیاری از بزرگان شیعه به این تاریخ یا اشاره‌ای نمی‌کنند و یا ضمن اشاره به این تاریخ،‌ از تائید و اظهار نظر درباره آن خودداری می‌کنند. بنابراین گزارش برتر و مورد تائید درباره شهادت امام حسن مجتبی(ع) به جهت استناد به منابع فراوان کهن شیعه، روز بیست و هشتم صفر است.
به نقل از پایگاه قدس آنلاین