پرسش:
قبل از روی کار آمدن این دولت اعلام میشد که فقط بیست درصد مشکلات ناشی از تحریم است و هشتاد درصد آن از بیعرضگی است؛ اما اکنون علیرغم ژستهای کاذب و حمایت همهجانبه داخلی، بجای پول نفت به ما دارو میدهند. چرا به افکار عمومی احترام گذاشته نمیشود و واقعیتها بیان نمیشود؟
پاسخ:
در بازه تبلیغاتی داوطلبان ریاست جمهوری 1400 و قبلتر از آن برای انتقاد از عملکرد دولت قبلی، اعلام میشد که عمده مشکلات کشور مربوط به سوء تدبیر و کمکاری یا خیانت و نفوذ در بدنه دولت هست و میتوان عمده مشکلات کشور را با استفاده از توان داخلی و تدبیر مناسب حل کرد و درآمدهای حاصل از صادرات و فروش نفت را با مذاکره دریافت کرد؛ اما باروی کار آمدن دولت جدید، همچنان به بجای پول نفت و صادرات مواد دیگر به کشور مواد مصرفی و دارو میدهند. چرا در موقع انتخابات وعدهها و حرفهای شعاری زده و به افکار عمومی احترام نمیگذارند و با مردم صادق نیستند؟
برای پاسخ به این سؤال، ابتدا لازم هست به چند نکته زیر توجه کرد.
1- عامل مشکلات عمومی کشور
انسان در زندگی با واقعیات و مزاحمتهایی روبهرو هست. برخی برای رسیدن به هدفها ممکن است کمک یا مزاحم باشد. با قاطعیت میتوان گفت اگر مزاحمتها وجود نداشتند، رسیدن به اهداف، زمان زیادی نمیخواست. یک گروه متشکل قوی میتوانستند این اهداف را سریع برآورده کنند؛ منتها در سر راه انسان موانع وجود دارد. اساساً همین وجود مانع است که انسان را به تلاش وامیدارد. عامل مشکلات عمومی کشور را میتوان در دو مورد کلی موانع درونی و موانع بیرونی تقسیم کرد.
موانع درونی یعنی آن چیزهایی که در درون خود انسانها وجود دارد؛ موانع درونی، ضعفهای فکری و عقلانی، راحتطلبی، آسانگرائی، سهلانگاری، آسانپنداری، گریز از چالش، زشت و ناپسند دانستن مواجههی با مشکلات، آماده نبودن برای مواجههی با مشکلات، تربیت اخلاقی و تاریخىِ بازماندهی از دوران گذشته، خشم و شهوتهای بیمهار و تربیتنشده، دلبستگی به عادات و عقاید خرافىِ میراثی و بد فهمیدن دستور دین و … از ضعفهای درونی ماست.
روش اسلامی مبارزه با این موانع، جهاد تبیین است و همین تبیینها موجب شد که انقلاب اسلامی بر بسیاری از این پیشزمینههای تاریخی و تربیتهای غلط فائق بیاید و فائق آمد. البته در بعضیاش هم هنوز فائق نیامده که آن انگیزههای دیگری مثل این مصرفگرائی و اسراف و … دارد که جزو میراثهای ما از گذشته است. (1)
بخش دیگر از موانع درونی، عدم اهتمام برخی از مسئولین به همه آرمانهای انقلاب و در برخی موارد عمل خلاف آرمانها است. بسیاری از ناکامیهای امروز در عرصهی رسیدن به هدفهای انقلاب و ادارهی مطلوب کشور، به خاطر کماعتنایی به عدالت است. اسم عدالت میآید و اما در مقام عمل نسبت به خود اغماض میشود. خیلی از امکانات و برخورداریها را برای خود روا داشته، ولی برای دیگران روا داشته نمیشود. (2)
برای درمان این مشکلات درونی در سطح فردی و اجتماعی توسط مردم و مسئولان، باید بیشتر به سمت اسلامی شدن، مسلمان شدن و مؤمنانه و مسلمانانه زندگی کردن رفت. باید به سمت زندگی علوی رفته و روح زندگی علوی که عدالت، تقوا، پارسایی، پاکدامنی، بیپروائىِ درراه خدا و میل و شوق به مجاهدتِ درراه خدا است را در خود زنده کرده، به سمت اینها رفت؛ اگر قدمبهقدم تحول درونی خود را جدی گرفته و پیش ببریم و پایبندی خود را به ارزشها و اصولِ خود عملاً نشان دهیم، کارایی و توفیقات ما هم بیشتر خواهد شد و این موانع حل خواهند شد.(3)
در مورد موانع بیرونی هم میتوان به تحمیل فشارهای خارجی (جنگ، تحریم و فتنهانگیزیها…) برای کند کردن حرکت نظام به سمت آرمانها اشاره کرد.
