در دوران غیبت زندگی آن جناب مخفیانه و غریبانه است، به هنگام ظهور نیز به تنهایی و در غربت به مسجدالحرام خواهند آمد و از این رو یکی از اسامی آن بزرگوار “غیب” است و در تفسیر آیات نخست سوره ی مبارکه ی بقره که نخستین صفات متقین را ایمان به غیب برشمرده است.

حجت الاسلام مسعود عالی در این خصوص توضیح می دهند:

امام عصر(ع) القاب و اسامی متعددی دارد، به طوری که مرحوم محدث نوری در کتاب نجم الثاقب 180 لقب و اسم برای امام ذکر کرده اند، القاب مهدی، مظطر، صاحب الامر، صاحب الزمان و غیره هر کدام بابی برای معرفت به حضرت هستند و هر کدام اشاره به بعدی از وجود حضرت دارند.

هر کسی به این القاب توجه کند، به اندازه وسعت و ظرف وجودی خود می تواند شناخت بیشتری به حضرت ولی عصر پیدا کند. این درحالی است که یکی از القاب حضرت غیب یا غایب است.

متقین کسانی هستند که ایمان به غیب دارند و مهمترین خصوصیت شان این است که در عین حال که امامشان را نمی بینند، به او ایمان دارند و بر او شکی ندارند. این درحالی است که در حدیث غیب، حجت غایب است.

در روایتی آمده است، پیامبر اسلام با جمعی از اصحاب نشسته بودند، آهی کشیدند و فرمودند چقدر مشتاق هستم به برادرانم، وقتی صحابه علت این سخن را پرسیدند، پیامبر(ص) پاسخ دادند شما اصحاب من هستید ولی برادرانم کسانی هستند که آخرالزمان می آیند و با اینکه امام شان غایب است و او را نمی بینند، به او ایمان دارند.

صفت غیب یکی از صفات و مختصات حضرت ولی عصر(ع) است، ائمه قبلی این صفت را نداشتد، درحالی که تمام خصلت های امامان در امام عصر(ع) جمع است. به علاوه صفت غیب که مختص حضرت است، همچنین میراث تمام انبیای پیشین و ائمه در این بزرگوار جمع است زیرا امام عصر(ع) از همه انبیا بزرگتر و میراث دار همه آنها است.

باید توجه داشت که خصوصیت غیبت در امام یک امر تحمیلی است، یعنی اصل و قاعده در زندگی انسان کامل این است که باید بروز و ظهور داشته و میان جامعه حشر و نشر داشته باشند، امام باید به عنوان واسطه فیض و رهبر الهی تربیت مردم را در دست بگیرد و مردم را به انس و قرب خدا برساند. بنابراین اصل بر حضور امام در جامعه است.

اما اگر مردم از در خانه ائمه جای دیگری رفتند و پذیرش حضور امام را در جامعه نداشتند، همانطوری که 25 سال خانه نشینی را به امام علی(ع) تحمیل کردند، غیبت را نیز بر امام عصر(ع) تحمیل کرده و خواهند کرد. کاش این نکته باور عمومی شیعه شود که مساله غیبت برای امام عصر(ع) تحمیلی است و ایشان به دست خود اختیار نکرده، درحالی که اصل بر حضور امام در جامعه است.

بنابراین هم اصل غیبت و هم طول کشیدنش تحمیلی است، خورشید باید بتابد و همه جهان را از نور خود بهره مند کند اما اگر ابر تیره جلوی خورشید را گرفت، تقصیر خورشید نیست این پنهان شدن بر او تحمیل شده است.

امام عصر(ع) در توقیعی به شیخ مفید می فرماید: ای برادر محکم و مستحکم شیخ مفید … چیزی که ما را محبوس کرده و باعث غیبت ما شده، جز اعمال ناخوشایند مردم نیست.

وقتی پیمان غدیر بعد از رحلت پیامبر(ص) شکسته شد و ظلمت های متراکم و نفاق، تفرقه و حب دنیا پیش آمد، چنان ظلمت زیاد شد که بر ائمه سکوت و تقیه را تحمیل کردند. حتی امام حسین(ع) با اینکه در مقابل طاغوت زمان خود قیام کردند تا وقتی که معاویه بر سر کار بود، امام سکوت و تقیه داشتند، در روایات آمده است که تمام ائمه زیر بار بیعت بودند، جز امام عصر(ع)، در 10 سال سکوت امام حسین(ع) حدود 270 حدیث از ایشان نقل شده که نشان از غربت اهل بیت(ع) دارد، به قدری شرایط بر ائمه سخت شد که مجبور بودند به حکام جور بگویند، امیرالمومینین از باب تقیه و حفظ جان شیعیان.

وقتی شرایط ظلمت تحمیل شد، دیگر زمان و زمین برای وجود امام ناامن شد و دشمنان او را در معرض خطر می دیدند، از طرفی در آن زمان در میان دوستان جفا و تفرقه بود، در چنین وضعیتی امام 5 ساله بعد از رحلت پدرشان جامه غیبت را بر تن کرد و خدای عالم این آخرین ذخیره الهی را پنهان کرد و 70 سال بعد غیبت کبری شروع شد.

معنای دیگر این غیبت تحمیلی این است که اگر ابر تاریک وجود امام را غایب کرده، آن را اعمال مردم به وجود آورده وگرنه ظهور حضرت باید باشد و مانعی برایش نیست، مرحوم نعمانی در کتاب الغیبت آورده است: امام علی(ع) در کوفه برای مردم خطبه می خواندند، مبنی بر اینکه ای مردم بدانید زمین خدا هیچوقت بدون حجت نیست، ولی مردم نمی توانند ببینند، حال چگونه است که مردم نمی توانند خورشید را ببینند؛ به واسطه ظلم و جور و گناهان است که قدرت دیدن حجت را ندارند.

در واقع ما غایبیم، تا زمانی که شرایط خود را عوض نکنیم، ظهور رخ نخواهد داد زیرا ما طول غیبت را بر حضرت تحمیل کردیم و مانعی برای ظهور حضرت شده ایم.