حمله نظامی به طبس، کودتای نوژه، تحریک عراق و تحمیل جنگ علیه ایران، رویارویی و دخالت نظامی مستقیم در جنگ و سقوط هواپیمای مسافربری، فشارهای اقتصادی و اقدامات تحریمی علیه نظام، حمایت، سازماندهی و هدایت مخالفان نظام، فضاسازی سیاسی و تبلیغاتی و جنگ روانی علیه نظام، اختصاص بودجههای کلان برای مقابله با نظام اسلامی، مقابله با دستیابی جمهوری اسلامی به فناوری هستهای، تهاجم فرهنگی و جنگ نرم، فتنهانگیزی در کشور و حمایت و برنامهریزی برای سقوط نظام اسلامی، بلوکه کردن داراییهای خارجی کشور، خروج یکطرفه از برجام و … گوشهای از شرارتهای آمریکا علیه ملت ایران است. (4)
اگر دشمن توطئه نمیکرد؛ اگر دشمن به رهبری استکبار جهانی و در رأسش امریکای پلید و خبیث، علیه این مملکت فعالیت نمیکرد، خیلی از کارهای عمرانی و زیربنایی انجامشده بود. برای مثال اگر جنگ هشتساله را بر ما تحمیل کردند، به خاطر این بود که ما دیرتر به بازسازی کشور و زنده کردن زمینههای عمران بپردازیم. استعمار و استکبار میدانند که اگر ملت ما به کمک مسئولان و گردانندگان و مدیران دلسوز کشور بتواند ایرانی آباد و آزاد بسازد و آحاد جامعه را کاملاً مرفه و برخوردار از عدالت اجتماعی و سایر ارزشهای اسلامی کند و در زیر چتر شریعت مقدسهی اسلام نگه دارد، در آن صورت انقلاب بزرگ و شکوهمند ما بهخودیخود و بدون آنکه کسی تلاش کند، به همهی کشورهای اسلامی صادر خواهد شد و الگوی دیگران قرار خواهد گرفت.(5)
2- بررسی میزان تأثیر تحریم بر اقتصاد کشور
فدایی و همکاران اثرات کوتاهمدت و بلندمدت تحریمهای اقتصادی بر رشد اقتصادی در ایران را بررسی و به این نتیجه رسیدند که اعمال تحریمهای ضعیف تأثیر معناداری بر رشد اقتصادی نداشته، ولی تحریم متوسط و قوی در کوتاهمدت به ترتیب بـا ضـرایب 0098/0 و 43/0 تأثیر منفی بر رشد اقتصادی دارد.
نتایج رابطه بلندمدت نشان مـیدهـد کـه اعمـال تحـریمهـای اقتصادی ضعیف و قوی در بلندمدت تأثیر معنـاداری بـر رشـد اقتصادی نداشته، ولی تحریمهای متوسط بـا ضـریب 0.024 در بلندمدت تأثیر منفی بر رشد اقتصادی داشته است؛ زیرا در مورد تحریمهای ضعیف با روش کوتاهمدت تأثیر تحریمها را خنثی و لذا تأثیری بر رشـد تولید نخواهد داشت. همچنین تـأثیر تحـریمهـای اقتصـادی در بلندمـدت کمرنگتر میشود بهویژه زمانی که تحریمهای اقتصادی قوی باشد، کشور هدف بهشدت سعی میکند تا در بلندمدت ساختار خود را در برابر آن مقاوم ساخته و تأثیر آن را خنثی سازد.
اما در مورد تحریمهای متوسط تغییر ساختاری، صرفه اقتصادی ندارد و دور زدن نیز بهطور کامل نمیتواند تأثیر تحریمها را خنثی کند، لذا حتی در بلندمدت نیز این نوع تحریمها بر رشد تولیـد تأثیر قابلتوجهی خواهد داشت. (6)
همچنین مرزبان و همکاران تأثیر تحریمهای اقتصادی بر تولید و رفاه اجتماعی ایران را بررسی کرده و به این نتیجه رسیدند که درجه تأثیر تحریمهای نفتـی بـر میـزان رفـاه در اقتصـاد ایـران حدود 30 درصد کاهشی و اثر تحریم همزمان سرمایهای و نفتـی بـر میـزان رفـاه در اقتصـاد ایران بین 30 تا 50 درصد کاهشی بوده است. (7)
پس با توجه با این نتایج تحقیقات انجامشده، میزان تأثیر تحریمها در اقتصاد و رفاه مردم حدود 30 درصد است و 70 درصد باقیمانده به عوامل داخلی مرتبط هست. البته میتوان سهم تحریم در کاهش رفاه اقتصادی مردم را نیز با اقداماتی از قبیل کاهش وابستگی به نفت، اعمال سیاستهای اقتصاد مقاومتی، تکیهبر توان داخلی، دیپلماسی فعال، کاهش وابستگی به تولیدات خارجی، متنوع سازی نظام ارزش محصولات، عضویت در پیمانهای جهانی با کشورهای دوست مثل گروه شانگ های و بریکس و تعامل سازنده با کشورهای همسایه و منطقه و … کاهش داد.
بررسی وعدههای دادهشده در رقابتهای انتخاباتی
طبق نتایج تحقیقات و شواهد تجربی حدود 30 درصد مشکلات کشور ناشی از تحریم است و 70 درصد آن به خاطر عوامل درونی مانند سوء تدبیر و امیدهای واهی به بیگانگان و عوامل بیانشده در بخش اول است.
در دوره قبل دولت راهحل تمام مشکلات کشور به برجام و افایتیاف و مذاکرات گرهزده شده بود و حتی کار بهجایی رسیده بود که برخی ادعا داشتند که باید مذاکره شود تا مشکل آب مردم نیز بهوسیله آن حل شود.
این گره زدن تمام مشکلات کشور به مذاکرات و تعطیلی صنایع داخلی و رکود در کشور و … چیزی بود که مورد نقد واقع میشد. باروی کار آمدن دولت جدید و بدون برجام و افایتیاف و … تنها با تعامل سازنده و دیپلماسی عزتمندانه، خیلی از گرههای خارجی حل و اموال بلوکهشده آزاد یا درحالیکه آزادسازی بوده و خرید واکسن کرونا و عضویت در پیمان شانگهای و درخواست عضویت در گروه بریکس و افزایش صادرات و فروش نفت و مشتقات نفتی و دریافت مبلغ آن، تأمین مواد اولیه مورد نیاز و … از ثمرات نگاه صحیح به روابط بینالملل بر اساس عزت و مصلحت ملی است و امروز، ایران از طوفان تحریم عبور کرده و دولت با عملکرد خود نشان داد که ریشه مشکلات کشور در داخل هست و بخشی از مشکلات کنونی حاصل احتکار و گران سازی ارز و سپس فروش مواد اولیه با ارز گران، سوء تدبیر و سو استفادههای شخصی از جایگاه و یکبخشی از مشکلات هم وابسته به ساختارهای حکمرانی اشتباه و غیر اسلامی در سطح نهادهای حکومتی و نظارتی و … است که به عوامل درونی بازمیگردد و باید این مشکلات هم برطرف گردد. البته باید توجه کرد که کار دشمن، همیشه دشمنی کردن و جلوگیری از پیشرفت و کم جلوه دادن دستاوردهای انقلاب و تکیهبر نقاط ضعف و کاستیهاست که لازم هست با نگاه بصیرانه و تحلیل درست، حیلههای دشمن و نقاط ضعف درونی را شناخته و از هم تفکیک کرده و برای هرکدام راهحل مناسب اتخاذ گردد.
نتیجه
نتایج بررسیهای دقیق و علمی و شواهد تجربی نشان میدهد که تحریمهای خارجی حدود 30 درصد در مشکلات کشور مؤثر بوده و 70 درصد آن به خاطر عوامل درونی مانند سوء تدبیر، امیدهای واهی به بیگانگان، عدم تکیهبر ظرفیتهای داخلی، ضعفهای فکری و عقلانی، راحتطلبی، آسانگرائی، سهلانگاری، آسانپنداری، گریز از چالش، زشت و ناپسند دانستن مواجههی با مشکلات، آماده نبودن برای مواجههی با مشکلات، تربیت اخلاقی و تاریخىِ غلط بازماندهی از دوران گذشته، خشم و شهوتهای بیمهار و تربیتنشده، دلبستگی به عادات و عقاید خرافىِ میراثی و بد فهمیدن دستور دین و … است.
درگذشته عدهای سعی بر این داشتند که تمام مشکلات کشور را به عوامل بیرونی و تحریم گرهزده و تنها راهحل را نیز در مذاکره میدیدند و میگفتند تحریمهای ظالمانه باید از بین برود تا سرمایه بیاید. تا مسئله محیطزیست حل شود. تا اشتغال جوانان حل شود. تا صنعت جامعه حل شود. تا آب خوردن مردم حل شود. تا منابع آبی زیاد شود. تا بانکهای ما احیا شود و … این گره زدن تمام مشکلات کشور به مذاکرات، تعطیلی صنایع داخلی، کاهش چشمگیر تولید، رکود اقتصادی و … چیزی بود که موردنقد منتقدین واقع میشد. زیرابه بهانه تحریم، کشاورزی و صنعت داخلی و کنترل بازار داخلی و … نیز تعطیلشده بودند.
اما باروی کار آمدن دولت جدید و بدون گره زدن مشکلات کشور به برجام و افایتیاف و … بخشی مشکلات داخلی با تکیهبر توان داخلی و شعار ما میتوانیم حل گردید و کارخانههایی که سالها تعطیل یا نیمه فعال بودن رونق گرفته و رشد اقتصادی کشور بدون برجام و افایتیاف تنها با تعامل سازنده و دیپلماسی عزتمندانه و فعالانه، بعد از سالها مثبت شد. خیلی از گرههای خارجی حل و اموال بلوکهشده آزاد و تأمین واکسن کرونا انجامشده و ایران در پیمان شانگ های عضو گردیده و درخواست عضویت در گروه بریکس را داده و صادرات و فروش نفت و مشتقات نفتی افزایشیافته و درآمدهای آن دریافت شده، مواد اولیه مورد نیاز تأمین و … که اینها بخشی از ثمرات نگاه صحیح به روابط بینالملل بر اساس عزت، حکمت و مصلحت است و امروز، ایران از دوران تأثیرپذیری شدید از تحریم عبور کرده و دولت با عملکرد خود نشان داد که ریشه مشکلات کشور در داخل بوده و ناشی از احتکار و گران سازی ارز و سپس فروش مواد اولیه با ارز گران، سوء تدبیر و سو استفادههای شخصی از جایگاه و یکبخشی از مشکلات هم وابسته به ساختارهای حکمرانی اشتباه و غیر اسلامی در سطح نهادهای حکومتی و نظارتی و … است که به عوامل درونی بازمیگردد و باید این مشکلات هم برطرف شدنی است.
البته باید در مقابل دشمن که همیشه در حال دشمنی کردن، جلوگیری از پیشرفت، کم جلوه دادن دستاوردهای انقلاب و تکیهبر نقاط ضعف و کاستیها هست باید آمادگی لازم را داشت و با نگاه بصیرانه و تحلیل درست، حیلههای دشمن و نقاط ضعف درونی را شناخته و از هم تفکیک کرده و برای هرکدام راهحل مناسب اتخاذ کرد.
پینوشتها:
1. خامنهای، سید علی، بیانات در دیدار اساتید و دانشجویان دانشگاههای شیراز، پایگاه اطلاعرسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیتالله خامنهای، ۱۳۸۷/۰۲/۱۴،
3431، https://khl.ink/f/3431
2. خامنهای، سید علی، بیانات در دیدار مسئولان سازمان صداوسیما،
پایگاه اطلاعرسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیتالله خامنهای، ۱۳۸۱/۱۱/۱۵،
7227،https://khl.ink/f/7227
3. خامنهای، سید علی، بیانات در دیدار کارگزاران نظام، پایگاه
اطلاعرسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیتالله خامنهای، ۱۳۸۳/۰۸/۰۶،
3256، https://khl.ink/f/3256
4. مجتبی زاده، علی، شرارتهای آمریکا علیه ایران، مکاتبه و اندیشه، پاییز و زمستان 1392، شماره 47، صفحه 90 تا 104.
5. خامنهای، سید علی، بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم، پایگاه
اطلاعرسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیتالله خامنهای، ۱۳۶۸/۰۴/۱۸،
2133، https://khl.ink/f/2133
6. فدایی، مهدی؛ درخشان، مرتضی، تحلیل اثرات کوتاهمدت و بلندمدت تحریمهای اقتصادی بر رشد اقتصادی در ایران، پژوهشهای رشد و توسعه اقتصادی، بهار 1394، شماره 18، صفحه 132-113.
7. مرزبان، حسین؛ استادزاد، علی حسین، تأثیر تحریمهای اقتصادی بر تولید و رفاه اجتماعی ایران، دوره 20، شماره 63، تیر 1394، صفحه 37-69.